Alle grote Afghaanse steden in handen Russische troepen Franse communisten in de pas met Moskon Onrust in Tabriz blijft EERSTE SLAG VOOR SADAT VS krijgen drie bases in Turkije Conferentie Belfast belooft weinig goeds Adamson niet door leeu w gedood Ook in economie dreigt oorlog DINSDAG 8 JANUARI 1980 BUITENLAND PAGINA 13 PARIJS - De Franse tenleider Georges Marchais is gisteren aan het hoofd van een delegatie van zijn partij voor een week naar Moskou vertrok ken. Nadat Marchais zich sinds 1974 niet meer in het bolwerk van het Sowjet-leiderschap had laten zien, wordt de reis van de communistenleider in Frank rijk heftig becommentarieerd, vooral ook omdat de Franse communisten de Sowjetrussi- sche inval in Afghanistan niet hebben willen afkeuren. Terwijl in het hoofdkwartier van de communistische partij is ver klaard dat de reis naar Moskou al „lange tijd geleden geregeld" was, neemt dit niet weg dat men buiten de partij concludeert tot een nieuwe - en een althans openlijker - horigheid van de Franse communisten aan de macht-centrale van Moskou. Het bezoek aan Moskou komt na een intense buitenlandse activiteit van communistenleider Mar chais. Hij was kortgeleden in Ni caragua en een week in Cuba. Kort voor zijn vertrek naar de Sowjet-Unie bracht hij een be zoek aan de leider van de Ita liaanse communisten, Berlin- guer. Het was hier dat aan het Eu- rocommunisme een laatste doodsklap werd toegebracht. De reis naar Moskou wierp haar schaduwen al vooruit toen in het slotcommuniqué over de be sprekingen tussen Marchais en Berlinguer met geen woord over de Sowjet-inval in Afghanistan werd gesproken. En dat terwijl de Italiaanse communisten uitgere kend het ogenblik van het bezoek van Marchais hadden uitgekozen om openlijk te verklaren dat de Sowjet-inval „de wereldvrede in gevaar kan brengen" en dat „niets de inmenging in de bin nenlandse aangelegenheden van een land rechtvaardigt Het Franse partijblad „l'Humanité" daarentegen schildert de Russi sche inval af als „niet anders dan een verzoek om hulp, door de Af- ghanen binnen het kader van be paalde verdragen gedaan". Het blad - dat is de partijcentrale - verklaart zich echter tegelijker tijd voorstander van de „soeve reiniteit en de vrijheid van me ningsuiting voor de volkeren", en van „niet inmengen in ander mans aangelegenheden" De Pa- rijse communistencentrale ziet ook kans onderscheid te maken tussen de Sowjet-bezetting van de satelliet Tsjechoslowakije in '68, die zij afkeurde, en de huidige overmeestering van Afghanistan, die zij goedkeurt, terwijl het hier om een onafhankelijk land bin nen de derde wereld gaat. De Franse pers laat niet na de histo rie van de Franse communisti sche partij nog weer eens op te rakelen, waarin een van de meest duistere hoofdstukken nog wordt gevormd door de gehoor zaamheid aan het Hitler-Stalin- pact, dat recht tegen de belangen van Frankrijk inging. Nimmer hebben de Fransen sindsdien helemaal willen geloven dat hun communisten niet de directe zet bazen van Moskou zouden zijn. Tegelijk met de groei van het zoge naamd gemeenschappelijk pro gram tussen communisten en so cialisten leek het even anders te worden. Terwijl Marchais van ju ni '69 tot november '73 niet min der dan zeven keer naar Moskou reisde, liet hij er zich sinds '74 niet meer zien. In '75 zette een ten dens in die in '77 en '78 leidde tot de openlijke veroordeling van de Sowjetrussische concentratie kampen. Na het mislukken van het gemeen schappelijk program bij de alge mene verkiezingen van '78 zette echter een nieuwe communisti sche politiek in, die er uit bestaat de vroegere socialistische part ners zo scherp mogelijk als kapi talisten-knechten tegen de „zui vere" communisten af te zet ten. De reis van Marchais naar Moskou brengt vele partijgenoten op nieuw in moeilijkheden. De roep om meer recht op vrije menings uiting na het debacle van de al gemene verkiezingen werd in de kiem gesmoord. De partijcen- trale gaat door met het uitzetten van de meest verrassende koer sen zonder dat de „basis" ook maar van iets weet. Ook nu weer circuleren er onder de partijgeno ten lijsten waarin protest tegen de Sowjet-inval in Afghanistan wordt aangetekend. Commentatoren komen dan ook tot de conclusie dat het karakter van de Franse communistische partij niet zo zeer wordt geken merkt door continuïteit op natio naal niveau, dan wel door zijn onmacht te komen tot een strate gie die zich aan de macht van Moskou weet te ontrukken. ANKARA (Reuter) - De Ver enigde Staten en Turkije zul len naar verwachting mor gen een overeenkomst slui ten over het verdere gebruik van drie bases in Turkije door de Verenigde Staten. Dit is in westerse diploma tieke kringen in de Turkse hoofdstad Ankara verno- Volgens dezelfde kringen heeft de toekomst van de twee Amerikaanse vertegen woordigers Siena en Nimetz, zondag in Ankara, belang rijk tot de afronding van de overeenkomst bijgedragen. Door de jongste gebeurtenis sen in Iran en Afghanistan is het belang van de steunpun ten voor de Verenigde Staten aanzienlijk toegenomen. Twee ervan zijn afluister- posten voor militaire activi teit van de Russen. Zij zijn van vitaal belang voor de controle op de naleving van het SALT 2 akkoord, waar van de goedkeuring door president Carter voorlopig is uitgesteld. De bases liggen in het noorden en oosten van Turkije. De derde is een luchtmachtba sis in het zuiden bij Adana, die in 1958 werd gebruikt bij de Amerikaanse interventie in Libanon. President Carter wilde haar gebruiken voor de evacuatie van Amerika nen uit Iran tijdens het hoog tepunt van de anti-sjah revo lutie vorig jaar, maar de Turkse premier Ecevit wei gerde toestemming hier- De nieuwe Turkse premier Demirel verklaarde dat het gebruik van de bases allen zou worden toegestaan voor NAVO-activiteit. Naar ver luidt geldt in het bereikte compromis deze beperking alleen voor de luchtmacht basis. KABUL/MOSKOU/BEIROET (UPI/AFP/Reuter) - De Dit melden westerse diplomaten in Russische troepen in Afghanistan hebben alle grote ste- A^aanse ^Tta^Unlen" d," den en hoofdverkeerswegen in handen. Wel zijn de ïsla- hun toevlucht hebben gezocht in mitische guerrillastrijders nog in staat overrompe- het noordwesten van Pakistan, lingsaanvallen uit te voeren, met name bij nacht. hebben besloten zich te verem- het licht van de Sowiet-.— Aanhangers van ajatollah Sjariat-Madari protester de Chomeini-gezinde partij Top in Assoean: (Van onze correspondent Jaap van Wesel) ASSOEAN - President Sadat heeft de eerste slag gewon- nen al bij het begin van de vierdaagse topconferentie met premier Begin in Assoean, in Zuidoost-Egypte. Begin arriveerde gisteren in As soean tegen de achtergrond van berichten dat Egypte de Ver enigde Staten faciliteiten voor luchtmacht- en vlootbases be schikbaar wil stellen als andere Arabische landen om militaire steun van Amerika zouden vra gen. Begin heeft een zelfde aanbod ge daan door Amerika de haven van Haifa aan te bieden, maar de Egyptische geste is in de eerste plaats bedoeld voor Saoedi-Ara- bie, iets dat Begin natuurlijk nooit kan doen. Israëlische steun aan Saoedi-Ara- bië is een zaak die in de Arabische wereld onmogelijk te verkopen is. Saoedi-Arabie bevindt zich in een nogal dubbelzinnige positie: enerzijds bondgenoot van Ame rika maar anderzijds lid van het anti-Amerikaanse anti-Camp- David-kamp De zet van Sadat - bescherming van Saoedi-Arabie - sluit dus precies aan bij de be langen van Amerika in het Mid den-Oosten, veel meer dan Israël op dit moment voorde Verenigde Staten kan betekenen. Zowel Israël als Egypte willen dol graag hun strategische waarde voor Amerika bewijzen. Zij heb ben daarbij een gemeenschappe lijk belang: Begin en Sadat zullen proberen in dat verband een ge meenschappelijke strategie uit te werken, maar tegelijkertijd zijn ze ook concurrenten, want via Amerikaanse steun willen zij hun onderhandelingspositie tegen over elkaar zonder ten i stijnse autonomie Niet hartelijk „Welkom voor president Sadat en zijn gasten", zeiden de spandoe ken in Assoean gisteren zonder te vermelden wie die gasten nu wel zijn. Tweehonderdzeventien por tretten van Anwar Sadat en tallo ze Egyptische vlaggen sierden de weg van het vliegveld naar het gastenverblijf - tegenover een enkele Israëlische vlag op het vliegveld, die kort voor Begin s aankomst werden gehesen en di rect na zijn vertrek weer werden gestreken. Er was ook weinig volk op de been in Assoean om Begin te begroeten. Alles bij elkaar een correcte maar niet bovenmatig enthousiaste ontvangst. De Egyptische hou ding ten aanzien van de normali sering van betrekkingen met Is rael wordt het best gekarakteri seerd door de weigering van Evgpte om een gecharterd El A1-. vliegtuig toe te laten, waarmee de buitenlandse pers uit Israël zou worden vervoerd naar As- Het Egyptische argument: er be staat geen luchtvaartovereen- komst tussen Israël en Egypte. Een formeel juist argument, waarmee de Eyplenaren te ken nen geven correcte, maar geen hartelijke betrekkingen met Is raël te willen onderhouden. TEHERAN NEW YORK (AFP Reuter, UPI) - Aanhangers van ajatollah Sjariat-Madari, tegen stander van de Iraanse leider Chomeini, zijn gisteren vrijwel algemeen in staking gegaan in de stad Tabriz. De onrust in het Turkssprekende gebied duurde ook na het weekeinde voort. De ongeregeldheden begonnen vo rige week met een mislukte aan val op het huis van Shariat-Mada- ri in de heilige stad Qom en sloe gen daarna over naar Tabriz, waar de ajatollah de grootste aanhang heeft. De meeste scholen, kanto ren en winkels in de stad bleven gisteren dicht terwijl groepen mensen op straat demonstreer den voor hun geestelijk leider, aldus verslaggevers in het ge bied. Een deel van hen kwam bij een bij het plaatselijke kantoor van de Islamitische Republikein se Volkspartij, de voornaamste politieke groepering die trouw is aan Sjariat-Madari, om hun steun te betuigen aan de partij ondanks de opdracht van de ajatollah de groepering op te heffen. Sjariat- Madari die onder steeds grotere druk kwam van de regerende geestelijkheid, maakte vorige week bekend dat hij zijn steun aan de partij introk die naar hij zei, was ontbonden. Gisteren werd ook betoogd voor het gebouw van de partij, die aja tollah Chomeini steunt. Na onge regeldheden tussen Chomeini- aanhangers en supporters van Sjariat-Madari ontstond er brand in dit gebouw. Uitzetting De directeur voor de buitenlandse pers. Abolghassem Sadegh, heeft in Teheran voor de radio ver klaard dat de Iraanse regering gekant is tegen het systeem van de westers media en niet tegen individuen en dat zij de uitzetting overweegt van alle westers journalisten vanwege de berich geving over de Iraans-Amer kaanse crisis. Sadegh zei dat de Iraanse regering een uitzonde ring wil maken voor de bericht geving over het lot van de Ameri kaanse gegijzelden in de ambas sade van de VS in Teheran. Intussen zijn de acht buitenlandse journalisten (vier Fransen en vier Amerikanen) die op last van een plaatselijk islamitisch revolutio nair hof de stad Tabriz moesten verlaten, per vliegtuig overge bracht naai Teheran. Sancties Leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties hebben gis teravond achter gesloten deuren vergaderd over Iran, maar zij hebben een besluit over sancties tegen dit land uitgesteld. Gisteren liep de termijn af die de Veiligheidsraad vorige week maandag had gesteld aan vrijla ting van de Amerikaanse gegij zelden in Teheran, op straffe van dwangmaatregelen. Na het privéberaad deelde de Ame rikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties, Donald McHenry, mee dat de raad tegen donderdag zou beginnen met het debatteren over sancties. Hij sprak tegen dat secretaris-gene raal Waldheim president Carter op hun ontmoeting van zondag avond in het Witte Huis, had aan geraden het aandringen op dwangmaatregelen uit te stellen. Aanslag Masoud Rajavi, leider van de radi cale islamitische "Moejahedin-e- Khalq '-beweging en kandidaat voor de presidentsverkiezingen op 25 januari, is gisteren ernstig gewond toen politieke tegen standers hem aanvielen tijdens een herdenkingsplechtigheid op een begraafplaats in Teheran. Dit heeft het Iraanse persbureau Pars bekendgemaakt. Het pers bureau deelde geen verdere bij zonderheden mee. Rajavi bracht tijdens het bewind van de Sjah bijna acht jaar in de gevangenis door. Nadat hij in 1972 ter dood was veroordeeld werd zijn straf omgezet in le venslang na internationale pro testen. terventie in hun land. Over de wijze waarop deze eenheid tot stand moet komen en over de nieuwe naam van het bondge nootschap zullen binnenkort na dere mededelingen worden ver strekt. De Russische militaire in terventie leidt tot steeds grotere verwarring in de Arabische we reld. Met uitzondering van Syrië gaan de Arabische reacties van een krachtige veroordeling van het Russische optreden tot een opvallend stilzwijgen, zelfs van landen die Moskou tot nu toe kon beschouwen als zijn beste bond genoten. Westerse diplomaten in de Af ghaanse hoofdstad meldden gis teren dat de Sowjet-troepen hun offensief concentreren op de bergachtige provincies Badaks- han en Paktia aan de Pakistaanse grens. Ze maken daarbij gebruik van helikopters met boordka- nonnen en lichte pantservoertui gen. De Russen zouden slechts incidenteel verzet ontmoeten "Er is sprake van islamitische op standelingen, of zelfs overgelo pen Afghaanse troepen, die ste den in handen houden tegen het Russische leger", zo zei een di plomaat. "Een Russische com mandant behoeft slechts een be vel te geven en een stad wordt- De lezing van de diplomaten is in strijd met eerdere berichtenh- kopstandelingen en overge- lopKfghaanse regeringstroepen stand houden tegenover een om singeling van Russische pantse reenheden in de stad Herat, aan de Iraanse grens, en dat ze taai verzet bieden in de zuidelijke provinciestad Kandahar. Ondanks de snelheid en de soepel heid waarmee de Russische actie is uitgevoerd, geloven waarne mers in Kabul niet dat het tot een snelle terugtrekking van de Sowjet-troepen zal komen, zoals Moskou heeft beloofd. "Dat zou erop lijken dat ze buigen voor in ternationale druk. en dat doen de Russen niet", aldus een diplo maat. Terwijl de Russische militaire aanwezigheid in Afghanistan door de diplomaten wordt ge schat op 50.000 man, zeggen ver bannen Afghaanse opstandelin gen dat de 80.000 nu wordt bena derd, en dat nog elkevkverster kingen het land worden binnen gebracht. De verbannen Afgha- nen noemen hun land een "twee de Cambodja" en ze beschuldi gen de Russische troepen ervan honderden onschuldige moslims te doden in massale wraakacties tegen opstandige guerrillastrij ders. Naar uit betrouwbare bron in Ka- bul verluidt, is er een zeer zware concentratie van Russische troe pen in het zuidwesten van Af ghanistan. waar men onlangs 300 zware voertuigen zag optrekken van Herat naar Kandahar. Mili taire deskundigen wijzen berich ten van de hand dat sneeuwval een ernstige handicap vormt voor de Russen in de Hindoe Koesj- bergen, het gebied waar de Rus sen volgens betrouwbare bron nen ook napalm gebruiken tegen bolwerken van islamitische op standelingen. De militaire interventie van de Sowjets in Afghanistan lijkt in de Arabische wereld tot steeds gro tere deining en verwarring te lei den. Met uitzondering van Syrië. Door zondagavond in Damascus het accent te leggen op de nood zaak voor Syrië zijn banden met de Sowjet-Unie te versterken, sprak president Hafez Assad, als enige van alle Arabische konin gen en staatshoofden, impliciet zijn steun uit aan het Kremlin. Voor de Russen kan deze be scheiden steun - Assad sprak niet van Afghanistan - moeilijk het stilzwijgen wegpoetsen van de genen die zij tot nu toe als hun beste bondgenoten beschouw den. Zuid-Jemen. Algerije, Libië en de PLO hebben oficieel nog niet gereageerd. Irak, waarmee de Sowjets via een vriendschaps verdrag verbonden zijn, veroor deelde met opvallende kracht het Russische optreden. President Saddam Hoessein sprak van een "ernstige, gevaarlijke, niet te ver ontschuldigen, ongerechtvaar digde fout" Alle andere Arabische landen heb ben, in verschillende toonaarden, de Sowjet-interventie veroor deeld. Waarnemers geloven des ondanks niet dat het tot een ge zamenlijke Arabische actie zou kunnen komen, of nog sterker, tot een algemene actie van de is lamitische wereld. BELFAST (UPI) - De conferentie die in Belfast is bijeengeroepen om de politieke impasse in Noord-Ierland tussen de protestantse meerderheid en de rooms-katholieke minderheid te doorbreken en zo een einde te maken aan tien jaar bloedvergieten, is gisteren bijzonder weinig belovend begonnen De delegatieleiders op de openingsbijeenkomst botsten met elkaar over de vraag of de conferentie het zou hebben over deling van de macht tussen beide religieuze blokken en nauwere banden met de republiek Ierland in het zuiden. Op zeker ogenblik leek het erop dat de door premier Margaret Thatcher van Groot-Brittannie bijeengeroepen conferentie in de kiem zou worden gesmoord, maar men besloot vandaag opnieuw te proberen. Dominee Ian Paisley, leider van de protestantse democratische unionistische partij, weigerde ook maar iets te bespreken dat zou kunnen worden uitgelegd als gaande m de richting van losma king van Noord-Ierland van Engeland en aansluiting bij Ierland. Maar John Hume, leider van de overwegend rooms-katholieke so ciaal-democratische arbeiderspartij, stond erop dat men alle brandende kwesties zou aansnijden. Het pessimisme is echter zo groot dat de Londense Daily Telegraph vandaag in een redactioneel commentaar schreef dat men slechts mocht hopen dat het vastlopen van de conferentie althans zo snel en pijnloos mogelijk zou plaatshebben. Onderzoek naar dood natuurkenner NAIROBI (UPI) - Het hoofd van de politie in Kenia. B,J een lijkschouwing is inmiddels vastgesteld dat Joy Ben Gethi, heeft gisteren gezegd dat een onderzoek wordt ingesteld naar de doodsoorzaak van de be kende natuurverkenner mevrouw Joy Adamson. au teur van de serie 'Born Free'. Aanvankelijk verklaar de de politie dat ze door een leeuw was gedood. Nu is gebleken dat ook de auto van mevrouw Adamson is gestolen, wordt de mogelijkheid onderzocht dat ze is vermoord. Mevrouw Adamson werd vorige week dood aangetrof fen bij haar kamp in Shaba, zo'n 400 km ten noorden van Nairobi, waar ze het leven van luipaarden bestu deerde. Adomson niet door een leeuw is gedood. De politie heeft inmiddels drie voormalige medewerkers van de schrijfster aangehouden voor ondervraging Pre sident Daniel Arap Moi heeft een diepgaand onder zoek naar de dood van mevrouw Adamson gelast. Joy Adamson werd vermaard door drie boeken over een leeuwin, die ze Elsa noemde. Samen met haar man voedde ze Elsa op van welp tot volwassen leeu win, waarna het dier de vrijheid kreeg HA eerste deel van de reeks werd verfilmd. De miljoenen dol lars die haar boeken en films opleverden, zijn be steed aan natuurbehoud. (Door Bote de Boer) President Carter vergeldt de Russi sche inval in Afghanistan met onder meer een gedeeltelijk ver bod op de uitvoer van Ameri kaans graan naar de Sowjet-Unie. De 17 miljoen ton die de Russen extra hebben besteld, mag de ha vens niet uit. De 8 miljoen ton die wordt geleverd volgens het con tract dat vijf jaar geleden werd gesloten, mag wel worden ver scheept. Dat de maatregel de machthebbers in het Kremlin tot een andere ge dragslijn zal brengen, is niet waarschijnlijk. Met een embargo, een blokkade of een boycot dwingt men een tegenstander - om het woord vijand maar te vermijden - zelden op de knieën, zo leert de geschiedenis. In die zin is de sanctie vooral een ge baar. De maatregel heeft uiteraard wel gevolgen. Allereerst komt ze de Sowjet-Unie zeer ongelegen. In het afgelopen jaar is de graan oogst er mislukt. Er werd 179 miljoen ton binnengehaald. 47 miljoen ton minder dan was ge pland en 58 miljoen minder dan in 1978. De Russen wijten de te genvaller aan een heel strenge winter en zware regen in de oogsttijd. Dat verklaart echter niet alles. Zoals de gehele Russi sche economie, wordt ook de landbouw gekenmerkt door problemen, ondoeltreffendheid voorop. Hoe dat zij, de omstan digheden dwongen Moskou in Amerika de hele voorraad graan te bestellen waarover een ak koord bestond: 25 miljoen ton. De Russen zullen er waarschijnlijk geen boterham minder door eten, maar wel minder beleg, althans in de vorm van ham en worst. Het Amerikaanse graan was namelijk vooral bestemd voor veevoer. Het graanembargo verscherpt de al gemene economische moeilijk heden in de Sowjet-Unie. De economie staat er daar belabberd voor. Het economische verslag dat eind november aan de Opper ste Sowjet werd uitgebracht, was teleurstellender dan ooit sinds de Tweede Wereldoorlog. President en partijleider Brezjnjev kriti seerde de prestaties van zijn land op dit punt scherp. Er zijn problemen met de oliewinning en verwerking, de staalproduk- tie, de fabricage van kunstmest, bouwmaterialen, etc., etc., tot en met de voorziening van vlees, vet en vis. Schaarste aan het laatst genoemde produkt betekent dat ook de beperking van de Russi sche visrechten in de Ameri kaanse wateren hard aankomt. Kennedy Hoezeer ontwikkelingen als in Iran en Afghanistan op zich ook kun nen bijdragen tot meer waarde ring in eigen land voor Carter, het graanwapen wordt in do VS stork gekritiseerd. Senator Edward Kennedy zei als enig resultaat te zien dat de Amerikaanse boeren en de belastingbetalers er de du pe van worden. Dat zit er inder daad in. De boeren krijgen voor de gemiste afzet een schadever goeding. maar de maatregel drukt uiteraard in het algemeen de graanprijzen. De schadeloos stelling (het opkopen van de be treffende hoeveelheid door de overheid) moet ergens vandaan komen. Vrijdag aanstaande wordt op initia tief van de VS in Washington een spoedvergadering van de graan- uitvoerende landen gehouden om te praten over een gezamen lijke reactie op het Russische in grijpen in Afghanistan. Ook de Europese Gemeenschap is uitge nodigd. Het gaat met name om Frankrijk. De Franse minister van buitenlandse zaken heeft al verklaard dat Parijs de handels betrekkingen met amine landen niet wenst te gebruiken voor poli tieke doeleinden. Een diploma tieke man it trom een a (keuring Ie uiten. Overigens zal Frankrijk de Sowjet-Unie ook geen produktcn leveren die voordien van de VS kwamen. Goudprijs Een interessante vraag is of het graanembaigo invloed heeft op de goudprijs. De Russen ver kochten gt»ud met name <.m het graan te kunnen betalen. Kunner. ze geen graan meer kopen, dan hoeven ze daarom ook geen goud meer te verkopen. Doen ze dat inderdaad niet. dan is het aanbod van goud (via Zurich) kleiner en dus gaat dan bij gelijkblijvende of nog toenemende vraag de prijs (verder) omhoog. Bij de huidige economische en politieke onze kerheden zal de vraag stellig groot blijven of nog groter wor den. Een hogere goudprys bete kent een druk op de dollar en dat leidt tot nieuwe prijsverhogingen voor olie. En zo vervolgens met andere woorden, de Russen heb- ben wel degelijk een economisch wapen om iets terug te doen. Voordat je het weet escaleert zoiets niet alleen tot een koude, maar ook tot een economische oorlog.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 13