"Ik ben de vrijblijvendheid
nu een beetje moe geworden
v- y f t
De ingebakken onvrede van Robert Long
fjA V
IKON-televisieserie voor
kinderen over technologie
toegelicht
f/ RADIO \programma i
WOENSDAG 2 JANUARI 1980
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
HAARLEM (GPD) „Ik ben 36. Dat is ontiegelijk
jong, maar ook tegelijkertijd oud. In mijn vak
voel ik me wél jong, piepjong. Kijk, als ik zo nu
en dan een uitglijer maak, zoals dat programma
met Dimitri, dan moet dat kunnen.
Want als ik straks op mijn vijftigste nog zinnige
dingen wil zeggen, dan moet ik niet menen dat
ik nu de wijsheid in pacht heb of het juiste
doe".
De woorden van Robert Long - theaterman, liedjesschrijver en zanger -
blijven even naklinken in zijn kantoor. Dan, alsof hij de draagwijdte
van zijn woorden op een goudschaaltje weegt: „Dat geldt voor iedereen
natuurlijk, ik lui maar raak". Waarna zijn glimlach ontwapent.
Als je niet beter zou weten, dan lijkt
het alsof Bob Leverman de za
kenman is die achter het masker
Robert Long schuilgaat. Zijn be
nen leunen lui op de rand van zijn
bureau. De gouden en platina
versies van zijn succesalbums
'Vroeger of Later' en 'Levens
lang' hangen als stoffelijke be
wijzen van zijn welvaart aan de
wand, maar voor Long fungeren
ze als waarschuwingsborden. Pas
op, gevaar voor populariteit, lij
ken ze te roepen.
Robert heeft zich daar de afgelopen
jaren wel ontvankelijk voor ge
toond. De door hem nagestreefde
theatercarrière kende merk
waardige uitschieters. Met Nel-
leke Burg, Ansje van Branden
burg en Dimitri Frenkel Frank
als partners maakte hij telkens op
andere wijze een avondvullend
programma, zijn zangloopbaan
werd bovendien op een laag pitje
gezet en een contract voor een
van de belangrijkste rollen in
Gaaikema's musical 'Swingpop'
draaide op een fiasco uit.
„Als ik nu zou weten wat ik over
twee jaar zou doen, dan geloof ik
dat ik gek zou worden. Ik wil risi
co's nemen, dat werkt verhelde
rend, daarvleer je wat van", zegt
hij nu.
Onvrede lijkt Robert Long te zijn
ingebakken. Onvrede over zijn
functioneren als aansporing om
de zaken telkens anders en beter
te willen aanpakken. Onvrede
ook over maatschappelijke ont
wikkelingen. Het bevoogdende
patriarchaat van de kerk en het
dikwijls krampachtig denken
over seksualiteit zijn prikkels om
telkens weer nieuwe, niet zelden
scherpe teksten te schrijven.
Dat zal ook in zijn nieuwe pro
gramma, 'Duidelijk zo?! overko
men waarin hij Leen Jongewaard
als tegenspeler heeft. En ook een
derde album, dat in januari wordt
uitgebracht, zal die geest ade
men. „De vrijblijvendheid ben ik
nu wat moe, genoeg gelachen
denk ik nu. Je kunt me echter
niet wijsmaken dat die irritatie
bij mij ooit heeft ontbroken"
Long, verduidelijkend: „Die on
vrede, daar zal ik nooit van afko
men. Dat komt doordat me dage
lijks opvalt hoe bijvoorbeeld het
katholicisme aan anderen zijn wil
oplegt. Nog iets. Enige tijd gele
den sprak ik met een Duitse re
gisseur. Bij ons is homoseksuali
teit geen item meer, zei hij. En
toen dacht ik even dat ik gek
werd. Wat bedoel je daarmee?,
vroeg ik. Dat hebben we allang
gehad, zei-die". Robert gnuift
verontwaardigd. „Zoiets kun je
niet bekijken alsof het geen item
meer is. En dan kunnen de men
sen wel denken, daar heb je die
zeikerd weer met die kerk, maar
die doet zich nu eenmaal onver
kort gelden. Je kunt ook niet zeg
gen: wèèr Vietnam? Dat speelt
nog steeds, zij het op een iets an
dere wijze".
We komen over deze voor Robert zo
belangrijke thematiek ter sprake,
omdat zijn elpee Vroeger of Later
door de Westduitse liedjesschrij
ver Michael Kunze in het Duits is
overgezet en vervolgens door
Long in de Bondsrepubliek werd
uitgebracht. De hamvraag in
hoeverre zijn oude repertoire na
zes jaar nog opgeld doet voor wat
de themakeuze betreft, gaat hij
daarbij niet uit de weg. „Mijn ge
voel voor vrolijkheid is wat ver
anderd", vertelt Long, „ik ben
wat cynischer geworden. Begrijp
me, voor een poëtisch lied als
Thorbeckeplein schaam ik me
nog steeds geen letter".
„De uitersten komen misschien
wat dichter naar elkaar toe. Vroe
ger schreef ik of wrang of vrolijk;
als ik nu een mooi lied over de
liefde zou schrijven dan zit er een
andere ondertoon in. Dat is niet
omdat ik de ouwe man van 36
probeer uit te hangen, maar ge
woon omdat ik bepaalde zaken zo
aanvoel. De essentie verandert
niet, dat zeg ik niet. Maar vroeger
had je sneller ergens een mening
over. Nu duurt het langer voordat
je een overtuiging hebt, voordat
je je mening bepaald hebt dan
vroeger. Maar als ik overtuigd
raak dat er ergens iets scheef zit,
dan kan ik nog steeds een grote
woede opbrengen. Dat duurt niet
zo lang, dat je daarop een lied
kunt schrijven, maar uiteindelijk
breng je het wel onder woor
den".
- Als je dat dan doet, dan uit zich dat
vaak bij jou in cynisme, maar
daar verander je de mensen niet
mee. Een negatieve levensopvat
ting.
„Nee, daar verander je de mensen
niet mee", beaamt Robert. „Men
sen zijn niet te veranderen. Dat
geloof ik sowieso. Maar dat is niet
negatief; een boom is toch ook
niet te veranderen? Kijk een spli-
terwt kun je met een andere spli-
terwt kruisen en een neger met
een indiaan, dan krijg je ook iets.
Maar in essentie verandert een
mens niet. Ik geloof dat een mens
net als een boom door chromo
somen, moleculen, DNA en noem
maar op, bepaald wordt; daaruit
ontstaan blaadjes en takken. Iets
dergelijks geldt voor ons ook. Er
bestaan geen mensen zonder ne
gatieve kanten. Dan zouden het
ook geen mensen zijn, dan zou
den het heiligen zijn. En die be
staan ook niet, dus dat komt goed
uit".
- Ik denk dat jouw levensopvatting
nog een stuk negatiever is dan
dat.
„Nee, ik beschouw dat als een ver
rukkelijk positief gevoel. Dat
meen ik absoluut", reageert Ro
bert. „Ik erger me er wel aan, ach,
kijk, ik erger me namelijk niet
aan slechtheid, of wat daar voor
doorgaat. Ik erger me aan het
mom van goedheid. Daar word ik
niet goed van. En dat hebben
vooral...kijk, dan krijg ik ook dit,
hé? (Long wijst op het verbeten
vingertje waarmee hij zijn betoog
*fe\
Robert Long: Alles stinkt'.
accentueert)... alles waar een mo
reel laagje of sausje overzit, dat
irriteert. Ik denk dat zoiets een
verkapte vorm is voor iets heel
anders, dat veel harder stinkt dan
pure slechtheid".
- Als je maar weet dat mensen on
wetend zijn, dan kun je er nog wat
aan doen, dat idee?
Long: „Nee, niet mensen die onwe
tend zijn. Mensen die weten zijn
immers vaak slechter dan men
sen die niet weten? Goed. Kijk.
wat er ontkend wordt, is de stank
van het leven. En het leven stinkt.
Dat is niet alleen in overdrachte
lijke zin, maar ook letterlijk;
stank wordt altijd ontkend, weg
gewerkt. Er worden deodorants
gemaakt. Maar in wezen is het na
tuurlijk heel iets onmenselijks.
Het platteland stinkt, zeggen de
mensen. Het stinkt helemaal niet,
vind ik, het ruikt lekker".
- De hypocrisie, de schijnheiligheid
dus?
Robert knikt. „Alles stinkt. De toi
letten waar gewoon op gescheten
wordt, moeten schoon zijn. Oh,
vanwege de bacteriën en zo. Maar
er wordt net gedaan alsof de
mensen niet schijten, toch? Uit
een plee kun je tegenwoordig
toch eten? Ook de stank in over
drachtelijke zin wordt tegen
woordig van alle kanten ontkend.
Alles gaat onder een laagje van
beleefdheid (Longs stem krijgt
iets geaffecteerds), goede manie
ren enzo, met mes en vork eten.
Maar als de Derde Wereldoorlog
morgen uitbreekt, is het afgelo
pen met die schijn. Met mes en
vork eten is een vorm van hypo
crisie die natuurlijk heel bruik
baar is, maar als er honger is, dan
pak je het voer en dat steek je in je
bek".
De huichelarij steekt je
Long: „Ja, te meer daar we overal
instituten en leidraden hebben
die dat ontkennen. Als je je niet
aan de gangbare normen houdt,
dan ben je gek of communist.
Kijkje mag niet doden, jij niet, ik
niet. Als je het doet, word je op
gepakt en weggestopt. Maar ec.i
van de grootste kapitaalbronnen
is de wapenindustrie. Dat is on
zin, echt onzinmDat wordt gebil
lijkt; je kunt er als overheid ken
nelijk niet onderuit. Maar als je
buurman vervelend is, mag je
hem niet met een hamer op zijn
kop slaan. Daar ligt een idioot
groot verschil tussen, maar in
wezen werken mensen zo".
- Toch een boodschap?
„Na, het hoort bij mijn vak, de we
reld verandert. Vijfentwintig jaar
geleden was er niemand in geïn
teresseerd of Toon Hermans de
wereld nou rond of blauw vond.
Nu hoort het erbij, al is het niet
mijn wezenlijk vak. Dat is zingen,
liedjes maken en ze uitvoeren, en
misschien een beetje lullen. Maar
't blijft amusement, dit vak. Ik
probeer wel mensen iets zinnigs
bij te brengen, maar in eerste in
stantie breng je amusement, zorg
je ervoor dat mensen hun verve
ling twee uur kwijt zijn. Leert
houdt in het nieuwe programma
een monoloog van tien minuten;
die is niet leuk, maar ook dat is
vermaak. Iemands tijd vullen.
Als morgen niemand Long wil
zien, dan ben ik weg. Daarom,
amusement is mijn vak en ik hou
er echt van. Maar ik heb die calvi
nistische inslag om een beetje op
mijn manier te prediken. Mis
schien is het wel typisch Neder
lands".
De 14-jarige Annelies Hulsker speelt de hoofdrol in 'Kouwe Kunstjes'.
HILVERSUM (GPD) - Ons leven wordt beheerst door
de techniek. Of het nu zakrekenmachientjes zijn of
spelcomputers, raketten of kerncentrales. Er komen
echter steeds meer mensen die betwijfelen of die
techniek ons alleen maar voordelen heeft gebracht.
Want veel van die ingenieuze uitvindingen bezorgen
ons uiteindelijk ook kilometerslange files, luchtver
vuiling en riskante kernenergie-verslindende pro
jecten, terwijl de wapenindustrie steeds meer geld
gaat kosten. Over het begrip technologie en de mo
gelijke gevolgen van het gebruik ervan gaat de
IKON-serie Kouwe Kunstjes, waarvan de eerste af
levering vanavond wordt uitgezonden.
De zesdelige reeks is gedramatiseerd en speciaal voor
kinderen geschreven. In de serie worden zowel de
negatieve als de positieve aspecten van de technolo
gische ontwikkelingen belicht. Het is namelijk niet
de bedoeling van de samenstellers, Filip Engelen en
Tineke Caels, om technische vooruitgang af te doen
als iets dat regelrecht naar het einde van de wereld en
de mensheid leidt. En het is evenmin de bedoeling
om kinderen bang te maken voor technologie. De
serie wil proberen aan te geven waar het soms fout is
gegaan en als het mogelijk is ook hoe.
Om dat voor kinderen zo aantrekkelijk mogelijk te
maken, wordt in de vorm van een spannend verhaal
de techniek aan de orde gesteld. Het verhaal, ge
schreven door Karei Eykman, gaat over het meisje
Micky (Annelies Hulsker) een springerig type met
een veelzijdige belangstelling, dat het daarmee op
school nogal moeilijk heeft. Op een bepaald moment
heeft ze het zo bont gemaakt dat haar vader (Bram
van der Vlugt) door de meester ontboden wordt en de
boodschap krijgt dat het zo niet langer gaat.
Om de zaak weer in orde te maken, zal Micky een opstel
schrijven over "triomfen der techniek" en haar vader
belooft haar daarmee te helpen. Samen gaan ze op
zoek naar hoe het allemaal begon en wat er daarna
verder is gebeurd.
Omdat Micky een "verplaatsdoos" heeft (door haar zelf
gefabriceerdkunnen zij en haar vader zich heel snel
en gemakkelijk verplaatsen. Op hun speurtocht vin
den ze allerlei schitterende voorbeelden van tech
nisch vernuft. De eerste stoommachine, de eerste
locomotief, primitieve weegmachines en oude for
ten.
Tijdens hun speurtocht echter worden ze steeds meer
gewantrouwd door onder meer een industrieel, eer
energiedeskundige en een kolonel (allemaal ge
speeld door Aart Staartjes), omdat ze te veel kritische
vragen stellen. Na spannende avonturen en wilde
achtervolgingen hebben ze voldoende materiaal
voor een opstel over de "wonderen der techniek". De
vraag blijft echter of de meester er tevreden mee zal
zijn.
ven en slechthorenden (NOS)
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Toeristische tips (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Van gewest tot gewest (NOS)
19 50 - Uitzending van de PvdA (Pol. Partijen)
20.00 - De pendelaar, tv-film (NOS)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Panoramiek (NOS)
22.25 - Studio Sport (NOS)
22.55 - Journaal (NOS)
ven en slechthorenden (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Kouwe kunstjes, jeugdserie (IKON)
19.25 - Kenmerk (IKON/KRO RKK)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Film van de Stichting Nederlandse Vrijwilligers (Socu-
tera)
20.32 - Countdown (Veronica)
21.10 - Mooi Nederland, natuurfilmserie (Veronica)
21.35 - From here to eternity, tv-serie (Veronica)
22.25 - Info-special (Veronica)
23.00 - Peuters en kleuters (9) (Teleac)
23.35 - Journaal (NOS)
TV-Donderdag
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Reg. progr. NDR 18.00 Reportage.
18.30 Actual. 18.45 Kleuterserie
18.55 Gevar. progr. 19.25 Reg. magaz.
19.59 Progr overz. WDR. 18.00 Nir-
gendwo ist Poenichen, tv-serie.
18.30 Licht muz.prtgr. 18.40 Nir-
gendwo ist Poenichen, tv-serie.
19.15 Actual. 19.45 Licht progr.)
22.30-23.00 Actual.
DUITSLAND II
18.20 Amus progr. 19.00 Joum. 19.30
Weisses Haus, Hmtereingang, tv-se
rie. 20.15 Actueel progr. 21.00 Actual.
21.20 Van der Valk, politieserie.
22 10 Consumententips. 22.15 Re-
DUITSLAND III WDR
13.00 Kleuterprogr. 18.30 Serie ge
sprekken. 19.15 Licht muz.progr.
19.30 Inform, serie. 20.00 Journ.
20.15 Der Entertainer (The Entertai
ner). speelfilm. 21.55 Filmportret.
22.40 Jazz. 23.25 Einde
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.15 Kinderfilmserie. 18.20 Jeugd
serie. 19.05 Kleuterprogr. 1920
Standpunten 19.40 Morgen. 19.45
Journ 20.10 Weerber. 20.15 Mork en
Mmdy, comedy-sene. 20.40 De
overloper (Der Ueberlaufer). tv-spel.
22 10 Gesprek. 23.00-23.15
NET II
18.15 Kinderfilmserie. 18.20 Jeugd
serie. 19.05 Kleuterprogr. 19.20
Standpunten 19.40 Morgen. 19 45
Joum. 20.10 Weerber. 20.15 Pygma-
In het V eronica-programma 'Countdown' vanavond een over
zicht van de belangrijkste gebeurtenissengrammofoonplaten en
concerten in 1979. De diverse uitslagen van de popoll worden afge
wisseld met muzikale bijdragen van Kiss, Normaal. Ellen Foley,
Golden Earring, Queen, Herman Brood, The Police. AC/DC, Earth
and Fire en Bruce Springsteen. Nederland 2, 2032 uur).
Veronica zendt vanavond de eerste aflevering uit van de Ameri
kaanse (NBC> serie From here to eternity' naar het gelijknamige
boek van James Jones. 'From here to eternity', in 1953 iterfilmd en nu
als vierdelige tv-serie op de markt gebracht, berust goeddeels op
eigen ervaringen van de schrijver, die in 1939 als jonge soldaat op
Hawaii werd gestationeerd en enkele jaren later Pearl Harbor
meemaakte. In de hoofdrollen William Devane en Natalie Wood.
(Nederland 2, 2135 uur).
Op het Veronica-scherm is vanavond als Info-special een film te
zien over Bangladesj. Zeven jaar geleden stichtte dokter Zafrulla
Chowdhurry daar zijn eerste zogenaamde gezondheidscentrum
voorliet volk. Met een team van para-medici wijdt hij zich nu aan
onderwijs, landbouw-training en huisindustrie. Nederland 2,
2225 uuri.
In de televisie-actualiteitenrubriek Kenmerk van de IKON
wordt vanavond teruggeblikt op de jaren zeventig. Dat doen A.
ConstandseHVerwey-Jonker en prof. mr W.F. de Gaay Fortman
in een Amsterdams café. Nederland 2,1926 uur).
WOENSDAG 2 JANUARI
HILVERSUM I
18.11 (S) Hier en nu. AVRO: 19.30
Toppers van toen. 21.02 (S) Entre
nous, licht muz.progr. NOS: 22.30(S)
Hobbyscoop. 23.02-24.00 (S) Met het
oog op morgen. NCRV: 0.02 (S) Late
date. 2.02 (S) Nachtdienst.
HILVERSUM II
18.00 Vrije tijd, blije tijd. Radiopor
tret R.V.U 18.30 Vrouwen hier,
vTouwen daar PP 18.50 UitZ. van
de CPN 19 00 (S) VARA's woens
dagavond (19 05 Actual. 20.00 VA-
RA-Klassiek 120.20 Het zout in de
pap. 21.05 VARA-Klassiek (2) 22 30
Nws. 22.40 (S) Rapport minderhe
den. docum. 23.25 (S) Klass. muz
23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.03 (S) De Avondspits met
de Nationale Hitparade. KRO: 19 02
(S) Rauhfaser 22 02 iS) Rock-Tcm-
pel. 23.02- 24.00 (S) Walhalla.
DONDERDAG 3 JANUARI
vrouw. 9.10 Waterstanden. 9 15
Werkbank.) AVRO 10.00 Radio La-
aipapegaai. 10 12 Dive
Houd het klein. OVERHEIDS
VOORLICHTING: 12 16 Uitz. voor
de landbouw. 12.26 Meded. voor
land- en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.36
Radiojournaal. 12.50 AVRO tema.
13.00 Nws. 13.11 Europa. 13.30 Yoga
voor iedereen 13.37 Per saldo. 13.55
Beursplein 5. 14 00 'n Middagje
hoorzitting 17.24 Meded 17 30 Nws
17.36 Radiojournaal. 17.55 Rich
ting.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws. TROS 7 02
(S) De Havermoutshow 9 03 (S)
Continu Muziek. 11.03 (S) De Pol-
derpopparade. 12.03 (S) De Nedei
de koffie. 12 03 (S) Het nuttigen
etenswaren is toegestaan. 12 40 (S)
Middagpauzedienst. 13 03 (S) Hier
en nu. 13.20(S)NCRV-G!obaal 17 02
(S> Rozeeeur en Dnkkeldraad
HILVERSUM II
AVRO 7 00 Nws. 7.10 Ochtend-
gymn. 7 20 AVRO. Actueel en in
formatief. (NOS: 9.06 Gvmn. voor de
HILVERSUM IV
VARA 7 00 Nws. 7.02 (S) Groot en
klein klass kamer- en orkestmuz
9 00 Nws 9 02 (Si De Franse opera
1925-1950 9 30 lS) Kamermuz 10 10
(S) La Transfiguration de notre-
seigneur Jesus-Chnst. van Mes-
siaen 12 00 Nws. 12.02 (Si Lunch
concert Klass. viool- en pianomuz.
13 05 Het zout in de pap 13.30 (S)
King's College Choir Klass. muz.
14 00 Nws 14 02 (S) Klass. piano
muz. 14.45 (S) Radio Filharmonisch
Orkest Klass muz 16 00 Het zout in
de pap. 16.25-17.00 Eder Kwartet
Klass. muz.
