SCHENDING
BESTANDIN
RHODESIË
Westen overweegt maatregelen
tegen de
Sowjet-Unie
AFEHAMxst,
Carter beschuldigt Brezjnjev van misleiding
Waldheims taak lijkt hopeloos
an .IS Uitnam OP
Bezetting Sowjet-ambassade Teheran mislukt
Als straf tegen ingreep in Afghanistan
Voorzitter Italiaanse
socialisten overleden
WOENSDAG 2 JANUARI 1980
(Van onze corespondent Henk Kolb)
WASHINGTON - Volgens de Amerikaan
se president Carter heeft het Russische
staatshoofd Brezjnjev hem „absoluut
ontoereikende en geheel misleidende"
antwoorden gegeven op zijn scherpe
protesten tegen de Russische bemoeie
nissen in Afghanistan. Carter maakte
deze opmerking in een televisie-inter
view op Oudejaarsavond, waarin hij de
Russische uitleg - de Sowjet-Unie zou
uitgenodigd zijn Afghanistan tegen be
dreiging van buiten te beschermen - als
„duidelijk onwaar" betitelde.
Carters scherpe reacties markeren een
nieuw dieptepunt in de snel verslech
terde verhoudingen tussen de VS en de
Sowjet-Unie: de Russische inval heeft
volgens de president een veel drasti
scher wijziging gebracht in zijn opvat
tingen over de Russische doelstelling
dan enige andere gebeurtenis tijdens
zijn periode in het Witte Huis. Hij kon
digde verdere tegenacties aan, maar
maakte niet duidelijk wat die zullen zijn.
De Amerikaanse onderminister van bui
tenlandse zaken, Warren Christopher,
bespreekt op het ogenblik mogelijke ge
coördineerde acties van de VS en hun
bondgenoten in Europa.
In verband met de bevrijding van de gegij
zelden in Iran wil Carter geen tijdslimiet
stellen. Dit punt hangt nauw samen met
de overweging dat de militaire opties
zeer beperkt zijn. Met elke diplomatieke
stap en elke VN-resolutie koopt Carter
politiek gezien wat meer tijd tot het mo
ment waarop de Amerikaanse kiezers
daden zullen verlangen. Carter zei dat
bloedvergieten of het beginnen van een
oorlog in Iran, en in het hele gebied rond
de Perzische Golf, alleen maar om te la
ten zien dat hij „dapper is en krachtda
dig", geheel verkeerd zou zijn voor de
gegijzelden en voor de Amerikaanse
belangen op lange termijn.
Gegeven het Iraanse protest tegen de Rus
sische acties, wordt nu in Washington
ook gespeeld met de gedachte dat het
Russisch militair ingrijpen wellicht de
bevrijding van de gevangen Amerika
nen kan bespoedigen. Woordvoerders
gaven dan ook hoog op van de dreiging
die de gebeurtenissen in Afghanistan
inhouden voor andere islamitische na
ties.
Het Amerikaanse ministerie van buiten
landse zaken heeft laten weten dat de
aankondiging van de geslaagde staats
greep in Afghanistan tevoren in Rusland
op de band was vastgelegd en vervol
gens vanuit Zuid-Rusland werd uitge
zonden. Radio Kabu zond de boodschap
niet uit. De Russische stations, die op
een andere golflengte zenden, kondig
den zich evenwel aan als 'Radio Kabu'.
De Afghaanse radio kwam pas later met
de mededeling over de staatsgreep.
De consequenties van de recente ontwik
kelingen op de ratificatie van het SALT-
2-verdrag door de Amerikaanse Senaat
zijn nog moeilijk te voorzien. Carter
heeft gezegd geen uitstel te wensen van
het debat hierover in de Senaat. Hij blijft
van mening dat een overeenkomst met
de Sowjet-Unie ter verdere beperking
van strategische wapens in het belang
van de VS zijn.
Anderzijds dwingt de binnenlandse poli
tiek in dit verkiezingsjaar 1980 cArter tot
duidelijke uitspraken, die aansluiten bij
de toenemende frustraties onder de
Amerikaanse burgerij. Iran en nu Af
ghanistan zullen Carter in de opiniepei
lingen te stade komen, waarin hij overi
gens een opmerkelijk herstel heeft ge
toond sedert de dagen dat Edward Ken
nedy zijn kandidatuur aankondigde on
der het motto dat het leiderschap van de
president niet deugde.
Volgens de laatste peiling van Lou Harris
vindt 66 procent van alle kiezers nu dat
Carter na een slechte start zijn werk on
der de knie heeft (29 procent is het daar
mee niet eens). Zijn tegenstander Ken
nedy is van een groot overwicht in de
onderzoeken teruggevallen naar 38 pro
cent, terwijl Carter 58 procent krijgt on
der Democratische kiezers. In alle gele
dingen van de Amerikaanse samenle
ving blijkt Carter onder het Democra
tisch kiezersvolk de leiding te hebben.
Onder de liberale Democraten, waar
Kennedy aanvankelijk een meerderheid
had van twee tegen èèn, leidt deze nu
nog met èèn procent: 49-48.
Kerstboomgrap
kost 50 levens
CHAPA1S (l'PIl - Een brand,
veroorzaakt door een man
die 'voor de grap' een kerst
boom in brand stak heeft gis
teren een clubgebouw in
Canadese plaats Chapais
as gelegd en aan tientallen
mensen het leven gekost.
Volgens de politie zijn tot
dusver 41 lijken uit de v
kooide resten van het houten
gebouw geborgen. Zeven
anderen stierven later a
hun verwondingen. Een
bekend aantal wordt nog
vermist. De brand ontstond
toen een jongeman een aan
steker hield bij een kerst
boom in het clubhuis, waar
op dat moment ongeveer 300
mensen bi jeen waren voor
nieuwjaarsviering. De poli
tie heeft de man aangehou
den.
Nederlandse
fotograaf
in Kabul vast
NIEUW DELHI (AFP) - De uit
Hongkong afkomstige Ne
derlandse fotograaf Hubert
van Es die voor het Ameri
kaanse weekblad Time werkt,
wordt in het hotel Interconti
nental in de Afghaanse
hoofdstad Kabul vastgehou
den. Dit heeft gisteren de cor
respondente van Time in
Nieuw Delhi, Marcia Gauger,
meegedeeld. Volgens haar
verkeert Van Es in goede ge
zondheid.
De Nederlandse fotograaf had
zondag geweigerd met andere
journalisten uit Afghanistan
naar Nieuw Delhi te vertrek
ken. Samen met 20 collega's
was hij die dag met een
lijnvliegtuig uit de Indiase
hoofdstad in Kabul aange
komen. Het gezelschap werd
Hubert
enkele uren op de luchthaven
vastgehouden. Toen tenslotte
de journalisten te horen kre
gen dat zij niet zouden wor
den toegelaten, en zij op een
vliegtuig naar Nieuw Delhi
werden gezet, was Van Es nog
in discussie met de Afghaan
se politie.
PARIJS (AFP) - Twee Franse dienstweigeraars hangen aan de Eiffeltoren
in Parijs uit protest tegen de houding van de Franse overheid ten aanzien
van gewetensbezwaarden. De actie begon zondag toen een dertigtal
dienstweigeraars de Eiffeltoren bezette. Na enige tijd besloten vier van
hen, allen doorgewinterde alpinisten die voorzien waren van hun berg
beklimmersuitrusting, op dertig meter hoogte aan de toren te gaan han
gen. De dienstweigeraars staakten maandagmiddag hun protestactie
omdat het te koud was geworden.
SALISBURY (Reuter) - Rhodesi-
sche militairen zijn gisteren voor
het eerst vier dagen nadat het be
stand van kracht werd, in actie
gekomen tegen guerrillastrijders
van het Patriottisch Front. Een
Britse militaire woordvoerder
deelde mee dat de militairen op
traden tegen een groep van tien
guerrillastrijders die een boerde
rij bij Sinoia, 100 km ten noord
westen van de hoofdstad Salis
bury, aanvielen. Zeven guerrilla
strijders werden gedood.
Het was nog niet duidelijk wie de
troepen, die na het ingaan van het
bestand geacht worden onder
toezicht van Gemenebest-eenhe
den te staan, opdracht gaf hun
basis te verlaten. Het Rhodesi-
sche militaire opperbevel meldde
dat tijdens de vijandelijkheden
twee blanken - een soldaat en een
vrouw - werden gedood en vijf
mensen werden ontvoerd.
In een Rhodesisch militair com
muniqué werd gisteren melding
gemaakt van een reeks bestands
schendingen door guerrillastrij
ders. Daartoe behoorden drie
aanvallen op afgelegen rege
ringsposten, vier aanvallen op
Vjurgereigendommen, 12 geval
len van roof en zes gevallen van
intimidatie.
Volgens een Britse militaire
woordvoerder hadden slechts
2.000 van de naar schatting 16.000
guerrillastrijders in het land zich
op de vastgestelde verzamelpun
ten gemeld
Joshua Nkomo, een van de leiders
van het Patriottisch Front en
Leider van de ZAPU (Zimbabwe
Afrikaanse Volksunie), zal na
drie jaar ballingschap zondag
naar Rhodesie terugkeren. Dit
heeft zijn woordvoerder, Willie
Musarurwa, gisteren meege
deeld. Hij zei dat het mogelijk
was dat hij samen met de andere
leider van het Front, Robert Mu
gabe, die aan het hoofd staat van
de ZANU (Zimbabwe Afrikaanse
Nationale Unie) zal terugkeren.
Volgens Musarurwa zullen beide
vleugels van het Patriottisch
Front samen de verkiezingen in
gaan. De ZANU had eerder be
kendgemaakt dat zi j afzonderlijk
de verkiezingsstrijd zou voeren
en slechts een los verband met de
ZAPU in de verkiezingscampag-
ij w
(Van c
redactie buitenland)
WASHINGTON-BRUSSEL - Op aandringen van de Ame
rikaanse regering beraadt de NAVO zich op stappen tegen
de Sowjet-U nie, als "straf' voor de ingreep van Russische
troepen in Afghanistan. Na een spoedbijeenkomst van de
NAVO-raad in Brussel werd onofficieel gesproken over
economische sancties (zoals een verbod op uitvoer van
graan of van computers naar de Sowjet-Unie).
NAVO-secretaris-generaal Luns
noemde na afloop van de bijeen
komst in Brussel het Russisch
ingrijpen "een flagrante schen
ding van het internationaal recht
en een bedreiging van de vrede".
Hij vestigde er de aandacht op dut
in Afghanistan de Sowjet-Unie
voor het eerst militair ingrijpt in
een land dat geen deel uitmaakt
van het Sowjet-blok, het Pact van
Warschau.
In NAVO-kringen wordt erop ge
wezen dat, tenzij Moskou onder
druk van het westen af om andere
redenen zich alsnog terugtrekt,
Afghanistan in een met Mongolië
vergelijkbare positie kan komen:
totale afhankelijkheid van de
Sowjet-Unie. Daarmee zouden de
Sowjets hun strategische positie
ten opzichte van de voor het Wes
ten vitale oliebronnen en olie-
aanvoerroutes hebben versterkt.
Voorafgaand aan het NAVO-be-
raad, het tweede binnen vier da
gen, had de Amerikaanse onder
minister van buitenlandse zaken
Waren Christopher, speciaal voor
dit doel naar Europa gekomen, in
Londen al overleg gevoerd met
vertegenwoordigers van de grote
NAVO-landen (Groot-Brittanniè,
Frankrijk. West-Duitsland, Italië
en Canada). Daar was afgespro
ken dat het Westen ervoor zal
waken dat gebeurtenissen als die
in Afghanistan - waar de Sowjets
door militair ingrijpen een ma
rionettenregering in het zadel
hebben gezet - zich niet in andere
landen kunnen herhalen. Met
name Saoedi-Arabie en Pakistan
zullen met militaire hulp worden
beschermd, zo zou in Londen zijn
afgesproken.
Pakistan
In dat kader heeft de Amerikaanse
regering al besloten de wapenle
veranties aan Pakistan te hervat
ten. Eerder vorig jaar waren die
leveranties gestaakt vanwege de
verdenking dat Pakistan het land
bezig was kernwapens te produ
ceren. De Pakistaanse regering
heeft zich al onmiddellijk fel ge
keerd tegen het Sowjet-ingnjpen
in Afghanistan.
De Indiase premier Charan Singh
toonde zich niet enthousiast over
de hervatting van de wapenle-
veranties aan het buurland Pa
kistan. Hij zei te vrezen dat die
wapens ooit tegen India zullen
worden gebruikt.
Ook de islamitische wereld is fel
gereageerd op het Russische op
treden in Afghanistan. De confe
rentie van Islamitische landen in
Tunis riep, bij monde van haar
secretaris-generaal, de Tunesiër
Habib Chatty, op tot actie tegen
de ingreep van de Russen, die
voorals schijnt te zijn gemoti
veerd door ontevredenheid over
het falen van de regering-Amin
bij het neerslaan van de opstand
van islamitische stammen in
noordoost Afghanistan, aan de
grens met Pakistan.
Intussen schijnt in de Afghaanse
hoofdstad Kabul de rust min of
meer te zijn hersteld. Volgens de
schaarse berichten die uit het
land komen zijn de Russische
soldaten' heer en meester in de
hoofdstad. Daarbuiten zou nog
gevochten worden. Een woord
voerder van de opstandige Af
ghaanse moslems verklaarde gis
teravond in Karachi (in Pakistan)
dat de Russen napalm gebruiken
tegen de opstandelingen, en dat
daarbij al honderden doden zijn
gevallen. Volgens andere bron
nen zouden de Sowjets zelf al
rond 250 man hebben verloren bij
gevechten in en rondom Kabul.
De Chinese regering heeft maan
dag formeel van de Sowjet-Unie
geëist dat het onmiddellijk "de
gewapende invasie" in Afghanis
tan beëindigt die "een bedreiging
vormt voor de veiligheid van
China".
Protest van in Iran verblijvende Afghanen bij de Russische ambassade in Teheran.
TEHERAN (DPA) - Een poging van in Iran wonende
Afghanen om de Sowjetambassade in Teheran te be
zetten, is gisteren mislukt. Leden van de Iraanse re
volutionaire garde verdreven de Afghanen door over
hun hoofden te schieten.
De demonstranten waren boeren, arbeiders en geeste
lijken uit Afghanistan die uit geheel Iran naar Tehe
ran waren gereisd om te protesteren tegen de militai
re inmenging van de Russen in hun land. Nadat de
betogers zich bij de universiteit van Teheran hadden
verzameld, trokken zij onder leiding van hun sjiieti-
sche geestelijken naar de Sowjetambassade. Zij
droegen spandoeken met leuzen als 'dood aan het
communisme', 'weg met rechts en links' en 'de Sow
jet-Unie moet Afghanistan direct verlaten'.
Bij de Russische ambassade drongen enige demon
stranten door op het ambassadeterrein waar zij een
wachthuisje vernielden en de Sowjetvlag neerhaal
den. Leden van de islamitische revolutionaire garde
wisten de binnendringers tenslotte te verdrijven. De
betogers die vervolgens naar de reeds bijna twee
maanden bezette Amerikaanse ambassade trokken,
verklaarden, dat het hun bedoeling was geweest het
gebouw van de Russische vertegenwoordiging te be
zetten.
Vrijlating gegijzelden bewerkstelligen
(Van onze correspondent Henk
Kolb)
WASHINGTON - Wanneer VN-se-
cretaris-generaal Kurt Waldheim
er niet in slaagt voor 7 januari de
vrijlating van de in Teheran ge
gijzelde Amerikanen te bewerK-
stelligen, moet de volkerenorga
nisatie sancties nemen tegen
Iran. Dit zegt een Amerikaanse
resolutie, die op de laatste dag
van 1979 met elf stemmen voor en
vier onthoudingen in de Veilig
heidsraad werd aanvaard.
Waldheim was toen al op weg naar
de Iraanse hoofdstad, maar de
kansen lijken gering, dat hij daar
succes zal boeken. Al voordat de
Oostenrijker in Teheran was aan
gekomen, had de Iraanse minis
ter van buitenlandse zaken, Sa-
deh Gotbzadeh, laten weten dat
hij met Waldheim alleen wilde
praten over de Iraanse grieven
tegen de VS. Die gelden vooral de
„inmenging" van de Amerikanen
in Iraanse binnenlandse aangele
genheden tijdens het bewind van
de nu afgezette sjah.
Over vrijlating van de gegijzelden
valt, zo herhaalde Gotbzadeh, pas
te praten wanneer de ex-sjah zal
zijn uitgeleverd aan Iran. De Ver
enigde Staten toonden zich niet
temin buitengewoon verheugd
over de uitslag van de stemming,
waarbij de Sowjet-Unie, Tsjecho-
slowakije, Koeweit en Bangla-
desj zich van stemmen onthiel
den.
Politieke waarnemers gaan er nu
van uit, dat de Veiligheidsraad op
7 januari, wanneer Waldheim ui
terlijk rapport moet uitbrengen,
moet gaan beslissen welke maat
regelen tegen Iran zullen worden
genomen. De stemverhoudingen
binnen de Raad kunnen dan bij
het opstellen van een aanbeve
ling aan de 152 ledenstaten aan
merkelijk verschuiven.
Niet alleen komen vijf nieuwe, niet-
permanente leden op het tapijt,
maar landen als China en Zam
bia, die nu voor de resolutie heb
ben gestemd, verklaarden na
drukkelijk zich hun opinie te
willen voorbehouden over een
eventuele resolutie waarin sanc
ties tegen Iran worden vastge
steld. Het is verder geenszins ze
ker dat de Russen bij die gele
genheid niet toch een veto zullen
uitspreken.
Vermogen
De Verenigde Staten hebben de
leiders in Teheran aangemoe
digd, via Amerikaanse rechtban
ken het vermogen van de afgezet
te sjah op te eisen. De ondermi
nister van buitenlandse zaken
David Newson zei gisteren voor
de zender, 'de stem van Amerika',
dat Washington de Iraanse lei
ders heeft laten weten, dat de
Amerikaanse justitie "openstaat
voor hun vorderingen inzake het
vermogen van de gewezen sjah".
Tot dusver had de Amerikaanse re
gering steeds geweigerd over
welke wensen van Iran dan ook te
praten, zolang de gegijzelden in
de ambassade in Teheran niet
zijn vrijgelaten. Waarnemers in
Washington leggen verband tus
sen deze verzachting van het
Amerikaanse standpunt en de
gebeurtenissen ip Afghanistan.
In Washington heeft men de in
druk dat ook binnen de Iraanse
revolutionaire raad de gedachte
veld wint dat Iran niet door de
VS, maar door de communisten
in Afghanistan wordt bedreigd.
ROME (AFP/Reuter) - Pietro Nen-
ni, de voorzitter van de Socialisti
sche Partij van Italië, is als gevolg
van een hartaanval overleden. Hij
was 88 jaar oud.
Nenni, die in 1970 was benoemd tot
senator voor het leven, maakte 60
jaar lang deel uit van het kader
van de Italiaanse Socialistische
Partij. Als partijvoorzitter trad hij
af in 1969. In 1963 zorgde hij er
voor dat de socialisten met de
christen-democraten gingen re
geren. Een coalitiekabinet van
christen-democraten en socialis
ten heeft sindsdien met korte on
derbreking Italië geregeerd.
NIEUW DELHI (AFP/Reuter) - In
dira Gandhi heeft gisteren, aan de
vooravond van de morgen en
zondag te houden tussentijdse
nationale verkiezingen, ver
klaard dat zij eerste-minister wil
worden, als haar partij, de Con-
grespartij-Indira, de verkiezin
gen wint.
Op een bijeenkomst in Patna, de
hoofdstad van de Oostindiase
staat Bihar, gaf de ex-premier
duidelijk te kennen dat zij een
goede uitslag verwacht. "Ik weet
niet, hoeveel zetels we halen,
maar wij zuller een regering van
het centrum kunnen vormen
aldus de dochter van ex-leider
Nehru, die een stormachtige pe
riode van bewondering en ver
guizing achter de rug heeft.
Vier en een half jaar geleden kon
digde mevrouw Gandhi, toen
eerste-minister, de noodtoestand
af. Ze schortte de burgerlijke
vrijheden op en liet kopstukken
van de oppositie arresteren zon
der dat ze een proces kregen.
Daarnaast kwam de pers onder
werd in Nieuw Delhi
een massale stenlisatie-campag-
ne ontketend in het kader van ge
zinsplanning. Bijna twee jaar la
ter bracht de parlementaire op
positie mevrouw Gandhi ten val.
De verkiezingen van 1977 bete
kenden een klinkend succes voor
Dat de gunst van de Indiase kiezers
wispelturig is, moge blijken uit
de cijfers van een zondag ge
publiceerde opiniepeiling in het
Indiase weekblad "vandaag". In
het parlement (de Lok Sabha) zou
de Congrespartij-Indira zelfs de
absolute meerderheid van de ze
tels behalen - 291 van de 528
mandaten.
De afsluiting van de verkiezings
campagne ging gepaard met ge
welddadige incidenten op diver
se plaatsen. In Imphal de hoofd
plaats van de staat Manipur in
Noordoost-India, is gisteren een
kandidaat van de Communisti
sche partij (PCI) doodgeschoten.
