Enquete Kamer
van Koophandel
te optimistisch
Miljoenenverlies Nederlandse bedrijven in Iran
Slecht jaar op Damrak
door onzekere beleggers
Chemisch vuil „Alphen
wordt mogelijk duurder
VRIJDAG 28 DECEMBER 1979
ECONOMIE
DEN HAAG (ANP) - De politieke onrust in
Iran, die nu al ruim een jaar duurt, heeft het
Nederlandse bedrijfsleven een schade van
zeker enkele tientallen miljoenen guldens
berokkend. Dit blijkt uit een onderzoek on
der ongeveer 25 bedrijven en instanties die
betrokken zijn bij de handel met Iran.
Volgens de directeur van de Nederlandse
Credietverzekering Maatschappij (NCM),
mr. A. Kalff, heeft het Nederlandse be
drijfsleven voor 350 miljoen gulden aan de
handel met Iran bij de NCM verzekerd. Zo n
verzekering sluit een bedrijf af om zich fi
nancieel in te dekken voor het geval een
debiteur zijn verplichtingen niet nakomt,
omdat hij bijvoorbeeld failliet gaat. De ver
zekering geldt eveneens voor niet-com-
merciële risico's zoals oorlogen en natuur
rampen.
Hoeveel bedrijven zich bij de NCM hebben
verzekerd wil mr. Kalff niet zeggen. De fi
nanciële schade voor het bedrijfsleven is
ontstaan doordat bedrijven werk niet heb
ben kunnen afmaken, personeel voortijdig
hebben moeten terughalen of orders aan
hun neus voorbij hebben zien gaan.
Onzekere toekomst
Over de toekomst tasten veel bedrijven
voorlopig in het duister. "We kunnen niet
anders doen dan afwachten", aldus een
woordvoerder van Shell. "De vooruitzich
ten zijn zeer onzeker", zegt een woordvoer
der van de Steenkolen Handels Vereniging
(SHV). "Wanneer het weer rustig is, hopen
we de zaak te kunnen afmaken", meldt de
- bouwmaatschappij Ballast Nedam. Dat de
situatie onzeker is. blijkt ook uit het feit dat
sinds begin 1979 geen nieuwe kredietver
zekeringen worden aangevraagd en ver
strekt.
De meeste bedrijven zijn zeer terughoudend
met het verstrekken van informatie over
eventueel geleden of te lijden verliezen en
de gevolgen daarvan. Het steeds weer te
rugkerende argument is dat ze hun belan
gen niet in gevaar willen brengen en de
concurrentie niet in de kaart willen spelen.
Een paar bedrijven willen wel een tipje van de
sluier oplichten.
Directeur G. van Heck van de bouwmaat
schappij Heek Systeembouw in Scherpen-
zeel: "In 1974 zijn we een samenwerking
aangegaan met een Perzisch architecten-
bedrijf (Pars Hollandia). We bouwden in
Iran koelhuizen en woningen, waarvoor we
een betonfabriek hadden neergezet. Tij
dens het bewind van de sjah werkten er tien
man van ons. Ze zaten er met hun gezin. Er
zitten nu nog drie man. De rest is terugge
haald toen de revolutie van Khomeini be
gon. We hebben nu al twee miljoen schade.
Maar als de situatie aanhoudt kan dat oplo
pen tot vier miljoen. Bovendien krijgen we
nu geen geld uit Iran, omdat onze rekening
is geblokkeerd. De zaak ligt nagenoeg stil
en we moeten dus maar afwachten".
Van Gend en Loos in Utrecht laat zijn belan
gen behartigen door een plaatselijke agent,
een Iraniër. Van september 1974 tot sep
tember 1978 had Van Gend en Loos een
samenwerkingsverbond met een Iraans
Transportbedrijf voor het vrachtvervoer
van Nederland naar Iran en terug. "Om
commerciële redenen zijn we daarmee ge
stopt. De politieke situatie heeft deze "af
bouw" alleen maar versneld".
Van VMF-Stork in Amsterdam zit nog een
handjevol kantoorpersoneel in Iran. "Een
aantal" mensen is om politieke redenen
weggehaald, zegt een woordvoerster. VMF-
Stork was verantwoordelijk voor het ont
werp, de bouw en de montage van petro
chemische installaties en suikerfabrieken.
De woordvoerster "We hebben nog bedra
gen uitstaan, waarvan we niet weten of we
ze terugkrijgen".
Een woordvoerder van de Nedlloyd rederij in
Rotterdam is vrij optimistisch. Het bedrijf
heeft nog wat containers met bier in Iran
staan die njet terug komen. "We hebben
uitstaande vorderingen, maar niet veron'
rustend groot. Het komt binnenkort alle
maal wel goed. Dat gaat daar altijd zo, in die
buurt", zegt hij.
De Nedlloyd vaart met andere Europese rede
rijen eenmaal per week met vrachtschepen
van Europa naar Iran. De twee eigen men
sen van Nedlloyd hebben het land onlangs
verlaten. Een is naar Holland teruggekeerd
en de ander is gestationeerd in Bahrein "om
de kat uit de boom te kijken".
De Nederlandse ambassade in Teheran staat
intussen voortdurend in contact met het
ministerie van buitenlandse zaken en de
Nederlandse Credietverzekering Maat
schappij (NCM) en bemiddelt bij de Iraanse
autoriteiten bij het zoeken naar een oplos
sing van problemen die de bedreven in Iran
ondervinden. "Deels met succes', aldus een
woordvoerder van de ambassade. Succes
heeft de zaakgelastigde van Iran in ons
land, de heer N. Helmi, niet Hij geeft toe dat
zijn pogingen om de Nederlandse Crediet
verzekering Maatschappij (NCM) er van te
overtuigen dat "Iraanse bedrijven hun con
tracten met het Nederlands bedrijfsleven
nakomen" tot nu toe vergeefs zijn geweest.
"We hopen dat de NCM tot de conclusie komt
dat de handel in het belang van beide lan
den is. Het hangt af van de goede wil van de
NCM. Die moet meer realistisch zijn. Iran »s
een vrij land. In elk vrij land is er oppositie
en kritiek, dus ook in Iran. Maar daarom is
er nog geen politieke onrust Berichten over
dictatuur en censuur berusten op valse
propaganda van journalisten en Ameri
kaanse zakenlieden. De moeilijkheden tus
sen Iran en de VS hebben niets te maken
met de verhouding tussen Iran en Neder
land". Zijn "geruststellende woorden" lij
ken voorlopig niets uit te halen. Zolang de
politieke situatie in Iran onzeker is, zal geen
bedrijf zich in een avontuur willen storten.
Zeker niet als het Amerikaanse voorstel tot
een economische boycot van Iran door de
Veiligheidsraad wordt aangenomen.
UTRECHT (GPD) - De verwachtingen van het Nederland
se bedrijfsleven voor 1980, zoals die blijken uit de gisteren
door de Vereniging van Samenwerkende Kamers van
Koophandel bekendgemaakte enquête, zijn waarschijn
lijk nog te optimistisch.
Dat zei de voorzitter van de vereni
ging, de heer A. van Koningsveld,
tijdens een toelichting op de En
quête Regionale Bedrijfsontwik
keling.
Belangrijkste punten uit de enquê
te zijn de minder gunstige omzet
ontwikkeling van het bedrijfsle
ven vergeleken met 1978 en het
tot stilstand komen van het her
stel zoals zich dat sedert 1975 af
tekende. Ten slotte de verwach
ting van het merendeel van de
bedrijven dat in 1980 een stabili
sering van de winst zal optreden.
Het is die laatste verwachting
waar Van Koningsveld een kant
tekening bij plaatste.
De enquête is gehouden in de
maanden september en oktober
Nadien is het economisch nieuws
er niet beter op geworden, met als
klap op de vuurpijl de recente
olieprijsverhoging. Die zal dui
delijk effecten hebben op de we
reldhandel en dus ook doorwer
ken op de Nederlandse econo
mie. Als geheel geven de uitkom
sten van de enquête een weinig
opwekkend beeld, aldus Van
Koningsveld.
Toch zijn er ook nog wel enkele
pluspunten te noemen. Zo valt de
inflatie mee, hoewel er volgens de
laatste gegevens van het Centraal
Planbureau op dit moment aan
wijzingen zijn voor een versnel
ling. Een ander pluspunt noemde
hij de duidelijke verbetering van
de export waarvan Nederland
met zijn open economie het dui
delijk moet hebben. De export
toeneming werd voornamelijk
geconstateerd bij de grotere be
drijven.
Er is, zo zei Van Koningsveld, dui
delijk sprake van een verschui
ving van het bestedingspatroon.
Ik weet niet of je dat zo absoluut
mag stellen, maar ik geloof dat
het publiek graag in zijn auto
blijft rijden en met vakantie naar
het buitenland blijft gaan.
Omdat daar niet meer inkomen te
genover staat, betekent dat dat er
ergens anders bezuinigd moet
worden zodat er voor andere sec
toren minder overblijft. Dat is
duidelijk merkbaar in de gang
van zaken in de detailhandel. De
sector levensmiddelën kon, zo
blijkt uit de enquête, het bijhou
den, maar daarbuiten en met na
me in de duurzame gebruiks
voorwerpen is een flinke terug
gang te constateren.
Een van de opvallende uitkomsten
van de enquête noemde Van Ko
ningsveld het verschil tussen de
streken van ons land. Zo geeft
Noord-Nederland een veel pes:
simistischer beeld dan het zuiden
van het land.
ROTTERDAM/ALPHEN - De be
windvoerders van de AVR, de af
valverbranding in Rijnmond
waar onder meer ook het vuil uit
de Alphense streek heengaat,
hebben de regering, de betrok
ken Rijnmond-gemeenten, af
nemers en financiers een plan
voorgelegd om het diep in de
schulden stekende bedrijf te red
den. Het plan komt er mede op
neer dat de gemeenten in de Al
phense streek vanaf 1 januari a.s.
beduidend meer moeten gaan be
talen voor het lozen van hun
chemisch afval naar Rijnmond.
De contractprijs voor de verwer
king van 1000 kilo chemisch vuil
zou moeten worden verhoogd tot
f97,50 (waarbij f42,50 voor
transport- en overlaadkosten).
De contracten met de Alphense
streek (alsook met Gouda en
Utrecht, die in dezelfde positie
verkeren) zullen daartoe met in
gang van 1 januari moeten wor
den gewijzigd over een periode
van 5 jaar. Tevens moeten de bui
tengewesten (Alphen en Gouda
vormen er samen één) elk een
pakket aandelen in de AVR over-
ZURICH (ANP) - Hangertjes
an 5 gram goud, geschikt voor
en ketting of armband. Een
West-duitse fabrikant wil ze op
de markt brengen nu de goud
prijs zo enorm stijgt. Londen
opende gisteren met de record-
prijs van 508,75 dollar, terwijl
Zürich later op de dag 514 dollar
en New York 517 dollar noteer
den.
Record-omzet veiling Aalsmeer
AALSMEER (ANP) - De Bloemenveiling in Aalsmeer heeft giste
ren een record-omzet van 750 miljoen gulden bereikt. Het is de
eerste keer in de geschiedenis van de tuinbouwveilingen in Ne
derland dat een veiling in één jaar tot een dergelijke grote omzet
is gekomen, aldus is gisteren meegedeeld.
De Aalsmeerse bloemenveiling heeft sinds de fusie in 1968 een
opvallende groei doorgemaakt. De omzet van de beide fusie
partners, de veiling "Bloemenlust" en de Centrale Aalsmeerse
Veiling, bedroeg in 1968 nog 144 miljoen gulden.
nemen van f 1 miljoen nominaal
om niet.
Een belangrijk onderdeel van het
reddingsplan is voorts dat de
chemische afdeling van de AVR
per 1 januari zelfstandig wordt.
Hier is in de afgelopen jaren een
verlies geleden van f 109 miljoen.
Totaal zit de AVR voor f 160 mil
joen in de schulden. Er liggen nog
vorderingen van crediteurs op ta
fel voor ruim f 430 miljoen, waar
van f225 miljoen door de Rijn
mond-gemeenten is gedekt. Het
restant van f 175 miljoen is onge
dekt.
De bewindvoerders hebben de be
trokkenen gevraagd vóór 1 fe
bruari te reageren op hun voor
stellen. Zij menen dat de AVR ge
red moet komen vanwege de
werkgelegenheid bij de AVR zelf
(400 man) en bij enkele crediteu
ren, vanwege de eventuele gevol
gen voor de vuilverwerking van
een groot gebied en de financiële
positie van de Rijnmond-ge
meenten.
HAVENSTAKING - In alle Spaan
se havens zijn gisteren de onge
veer 13.500 arbeiders voor twee
dagen m staking gegaan. Zu wil
len hiermee protesteren tegen
plannen van de regering de ha
venbedrijven terug te geven in
particuliere handen.
Op de Balearen (Mallorca en Ibiza)
en de Canarische Eilanden, die
voor de aanvoer van goederen
sterk afhankelijk zijn van de zee,
worden maatregelen genomen
om problemen bij levensmidde
len - en brandstofvoorziening het
hoofd te kunnen bieden.
WEERRAPPORTEN
i hedenmorgen 7 i
SS -S
l.fii
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Vlissingen
Zd. Limburg
Athene
Barcelona
Bordeaux
Frankfort
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
Split6
Stockholm
Wenen
Casa Blanca
Istanbul
Las Palmas
Beiroet
Tel-Aviv
Tunis
regen
regen
regen
onbew. 6 1 4
zw. bew. 10 4 0
zw. bew. 7 6 1
regen 4 4 41
■regen 2-1 0.1
regen 4-2 0
geh. bew. 2-1 0
onbew. 4-5 0
geh. bew. 2-1 0
regen 4 3 3
regenbui 13 13 4
geh. bew. 5-4 0
regen 11 1 39
regen 112
half bew. 14 8 0
regen 3 0 12
regenbui 5 5 0.3
zw. bew. 14 4 0
geh. bew. 14 5 0
regen 2 1 0.1
sneeuw 3 -1 0.1
geh. bew. 2 -5 0
half bew. 15 8 0
sneeuw - -22
licht bew. 20 14 0
regen 14 8 2
regen 17 10 6
half bew 15 8 0
AMSTERDAM (ANP) - De Am
sterdamse effectenbeurs heeft
een zorgelijk jaar achter de rug.
De wereldeconomie werd vooral
bepaald door de energiesituatie
en deze werd op haar beurt weer
sterk beïnvloed door de politieke
situatie in het zo belangrijke
Midden-Oosten, waarbij vooral
Iran in het brandpunt van de be
langstelling stond. De onzeker
heid bij de beleggers manifes
teerde zich ook op het Damrak en
leidde tot dalende omzetten,
waarbij de veiligere obligatie-
markt sterk in trek was. In de eer
ste elf maanden van dit jaar daal
den de totale effectieve omzetten
ten opzichte van dezelfde periode
van 1978 van 40,3 miljard tot
36,3 miljard.
Het jaar begon nog niet zo slecht
voor de beurs. In januari namen
de activiteiten flink toe en in de
markt was men van mening dat
Jaaroverzicht
beurskoersen
Vandaag, de laatste beursdag
van het jaar, was er een ge
combineerde beurs. De koers
die in de tweede kolom staat
vermeld is dus de slotkoers
van dit jaar. De koers in de
eerste kolom is de slotkoers
van het vorig jaar, zodat pre
cies is af te lezen hoeveel de
aandelen in één jaar zijn ge
stegen of gedaald.
Wanneer er een streepje staat
in de eerste kolom, betekent
dit dat het fonds vorig jaar
nog niet was genoteerd.
de schaduwen van de energiecri
sis tijdelijk zouden blijken te zijn.
Een zeker optimisme over de
kansen voor koersstijgingen vat-
tejDpst. Echter al in de loop van
februari ging het mis. De activi
teiten bleven achter, terwijl de
obligatie-omzetten die van de
aandelen te boven gingen. Daar
na bleef het kwakkelen. Zelfs
goede bedrijfsberichten konden
vaak niet inspireren, of werden
gevolgd door koersdalingen voor
de betreffende fondsen.
Na een wel redelijke maand okto
ber was het echter in november
helemaal kommer en kwel on het
Damrak. Alle indices, met uit
zondering van die voor de ban
ken en de verzekeringsfondsen,
bereikten de laagste punten van
het jaar. In december werd deze
lijn doorgetrokken: op 13 de
cember stond de ANP-CBS-in-
dex Algemeen op 82,9 tegen 88,8
op 2 januari en een hoogste punt
van 94,2 op 24 januari. Bij steeds
verder teruglopende omzetten
konden alleen de deelindices
voor de banken, de verzekerings
fondsen en voor scheep- en
luchtvaart het jaar hoger afslui
ten. Voor de internationals kwam
op 19 december een laagste punt
tot stand op 72,8.
De belegger stelde zich vaak defen
sief op door te opereren op de
obligatiemarkt, hierin aange
moedigd door de meestal hoge
rente hier en ook op de geld
markt. Deze hoge rente werd
voor een groot deel veroorzaakt
doordat de Nederlandse bank
een krap-geld-politiek voerde.
Op de geldmarkt kwamen voor
daggeld tarieven tot 20 pet voor.
De kapitaalsbehoefte van de staat
bleef hoog. Dit kwam ook tot ui
ting op de openbare kapitaal
markt, waarop het rijk in totaal
4 miljard leende. De laatste le
ning droeg een rente van 9,25 pet.
De Bank voor Nederlandsche
Gemeenten deed tweemaal een
beroep op de markt en haalde
met veel moeite 300 min bin-
In de koerslijsten kwam het afgelo
pen jaar niet zoveel verandering
als in sommige voorgaande jaren.
In de onroerend goed-sector gin
gen de beide Breevast-fondsen
samen met de door de Friesch-
Groningsche Hypotheekbank
opgerichte Agora samen in Al-
vamij. Een geheel nieuw gezicht
was Rodamco, een nieuwe loot
aan de Robeco-stam. De Robeco-
groep behoorde zo tot de weini
gen, die met nieuwe aandelen op
de markt kwamen, hetgeen ge
zien het niet al te beste beurskli-
maat niet zo verwonderlijk kan
worden geacht.
Hoewel veel fondsen het dus moei
lijk hadden, waren er toch ook
nog maatschappijen, die een
goed jaar op de beurs meemaak
ten. Hiertoe behoorde allereerst
de voor Amsterdam toonaange
vende Kon. Olie, die tegen de
achtergrond van gigantische
winststijgingen door de duurdere
olie dikwijls als goedkoop werd
getipt. Daarnaast betrof het ook
fondsen, die in een speculatieve
sfeer terecht kwamen, meestal
vanwege een flink bezit aan on
roerend goed.
De meest in het oog Springende was
Arnhemsche Scheepsbouw
Zonder duidelijke reden steeg de
koers hier tot 3750. Op 32,50
besloot het beursbestuur de han
del in het fonds voorlopig te sta
ken. Maar ook fondsen als Am-
sterdamsche Droogdok en Gel-
dersche Tram, en, in mindere ma
te, Porceleyne Flesch, van Beek
en Gelatine Delft geraakten in
speculatief vaarwater.
Grote concentraties kwamen bin
nen Nederland in 1979 niet voor.
De verzekeringssector was wel
actief op acquisitiegebied. Zo
nam Amfas de Eerste Holland-
sche over. Stad Rotterdam Ko
ning en Boeke en AMEV de Brit
se Gresham Life en de Utrechtse
Sociëteit voor Levensverzeke
ring. Nat. Nederlanden verwierf
een meerderheidsbelang in de
grote Life Insurance of Georgia,
terwijl ook Ennia liet weten uit te
zijn op acquisities in Engeland of
de V.S. Ago kondigde tegen het
eind van het jaar aan, dat zij een
belang wilde verwerven in de
Amerikaanse Life Investors. En
nia verhoogde haar belang in
ABN tot boven de 5 pet van het
aandelenkapitaal.
Met name de V.S. stond in de be
langstelling, waaraan de lage
dollarkoers niet vreemd was.
Buiten de aandelensfeer spraken
twee transacties vooral tot de
verbeelding: Shell kondigde aan
de California
willen
miljard
groot om
Manhattan.
De moeilijke gang van zaken in het
bedrijfsleven, ook een van de
oorzaken voor het sombere
bgprsklimaat. kwam tegen het
eind van het jaar erg duidelijk
naar voren door de ontwikkelin
gen rond kartonfabriek Okto en
bij Asselbergs. Grootaandeel
houder KNP van Okto (51 pro
cent) wenste de doo
liezen niet langer
waarna de staat, die via
delijke Ontwikkeling
schappij voor 49
deelhouder is, eveneens aankon
digde geen mogelijkheden voor
deze moderne fabriek, die m feite
de as van de herstructurering in
de massief karto-industrie vorm
de. meer te zien. Ook de moderne
fabriek van Asselbergs werd ver
dere steun ontzegd. In beide ge
vallen is de toestand thans on
duidelijk geworden door de me
dedeling van de minister, dat er
nog enige tijd steun zal worden
gegeven en nieuwe studies zullen
worden uitgevoerd.
Ook de incourante markt had geen
jaar om over naar huis te schrij
ven en het beeld kwam vrijwel
overeen met dat van de courante
markt. Begin 1979 stond de NCB-
index voor incourante fondsen
(1970 is 100)op 191.1. Op 24 janua
ri werd een hoogste punt bereikt
van 199,5 waarna het voortmod
deren werd. Goed mis ging het
hier na eind november en op 19
december werd een dieptepunt
bereikt van 172,8.
AMSTERDAM (ANP) - De Am
sterdamse effectenbeurs legde
vandaag wat meer activiteit aan
de dag. Wall Street gaf weinig in
dicaties. terw\jl de dollar bijna
onder de 1.90 gleed. De interna
tionals waren over het algemeen
hoger. Kon. Olie steeg veertig
cent op 148. Unilever ging twin
tig cent omhoog op ƒ114.50.
evenals Hoogovens op 21. Akzo
kon twee dubbeltjes beter wor
den op 32,60, terwijl Philips een
winstje van tien cent boekte op
20.90
In de scheepvaartsector kon Van
Ommeren zich van de inzinking
van de afgelopen dagen herstel
len en won 7 op 239 KNSM
daarentegen verloor 2 op 101
en Nedlloyd 1 op 73,50.
De obligatiemarkt was verdeeld.
De staatsobligaties met een rente
boven de 8,25 pet waren een dub
beltje beter.
