ZATERDAG 22 DECEMBER 1979
5»SÖ}§b£S}S^St3j$}5tSÖj5^SSsSlS}5?SvS}Sj§s§iig$SÖ}Si5t5f5tSi3J§l5«g$S}5lSï5jStS}5®J5jSJig! S^SïS3S}5}St2tStSvS}S®}Sö^5}Sj§^S}Sï5j5jSj5}5l53§j§^§SSl5^}5}5}
De jaren zeventig staan nu al te boek als de jaren van de Grote
Matheid omdat ze zo contrasteren met de Ludieke Creativiteit
van de jaren zestig. Schijn bedriegt. In feite is er in onze samen
leving in de jaren zeventig veel meer veranderd dan in de
uitbundige decade daarvoor. Maar het gebeurde meer binnen
kamers in plaats van op straat. In deze terugblik zullen we aan
de grote sociale stromingen (democratisering, medezeggen
schap, emancipatie, feminisme, eco-bewustzijn enz.) voorbij
gaan en ons bepalen tot het huis-, tuin- en keukengedrag van de
Nederlanders in de jaren zeventig. Hopelijk zult u er veel van
uzelf in herkennen.
status, wèl status heeft het
kopen van speciale dieetpro-
dukten die de helft van de
calorieën bevatten voor de
dubbele prijs en het betalen
van 15 of liefst 25 gulden per
avond om zich voor „slappe
ling" te laten uitschelden
door de leidster van een
dieetclub.
Prestige
Steeds meer mensen maken de
typische neurotische denk
fout dat „spel" en „speel
goed" hetzelfde zijn. Er wor
den in 1978 zo'n 15.000 ple
ziervaartuigen verkocht,
waar geen ligplaats voor is, en
de 200.000 boten op de Ne
derlandse wateren zorgen
voor zulke lange files bij slui
zen en bruggen dat de kran
ten melding maken van de
eerste knokpartijen tussen
watersporters (die altijd zo
vriendelijk wuiven, weet u
wel), omdat er mensen tussen
zitten die van de opstoppin
gen agressief worden en voor
hun beurt willen gaan.
De kampeerauto is eindelijk
doorgebroken, maar wie zich
zo'n „vrijheidssymbool" van
40.000 tot 100.000 gulden
heeft aangeschaft gaat er toch
mee op een camping staan om
zich te koesteren in de status-
strelende bewondering van
andere kampeerders. De ten-
nistrend neemt zulke vormen
aan, dat vrijwel elke ten
nisclub in Nederland een le
denstop of wachtlijst heeft bij
gebrek aan accommoda
tie.
Het aantal wintersporters groeit
van 150.000 in 1972-73 naar
bijna een miljoen nu en wie
zijn skivakantie niet al onge
veer een jaar van tevoren
boekt komt bijna niet meer
aan de bak. Hetzelfde geldt
voor de zomervakanties.
Vakantiereizen per auto zijn
al lang ontaard in complete
verhuizingen van recreatie-
apparatuur. rubberboten, wa
terski's, surfplanken, alles
moet mee. En ook de barbe
cue, al mag je die nu al op de
meeste campings niet meer
gebruiken. Na dergelijke
meldingen uit Duitsland en
Frankrijk bericht ook de
ANWB bij ons een opmerke
lijke stijging van het aantal
mensen dat in zijn vrije tijd
bezwijkt aan een hartaanval.
Over recreatie gespro
ken...
Image
Natuur dat is voor ons een
prachtig duur fotoboek van
Het Beste, het plaatje van een
koe op een plastic melkver-
pakking, en zevenkruidens-
hampoo die voor 99,8 lpro-
cent synthetisch is. „Vrij
heid" is zo'n image. Maar
durven we échte vrijheid aan?
Welnee! Vrijheid is voor ons
een stacaravan met blijvend
vrij uitzicht op andere staca
ravans. Vrijheid is een halve
beha, een monokini, een
weekend-shirt, een deodo
rant, een Range Rover die
echter het asfalt niet verlaten
mag. „Fitheid" belijden we
door naar ons werk te gaan op
Adidas-sluipers (vorig jaar
ruim een miljoen paar ver
kocht!). „Avontuur" is een tot
in de puntjes geregelde foto
safari, en, in uiterste instantie,
een sigaret, een Marlboro.
„Eerlijkheid", „medemense
lijkheid", „ouderwetse gezel
ligheid", „kleinschaligheid"
allemaal begrippen die als
werkelijkheid zijn verdwe
nen maar die we in woord en
beeld blijven koesteren. De
adverteerder die aan die be
hoefte van ons tegemoet
komt, wordt door ons het
dankbaarste beloond. Niet
voor niets zijn het de grootste
bank, de grootste brouwer, de
grootste koffiebrander en de
grootste kruidenier die in hun
reclame suggereren hoe
kneuterig gezellig en klein
schalig ze wel zijn.
Een proces dat door de grot-
tenmens van vele eeuwen her
met primitieve tekeningen in
gang is gezét, nadert nu zijn
voltooiing: wij zijn er in ge
slaagd een reproduktie, een
imitatie van de echtheid te
maken die oneindig veel be
ter is dan het origineel dat ge
boren is uit het samengaan
van OLH De Vader en Moeder
Natuur.
het begin van de jaren ze
ventig is er van Matheid
nog niets te merken. In
tegendeel. Liefst drie
grote stromingen tege
lijk stuwen onze con
sumptiemaatschappij
naar zijn hoogste ver
snelling: we kijken niet
zozeer meer naar de
functionaliteit, het nut,
van de dingen die wij
kopen, maar vooral
naar de LEUKHEID.
De Carnaby-trend, zes jaar eer
der begonnen in „Swinging
Londen" heeft bij de hoofd
stedelijke opinieleiders afge
daan maar floreert nog ge
weldig in de provinciale ge
bieden van ons land. Mokken,
glazen, onderzetters, tele
foonklappers, notitieblocs,
serveerbladen, cocktail- en
barbecueschorten, hand- en
theedoeken, ovenwanten, lu
ciferdoosjes, buttons, pos
ters, voorraadbussen in de
meest hippe kleuren en des
sins (vaak de Engelse vlag)
domineren de interieurs van
drogisterijen en populaire
warenhuizen. Er komen zó
veel leuke nutteloze dingetjes
op de markt - van de borre
lende „temperament-meter"
tot whiskyglazen met inge
plakte „rocks" (kiezelstenen)
- dat het kleinste gehucht on
derhand zijn eigen cadeau
shop en kaarsenboetiek
heeft.
In de Haagse Post wijdt Kees
van Kooten een „Treiter
trend" aan het verschijnsel
doosje-in-een-doosje-in-een-
doosje. Het doosje, dus,
waarvan de functie zó is ge
degenereerd, dat het nergens
anders voor dient dan als
bergplaats voor een ander
doosje, dat op zijn beurt ook
weer een doosje bevat.
Tegelijkertijd heeft de nostal-
gie-trend nu zijn kopje opge
stoken. De Bijenkorf lanceert
de „Eerlijke Keuken" waar
Keulse potten, emaille
werkmansnapjes, kleine
Franse melkbusjes, paté-
vormpjes, vijzels, zand-zeep-
soda potten, enz. gevoelige
snaren blijken te raken. De
„eerlijke" gebruiksvoorwer
pen vliegen de deur uit, maar
niemand koopt ze met het
doel ze te gebruiken in de
.functie waarvoor ze zijn ge
maakt. Men koopt ze als sier-
vormpjes.
De derde trend is de India-
trend, in 1968 op gang ge
bracht door de literator Rem-
co Campert die met twee
vrienden van een reis naar het
Oosten terugkeert met een
VW-busje vol oosterse water
pijpen, samovars en sieraden
en een winkeltje begint. Vijf
jaar later stikt het in Neder
land van de oosterse boetieks
omdat 1 op de 5 van de 30.000
hippies die naar het Oosten
pelgrimeren terugkeert met
een busje vol handels-
Chaos
De verwarring wordt ondraag
lijk. Niemand weet meer wat
nu „de" trend is. De redacties
van de massamedia begrijpen
dat hier een Taak ligt. Er moet
orde komen in de chaos. Ave
nue, toonaangevend als altijd,
heeft al onder de intrigerende
titel „Wonen met een wiebel
aan de wand" laten zien, dat
een artistiek geordende ver
zameling siervoorwerpen van
één soort leuker is dan een
zootje ongeregeld. Een wand
met alleen maar oude sleu
tels. Of een wand met 100 ou
de vormpjes van chocolade of
suikerwerkfiguren. Of een
wand met louter gekke ou
derwetse vestzakklokjes.
Margriet brengt een reportage
over een bekende tv-artiest
met zijn collectie oude
stoommachines. En in Libelle
staat een reportage van een
bekende zangeres die een
collectie heeft van wel 63
gekke oude blikken trommel
tjes. Omdat het tonen van een
leuk voorbeeld altijd ontzet
tend inspirerend werkt op
mensen die er moeite mee
hebben zelf iets te verzinnen,
stijgen de prijzen van verroes
te oude sleutels binnen het
jaar van twee kwartjes tot
twee tientjes, die van banket-
vol. Lieve Lita weet raad. De
letterkast is zijn onafwendba
re opmars begonnen. Als er
dan geen ruimte meer is voor
voorwerpen van normaal
formaat, zoek het dan in de
miniaturen. Dat is aan geen
dovemansoren gezegd, en het
cadeauwezen heeft er een
nieuwe gimmich bij.
De nostalgie-trend raast als een
witte tornado door Neder
land. De krant meldt elke dag
de opening van een nieuw
oud bruin café, hetzij van een
winkeltje waar de (zelden uit
de middenstand afkomstige)
eigenaar of eigenares „oude
en gekke dingen" verkoop die
hij-zij bij zijn of haar ouders
op zolder heeft gevonden. Na
de lullige schilderijtjes laten
verzamelaars nu het oog val
len op oude foto's. Vooral na
een interview op televisie met
een popster die thuis een hele
wand vol heeft hangen met
sepia-kleurige fotografieën in
ovalen lijst van ernstig blik
kende echtparen uit de perio
de 1880-1910.
In 1975 meldt het internationaal
gezaghebbende zakentijd-
schrift Business Week dat
zulke foto's een prima beleg
gingsobject zijn en sinds 1977
zijn er in San Francisco, Am
sterdam, Londen en vele an
dere wereldsteden studio's
waar elke particulier van
zichzelf een bruine instant-fo
to kan laten maken in over
grootmoeders decor. Inmid
dels (we zijn nog even in 1972)
is ook de India-trend uit de
kluiten gewassen. Je kunt
niet ergens meer argeloos op
bezoek gaan, of de weeë geur
van wierook slaat je tege
moet.
Troeteltrend
Nu oor, haar, hals, pols, middel
en enkel versierd zijn met
tinkeldingetjes, bewerkte le
deren bandjes, kettingen en
kralen, is het de beurt aan de
neus. Een steentje of hartje op
de neus is een „must" voor de
zelfbewuste vrouw die, ge
kleed in haar party-pyama,
liggend in de zitkuil van haar
tweede huis (een boerderij,
natuurlijk), met een glas
Campari in de hand bewogen
citeert uit het onlangs ver
schenen rapport aan de Club
van Rome.
Donkere wolken pakken zich
samen boven onze hoofden.
De ondergang van de wereld
is nabij, zo wordt ons door alle
massamedia ingeprent. We
nemen dus geen kind meer,
we nemen een huisdier. De
„troeteltrend" is begonnen.
En de verheerlijking van alles
wat natuurzuiver en onbespo
ten is. Trendgevoelige dames
uit de hogere standen tracte-
ren hun gasten op een maal
tijd van linzen, een peul
vrucht die zelfs voor armlas
tige turfstekers te min is ge
worden, maar die nu via en
kele exclusieve delicates-
senwinkels een opvallende
rentrée maakt bij de milieu
bewuste elite.
In de stad kun je al bijna niet
meer lopen van de stront,
maar de damesbladen, die nu
liever vrouwenbladen ge
noemd willen worden, gaan
maar dóór met propaganda
maken voor huisdieren. En
wel speciaal voor honden,
want een hond is toch zo'n
leuke kameraad voor dat 1,3
kind dat we vanwege grond-
stoffenuitputting en milieu
vervuiling nog maar mogen
hebben. Alras overtreft de
omzet in hondevoer de omzet
in babyvoeding. De honden
worden niet alleen steeds tal
rijker, maar ook steeds groter
en duurder. Het gaat al gauw
niet meer om de gezelligheid
van een „vullisbakkenras",
maar om de status van een
beest met een stamboom. Zo
als al eerder is geconstateerd:
omdat het nu eenmaal niet
mogelijk is om zeldzame din
gen klakkeloos te vermenig
vuldigen, doet ook hier de
vervalsing zijn intrede. Er
wordt wat afgezwendeld met
„certificaten van her
komst".
Steeds voller
Vloeren en vensters zijn de eni
ge plekken in huis waar nog
een beetje ruimte is. Welnu,
daar weten de volmakers wel
raad mee. In Viva staat een
reportage over bekende Ne
derlanders die in huis een ou
derwetse monstrueuze juke
box en-of een flipperauto-
maat hebben geïnstalleerd.
Zes maanden later hebben
13.178 modieuze Nederlan
ders een jukebox en-of fhp-
perautomaat in huis.
In handwerkblad Ariadne ver
schijnt een voorbeeld van een
macramé werkstukje in hoe-
pelvorm. „Leuk om voor het
raam te hangen" suggereert
de redactie. Zes maanden la
ter hangt voor het centrale
venster van 1 op de 4,3 Ne
derlandse woningen een ma-
cramé-hoepel. Alle da
mesbladen laten zien hoe je
met hangende etageres voor
de vensters weer wat ruimte
kunt creëren voor een trits
kleine plantstukjes, zoals mi-
ni-cactusjes. Het idee slaat zó
in dat het aantal plantehan-
gers voor de ramen het aantal
macramé-hoepels inmiddels
heeft overtroffen. Het Ne
derlandse binnenhuis is, na
jaren van openheid, weer bij
na aan het oog onttrokken.s
Wereldwarenhuis Xenos haalt
de spullen met scheepsladin
gen hier naar toe en de Sara
Kay-rage, de poezen- en pier
rot-verzamelingen en de
trend van de antieke poppen
moet nog beginnen. Maar
eerst is daar de energiecrisis
nog, die de aandacht van bin
nen verplaatst naar buiten.
Men herontdekt de fiets en de
natuur.
Groentrend
De vrouwenbladen, wetend dat
hun lezeressen met dat L3
kind en die 0,7 hond toch nwg
een surplus aan verzorgings
drift hebben, werpen zich als
waanzinnigen op het aan
wakkeren van de groentrend.
Vrouwen die nog nooit iets
anders in de keuken hebben
gebruikt dan zout, peper en
nootmuskaat, wordt een
kruidentuin aangepraat met
exotica als basilicum, hysop
en citroenmelisse. Desnoods
op het balkon. De tuincentra
schieten als paddestoelen uit
de grond. Een nieuwe goud
mijn is aangeboord.
De mensen die enkele jaren te
rug begonnen met wroeten in
de grond en zich gelukkig
voelden met hun eerste zelf
gekweekte onbespoten sla-
kropje, krijgen nu de hete
adem in hun nek van een
steeds groter wordende scha-
bakkersvormpjes van twee
gulden naar dertig gulden, die
van grootmoeders trommel
tjes van nul naar tien gulden
en hoger.
Nostalgie wint
Onbevredigend door de over
daad aan zielloze massafabri
kanten - van spaanplaat
wandmeubels tot plastic sta
pelasbakken in .zwart, wit,
paars en oranje - gaan we op
zoek naar dingen met een be
paalde gevoelswaarde. En
komen zo vanzelf bij vroeger
terecht. Aap-Noot-Mies-lees-
plankjes. Rie Cramer prente-
boeken, oude schoolplaten,
melige kwartet- en ganze-
bordspellen uit de oude doos
blijken zoveel vertedering op
te roepen dat er in de kortste
keren een keiharde business
in ontstaat. De damesblad-
journalistiek wordt geken
merkt door overmatig ge
bruik van de kooswoordjes
tutteltjes, frutseltjes, prul
letjes.
In de reportages „hoe onze be
kende artiesten wonen" duikt
steeds vaker de letterbak op.
De thema-verzamelingen be
ginnen vaste prik te worden.
Een geliefde tv-acteur heeft
zijn hele trappenhuis vol ge
hangen met lullige schilderij
tjes van zondagschilders.
Diezelfde week nog beginnen
enkele duizenden Nederlan
ders zulke lullige schilderij
tjes te verzamelen en aan het
eind van die week zijn de prij
zen van dat spul op het Wa-
terlooplein reeds verviervou
digd. Wie twijfelt er nog aan
de invloed van de media?
Maar de commercie is er als de
kippen bij om ook de minder
draagkrachtigen aan hun
nostalgische trekken te laten
komen. Er zijn niet genoeg
koektrommeltjes van oma,
dus worden ze nieuw ge
maakt. De meeste oude siga
ren- en steenvormen zijn op
de brandstapel gegooid,
daarom worden er imitaties
van gemaakt. Er zijn niet ge
noeg oud-Hollandse ganze-
bordspellen, kwartetspellen,
schoolplaten van" Jetse en
prqnteboeken van Rie Cra
mer, daarom worden die op
nieuw gedrukt.
Letterbak
In*de jaren '71-'72 wordt het al
duidelijk onze huizen raken
re modieuze „tuiniers" die
wel de klok hebben horen
luiden maar niet weten waar
de klepel hangt. Tuinieren
heeft conversatiewaarde en
daarom komt het ene tuin-
boek na het andere op de
markt. Grif gekocht door
mensen die alleen maar wil
len laten blijken dat ze „by"
zijn. In de kortste keren heeft
iedereen het over „mulching"
en „compost" maar omdat
bijna niemand precies weet
wat dat is, komen er com-
postmakers op de markt en
nog 101 andere produkten die
de nieuwbakken na-
tuur-„freaks" instant succes
beloven.
Recreatie
De recreatie wordt steeds meer
een dwanghandeling die een
parodie op de vrijheid is. De
vrijetijdsbeurzen in Utrecht
trekken zóveel publiek dat de
mensen twee uur in de rij
moeten staan voor ideeën wat
ze in hun vrije tijd zullen
doen. En dat terwijl de hobby-
en vrijetijdsbladen reeds on
gekende oplagen bereiken en
elke krant in Nederland zich
in zijn weekendbijlage uit
slooft met tips voor vrije
tijd.
Vanaf 1976 worden jaarlijks
meer dan een miljoen fietsen
verkocht, waarvan driekwart
als „tweede" fiets, speciaal
voor het trimmen. Tegelijker
tijd koopt iedereen die over
een gazonnetje beschikt'van
meer dan 2x3 meter een ge
motoriseerde grasmaaier. Wie
oppert dat het toch veel
goedkoper en voor de hand
liggender is om te „trimmen"
door zelf een handmaaima-
chine voort te duwen, be
grijpt niets van de „Theorie
van de nietsdoende klasse".
Deze decreteert namelijk een
scherpe scheiding tussen
zweten uit luxe en zweten uit
noodzaak. Zweten uit nood
zaak, door bijvoorbeeld per
gewone fiets naar het werk te
gaan, staat sociaal laag ge
klasseerd, heeft geen status
en dient dus vermeden te
worden.
Hetzelfde geldt voor matiging
van de consumptie. Slank
worden door gewoon minder
te eten is de beste en goed
koopste manier, maar staat
„armoedig" en heeft dus geen
