Iran beschuldigt
CIA en Savak van
Riskante VS-speurtocht naar bases in M.-Oosten
I moord op leider
Muzorewa vraagt opheldering
EG wil informeel praten
over rapport 'drie wijzen'
CRISIS IN
BELGIË
BEZWOREN
Vijf Grapo-leden uit
gevangenis ontsnapt
WOENSDAG 19 DECEMBER 1979
BUITENLAND
PAGINA 9
(Van onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - Het Amerikaanse pro
gramma ter modernisering van zijn
strijdkrachten en de oprichting van
enkele vliegende brigades loopt achter
bij de politieke ontwikkelingen van
vandaag. Zodoende hebben de VS dan
ook een missie naar Saoedi-Arabië ge
stuurd om daar te onderhandelen over
het gebruik van bases in tijden van cri
sis. Want zolang de VS nog niet be
schikken over de beweeglijke strijd
machten waarvoor nieuwe vliegtuigen
en nieuwe schepen moeten worden
vervaardigd, moeten zij ergens terecht
kunnen oir. hun belangen, die in het
Midden-Oosten tamelijk voortdurend
worden bedreigd, veilig te stellen.
Israël heeft bjj herhaling het gebruik van
zijn havens en luchtmachtbases aan
geboden, en er behoeft weinig twijfel
aan te bestaan dat ook de Egyptische
president Sadat de Amerikanen graag
met het verlenen van faciliteiten nader
aan zich wil binden. Andere landen
-waar de VS voldoende politieke stabi
liteit veronderstellen naast een be
trekkelijk vriendelijke gezindheid, zijn
Oman en Kenia.
De VS zijn kortom bezig hun militaire
greep op het Midden-Oosten te ver
sterken, met alle politieke risico's die
daaraan kleven. Washington weet ech
ter dat het Amerikaanse volk, voorna
melijk door de ontwikkelingen in Iran,
een duidelijker demonstratie van
Amerikaanse macht in de wereld be
trekkelijk onvoorwaardelijk
steunt.
Niet zonder reden heeft Carter het Con
gres voorgesteld aan Saoedi-Arabië
een zeer belangrijke hoeveelheid mo
derne wapens te leveren. Het is name
lijk niet twijfelachtig dat de VS, om van
de gemakken in andere landen zoveel
mogelijk te kunnen profiteren, er bij
voorbaat belangrijke voorraden moe
ten opslaan. Want in alle tumult rond
de bezetting van de ambassade in Te
heran is het geen politieke waarnemer
ontgaan dat het Amerikaanse vlieg-
dekschip 'Kitty Hawk' ruim een week
heeft nodig gehad om van de Stille
Oceaan naar de Arabische wateren te
varen, teneinde de Amerikaanse mili
taire aanwezigheid aldaar te verster
ken. Een week is te lang om in tijden
van een met gewelddaden onder
steunde crisis een effectieve rol te
kunnen spelen.
De Amerikanen zijn er, naar te Washing
ton verluidt, thans voornamelijk op uit
de mogelijkheden te verkennen, zon
der vooralsnog tot formele overeen
stemming te komen. Maar de Ameri
kaanse genie begeleidt de constructie
van militaire projecten in Saoedi-Ara
bië, ter waarde van miljarden dollars.
Een gespecialiseerde militaire machi
ne als de VS op de been kunnen bren
gen, heeft technisch zeer geavanceerde
faciliteiten nodig, en die worden daar
gevonden waar de VS zelf bij de bouw
zijn betrokken, zoals bijvoorbeeld in
Saoedi-Arabië, Marokko en Israël.
Maar wapenleveranties aan het Saoedi-
Arabisch bestel van prinselijke heer
sers en een veel zichtbaarder aanwe
zigheid in het Midden-Oosten vooral
stuit op een variëteit van bezwaren.
Sommigen waarschuwen tegen de wa
penleveranties, uit vrees dat zich in
Saoedi-Arabië een zelfde toestand zou
kunnen ontwikkelen als in Iran. Daar
kwamen immers belangrijke hoeveel
heden Amerikaanse wapens in handen
van een Amerika niet vriendelijk ge
zinde regering, door het verjagen van
Washingtons bondgenoot, de sjah.
Bovendien, zelfs al zou dit niet onmidde-
lijk gebeuren, dan nog wordt in som
mige kringen te Washington gevreesd
voor Arabische reacties, die het huidi
ge regime in Saoedi-Arabië in gevaar
zouden kunnen brengen. Vandaar dan
ook dat Saoedi-Arable in het afgelopen
jaar by herhaling zeer terughoudend
op voorzichtige Amerikaanse ma
noeuvres heeft gereageerd.
Gegeven de politieke verhoudingen in
het gebied, is het nauwelijks te vermij
den dat Saoedi-Arabië aan dezelfde
kant van de scheidslijnen zal worden
neergezet als Egypte en Israël, name
lijk in de hoek van de vijanden van de
Palestynen. Tot nu toe hebben de Sa-
oedi's dit voorzichtig manoeuvrerend
met geld en olie kunnen voorkomen,
maar voor traditionele heersers wordt
in het Midden-Oosten de situatie
steeds moeilijker. De Marokkaanse
koning Hassan heeft defensieve' wa
pens gekregen van Amerika en is nau
welijks in een positie om de VS voor
het hoofd te stoten.
De Amerikaanse speurtocht naar bases
in het Midden-Oosten die de Ameri
kaanse invloed moeten bevestigen tot
in 1983 de eerste expeditionaire strijd
krachten gereed staan, is daarom een
uiterst riskante onderneming, maar
gegeven de omstandigheden een on
ontkoombare.
(Van onze correspondent Jan
Gerritsen)
BRUSSEL-De Belgische rege
ring heeft een politieke crisis
over de staatshervorming be
zworen, door toepassing van
een beproefd politiek middel
uitstel. Pas in januari zal het
kabinet Martens bekend ma
ken hoe de opsplitsing van de
Belgische staat in een federa
tie moet worden uitgevoerd.
Centrale vraag daarbij is de
toekomstige positie van
Brussel.
De Vlaamse christen-democra
ten (CVP), de grootste rege
ringspartij, spraken afgelo
pen weekeinde op een spe
ciaal congres, ondubbelzin
nig uit dat ze niets willen we
ten van een federatie - met -
drie: Vlaanderen, Wallonië en
Brussel. De CVP, daarin bij
gevallen door de Vlaamse so
cialisten (de andere Vlaamse
coalitiepartij), vindt dat Brus
sel in het nieuwe België te
vreden moet zijn met de sta
tus van hoofdstad.
De Franstalige partijen eisen
voor Brussel dezelfde status
als voor Vlaanderen en Wal
lonië, een gewest met eigen
bevoegdheden. Na het CVP-
congres eiste de Brusselse
taaipartij, FDF, het aftreden
van de CVP-ministers. De
Franstaligen socialisten en
christen-democraten bleken
zich daarbij aan te sluiten. Zo
kwamen Vlamingen en Fran
staligen weer eens diametraal
tegenover elkaar te staan.
Met de feestelijke diners voor
kerst en nieuwjaar in het
vooruitzicht had politiek Bel
gië echter weinig trek in een
nieuwe politieke crisis. De
regering besloot tot uitstel
met het kleurbekennen. Maar
in januari wordt het menens,
zo is de verwachting in Brus
sel. Een bekende Vlaamse
commentator schreef giste
ren „of er wordt gesproken
over een tweeledige federatie
(Vlaams-Franstalig) of er
wordt niet meer gesproken,
maar gescheurd".
als daders genoemd. „In Oost en
West worden tegen ons complot
ten gesmeed, maar ze zullen niet
slagen", aldus een officieel com
muniqué van de partij.
(Van onze correspondenten)
TEHERAN, BEIROET - De Iraanse leider dr.
Mohammed Moffateh is gisterochtend in Tehe
ran Op Straat Vermoord. De moordenaars, die Ook de bezettende studenten in de
zijn ontvlucht, zouden kunnen behoren tot de
extremistische groep Forghan, die in het verle
den meer moorden op religieuze leiders in Iran
heeft opgeëist.
Men weet verder weinig van de
groep, die uit extremistische is
lamieten zou bestaan. De Iraanse
autoriteiten zelf hebben de CIA
en de Savak (de geheime dienst
van de sjah) voor de moord aan
sprakelijk gesteld. Twee van dr.
Moffatehs lijfwachten zijn bij de
aanslag neergeschoten en twee Buiten het hospitaal
anderen zijn zwaar gewond.
Moffateh was lid van de invloedrij
ke theologische hogeschool van
Qom, de woonplaats van Cho-
meini, en een persoonlijk afge
zant van de imam in Teheran. Hij
was ex-lid van Irans regerende
Revolutionaire Raad, evenals de
andere slachtoffers van Forghan,
en een belangrijk man achter de
schermen.
Volgens ooggetuigen werd de aan
slag gepleegd door drie jonge
mannen, die op een motorfiets
wegvluchtten. Zij schoten eerst
op de lijfwachten en een van nen
wist Moffateh door het hoofd te
schieten terwijl de geestelijke het
theologisch college van Teheran
binnen rende.
Beschuldigingen
Moffateh
ijlings naar toe werd gebracht,
hief een grote menigte slogans
aan tegen de Verenigde Staten en
beschuldigden president Carter
ervan achter de aanslag te zitten.
Ook de Iraanse radio heeft de
Verenigde Staten de schuld ge
geven van de aanslag. „De mis
dadige hand van de VS is duide
lijk zichtbaar", aldus de radio.
Ook de semi-officiële islamiti
sche Republikeinse partij, waar
van Moffateh bestuurslid was,
heeft het buitenland verant
woordelijk gesteld, maar ditmaal
ook de communisten mogelijk
hun uitspraken wijzen erop dat
zij de poort de komende tijd op
slot willen blijven houden.
Amerikaanse ambassade hebben
laten weten nog steeds geen en
kel vertrouwen in de Amerikaan
se bedoelingen te hebben. In een
75e verklaring sinds de bezetting,
integraal via de Iraanse radio uit
gezonden, zeggen de studenten
dat de VS nog steeds op de loer
ligt en dat uiterste waakzaamheid
is geboden. Ze maken zich vooral CONTADORA - Het eiland
kwaad op het Iraanse ministerie
van buitenlandse zaken dat, zo
zeggen ze, de grenzen van beta
melijkheid verder te buiten gaat
met zijn opmerkingen over even
tuele vrijlating van de gegijzel-
den, hun al of niet berechting of T ihannn ernn crorc:
eventuele bezoekregelingen. lalUdllüIi gdllgdo
Ondanks de fraaie woorden van de
minister van buitenlandse zaken
Gotbzadeh over allerlei oplossin
gen van de crisis, is de stemming
onder de bezetters dus in elk ge
val niet minder hard geworden.
Dat kan een oplossing van de gij
zelingsaffaire behoorlijk in de
weg staan, want, afgezien van een
directe opdracht van Chomeini -
en die kan nog wel even op zich
laten wachten, hebben de stu
denten de sleutel tot de oplossing
nog steeds hevig in handen. En
gen. Hier controleert een nationale gardist of het schietmechanisme
De enige Iraanse politieke groep
die de afgelopen dagen wel suc
ces heeft gehad, zijn de Libanon-
gangers met sjeik Mohammad
Montazeri, die de afgelopen week
het vliegveld van Teheran had
den bezet omdat ze geen toe
stemming kregen het land te
verlaten. Eenenveertig van de
ruim driehonderd bezetters zijn
in de nacht van maandag op
dinsdag naar Damascus gevlogen
in een poging via Syrië Libanon
te bereiken. Een andere groep
van negentig man hoopt vandaag
naar Syrië af te reizen.
Er is nog geen enkele bevestiging
dat deze vrij willigers ook in Zuid-
Libanon zijn aangekomen. Ook
de Nederlandse regering heeft
het bericht niet via eigen kanalen
kunnen checken. In Zuid-Liba-
non opereert, zoals bekend, een
Nederlands Unifil-detachement.
Onze correspondent in Beiroet,
Rienko Wilton, meldt dat de
Iraanse vrijwilligers nog niet in
Libanon zijn gesignaleerd en
vrijwel zeker nog in een legerka
zerne in Damascus verblijven.
Berichten over de inzet van Ira-
nezen in Zuid-Libanon in de Is
raëlische pers zijn gebaseerd op
een nogal onbetrouwbare bron,
namelijk de Libanese militielei
der Saad Haddad. en vallen - vol
gens westerse waarnemers in
Beiroet - in het kader van de
"Psychologische oorlogsvoe
ring" zoals die door Israël en
Haddad tegen Libanon wordt ge
voerd.
ADVERTENTIE
SALISBURY (AFP) - De Rhodesi-
sche premier Abel Muzorewa
heeft gisteren Engeland om "op
heldering" gevraagd over de con
cessies die Londen aan het Pa
triottisch Front heeft gedaan.
Naar in een te Salisbury uitgege
ven communiqué werd meege
deeld, heeft bisschop Muzorewa
de Britse gouverneur, Lord Soa-
mes, laten weten dat hij besloten
heeft zijn vertrek naar Londen uit
te stellen, waar vandaag de ak
koorden over Rhodesië zouden
worden getekend.
In Londen werd van officiële zijde
verklaard dat de onderteke
ningsplechtigheid naar morgen
is verschoven om premier Muzo
rewa de tijd te geven naar de Brit
se hoofdstad te kómen.
In zijn communiqué vermeldde
Muzorewa niet op welke punten
hij opheldering wenst. De enige
concessie die Engeland nu aan
het Patriottisch Front heeft ge
daan, betreft het toestaan van een
zestiende verzamelingsplaats
voor de guerrillastrijders ten
zuidwesten van Salisbury gedu
rende de overgangsperiode.
Amnesty International in Londen
heeft een beroep gedaan op de
Britse gouverneur van Rhodesië
alle politieke gevangenen in
Rhodesië onmiddellijk vrij te la
ten en een einde te maken aan de
'talrijke schendingen van de
mensenrechten' in het land.
In een gisteren naar Salisbury ge
stuurd telegram verklaarde Am
nesty dat de Britse regering de
kans heeft gekregen en de ver
antwoordelijkheid draagt voor
het zetten van een streep onder
de in de voorbije veertien jaar van
eenzijdige onafhankelijkheid van
Rhodesië begane schendingen
van de rechten van de mens.
De organisatie schat dat het aantal
poltieke gevangenen in Rhodesië
15.000 is.
Behalve onvoorwaardelijke vrijla
ting van de gevangenen eist Am
nesty International het afschaf
fen van aanhoudingen zonder
bevelschrift en het beeindigen
van het folteren en terechtstellen
van politieke gevangenen.
De algemene vergadering van de
Verenigde Naties heeft gisteren
uitgesproken dat verplichte
sancties tegen Rhodesie alleen
ingetrokken kunnen worden
door de Veiligheidsraad en dat
eenzijdige opheffingen in striid
zijn met het handvest van de Ver
enigde Naties.
De resolutie betreurt "stappen van
bepaalde landen in het westen"
en verklaart dat het Patriottisch
Front van Nkomo-Mugabe "eni
ge" rechtmatige en authentieke
vertegenwoordiger van het volk
van Zimbabwe is.
De passage waarin de stappen van
de landen in het westen worden
betreurd, werd goedgekeurd met
95 tegen 17 stemmen, bij 28 ont
houdingen.
Een resolutie van die strekking
werd aangenomen met 107 tegen
16 stemmen, bij 21 onthoudin
gen. Groot-Brittannië en de Ver
enigde Staten, die de sancties te
gen Rhodesië hebben opgehev
nu dat land v
Brits bestuur is geplaatst,
onder de tegenstemmers.
Canada heeft besloten de economi
sche sancties tegen Rhodesië op
te heffen, zo heeft het Canadese
ministerie van buitenlandse za
ken gisteravond in een commu
niqué bekendgemaakt. Nu er
binnen enkele dagen een waar
bestand komt zijn de sancties
overbodig geworden, aldus het
communiqué,
tijdelijk onder Eerder hadden Engeland en de VS
de sancties tegen Rhodesie al op
geheven.
ZAMORA - Vyf leden van de Gra-
po. de stalinistische terreurorga
nisatie, anti-fascistische verzots-
groepen van de Eerste Oktober,
zyn ontsnapt uit de gevangenis
van Zamora. De vijf terroristen,
die allen betrokken zijn geweest
by moordaanslagen, zijn door
een zelfgegraven tunnel van 20
meter gevlucht en zyn waar-
schijnlyk van buitenaf geholpen.
De politie vreest dat deze vyf le-
I de Grapo. die als kop-
den
i buitenlandse zaken Lord Carrington,
(Van onze correspondent Jan Ger
ritsen
BRUSSEL - Op een informeel on
deronsje buiten het gebruikelijke
EG-kader willen de Europese
Negen begin volgend jaar gaan
bepraten wat ze zullen doen met
het rapport van de „drie wijzen".
Dit rapport, waaraan ook de Ne
derlandse oud-premier Biesheu
vel heeft meegewerkt, bevat aan
bevelingen om de besluitvor
ming in de Europese Gemeen
schap te verbeteren. Het werd
opgesteld in opdracht van de re
geringsleiders van de Negen
Aan de informele bijeenk< 'i. t .'ui
len de ministers en staatssecreta
rissen voor Europese zaken (voor
Nederland staatssecretaris Van
der Mey) deelnemen. Ze zullen
vervolgens hun bevindingen
overbrengen aan de ministers
van buitenlandse zaken van de
Negen. Tegelijk met het rapport
van de wyzen komt ook de vraag
aan de orde hoe de Europese Mi
nisterraad voortaan aandacht
I Ml btttadan aan de moties die
het Europese Parlement aan
neemt.
De resoluties van het Europese
Parlement vormden altijd het
eerste agendapunt van de raad
van ministers van buitenlandse
zaken. In de praktyk ging het
echter om een hamerstuk dat
zonder enige discussie werd af
gehandeld. Nu het Europese
Parlement zich meer doet gelden,
willen de ministers ook meer
aandacht besteden aan de resolu
ties. Over de manier waarop dat
moet gebeuren bleek een werk
groep van deskundigen van de
Negen het niet eens te kunnen
worden.
De Europese Ministerraad rea
geerde gisteren niet op de ver
werping van de EG-begroting
door het Europese Parlement.
Voorzitter Roy Jenkins van de
Europese Commissie, het ..dage
lijks EG-bestuur" zei dat de
kerstpauze gebruikt moet wor
den om na te denken wat de
commissie moet doen. Het be
sluit van het Europese Parle
ment, de EG-begroting te ver
werpen. was dus eens te meer een
hamerstuk, maar ditmaal werd
het afgedaan na het uitspreken
van mooie voornemens.
stukken worden beschouwd, de
terreurorganisatie in een mini
mum van tyd weer op zullen
bouwen en spoedig tot gewapen
de acties tegen militairen en po
litieagenten zullen overgaan.
De ontsnapte Grapo leden hebben
de tunnel, waar zy volgens ex
perts zeker vier vyf maanden
over deden, gegraven met een
metalen voorwerp en een alumi
nium bord. Het is een raadsel
waar zy de aarde, die uit de tunnel
kwam, hebben verborgen. In de
gevangenis van Zamora zaten
sinds oktober 48 leden van de
Grapo. onder wie de leider, José
Maria Sanchez Casas.
Eind oktober ging een aantal leden
van de Grapo vo.r vier weken in
hongerstaking uit protest tegen
de „overdreven veiligheidsmaat
regelen die het gevangenisper
soneel op hen toepaste. In ver
band met de ouderdom van de in
richting van Zamora, waardoor
een optimale controle van de ge
detineerden onmogelyk is zal
een aantal leden van de Grapo
binnenkort worden overgebracht
naar andere gevangenissen.
