Deel Iran in burgeroorlog
De beste wensen
zijn altijd welkom!
VS vragen snelle
uitspraak
Hof van Justitie
China beknot kritiek via de muurkranten
Vance vraagt Japan
enWest-Europa
steun tegen Iran
Onrust in TabrizKoerdistan en Abadan
DINSDAG 11 DECEMBER 1979
BUITENLAND
DEN HAAG (Gpd) - De Verenigde
Staten hebben gisteren voor het
Internationaal Hof van Justitie in
Den Haag een zeer snelle uit
spraak gevraagd in de zaak die zij
hebben aangespannen tegen
Iran. Het Iraanse bewind heeft
geen vertegenwoordiger ge
stuurd.
De Amerikaanse minister van justi
tie, Benjamin Civiletti, die spe
ciaal voor deze zaak naar Den
Haag was gekomen, zei dat een
ernstiger schending van de di
plomatieke regels dan nu in Iran
plaatsvindt, nauwelijks voorstel
baar is. Onder het oog van de
Amerikaanse televisiecamara's
noemde Civiletti de actie in Iran
„illegaal en inhumaan".
Aan het einde van het ruim een uur
durend Amerikaanse pleidooi
werden door de Westduitse rech
ter Mosier en door de voorzitter
van het Hof, sir Humphrey Wal-
dock, nadere vragen gesteld over
de functie van enkele medewer
kers van de ambassade. Het gaat
hier om personen van wie ver
moed wordt dat zij voor de ge
heime dienst werkten. Een Ne
derlandse volkenrechtsdeskun-
dige merkte na afloop van de zit
ting echter op dat ook deze men
sen ongetwijfeld diplomatieke
status zullen hebben en onder de
bescherming van de internatio
nale verdragen zullen vallen.
Eis
De Amerikanen hebben een uit
spraak gevraagd die in Iran geen
twijfel zou kunnen laten bestaan
over het oordeel van het Interna
tionale Hof van Justitie. De eis is
onmiddellijke vrijlating van de
gegijzelden en ontruiming van
het ambassadegebouw. Daaraan
hebben zij het verzoek toege
voegd dat het Internationale Hof
de uitspraak zou doen dat de ge
gijzelden niet vastgehouden mo
gen worden om voor een interna
tionale onderzoekscommissie te
verschijnen. Dit naar aanleiding
van berichten dat de Iraanse re-
De delegatie van de Verenigde Staten bij de hoorzitting in het Haagse Vredespaleis: vX.n.r. juridisch adviseur
Stephen Schwebel, minister van justitie Benjamin Civiletti en tweede juridisch adviseur Robert Owen.
gering van plan zou zijn zo'n
commissie te laten instellen.
De Amerikaanse vertegenwoordi
ger, Robert Owen, zei dat het am
bassadepersoneel gedurende de
twee uur van de bestorming van
het gebouw door de studenten
voortdurend in contact had ge
staan met de Iraanse regering,
maar dat deze niet had geant
woord op de noodkreten. Boven
dien citeerde hij Chomeini en an
dere leiders die onomwonden de
bezetting hadden goedgekeurd.
Daaruit bleek volgens Owen dui
delijk de verantwoordelijkheid
Verdragen
De Verenigde Staten baseren hun
aanklacht voor het Hof op vier
verdragen die Iran geschonden
zou hebben. De betekenis van die
verdragen is volgens woordvoer
der Owen geheel duidelijk.
Volgens justitieminister Civiletti
bestaat er nog enige onduidelijk
heid over het aantal personen dat
in de ambassade gevangen zit. De
Amerikanen weten ook niet of
het personeel van twee consula
ten elders in Iran naar de ambas
sade in Teheran is gevlucht of
zich in veiligheid bevindt.
Het Hof kan de komende dagen nog
nadere vragen stellen aan de bei
de partijen. De uitspraak volgt
naar verwachting binnen enkele
dagen. De Amerikaanse woord
voeder deed een dramatisch be
roep op het Hof om snel te han
delen. omdat het leven van de ge
gijzelden ernstig gevaar zou lo
pen gezien de onzekeré situatie in
Iran.
WASHINGTON - In de eerste
dagen van de Iraanse crisis
stroomden op het Witte Huis
uit alle uithoeken betuigin
gen van verontwaardiging
en steun binnen. Cyrus Van
ce, de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken, is
nu in Europa om van de
voornaamste bondgenoten
van de VS te vragen die steun
in daden om te zetten, voor
het geval president Carter
mocht besluiten Iran onder
sterkere economische druk
te zetten. De Britse regering
van Margaret Thatcher heeft
Vance gisteren reeds onbe
perkte steun toegezegd.
Vance's reis grijpt plaats tegen
de achtergrond van toene
mende geluiden uit het Ame
rikaanse Congres over een
gebrek aan daadwerkelijke
steun van de geallieerden en
groeiende ontevredenheid
over het feit dat Japan tegen
zeer hoge prijzen olie op
koopt die Iran niet meer aan
de VS wil leveren. Kennelijk
niet zonder reden heeft EG-
Guido Brunner
Verdachte in
zaak moord
prins Sjafik
aangehouden
PARIJS (DPA)- De Britse poli
tie heeft een Iraanse student
voor ondervraging aange
houden in verband met de
moord op een neef van de af
gezette sjah, Prins Moestafa
Sjafik, die in Parijs werd
doodgeschoten.
Naar van welingelichte zijde in
Parijs werd vernomen, is de
student afkomstig uit de Ver
enigde Staten. Hij zou vrijdag
vanuit Londen een kort be
zoek aan de Franse hoofdstad
hebben gebracht.
De Britse autoriteiten hebben
besloten de Iraanse student,
die door Scotland Yard was
ondervraagd naar Frankrijk
terug te sturen. Dit heeft het
ministerie van binnenlandse
zaken in Londen gisteren te
kennen gegeven.
Een woordvoerder van het mi
nisterie zei dat de door de
student aan de politie ver
strekte inlichtingen niet vol
doende waren om hem te be
schouwen als een "echte be
zoeker" in Groot-Brittannië.
De Britse autoriteiten wei
gerden mee te delen of de
student door een Franse in
specteur van politie was ge
hoord.
(Van c
i verslaggever Harm Botje)
TEHERAN - In het Turkssprekende noord
westelijke deel van Iran woedt sinds enige da
gen een onofficiële burgeroorlog.
ABORTUS - Een aborteuse is gis
teren in Madrid tot tien jaar ge
vangenisstraf veroordeeld. Ze
moet ook 6.000 gulden smarte-
geld betalen aan een jonge
vrouw, wier gezondheid door de
ingreep is geschaad. Dit slachtof
fer moet overigens ook een
maand gevangenisstraf uitzitten.
Wegens medeplichtigheid zijn twee
personen veroordeeld tot vyf
maanden en één maand gevan
genisstraf.
Het proces heeft veel opzien ge
baard en in het hele land tot pro
testen geleid.
In de provincies Oost- en West-Az-
arbeidjan is gisteren opnieuw ge
vochten. Aónhangers van ajatol-
lah Chomeini, versterkt door de
pro-Chomeini gezinde revolutio
naire garde, hebben in Tabriz en
Ourmieh de hoofdkwartieren be
zet van de islamitische Republi
keinse Volkspartij van de dissi
dente ajatollah Sjariat-Madari.
Bij de gevechten zouden zeker
tien mensen om het leven zijn ge
komen en 35 gewond.
Inmiddels is een campagne op gang
gekomen de islamitische Re
publikeinse Volkspartij te ver
bieden. De partij heeft de steun
van ajatollah Sjariat-Madari, de
geestelijke leider van Azarbeid-
jan. Aanhangers van Chomeini
hebben er bij Sjariat-Madari op
aangedrongen zijn steun aan de
partij te beëindigen en haar ont
bonden te verklaren.
De eerder door een woedende me
nigte verjaagde gouverneur-ge
neraal van Oost-Azarbeidjan, ir.
Gharavi en de voorzitter van het
revolutionaire hof in Tabriz, Ho-
jatoleslam Houssavi, hebben in
een lange toespraak gistermid
dag op een van de centrale plei
nen in Tabriz de onlusten veroor
deeld en de bevolking opgeroe
pen zich achter Chomeini te
scharen.
Bij gevechten rond het huis van de
goeverneur-generaal in Tabriz
zijn gisteravond twee mensen
gedood en 34 gewond, zo meldde
de Iraanse radio. Ook rond het
radiostation van Tabriz is weer
ADVERTENTIE
geschoten. Het station is bezet
door geregelde troepen van het
Iraanse leger maar het is niet dui
delijk welke kant de troepen ge
kozen hebben. Voor de vierde
maal in vijf dagen ging het station
daarmee gisteren in andere han
den over. Het station is gisteren
de hele dag niet in de lucht ge
weest. Verschillende legereen
heden hadden zich eind vorige
week bij de opstandelingen aan
gesloten maar na de oproep van
ajatollah Sjariat-Madari de rust in
de stad te bewaren zijn de solda
ten grotendeels naar de kazernes
teruggekeerd.
Inmiddels is in Tabriz een officiële
regeringsdelegatie gearriveerd
die een onderzoek moet instellen
naar de moeilijkheden in de stad.
De delegatie staat onder leiding
van de voormalige minister van
buitenlandse zaken en fungerend
minister van financiën en eco
nomie Bani-Sadr.
Koerdistan
Ook gaat er vandaag een speciale
onderhandclingscommissie naar
Koerdistan om de vredesbespre
kingen met de opstandige Koer
den voort te zetten. De situatie in
Koerdistan is de laatste dagen
verslechterd. Verschillende
Koerdische groepen, waaronder
de linkse Komalah-beweging,
hebben de afgelopen dagen ge
probeerd contact te leggen met
gelijkgezinden in Tabriz en Our
mieh.
Ook in Zuid-Iran blijft het onrustig.
In Abadan, het grote raffinage-
centrum aan de Iraaks-Iraanse
grens, zijn bij een olieleiding in
het centrum van de stad staven
dynamiet ontdekt. De gouver
neur van Khoramshahr, enige
kilometers ten noorden van Aba
dan, zei dat verschillende Iraakse
leerkrachten aan de Iraakse
school in die stad, die zondag ge
vangen zijn genomen nadat in de
school explosieven waren ont
dekt, lid zijn van de regerende
Iraakse Baath-partij en eigenlijk
spionnen waren. Verschillenden
van hen hadden geprobeerd naar
Irak te ontkomen, maar waren op
Regeringstroepen kregen gisteren
de vlucht gepakt. De gouverneur
van Khoramshahr legde gister
avond verband met de ontdek
king van de dynamietstaven in
Abadan en het gebeuren in Kho
ramshahr.
Ten zuiden van de hoofdstad van de
provincie Fars, in Shiraz, zijn ge
vechten uitgebroken tussen twee
stammen van de Qashtai, de ruim
een miljoen tellende nomaden-
confederatie in Zuidwest-Iran.
Het hoofd van een derde clan, die
in de gevechten wilde bemidde
len, werd daarbij doodgeschoten.
Het totaal aantal doden bij de ge
vechten zou in de tientallen lopen
en vele honderden mensen zijn
het gebied ontvlucht.
Rustig
Door de massale gevechten in de
provincie, is het in Iran zelf be
trekkelijk stil geworden rond de
gijzeling in Teheran. Ajatollah
Chomeini heeft de Amerikaanse
president Jimmy Carter gisteren
uitgemaakt voor een verrader,
die niet in staat is president te
zijn. De Amerikanen moeten Car
ter bij de verkiezingen volgend
jaar „uit de politiek trappen",
meent Chomeini. De onrust in
Azarbeidsjan is, zegt Chomeini,
aangesticht door Amerikaanse
agenten.
De vertrekhal van het vliegveld van
Teheran is gisteren bezet door
een groep aanhangers van sjeik
Montazari. Deze staat aan het
hoofd van een groep van ruim
1000 vrijwilligers, die van plan
zijn naar Zuid-Libanon te trek
ken om daar - aan de zijde van de
PLO - de strijd aan te binden te-
Tabnz.
gen „het zionistische Israel". Een
eerste groep van 430 vrijwilligers,
onder leiding van de sjeik, stond
gisteren vergeefs te wachten op
het vliegtuig dat hen naar Beiroet
moest brengen. Zij verklaarden
desnoods maanden te zullen
wachten op vervoer. Officieel
heet het dat de vrijwilligers geen
vliegtuig krijgen omdat hun pas
poorten niet geldig zijn en de Li
banese regering geen toestem
ming heeft gegeven in Beiroet te
landen. Montazari, een zoon van
de geestelijke gouverneur van
Teheran, verklaarde dan wel via
de Syrische hoofdstad Damascus
te zullen vliegen, maar naar in
Beiroet verluidt geef! Syne
evenmin langdinspermissie voor
een groep jongelieden, waar de
PLO geenszins om staat te sprin
gen.
maandag tijdens een bijeen
komst van het Internationa
le Energie Agentschap in Pa
rijs namens de Negen ge
waarschuwd tegen het trek
ken van profijt uit de
problemen waarvoor de VS
zich zien gesteld. Daarom
ook wordt in de VS grote
waarde gehecht aan het on
derhoud dat Vance in Parijs,
waar hij gistermiddag arri
veerde, zal hebben met de
Japanse minister van bui
tenlandse zaken Okita.
Formeel is het Amerikaanse
standpunt dat de geallieer
den hebben gedaan wat de
VS hebben verzocht. Maar
zelfs met dat gegeven bij de
hand is het niet zeker dat die
bondgenoten verder willen
gaan en een stuk van hun ei
gen nationale belang veil
hebben voor het helpen uit
vechten van een economi
sche en politieke oorlog
waarin de VS betrokken zijn
geraakt. Het is de VS uiter
aard niet ontgaan dat Euro
pa in tijden an crisis
al te rap verbrokkelt tot een
verzameling van nationale
belangen geregeerd door
kruidenierszielen.
Standvastige Europese me
dewerking aan een handels
embargo of een daadwerke
lijke blokkade van de zee
wegen, is geen wapen dat
Carter naar believen kan
hanteren en het is een gege
ven met wijde vertakkingen
naar andere onderdelen van
de gemeenschappelijke be
langen. die aan de samenle
ving tussen de Verenigde
Staten en zijn Europese
vrienden ten grondslag lig
gen, zoals bijvoorbeeld de
NAVO
Het is ditmaal niet zeer aan
nemelijk dat de bondgeno
ten Vance in zijn hemd zullen
laten staan, al was het maar
uit welbegrepen eigen be
lang en omdat in het ergste
geval geen twijfel kan be
staan aan de vraag aan wiens
kant het recht is. Een totale
isolering van Iran van de
westelijke wereld kan vol
gens Amerikaanse experts
niet leiden tot onoverkome
lijke opschudding in het toch
al aangevreten eeonomische
en financiële systeem waar
aan de internationale ge
meenschap moeizaam vast
houdt.
Daarenboven is Vance's reis
ook een politiek gebaar dat
zichtbaar moet maken hoe
vastbesloten president Car
ter is politieke werkelijk
heid te destilleren uit de
schrille verontwaardiging
waarmee de internationale
gemeenschap poogt ajatol
lah Chomeini uit zijn midde
leeuwse dommel wakker te
schudden.
Geen steun
De Zwitserse regering heeft
gisteren besloten het Ameri
kaanse beleid inzake Iran
niet te steunen. Zw itserland
zal geen maatregelen nemen
in verband met de economi
sche en financiële oorlog
tussen de VS en Iran, aldus
een communiqué van het fe
derale ministerie van finan-
Dit communique werd uitge
geven na een bezoek van de
Amerikaanse onderminister
van finaiu h ri. Ki« h.ird ■■<►-
per. Zij hr.u hten rijtlag ren
bezoek aan Bern in het kader
van een reis door Europa om
te trachten steun te krijgen
voor het Amerikaanse beleid
met betrekking tot Iran.
Zwitserland zal in het belang
van de internationale mone
taire stabiliteit wel de dollar
blijven steunen, aldus het
Zwitserse communiqué Sta
biliteit van het Internatio-
n a Ie Mullet. Iirr Systeem,
waarin de dollar een belang
rijke rol speelt, is zowel in
het belang van ons land als
van de wereldeconomie, zo
werd gezegd.
(Door Jaap van Ginneken)
PEKING - In Peking heeft de ge
meentereiniging deze week de
roemruchte Muur van de Demo
cratie schoongemaakt die in het
afgelopen jaar de eeuwenoude
Grote Muur (ten noorden van de
stad) als attractie voor burgers en
buitenlui voorbij was gestreefd.
Hiermee lijkt een voorlopig einde
te komen aan de steeds verder
gaande liberaliseringscampagne
van de afgelopen jaren. Zoals
steeds in de Chinese geschiede
nis verscheen deze overigens in
een nauw te omschrijven politie
ke context, en werd bedoeld of
onbedoeld al eerder dienstbaar
gemaakt aan de omstreden
koerswijziging. Men moet niet
vergeten dat het in de jaren na de
dood van Mao in 1976 vooral kri
tiek op zijn radicaal linkse we
duwe en haar zogenoemde „Ben
de van Vier" was die werd aan
gemoedigd. Voor alles wat er in
het verleden fout was gegaan,
werden zij alleen verantwoorde
lijk gesteld.
Veel van dit ongenoegen werd
daarbij ook welbewust gericht
tegen de centrumfiguren onder
leiding van de nieuwe partijvoor
zitter Hua, die aanvankelijk vol
hielden dat de massabewegingen
van de Grote Sprong Voorwaarts
en de Culturele Revolutie naast
slechte toch ook goede kanten
hadden gehad. Deze opvatting
werd daardoor langzaam aan ge
neutraliseerd en de weg werd
vrijgemaakt voor een binnen- en
buitenlands beleid dat lijnrecht
inging tegen de grondbeginselen
uit het verleden.
Deze hele ontwikkeling werd daar
entegen bevorderd door de ge
matigde rechtervleugel aange
voerd door de in 1977-78 in ere
herstelde vice-premier Teng.
maar alleen zolang als het hem
goed uitkwam. Zodra hij begin
1979 zijn vertrouwensmensen op
alle sleutelposities had weten te
krijgen, verminderde zijn on
voorwaardelijke steun voor de
dissidenten.
De aanleiding om de uitbreiding
van de Muur voor de Democratie,
de verspreiding van ondergrond
se blaadjes, en de regelmatig te
rugkerende protestdemonstra
ties een eerste reeks beperkingen
op te leggen, werd al in het afge
lopen voorjaar gevormd door de
oorlog met Vietnam. Een van de
bekendste opposanten werd er
daarbij bovendien van beschul
digd „staatsgeheimen" aan
vreemde journalisten te hebben
onthuld: hjj is onlangs veroor
deeld tot 15 jaar gevangenis
straf.
Daarmee is de tweede etappe inge
gaan: muurkranten mogen nu
alleen nog maar worden opge
hangen in een veel minder druk
ke buurt, in een park dat grenst
aan een zwaarbewaakte radio
zender en waar elke agitatie dus
gemakkelijk in de kiem kan wor
den gesmoord. De schrijvers
moeten bovendien eerst gedu
rende kantooruren bij een op
zichter een formulier invullen
met de titel van hun affiche, het
aantal vellen, gebruikte pseudo
niem, hun echte naam, adres, en
werkeenheid. H(j of zij stelt zich
daarmee bloot aan een mogelijke
aanklacht wegens laster
Hetzelfde geldt natuurlijk voor
posters die men in de eigen fa
briek of commune ophangt.
Vandaar dat het grondwettelijk
vastgelegde recht op dergelgke
vrije meningsuitingen hiermee
ernstig is beknot. Dat alles neemt
niet weg dat de liberalisering zich
op andere terreinen verder door
zet zoals in het onderwijs, de
massamedia en de kunsten - nog
onlangs is in de hoofdstad een
eerste avant-garde tentoonstel
ling gehouden. Maar dit raakt
vooral een bepaalde groep: die
van dt geschoolde mensen met
kaderfuncties.
"Hier zien we dan ook een verschijn
sel dat zich ook in de Sowjet-Unie
bij de destalinisatie door
Chroesjtsjov heeft voorgedaan
dat het nieuwe klimaat allereerst
ten goede komt aan een zekere
elite - die het nieuwe regime no
dig heeft en omgekeerd
