Triifel
l
Feministische
kunst
overzichtelijk
bijeen
DINSDAG 4 DECEMBER 1979
PAGINA 17
De sjahdie altijd groots en mee
slepend heeft geleefdheeft
blijkbaar niet de puf om ook
groots en meeslepend te ster
ven. en dat valt me een beetje
van hem tegen. Wat me altijd
wel in hem beviel was, dat hij
in interviews met brutale
BBC-ondervragers op een on
gebruikelijk onbewimpelde,
cynische manier antwoordde
als het over de SAVAK ging,
over politieke gevangenen,
over martelingen, over al het
onrecht, kortom, dat in zijn
naam aan het Iraanse volk
werd misdreven.
Televisie-interviews met de sjah
waren krachtmetingen,
waarbij de sjah ongetwijfeld
loog en loochende, zoals auto
riteiten in misselijkmakende
landen nu eenmaal plegen te
doen, maar hij loog nooit al
les, hij gaf zelfs dingen toe en
deed dat dan op een wat min
achtende manier, alsof hij
zeggen wilde: als jij, jonge
man, geen BBC-interviewer
was maar sjah van Perzië,
dan zou je precies hetzelfde
doen, en waarschijnlijk met
meer plezier. Word eerst zelf
maar eens sjahdan kun je me
beter beoordelen!
Pauwentroon
Begrijp me goed, ik voer geen
pleidooi voor de sjahde schit
tering waarmee hij zich om
gaf in een land met zoveel
doodarme mensen is al vol
doende bewijs dat hij niet
deugde, maar aan de andere
kant kreeg je uit de interviews
met hem niet het gevoel dat je
naar een door overerving om
hooggevallen doetje zat te kij
ken naar een playboy die ook
niet precies in de gaten had
wat er allemaal om hem heen
gebeurde. Zoiets schept ver
plichtingen.
Toen Mohammed Reza in 1941
sjah werd. als opvolger van
zijn vader Reza Khan.die als
oud-kolonel door de Britten in
het zadel van de pauwentroon
was geholpen, was hij, de
kroonprins, 22 jaar. Hij is nu
dus 60 jaar, oud genoeg om te
V
Door
Nico
Scheepmaker
rug te kunnen kijken op een
rijk geschakeerd leven, waar
in hij werd bijgestaan door
respectievelijk Fawziya, So-
raya en Farah Diba.
financieel heeft hij nooit te kla
gen gehad, dankzij het fami
liefortuindat zijn vader inde
jaren twintig en dertig, toen
hij van kolonel was opge
klommen tot ,fjah der sjahs",
bijeengegaard had door vele
landgoederen en onderne
mingen domweg te confisce-
Rijkdom
Volgens mij zou de sjah der
sjahs daarom als volgt moeten
redeneren: Jk heb een mooi
leven gehad. Rijkdom, prach
tige vrouwen, kinderen, en
aanzien in de wereld. Ik heb
veel gereisd en veel gezien, en
ik ben nu zestig jaar, dat is
tien jaar ouder dan de ge
middelde leeftijd die de man
in Iran bij zijn geboorte mag
verwachten te bereiken. Daar
komt bij dat ik kanker heb
Wat houdt me nu eigenlijk te
gen om naar Iran te vliegen en
te zeggen: hier ben ik, laat die
Amerikaanse gijzelaars vrij,
die hoeven niet te boeten voor
wat jullie me allemaal aan
wrijven, geef me een open
baar proces in tegenwoordig
heid van binnen- en buiten
landse correspondenten in de
grootste rechtzaal van Tehe
ran, en zend het proces uit via
radio en televisie. We zien dan
wel wat daar uitkomt. Ik wil
niet dat vreemdelingen voor
mijn zonden boeten, en ik wil
helemaal niet dat mijn zonen
en dochteren, want jullie zijn
allemaal mijn zonen en doch
teren zich in het oog van de
wereld misdragen alleen
maar om mij te pakken te
krijgen. Ik onderwerp me aan
de wil van het volk!"
Roem
Ik weet natuurlijk wel wat hem
tegenhoudt. Hij wil niet dood.
En hij wil zeker niet gemar
teld worden. Maar dat wilden
de naamlozen die gedurende
zijn bewind door de SAVAK
werden gemarteld en ter dood
gebracht (Amnesty Interna
tional heeft indertijd ver
klaard dat het regime van de
sjah op het hoogste aantal
doodstraffen in de wereld kon
bogen, en dat martelingen in
de gevangenissen aan de orde
van de dag waren) ongetwij
feld ook niet.
Er zijn vele gevallen bekend in
de wereldgeschiedenis van
eenlingen, die zich opofferden
om hun vrienden, familie of
kameraden te redden. De sjah
kent precies de prijs die hij
zou opbrengen: het leven van
vijftig Amerikanen.
En eeuwigdurende roem: de
sjah der sjahs die eigen leven
niet telde om dat van anderen
te redden! Op die manier zou
hij niet alleen groots en mee
slepend hebben geleefd, maar
ook groots en meeslepend de
dood onder ogen hebben ge-
Zotets past beter bij zijn karak
ter, zoals dat in zijn glorieja
ren via de televisie op ons over
kwam, dan het gezeul tussen
New York en Texas, en het be
gerig uitzien naar de post om
te kijken of er misschien toch
nog een aardig land is dat
hem eventueel onderdak zou
willen verschaffen..
DEN HAAG - Kunst van en voor
vrouwen, door feministen en de
samenstelsters (ook feministen)
van de internationale expositie
in het Haags Gemeentemuseum,
feministische kunst' genoemd
beleeft haar eerste presentatie in
een overzichtelijk geheel binnen
de muren van het mannelijke
Berlage-gebouwKunst met een
feministische boodschap, in al
lerlei vormenmiddelen en mate
rialen geconcretiseerd, kan men
tot 6 januari 1980 gaan bezichti
gen, maar vooral ook beleven
•De in één ruimte bij elkaar gebrach
te objektèn, schilderijen, teke
ningen, foto's, video-opnamen
van 'performances' en voorwer
pen van textiel getuigen alle van
dezelfde inhoud: het feminisme
Hierbinnen zijn enkele onderver
delingen gemaakt, thema's, waar
de geëxposeerde beeldende
kunst hoe dan ook aan refereert.
In de catalogus zijn de thema's als
volgt onderverdeeld: de bewust-
woording van en het verzet tegen
de stereotype rolpatronen van
mannen (op de expositie niets
van te merken) en vrouwen, de
herwaardering van de creatieve
- uitingen van de vrouwen in het
verleden en in andere culturen,
- de vrouwelijke seksualiteit in de
feministische kunst, het zoeken
naar inspirerende voorbeelden
van vrouwen uit heden en verle-
- den (de sterke vrouw dus), de sa
menwerking tussen feministi
sche kunstenaressen onderling
en haar publiek.
Het werk van de kunstenaressen
uit binnen en buitenland hoort
bij één van deze categorieën, al is
dat op de expositie niet altijd
duidelijk aangegeven. Er moet
een boodschap in zitten anders is
het geen feministische kunst,
j' Een groot aantal creaties op ex-
positie gaan echter falikant de
mist in, als gevolg van deze dwin
gende feministische gedachten-
gangen. wat betreft hun artistie
ke kwaliteiten.
Er is alleen aan de inhoud gedacht
wat goedkope effekten met zich
"Hekserij o
n mannenkop" van de Poolse Maria Pininska-Beres.
mee brengt, zoals te zien in de
pietluttige bespiegelingen van
Wendela Gevers Deynoot, de
schroefpenissen van Judith
Bernstein, het uilige corset van
Wies de Bles. het neonobjekt van
Lili Lakich. de cyclus van Frans
Beelen of het slecht geschilderde
'Emanzipation' van Maina-Mi-
riam Munsky. De moeilijkheid
voor feministische kunstenares
sen is dan ook dat hun kunst zo
wel kunst moet zijn. als een be
grijpelijk uitvloeisel van de femi
nistische ideologie. Maar al te
snel wordt de kunstenaressen
verweten elitair bezig te zijn
wanneer zij zich bedienen van
een vormentaal, analoog aan de
hedendaagse kunstuitingen, die
onbegrijpelijk is.
Tevens behoren deze kunstuitin
gen tot de patriarchale kunstwe
reld, zodat het nog onoverzichte
lijker kan worden. De kunstena
res zal zich moeten bedienen van
nieuwe middelen, die relatief
'onbesmet' zijn, zoals de catalo
gus vermeld. Dan kan er een ei
gen feministische kunst ont
staan. De nieuwe middelen lijken
gevonden te zijn in de video en de
'performance', al kun je je hierbij
afvragen in hoeverre deze mid
delen onbesmet zijn.
Het is echter wel opvallend dat
vooral feministische kunstena
ressen van deze kunstuitingen
gebruik maken, maar ook dat ze
tot de beste uitwerkingen er mee
komen binnen de feministische
kunst. Op de tentoonstelling kan
men op de video een drietal van
zulke feministische 'performan
ces' zien. Bij de feministische
werken op deze expositie ligt het
accent dus meer op de inhoud,
vaak ten koste van de vorm.
Er zijn gelukkig ook kunstwerken
waarbij dit niet het geval is, zoals
de fotoserie van Marianne Wex.
de tekeningen van Dotty Attie, de
foto's van Patrizia Guerresi en
Verita Monselles, het Sister Cha
pel projekt (een reizende exposi
tie van schilderijen waarop ster
ke vrouwen uit heden en verle
den zijn afgebeeld), de uitwisbare
tikjuffrouw van Carol Law, de
kimono van Miriam Schapiro en
de trui van Raymonde Arcier.
Een uitgebreide catalogus bege
leidt deze expositie, waarin te
vens een aantal artikelen zijn op
genomen. geschreven door de
samenstelsters. Voor een deel lo
pen ze parallel aan de vijf thema's
van de expositie. De catalogus
geeft nogal vreemde teksten en
uitleg, veelal geforceerde pogin
gen om alles feministisch te ver
klaren. Ook zitten er lacunes in.
In haar stuk 'Stilleven en strijd'
bijvoorbeeld beschrijft Liesbeth
Brandt Cortius het werk van
kunstenaressen uit heden en
verleden die maatschappelijk
geengageerd waren en zich be
wust van hun vrouwelijke posi
tie. Het is dan een raadsel waar
om ze de hele Russische avant-
garde negeert, waar juist zoveel
kunstenaressen een belangrijke
rol in speelden, zoals Rosanova,
Stepanova, Popova en Exter.
Toch levert de kunst met een femi
nistische inhoud een duidelijke
bijdrage aan de kunstontwikke
ling van de laatste tien jaar. Zij
geeft een helder, concreet beeld
die nieuwe visies en vormen mo
gelijk kan maken.
In het kader van deze expositie
wordt er op zaterdagmiddag 8
december een forum discussie
gehouden over feministische
kunst, onder leiding van Anne-
marie Grewel.
(Grote vaart)
Abida 1 820 wzw Walvisbaai nr Duban,
Aludra 3 vn Hamburg nr Rotterdam.
Amersfoort 1 vn Valencia nr Alicantc.
Amstelmolen 2 vn Rotterdam nr New
Orleans,
Amstelpark 2 te Puget Sound,
Amstelslot 2 te Maracaibo.
Amstelstraat 1 vn Baltimore nrFreeport,
Amstelveen 1 220 nno Hes Crozet nr Au-
Barendrecht 1 225 z Halifax nr Livomo,
Breda 1 vn Amsterdam nr Paramaribo,
Buena Vista 1 vn Rotterdam nrCan Eil.,
Bussum 2 te Valparaiso,
Chevron Nederland 1 360 w Mangalore
nr Bahrain.
Chevron The Hague 1 vn Hoek van Hol
land nr Purfleet.
Coral Isis 3 170 ono Diego Garcia nr
Geelong,
Coral Maeandra 1 vn Bilbao nr Ply
mouth,
Dosina 3 vn Los Angeles nr Anacortes,
Early Bird 3 vn Antwerpen nr Ventspils,
Eemhaven nv IIheus nr Antwerpen,
Esso Nederland 2 te Aruba,
Farm sum 2 vn Houston nr Novorossisk.
Fossarus 3 te rede Dubai,
Gctafix 1 pass Malta nr Laskhirra,
Hollandia 2 vn Kingston nr BeliÉe,
Incotransspeed 3 te Long Beach.
Macoma 3 t.a. Khoralamaya.
Meerdrecht 2 1000 w Acapulco nr China,
Menno Express 450 zzo Jeddah nr
Jeddah,
Nedlloyd Agulhas 1 vn Monrovia nr
Pointe Noire,
Nedlloyd Bahrain 3 t.a. Suez,
Nedlloyd Baltimore 3 te rede Basrah.
Nedlloyd Ebro 1 vn Suez nr Djakarta,
Nedlloyd Futami 1 vn Mahe nr Tanga
Nedlloyd Hongkong 1 600 zzo Piteairn
Eilanden nr Yokohama.
Neddloyd Kingston 1 120 zzw Nacala nr
Dar es Salaam.
Nedlloyd Nagasaki 1 vn Port Elisabeth
nr Santos.
Nedlloyd Napier 1 vn Buenos Aires nr
Durban,
Nedlloyd Schie 2 vn Douala nr Kaap-
stad.
Nedlloyd Weser 3 te Chittagong.
Prinses Margriet 30 te Amsterdam.
Sliedrecht 1 600 nw Cabo Verde nr Cabo
Verde,
Waterland 2 te Rio Grande.
Westland 2 vn Amsterdam nr Rio Gran-
r IK 7AU Pl&
GPAPP&^MAK£1Z
JCkUl POP
IAAT ZICH POOP NA-
MAAK5PUt,I*Mlgt
OP 5TAM G JA&EJ^
PAK AAA/ JU/
Ja, hij is heel lief! Hij mag binnen!
Leidse bioscopen
Kindermatinee: 'Tekenfilmcaroussel'
LIDO 2: AlieiV da.*2.30. 7.00 en 9.15
uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
LIDO 3: "Die Ehe der Maria Braun", da
7.00 en 9.15 uur, do., vr.. ma. en di. ook
&30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Woodv Woodpecker",
woe. en za. 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur
STUDIO: Take the monev and run". da
7 00 en 9.15 uur, do., vr., ma. en di ook
2.30 uur. 12 jr
Kindermatinee: 'Kiss in attack of tb
phantom
4.45 i
ziekenhuizen Leiden
ungevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13 00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuiö en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuisj
Kraam afdeling: dag. van 11.15 12 00 uur
echtgenoot van 15.00-16.00
18.30-19.30 uur. Babyshow
laatste kwartier van avondbezoek.
Bezoekuren
ziekenhuizen
Middagbezoekuur. 13.45-14.30
18.00-18.30 uur Kinderafdeling dage
lijks van 14 00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt.
Kinderafdeling: dag
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volat
Elke dag:
14 15-1500 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdcling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders
Maandag tlm vrijdag
Bezoek aan ernstige patiënten wan neer
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkhnxek
Dagelijks:
15 00 15 45 uur
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-1130;
13 30-14 15 en 1830-19 30 uur 3e klas
13 30-14 15 en 18 30 19 30 uur Kraamaf
deling 13.30-14 45 alleen voor echtgeno
ten 19 20 uur Kinderafdeling voor ou
ders 18 -18 30 uur
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden grmeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000
In alle Lido-theaters en Studio woens
dag 5 december geen avondvoorstelling
TRIANON: "The jaguar lives", da. 2 30.
7.00 en 9.15 uur, zo ook 4 45 uur, 12 jr
REX: "Body love' da 2 10 7 (Kien 17,
uur, zo. ook 4 45 uur. 16 jr
Nachtvoorstelling: "Meisjes die het er
tussendoor nemen", vr en I
Bioscopen Alphen
EURO 1 Gejaagd door c
1.30 c
8.00 u
12 ji
k-ind"
EURO 2: Hair da. 1.30.6.30en 9 15. zo.
1.15. 4.00.6 30 en 9 15 uur. ai
Nachtvoorstelling Euro 1 en The big
boss", za. 12.15 uur, 16 jr
EURO 3: "Prophecy da. 1 45. 6 45 en
9 30 uur, zo ook 4 15 uur. 16 jr
Nachtvoorstelling "Race with the de-
vil". za 12 15 uur, 6 j>
EURO 4 De wiaak van de Heli's An
gels". da 2 00. 7.00 en 9 45 uur, zo 4 30.
7 00 en 9.45 uur. za en woe 7 00 en 9 45
UUT, 16 jr
Kindermatinee "Sjorsen Sjimmieende
gorilla za.. zo en woe 2 00 uur
Nachtvoorstelling: "Callgirl b.v. za.
12.15 uur, 16 jr.
<^udcyiieuius
4 DECEMBER 1979
Honderd jaar geleden stond in
de kran:
- Over Rotterdam heeft hede
nochtend omstreeks negen uren
een geweldige sueeuivbui ge
woed,waardoor binnen een uur
het verkeer geheel werd ge
stremd. De tramwaymaat-
schappij moest den dienst op al
de lijnen staken. Wat men ook
deed. het was onmogelijk dien
voort te zetten. Eerst tegen den
middag kon de lijn Beurs-Cen-
traal Station, hoewel met veel
moeite, weder bereden worden
Het vrachtvervoer werd even
eens belemmerd en ook de sleep-
ersuagens bleven in uveruul
rati de dubbele bespanning ste-
- Volgens berichten uit Kaap
stad is de gouverneur der
Kaapkolonie begin November
naar Stellenbosch vertrokken,
welke plaats haar 200-jang be
staan viert. Men was zeer ge
spannen om te vernemen, of bij
die gelegenheid eenige ouder
verklaring omtrent de Trans
vaal zou trorden gedaan. De
Hollandsche Kaapschc bladen
houden vol, dat de Britsche re
geering, door slechten raad ge
diend. een musslag ten opzichte
van de Transvaal heeft begaan.
ivaarran de schadelijke gevol
gen alleen kunnen uxtrden
voorkomenwanneer de misslag
erkend en de inlijving herroe
pen wordt De toestand in de
Transvaal blijft ernstig genoeg
en er zouden reeds lang botsin
gen zijn voorgevallen, wanneer
bei de partijen niet hun best
zouden hebben gedaan die le
voorkomen
ViJlrt»0 jaar geleden
- Tusschen sovjet Rusland en
China is te Nikulsk Oessoerisk
een overeenkomst bereikt, die
o.m. inhoudt dat de wederzijd-
sche directeuren van den Chi-
neeschen Oosterspoorweg van
hun functies worden ontheven
en vervangen door nieuwe. De
regeering m Moekden verplicht
zich alle contractendie inzake
het bestuur van genoemden
spoorweg tussen de Sovjet-Unie
en China zijn aangegaan, uit te
voeren.
- In Duilschland zijn thans
1381 Duitsch-Russische kolonis
ten aangekomen, van wie som
migen tn Hemmerstetn zijn on-
der gebracht. Dit kamp zal ech-
ter nu f voldoende plaats bieden
voor alle emigranten, daar er in
het geheel 5000 personen worden
verwacht.
APAJOO>, HBT
4&A9 TCtlT AITH P
AAA/ D& AA1VBJZ&
(/AAJ PE. s
ALLB&O A£C DAAG-
- 8MAJS AUTOiAJB^
IACiT
A&nouo
LAAFT
Ik. kryg hem nd 'n
teer ais in tader er
inlet by is!
FRED BASSET
HÉ. KJK 6 OJS WAT
'N GEKKE HOUD'
KNOFLOOKSOEP
Trek ruun I liter ste
MMsbirt. kippepoeM
kei, met wat groenten en
kruidenj en reef de
bouillon. Halveer
teentje* knoflook, maar
laat hrl velletje er om.
Bak re bov-n uiterst
laag vuur in 5 eetlepel*
beginnen te worden
Bruingebakken
knoflook gaat bitter
smaken' Schep de
knoflook in de bouillon
De avonturen van Jommeke
Dat is Choco! Van de Miekes
Lief... lief!... ik ken dat!
Weet ge nog toen al die
apen mijn huis afbraken
O. de apen van Paradijs -
eiland! Ja. maar ze deden
het toch om te helpen
Zi*f de knoflook
bouillon Breek
Echt
lief,
hoor!
