IRAN VEROORDEELD
poggenpohl keukens/ba
g
SPD-congres
spektakel
voor
media
Macht Chomeini onbeperkt
Ji
MQ)
r helpt u kiezen:
Scherpe verwijten Chili
aan adres van Amerika
Unanieme uitspraak Veiligheidsraad
Oost-Duitsland schort
„uitvoer" gevangenen op
Als grondwet wordt aangenomen
Chomeini betreedt een moskee in de heilige stad Qom om zijn stem uit te brengen.
(Van onze speciale verslaggever
Harm Botje)
TEHERAN - In Iran is gisteren een
tweedaags referendum over een
nieuwe grondwet begonnen. Ie
dereen boven de zestien jaar mag
meedoen, zodat als alles goed
gaat ruim 20 miljoen kiezers naar
de stembus tijgen. Niemand ge
looft dat dat getal wordt gehaald.
In Teheran was de opkomst gis
teren matig terwijl in grote delen
van het opstandige Koerdistan,
goed voor drie miljoen kiezers, zo
goed als zeker helemaal niet is
gestemd.
De Iraanse oppositie is vrij alge
meen van mening dat Chomeini
bewust de crisis met de Verenig
de Staten heeft uitgelokt om ver
zet tegen de nieuwe grondwet te
onderdrukken en er in feite op uit
is middels de grondwet de hele
oppositie uit te schakelen. Het
Iraanse blad Kayhan drukte een
lange lijst partijen en groepen af
die zich tegen de grondwet ver
zetten en van verschillende kan
ten hebben opgeroepen het refe
rendum te boycotten.
Dat de imam zelfs over de radio liet
weten dat het een vaderlandslie
vende en godsdienstige plicht is
'ja' te stemmen, is verbazing
wekkend, want de hele grondwet
is op Chomeini's maat gesneden.
De imam krijgt volgens het
staatsstuk zelf zulke vergaande
bevoegdheden, dat zijn tegen
standers ronduit beweren dat
Chomeini op dictatuur uit is. De
imam zelf bestrijdt dat overigens
WEST-BERLIJN, (ANP) - Oost-
Duitsland heeft de "uitvoer" van
politieke gevangenen naar de
Bondsrepubliek gestaakt, aldus
is van gezaghebbende zijde in
West-Berlijn meegedeeld. Het
vrijlaten van politieke gevange
nen, in de jaren na 1965 enkele
honderden per jaar, de laatste tijd
ongeveer duizend jaarlijks, en
hun uitwijzing naar de Bondsre
publiek, bracht de DDR per jaar
70 tot 80 miljoen westmark op die
geheel voor de regering in Bonn
werden betaald.
In West-Berlijn wordt deze "uit-
voerstop" niet zo zeer in verband
gebracht met de amnestie die ter
gelegenheid van het dertigjarig
bestaan van de DDR is afgekon
digd, als wel met het tekort aan
arbeidskrachten en klachten van
andere Oosteuropese landen.
Gevangenen voor wie West-Duits-
land zich bereid had verklaard
een bepaald bedrag te betalen
zijn vrijgelaten maar krijgen geen
uitreisvergunning. De Bondsre
publiek wil deze mensen die, zo
als men zegt, "ideologische
pringstof' zyn voor de DDR, uit
"humanitaire gronden" opne-
Sinds enkele jaren geleden in de
Franse pers publicaties versche
nen over het loskopen van Oost-
duitse politieke gevangenen
hebben niet alleen de Franse en
Italiaanse communistische par
tyen, maar ook andere Oosteuro
pese landen hun ongenoegen la
ten blijken.
De Oostbloklanden hebben onder
ling uitleveringsverdragen geslo
ten. Oostduitsers die illegaal naar
het Westen willen gaan proberen
dat veelal via landen als Polen en
Bulgarije, maar omgekeerd doen
Polen en Bulgaren die naar het
Voogdijschap
Kernpunt van de grondwet vormt
de Velayale Fagih, een door
Chomeini in boekvorm neerge
legd idee dat de voogdijschap van
de geestelijkheid over de staats
zaken behelst. Een overigens
nooit toegepast artikel van de
oude grondwet ging er al van uit
dat de geestelijkheid een veto
recht over de wetgeving had.
Kort gezegd komt de Velayale
Fagih erop neer dat de godge
leerden als beste kenners van de
islam erover moeten waken dat
islamitische geboden niet in de
verdrukking komen. Chomeini
heeft dat idee verder ontwikkeld
door het bestaan aan te nemen
van een godgeleerde, zo perfect
dat hij dat hoederschap geheel
alleen op zich neemt. Dat heeft in
het geestelijke kamp tot grote op
schudding geleid.
In teite zijn iran's ajatollahs leraren
met ieder een eigen school en
aanhang en lang niet alle ajatol
lahs zijn het eens met de heer
schappij van een opperste theo
loog. Chomeini heeft er geen twij
fel over laten bestaan zichzelf als
die opperste theoloog te zien. Hij
heeft ervoor gezorgd dat de raad
voor deskundigen die de nieuwe
grondwet opstelde, voornamelijk
uit zijn eigen aanhang werd gere-
cruteerd evenals dat al eerder
met de Iraanse revolutionaire
raad is gebeurd.
De ongetwijfeld gunstige uitslag
van het referendum - daar zullen
zoals in het verleden de stern-
Westen willen dit vrijwel nooit
via de streng bewaakte grenzen
van Oost-Duitsland. Omdat, zoals
men in West-Berlijn zegt, "het
verkopen van Duitsers die zij zelf
bij een vluchtpoging gevangen
nemen en aan de DDR uitleveren,
door deze zelfde DDR in ruil voor
veel geld in staat worden gesteld
de grens met het Westen te passe-
Oost-Duitsland probeert aan deze
kritiek tegemoet te komen door
gevangen genomen vluchtkan-
didaten niet langer op te sluiten,
maar later, in het kader van ge
zinshereniging, vrij te laten. "Er
is altijd wel een ver familielid in
de Bondsrepubliek te ontdek
ken", zo zegt men, vooral als men
weet dat alleen al na 1945 ca 4
miljoen Duitsers uit het oostelijk
naar het westelijk deel zijn ge
gaan. Ook de gevallen van "ge
zinshereniging". 4.000 a 5.000 per
jaar, brengen de DDR een 70 a 80
miljoen westmarkt op.
TAIWAN - Het Amerikaanse hof
van beroep heeft bepaald dat pre
sident Carter de bevoegdheid
heeft een wederzijds defensie
verdrag met Taiwan op te zeggen.
Daarmee ging het hof in tegen
een besluit van een federaal rech
ter van vorige maand, dat de pre
sident de toestemming van het
Congres moet hebben om het
verdrag (daterend uit 1955) op te
zeggen.
Carter waarschuwde Taiwan vorig
jaar al dat hij het verdrag ging
beeindigen. Daartegen was een
juridische procedure aange
spannen door senator Barry
Goldwater en 24 andere Con
gresleden die vonden dat Carter
de goedkeuring nodig had van de
Senaat.
mentellers wel voor zorgden -
sluit de in fasen verlopende
staatsgreep van Chomeini af. Na
de einduitslag, die voor zaterdag
8 december is aangekondigd,
zullen de toch al niet misselijke
bevoegdheden van Chomeini
verder worden uitgebreid. Hy
wordt hoofd van de strijdkrach
ten, kan de president ontslaan,
het parlement ontbinden en de
oorlog verklaren. Hij kan nieuwe
wetgeving verbieden, de uitslag
van verkiezingen ongeldig ver
klaren en allerlei benoemingen
tegenhouden.
Dat verschilt nogal van opvattin
gen die ajatollahs als Shariat-Ma-
dari, met een grote aanhang in
Azabeidjan en Teheran erop na
houden. Deze zien meer in een
toezicht houdende geestelijke
raad die de functie van een hoog
gerechtshof en een raad van state
in zich verenigt, zonder directe
invloed op de politiek.
Ruzies
Naast de ruzie over het ambt van
opperste leiding zijn er nog ande
re ruzies over de grondwet. Zo
wordt er helemaal niet gepraat
over gewestelijke autonomie. Zo
zijn de grondrechten slecht ge
formuleerd en is aan linkse be
langen als medezeggenschap in
de bedrijven niet tegemoet ge
komen. De bezetting van de
Amerikaanse ambassade en de
door Chomeiny en zijn aanhang
dik opgeklopte crisis met de Ver
enigde Staten hebben er echter
voor gezorgd dat dat soort zaken
buitenlandse zaken weigert in
middels te bevestigen dat twee
leden van het ambassadeperso
neel leden zyn van de CIA, zoals
documenten die in Teheran aan
de internationale pers zijn ge
toond zouden aantonen. Het
Amerikaanse standpunt steunt
op het feit dat de enkele mensen
die de Amerikaanse gevangenen
hebben mogen zien, geen hunner
hebben herkend. En niemand
heeft alle gevangenen mogen
spreken. Bovendien, zo zegt het
ministerie, staat de groep die de
ambassade bezet houdt, bekend
om vervalsingen en bedenk
sels.
Sjah
De sjah is inmiddels vertrokken uit
New York, nadat het Cornell Me
dical Center duidelijk had ge
maakt dat hij kon reizen en niet
mocht blijven nadat zijn medi
sche behandeling voor het mo
ment was voltooid. De sjah vroeg
de Amerikaanse regering, die
hem graag zo snel mogelijk ziet
afreizen, om hulp bij een verblijf
plaats. Tot nu toe is Egypte het
enige land dat hem welkom heet.
De sjah vloog zodoende aan
boord van een DC-9 naar een mi
litair hospitaal by San Antonio in
Texas teneinde daar zijn medi
sche behandeling voort te zetten.
Zodra daaraan een eind is geko
men, zal de Amerikaanse rege
ring hem bijstaan in het vinden
van een verblijfplaats.
SAN SALVADOR - Het volksbe
vrijdingsfront Farabundo Marti
heeft zich zaterdag verantwoor
delijk gesteld voor de ontvoering
- op 28 november - van de Zuid-
afrikaanse ambassadeur, Archi
bald Dunn, in El Salvador. In een
communiqué aan de pers eiste
het front behalve een aantal za
ken op nationaal en internatio
naal politiek gebied een niet na
der aangegeven losgeld.
de afgelopen tijd nauwelijks aan
de orde zijn gekomen.
Hoe het verder met de grondwet zal
verlopen, weet niemand. Onge
twijfeld worden de staatsstukken
goedgekeurd, maar het levert zo
veel conflictstof op, dat de
grondwet geen lang leven be
schoren lijkt.
Ook op andere punten zit het Cho
meini tegen. Er bestaat geen twij
fel over dat een aantal van zijn
naaste medewerkers de bezetting
van de Amerikaanse ambassade
en de daarop volgende Iraanse-
Amerikaanse crisis hebben uit
gelokt om de Iraanse bevolking
als één man achter Chomeini te
krijgen. De huidige minister van
buitenlandse zaken Gotbzadeh
SANTIAGO (AFP/UPI) - Het mili
taire regime van Chili beschul
digt de Verenigde Staten van het
schenden van het internationaal
recht en het teruggrypen naar het
imperialisme. Santiago vergelijkt
de crisis tussen Chili en de Ver
enigde Staten en zelfs met de ge
beurtenissen rond Iran.
In de Chileense hoofdstad Santiago
werd officieel verklaard dat de
Zwarte dozen
DC-10
gevonden
BASIS SCOTT, ZUIDPOOLGE
BIED (Reuter) - De twee zoge
naamde zwarte dozen van de de
zer dagen op de hellingen van de
vulkaan Erebus in het zuidpool
gebied neergekomen Nieuwzee-
landse DC-10 zyn gevonden in
het wrak van het vliegtuig, zo
werd vandaag vernomen. Waar
schijnlijk zullen zy naar de Ver
enigde Staten worden gezonden
waar de vluchtgegevens die zij
moeten bevatten kunnen worden
ontcijferd om zo licht te kunnen
krijgen op de oorzaak van het
verontgelukken van het toestel,
dat alle 257 inzittenden het leven
kostte.
liet vorige week in zijn functie als
hoofd van de Iraanse radio en te
levisie weten de bezetting van de
Amerikaanse ambassade doel
bewust te hebben gebruikt „om
de zaak van de revolutie te be
vorderen". „Als er geen grote
problemen zijn, gaat de bevol
king zich met kleine
probleempjes bezighouden die
van het revolutionaire doel aflei
den", aldus Gotbzadeh. „Het is
een kwestie de aandacht verder
te verschuiven van het ene punt
naar het andere punt om zo de
controle over de maatschappij te
behouden".
Die gok is aardig mislukt. De Iraan
se radio en televisie heeft welis
waar met geen woord gerept over
jongste beslissing van Amerika
om de betrekkingen tussen de
twee landen tot op een zeer laag
niveau terug te brengen "een
schending is van de principes van
het internationaal recht". In een
communiqué van het Chileense
ministerie van buitenlandse za
ken werd daaraan toegevoegd dat
"de houding van de Verenigde
Staten een terugkeer betekent
naar de oude praktijken van het
Noordamerikaanse imperialisme
in Latijns-Amerika".
De verklaringen van Chili zijn een
reactie op het besluit van de rege
ring Carter de economische, mili
taire en technische banden met
het regime Pinochet tot een mi
nimum te beperken, na de weige
ring van de Chileense autoritei
ten drie officieren van de gehei
me dienst uit te leveren. De offi-
kritiek op de grondwet en met
fraaie camera-instellingen de be
volking ervan trachten te over
tuig n dat dag in dag uit halfTe-
heran bij de ambassade aan het
demonstcreren is, de in werke
lijkheid schaarse belangstelling
van de inwoners van Teheran
spreekt boekdelen. De economi
sche crisis, de werkloosheid, de
machteloosheid van het ambte
lijk apparaat en het arrogante op
treden van de islamitische gar
den houden de bevolking van
Teheran meer bezig dan het lot
van de gijzelaars of Chomeini's
anti-imperialistische campagne.
Het revolutionaire getij verloopt
en het lijkt tijd te worden dat de
ajatollah zijn bakens verzet.
eieren worden er door de Ameri
kaanse justitie van beschuldigd
betrokken te zyn geweest bij de
moordaanslag op de voormalige
Chileense minister van buiten
landse zaken Orlando Letelier m
1976 in Washington.
De Chileense minister van buiten
landse zaken Hernan Cubillos
reageerde later op woedende
toon dat de Verenigde Staten
"niet lijken te begrijpen wat een
onafhankelijke en serieuze juri
dische macht is" Hij noemde de
maatregelen en dominerende ge
drag van een regering die met
geweld en complete on
rechtvaardigheid reageert U-gen
een klein land dat in hetzelfde
werelddeel ligt. De mate van
verwarring die 1.innen de Ameri
kaanse regering is geconstateerd
dringt de vergelijking op van dit
incident met de tragische gebeur
tenissen in Iran", aldus Cubülos.
ADVERTENTIE
PAGINA 9
(Van onze correspondent
Hans Amesz)
BONN - Het partijcongres van
de SPD in Berlijn, dat van
daag begint, is ongetwyfeld
de belangrykste politieke ge
beurtenis in het herfstseizoen
van de Bondsrepubliek. Al
leen al het feit dat zich 1100
correspondenten hebben
aangemeld om van nabij te
beleven hoe de Duitse so
ciaal-democratie erin kan sla
gen om min of meer eensge
zind de tachtiger jaren in te
gaan, spreekt voor zich.
Het congres wordt spannend.
Uiteraard in de eerste plaats
omdat in Berlyn door de be
langrijkste regeringspartij
van het machtigste land in de
Europese Gemeenschap uit
spraken moeten worden ge
daan over de vredespolitiek -
middellange afstandsraket
ten - en de kernenergie. Maar
interessanter is misschien
nog hoe de SPD het klaar
speelt om een soort basis te
vinden voor alle leden.
Immers, er is geen party in de
Bondsrepubliek, waarin over
vrywel alle belangrijke maat
schappelijke thema's zo ver
schillend wordt gedacht als in
de SPD. Tegenstanders van
kernenergie staan tegenover
voorstanders. Hetzelfde geldt
voor de veiligheidspolitiek.
De invloedrijke voorzitter
van de SPD in de deelstaat
Baden-Wurttemberg, Erhard
Eppler, heeft verklaard dat
een NAVO-besluit over pro
ducering en stationering van
middellange afstand s raket
ten in Europa niets anders is
dan een „provocatie van de
Sowjet-Unie" Helmut
Schmidt. bondskanselier,
denkt daar heel anders
Dezelfde meningsverschillen
bestaan ten aanzien van de
sociale politiek en de media
politiek. Links, neutraal en
rechts, alle opvattingen zyn in
de SPD aanwezig. Het partij
congres is daarom waar-
schynlijk een betere graad
meter voor het politieke leven
in de Bondsrepubliek dan
meestal de Bondsdag dat
Geen wonder dus dat er 1100
journalisten naar Berlijn
gaan. Dat betekent twee jour
nalisten op elke gedelegeer
de. Waarbij bedacht moet
worden dat het voltallige con
tingent aan correspondenten
uit de socialistische staten in
Bonn, niet aanwezig is.
Die kunnen niet naar Berlyn,
tenminste niet naar een par
tijcongres. Hun accreditering
zou namelyk. in socialistische
ogen. kunnen betekenen dat
erkend wordt dat B«rlnn.
West-Berlijn, tot de Bondsre
publiek behoort. Een corres
pondent uit een Oostblokland
in Bonn wordt geacht door te
geven wat er in de Bondsre
publiek gebeurt, en daar valt
Berlijn vanwege het viermo-
gendheden-akkoord niet on
der.
Op zich is dat voor de bericht
geving van het „belangryk
ste" partijcongres een wel
haast schizofrene situatie. De
Bonner correspondenten uit
de socialistische landen, die
gespecialiseerd zyn in de ver
houdingen binnen de Bonds
republiek, kunnen ineens
niet naar Berlyn. Uiteraard
kunnen de landen achter het
„ijzeren gordyn" niet negeren
wat de SPD in Berlijn al of
niet besluit. Daarom zyn cor
respondenten in Oost-Berlyn
ingeschakeld. Die zullen dan
waarschijnlijk öpachryven
wat er de volgende week ge
beurt. dat wil zeggen dat
doorgeven aan de correspon
denten in Bonn. zodat die al
les in het .juiste kader" kun
nen plaatsen.
[h
n lH. L. Industrieweg 14 De Grote Polder Zoeterwoude Riindi|k Tel 071 699206
bvGebr RoltT s Handelmij
Winkelcentrum Babyion Den Haag Tel 070 - 85 13 08
Demonstraties
in India en
Libië bij VS-
ambassades
NIEUW DELHI (DPA) - Meer
dan 100 Iraanse studenten
hebben zaterdag geprotes
teerd voor de zwaar bewaakte
Amerikaanse ambassade in
Nieuw Delhi tegen de aanwe
zigheid van de Amerikaanse
vloot in de Perzische Golf en
tegen het verblijf van de afge
zette sjah van Iran in de Ver
enigde Staten.
De studenten eisten op span
doeken en in spreekkoren een
volledige breuk in de econo
mische betrekkingen tussen
de Verenigde Staten en Iran
evenals het vertrek uit Iran
van alle Amerikanen. De sjah
moet voor een volksrecht
bank worden gebracht, aldus
de leuzen van de studenten in
de Indiase stad.
De Amerikaanse ambassade in
Tripoli, Libië, is gisteroch
tend geplunderd en in brand
gestoken tijdens een anti-
Amerikaanse demonstratie,
zo heeft het Amerikaanse mi
nisterie van buitenlandse za
ken meegedeeld.
De woordvoerder zei dat het di
plomatieke personeel, onge
veer veertig man in totaal,
zonder letsel elders in Libië in
veiligheid is gebracht.
(Van onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - De beraadslagingen in de Veiligheids
raad van de Verenigde Naties hebben de VS een una
nieme uitspraak opgeleverd, dat de gegijzelde Ameri
kanen in de ambassade in Teheran moeten worden vrij
gelaten. Maar gegeven het feit dat Iran de vergadering
heeft geboycot en dat zelfs geen Iraanse vertegenwoor
diger als toehoorder in de zaal aanwezig mocht zijn,
maakt de gemeenschappelijke overtuiging van de vijf
tien leden van de Veiligheidsraad tot een moreel be
moedigend maar overigens moeilijk in praktische re
sultaten om te zetten gegeven.
Enig lichtpunt secretaris-generaal
Kurt Waldheim verklaarde in het
televisieprogramma „Face the
Nation" (CBS) dat Iran heeft be
loofd een speciale afgevaardigde
naar de VN te sturen voor onder
handelingen. Waldheim verbond
daaraan de slotsom dat de weg
om langs vreedzame weg tot een
oplossing van de crisis te geraken
niet is afgesloten. Later werd de
ze verklaring echter door de
Iraanse minister van buitenland
se zaken Ghotbzadeh tegenge
sproken.
Libië
Niettemin: nieuwe gewelddaden in
Libië hebben volgens VN-am-
bassadeur McHenry „ziedende
woede" in Amerika verder opge
zweept. De Amerikaanse ambas
sade werd er zondag door woe
dende betogers bestormd en in
brand gestoken. Politieke waar
nemers menen dat Libië's Kadaf-
fi probeert zowel aan te dringen
op vrijlating van de gegijzelden,
als enige verstandhouding met
het bizarre regime in Teheran te
bewaren. Volgens de Libische
radio zou het ambassade-perso
neel gifgas hebben gebruikt om
de demonstranten terug te drij
ven en dit zou volgens de politie
ke denkers in Tripoli bewijzen
dat het Amerikaans ambassade
personeel een militaire status
heeft.
Het Amerikaanse ministerie
i Hyde Park bidden
