Nederlaag Thatcher in Dublin Abortuswet gehandhaafd Hof van Justitie: weinig macht in kwestie-Iran „Nederland mag aantal atoomtaken afstoten" Strauss gaat aan eigen image ten onder In Frankrijk Russisch echtpaar zat ruim 40 jaar gevangen c^rc ZATERDAG 1 DECEMBER 1979 BUITENLAND PAGINA 9 DEN HAAG (GPD)- Het Inter nationaal Hof van Justitie zal maar heel weinig voor de gij zelaars in de Amerikaanse ambassade in Teheran kun nen doen. Formeel ziet het ernaar uit dat Iran weliswaar internationale rechtsregels heeft geschonden, in de prak tijk heeft het Gerechtshof nauwelijks mogelijkheden om zijn uitspraak af te dwin gen. Het Internationaal Hof van Jus titie is gevestigd in het Vre despaleis in Den Haag. Het Hof maakt deel uit van de or ganisatie van de Verenigde Naties. Alle 153 lidstaten van de VN zijn automatisch ook partij bij het Hof en daartoe behoren de Verenigde Staten en Iran. Gezien de sterke anti-westerse gevoelens in Iran kan de sa menstelling van het Hof een zaak zijn die de Iraanse hou ding mede kan bepalen. Zoals overal binnen de Verenigde Naties is gestreefd naar een zo billijk mogelijke verdeling van de zetels over de regio's in de wereld. Het Hof telt vijf- tien rechters, die op grond van hun kwaliteiten benoemd zijn. Vijf rechters komen uit westerse landen (waarvan rechter Baxter uit de Ver enigde Staten), twee uit Oost- Europa en de overigen dus uit de Derde Wereld. Van deze laatste groep komen twee rechters uit islamitische lan den, namelijk Tarazi uit Syrié en Elerien uit Egypte. Het gezag van het Hof is in de Derde Wereld niet groot. Over het algemeen beschouwen zij (net als de Oosteuropese lan den) de erkenning van de verplichte rechtsmacht van het Hof als een inbreuk op hun soevereiniteit. Ook be twijfelen zij wel eens de on partijdigheid van het Hof. De westerse landen hebben zelf overigens boter op hun hoofd want ook zij leggen besluiten van het Hof ondanks juridi sche verplichtingen wel eens naast zich neer. De Verenigde Staten hebben in hun verzoek aan het Hof vijf verdragen genoemd waarin zijzelf en Iran hebben vast gelegd dat zij het Hof bij me ningsverschillen aanvaarden als rechter. Daartoe behoren ook enkele verdragen die speciaal gaan over de positie en de bescherming van di plomaten. Het probleem is natuurlijk dat deze verdragen gesloten zijn onder het bewind van de sjah, de man die nu juist door het revolutionaire bewind als een misdadiger wordt gezien en wiens regering als onwettig wordt beschouwd. Juridisch is Iran dus waarschijnlijk ge bonden aan de internationale verplichtingen uit verschil lende verdragen. Het revolu tionaire bewind van het land zal zich daar echter weinig van aantrekken. Het is zelfs de vraag of het een vertegen woordiger naar het Hof zal af vaardigen. In dat geval kun nen de Verenigde Staten vol gens het statuut van het Hof simpelweg verzoeken de zaak in haar voordeel te beslissen. Het Hof hoeft dan alleen maar te onderzoeken of het be voegd is de zaak te behande len en of de feiten van de aan klacht juist zijn. De vraag is wie een bevel van het Hof tot vrijlating van de gijzelaars kan afdwingen. Het lijk dat de Iraniers de gijze laars zo maar zullen laten gaan. Volgens het Handvest (de Grondwet) van de Verenigde Naties kan Amerika een be roep doen op de Veiligheids raad als Iran weigert het von nis uit te voeren. De Veilig heidsraad kan dan besluiten maatregelen te nemen. Het debat dat dit weekend in de Veiligheidsraad plaatsvindt, kan aantonen of het ooit zover zou kunnen komen. Waar schijnlijk is dat echter niet. De raad kan theoretisch be sluiten tot de een of andere boycot van Iran of tot gewa pend internationaal ingrij pen. DUBLIN (GPD) - De Europese topconferentie over de Britse bijdrage aan de EG-begroting is geëindigd in een forse nederlaag voor de Britse premier Margaret That cher. Maar ze krijgt een tweede ronde, terwijl een ernstige crisis in de Europese Gemeenschap werd vermeden. Dat is het resultaat van twee dagen harde onderhandelingen tussen Engeland en de andere acht EG- landen op de Europese raad van regeringsleiders in Dublin. De komende weken gaat het ge vecht verder, liet de strijdlustige mevrouw Thatcher na afloop van de Eurotop weten. Ze verklaaide dat de 1.1 miljard gulden, die de acht aan Londen hadden aange boden niet genoeg was. "We blij ven ons eigen geld terugvragen", herhaalde ze met veel n ,-druk. De Britse eis is 4.4 miljard gulden - het bedrag dat Londen in 1980 méér aan de aan de EG betaalt dan het uit de Brusselse kad te rugkrijgt. (Het misverstand zit hem, niet voor het eerst, in de Britse beoordeling dat Londen recht heeft "op eigen geld" Alsof de Europese samenwerking kan worden bekeken op de ma nier van een speler in de staatslo terij. Er is namelijk geen sprake van eigen geld - hoe vaak de Brit se premier die term ook uit spreekt. Het geld dat Londén aan de Brusselse EG-kas afdraagt, bestaat grotendeels uit heffingen op importen die via de Britse grens de Gemeenschap binnen komen. Deze heffingen, alsook het kleine btw-percentage dat overal in de EG wordt geheven, vormen samen de "eigen midde len" waaruit de Europese sa menwerking wordt bekostigd.) Op de volgende Europese top, die mogelijk vervroegd zal worden, zal een beslissing vallen over het Britse probleem. Mevrouw That cher, premier van Agt, noch een van de andere deelnemers aan de Dublin-top toonden zich opti mistisch over de kansen dat het dan tot een vergelijk zal komen. Van Agt: "voor 1980 zit er voor de Britten nauwelijks iets meer in. Aan hun eis kan met de beste wil van de wereld niet worden vol daan". Mevrouw Thatcher, die bleef ha meren op het "gerechtvaardigde karakter van de Britse zaak", heeft zich misschien nog meer in een hoek laten manoeuvreren dan vóór de Dublin-top hel geval was. Op voorstel van de Franse president Giscard spraken „De Negen" ook de noodzaak uit tot snelle oplossingen voor de visse rij-, energie- en schapenvlees problemen in de gemeenschap Op al deze punten zijn grote Brit se belangen in het geding. Mevrouw Thatcher ontkende dat daar een koppeling bestond met het Britse begrotingsprobleem. De Franse president Giscard leek echter het tegeldeel te suggere- Premier Van Agt herhaalde giste ren zijn voorstel om bezuinigin gen door te voeren bij de Europe se landbouwuitgaven, zodat de Britten meer geld uit de EG-kas zouden kunnen ontvangen. Van Agt: "De stijging van de land bouwuitgaven moet toch aan banden worden gelegd, daar is iedereen het wel over eens" De Europese Commissie moet nu verder studeren op voorstellen om de Britten tegemoet te komen bij hun begrotingsprobleem. De regeringsleiders bespreken vol gend voorjaar het rapport van de drie "wijzen" over verbetering van de besluitvorming in de Eu ropese Gemeenschap. Van Agt zei, dat Nederland "sterke aan spraak" kan doen gelden op het voorzitterschap van de Europese Commissie-nieuwe-stijl. Neder land is nog nooit aan de beurt ge weest bij de bezetting van deze post, afgezien van de enkele maanden dat landbouwcommis saris Mansholt destijds tijdelijk inviel als FC-president. JAN GERRITSEN Zeer zuinige glimlachjes aan het eind van de EG-conferentie in Dublin. Links de Franse president Giscard d'Estaing en rechts de Britse premier Margaret Thatcher, die de anderen niet lot teerdere concessies jegens Engeland kon overhalen. Bonn zal geen bezwaar maken BONN (GPD) - Indien de Neder landse regering zou besluiten het aantal atoomtaken dat Nederland in NAVO-verband heeft te ver minderen, zal dat in de Bondsre publiek niet op grote bezwaren stuiten. Voorwaarde is dan wel dat ons land meedoet met de aan schaf van (vooralsnog 572) nieu we kernwapens voor de middel lange afstand, waarover de NA VO over tien dagen moet beslis sen. Daarentegen kan een slechts voorwaardelijk 14ja" van Neder land tegen de modernisering, in afwachting van de goedkeuring van het SALT-akkoord, niet op steun van de bondgenoten reke- Die opvattingen valt in Bonn te ho ren in gesprekken met hoge rege ringsfunctionarissen. Een per soonlijk adviseur van de Duitse defensieminister Hans Apel zei deze week zelfs niet te verwach ten dat die af te stoten atoomta ken dan door andere landen overgenomen zouden moeten worden. Duitsland voelt daar zelf ook niets voor. „Wij hebben onze eigen las ten", zo heet het in Bonn, waar in alle gesprekken de grote nood zaak wordt benadrukt dat Ne derland op 12 december friet de andere NAVO-landen tot een eenstemmige beslissing komt over de kernwapenmodernise ring. Niet alleen wordt de gedachte van een scheiding tussen de besluiten over produktie en plaatsing van die wapens afgewezen, men stelt zelfs dat het uitgesloten moet zijn dat Nederland in december als eenling een voorbehoud maakt. Hoewel de militaire kracht daar nauwelijks onder zal leiden, vreest men een politieke scheu ring binnen de NAVO, wanneer landen voorbehouden maken. „Er zouden dan landenklassen binnen het bondgenootschap kunnen ontstaan, en dat is niet in het belang van die landen, noch van de NAVO", zo is de mening van de defensiespcialist van de regeringspartij SPD, Peter Cor- terier. Daarom voelt men in Bonn ook niets voor een „voorwaardelijk ja" van ons land tegen de kern wapenmodernisering. Bij debat ten in oktober zei premier Van Agt in de Tweede Kamer dat Ne derland niet onvoorwaardelijk akkoord zal gaan, zolang het SALT-2-akkoord over de beper king van zware strategische wa pens niet door de Amerikaanse Senaat is geratificeerd. Zonder SALT-2 kunnen namelijk geen onderhandelingen begin nen in een SALT-3 over de be perking van de nieuwe kernwa pens waarover de NAVO over tien dagen wil beslissen. Maar het Nederlandse voorbehoud wordt door de Duitsers niet gedeeld, en men verwacht in Bonn ook dat de andere landen daar niets voor voelen. Het gaat om een eensge zinde, „niet door allerlei voorbe houden afgezwakte beslissing", aldus Corterier. Zowel hij als hoge functionarissen op de departementen van defen sie en buitenlandse zaken gelo ven dat de Amerikanen juist door een moderniseringsbesluit snel ler tot goedkeuring van SALT-2 gebracht kunnen worden. Een gezaghebbende functionaris op het departement van defensie in Bonn stelt dat de Duitse rege ring het eens is met de NAVO- stcliing dat een bepaald aantal nieuwe NAVO-raketten onder alle omstandigheden nodig zal zijn. Zelfs wanneer de Russen hun SS-20's verminderen, zal de NAVO nieuwe raketten willen om de bestaande, volledig verou derde systemen te vervan gen. „Laten we uitgaan van de resulta ten van de komende onderhan deling en en niet van wat we ho pen", zo wordt in Bonn gezegd. De Duitsers geloven overigens wel dat 572 nieuwe raketten erg veel is. Men rekent er dan ook op dat dit aantal in de onderhande lingen met de Russen zal kunnen worden gereduceerd. PARIJS (GPD) - De Franse abor tuswet van 1974 is door de .As semblee" voor onbepaalde tijd geprolongeerd. Een nieuw debat was hiervoor nodig, omdat de oorspronkelijke regeling slechts voor vijf jaar gold. Van de parle mentariërs spraken er zich nu 221 voor en 210 tegen de abortuswet uit. IDe abotuswet-nieuwe-stijl. zoals die nu door de Assemblee is aan genomen. verschilt slechts in de tails met de wet van vijfjaar gele den zoals die indertijd door de toenmalige minister van gezond heid Simone Veil was ingediend. De periode waarbinnen abortus mogelijk is blijft tien weken. Een kleine verbetering is dat de sle pende administratieve procedure verkort kan worden als een ver zoek tot abortus wordt ingediend binnen acht dagen voor het aflo pen van de termijn. Niet zelden zag een vrouw zich de mogelijkheid tot abortus ontgaan omdat de periode verstreek zon der dat de zogenaamde „wijzen" zich hadden uitgesproken. Het is overigens gebleken dat maar 6 tot 10 procent van de vrouwen, die zich aan deze ongevraagde raad van de wijzen hebben moeten onderwerpen, nog van idee ver andert. Een verworpen wijzi gingsvoorstel had er dan ook in voorzien het verplichte consult een vrijwillig karakter te geven. Een arts die nu uit persoonlijke overtuiging een abortus weigert is volgens de nieuwe regeling verplicht onmiddellijk adressen te verstrekken van collega's die met tegen de abortus zijn ge kant. Een verzwaring van de nieuwe wet is dat een arts die abortus pleegt nadat de termijn is verstreken op een verdubbeling van de boete moet rekenen. Ondanks deze en andere plichtplegingen aan het adres van de conservatieve stro mingen in het parlement ver klaarde een socialistische af gevaardigde dat men en bloc op het wetsontwerp zou stemmen, omdat een betere regeling toch niet haalbaar zou zijn. Communisten en socialisten ver klaarden zich eenstemmig voor de nieuwe wet, waar zijzelf heel wat wijzigingsvoorstellen op hadden ingediend. Met name de communisten hadden terugbe taling van abortus door het zie kenfonds geëist. Aan de regeringskant hadden 24 gaullisten en 45 aanhangers van de partij van president Giscard zich voor de nieuwe wet ver klaard. Gaullistenleider Chirac had in eigen gelederen opwin ding gezaaid door al lang voor het debat begon te verklaren dat hij tegen de abortuswet zou zijn. Hoewel in het regeringskamp ie der parlementslid was vrijgelaten in zijn stem. vonden zelfs de gaullisten dit naar slechte poli tiek ruiken. Chirac had boven dien als eerste-ministcr in 1974 voor de abortuswet van mevrouw Veil gestemd. Onder de Franse bevolking heerst het gevoel dat abortus tot de noodzakelijke kwaden dient te worden gerekend. Bij een recent opinie-onderzoek bleek 60 tot 65 van de onderv raagden zich voor de mogelijkheid van abortus te hebben uitgesproken. Ook in de artsen-stand is een ommekeer te bespeuren. Zo onthulde de „Quo- tidien du Mcdecin" dat de meer derheid van de betrokken spe cialisten zich niet langer tegen de abortuswet zal verzetten. In het regeringskamp is de stem- menuitslag er een nieuw bewijs van dat de gaullisten onder lei ding van oud-premier Chirac de strijd tegen president Giscard en zijn aanhang weer stevig aan het aanwakkeren z^n. De regering heeft ditmaal een meerderheid gezocht waar hij ze kon vinden, namelijk in het kamp van de op positie. De staatsbegroting voor het komende jaar kwam eerder al met de hakken over de sloot tot stand, dankzij ingewikkelde trucs in de grondwet, terwijl de gaullisten zich van stemmen ont- PALM SPRINGS (UPI) - Zep- po Marx, de laatste overle vende van de beroemde Marx Brothers is gistermorgen op 78-jarige leeftijd in het Ei- senhouwer-ziekenhuis in Palm Springs overleden. Zeppo, die in 1901 als Herbert Marx werd geboren, paste niet in de groep die verder be stond uit Groucho, Harpo en Chico. Hij verliet de Marx Brothers nadat hij in hun eer ste vijf films romantische rollen had gespeeld. WENENlAP) - Een Russisch dissidenten-echtpaar dat bij elkaar meer dan 40 jaar in ge vangenissen in de Sowjet Unie heeft doorgebracht is gisteren in Wenen aangeko- Svastoslav Karavanski en zijn vrouw Nina beiden uit de Oe- kraine waren met een toestel van de Russische lucht vaartmaatschappij Aeroflot uit Moskou gekomen en zou den dit weekeinde in Wenen blijv.4 alvorens door te reizen naar Londen, waarheen zij door de Britse Pen-club, zijn uitgenodigd. Karavanski is auteur en Sha- kespeare-vertaler. Hij werd in 1944 gevangen gezet van wege zijn lidmaatschap van een Oekrainse jeugdbewe ging die zich zowel tegen Hitler als tegen Stalin opstel de. Hij werd tot 25 jaar gevangenis straf veroordMld, in i960 vrijgelaten, en in 1965 weer gearresteerd toen hij kritiek had op het Sowjet-plan tot "Russificatie" van de Oekrai- Uiteindelijk werd h(j in sep tember van dit jaar weer vrij gelaten, nadat hij nog eens negen jaar extra had gek re- een Zijn vrouw, een microbiologe, was lid van de Oekrainse sec tie van de Helsinki'-groep. Voor haar activiteiten op het gebied van de mensenrechten heeft /ij van 1971 1975 in de gevangenis gezeten. Het echtpaar is door Amnesty International geadopteerd, hetgeen betekent dat zij ge holpen worden bij hun vesti ging in het westen. (Van onze correspondent Hans Amesz) BONN - Bijna vijf maanden gele den werd Franz Josef Strauss (64) met 135 tegen 102 stemmen door de gemeenschappelijke CDU- CSU-fractie in de Bondsdag ge kozen als kandidaat-kanselier, de uitdager van Helmut Schmidt bij de verkiezingen in oktober 1980. Daaraan was een verbitterd ge vecht tussen de beide christelijke zusterpartijen voorafgegaan. De CDU had die strijd kunnen win nen. dat wil zeggen met Ernst Al- brecht als lijstaanvoerder de ver kiezingen ingaan, als zij bereid was geweest een prijs te betalen: de splitsing van CDU en CSU. Die prijs was vele CDU-politici te hoog. De éénheid werd bezworen. Lei dende politici van de CDU, die er nooit een geheim van hadden gemaakt dat zij Franz Josef Strauss, FJS, niet „zagen zitten", slikten manmoedig en verklaar den dat er maar één doel was: het winnen van de verkiezingen met Strauss als politiek leider. Inmiddels staat vast dat de „zure hap" te groot was om zomaar weg te spoelen. De hoop dat met de beslissing tegen Kohl en Al- 'brecht en vóór Strauss alle problemen uit de wereld zouden zijn, is een illusie gebleken. Het Strauss-wonder is uitgeble- Onderzoek wijst uit dat de „kandi daat", zoals Strauss vaak wordt genoemd, slecht in de markt ligt. Binnen de christelijk-democrati- sche en christelijk-sociale familie is onzekerheid ontstaan. Dat met Strauss het juiste verkiezings lot is getrokken, wordt meer en meer betwijfeld. De start van de kandidaat-kanselier was dan ook miserabel, dat wordt door bijna niemand in de Bonds republiek ontkend. In Noordrijn- Westfalen werd hij tijdens ver kiezingsbijeenkomsten voor de gemeenteraden weggefloten en met tomaten en eieren bekogeld. Strauss viel op de hem tekenende manier uit en schreeuwde dat de genen die dat hadden gedaan, opgevoed waren „in de geest van Goebbels". Hij schroomde niet de leiding van de SPD daarvoor verantwoordelijk te maken. SPD-secretaris-generaal Egon Bahr deed hem een proces aan en kreeg van de rechtbank ge lijk. Tijdens een veel bekeken discussie tussen de vier partijvoorzitters Brandt (SPD). Genscher (FDP), Kohl (CDU) en Strauss (CSU) op de televisie, maakte de laatste dusdanige opmerkingen, dat het daarna voor heel Duitsland vast stond dat er een direct verband bestond tussen zijn bezoek aan het Oktober-bierfeest in Mün- chen en zijn tv-optreden. Strauss en zijn adviseurs maakten de ene fout na de andere. De strijd werd aangebonden met de een heidsvakbeweging DGB. Het re sultaat was dat FJS net bij de vakbonden heeft verbruid. CSU- secretaris-generaal Edmund Stoiber verklaarde dat nationaal- socialisten in eerste aanleg socia listen waren. Er volgden woedende reacties van sociaal-democraten. Bovendien riepen allerlei ex-nazi's openlijk dat zij „misschien alles" waren geweest, maar in elk geval geen socialisten. CDU-politici als Wal ter Leisier Kiep, minister van fi nanciën van Nedcrsaksen, noemden de uitlatingen van Stoiber „ongehoord". Kort geleden was Strauss gast in de eerbiedwaardige Deutsche Pres* seclub. Zeer boos Daartoe behoren Duitse parlemen- tairejournalisten in Bonn. die pas na een vrij strenge selectieproce dure lid kunnen worden. De Presseclub is, zo men wil, eerder conservatief dan progressief. Een omgeving in elk geval, waar Strauss niet op „ingekankerde vooroordelen" stuit. Tot veler verbazing gebeurde daar het vol gende. Voorzitter Klaus Dreher van de Suddeutsche Zeitung, ie- Fran: Josef Strauss mand die het niet slecht meent met de oppositie, hield een korte, ironische inleiding („Volgend jaar zijn de laatste vrije verkie zingen m de Bondsrepubliek"). Dat is goed gebruik. Franz Josef Strauss zag echter ner gens de humor van in, werd zeer boos, en reageerde daarna op alle vragen zo geprikkeld, dat zijn se condanten het nodig vonden hem een kleine pauze te gunnen op het toilet. Daarna werd het er nau welijks beter op. Strauss, zo was de mening van ve len, kan zijn draai niet vinden. De man. die altijd de rol heeft ver vuld van criticus, kan er kenne lijk niet aan wennen dat hijzelf nu in een andere positie verkeert, in die van politiek leider van de op positie, als eventueel toekomstig kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland. Wie namelijk Bonds kanselier wil worden, mag zich niet meer tevreden stellen met ruwe woorden uit de bier tent. Een toekomstig Bondskanselier moet een alternatief programma ontwikkelen, moet zich al een staatsman gedragen en niet als een „Beierse stier". Waarom zou juist Strauss eigenlijk de verkie zingen kunnen winnen? Die vraag werd onlangs voorgelegd aan zijn secretaris-generaal Ed mund Stoiber tijdens een maal tijd met buitenlandse correspon denten in Bonn. Stoiber zei toen dat hij, Strauss, als een van de weinige Duitse politici de poten tie bezit om de arbeidersklasse aan zich te binden. Waarden Volgens de verkiezingsstrategen van de CSU zijn er namelijk veel „waarden" onder de sociaal-libe rale coalitie verloren gegaan. Vlijt, discipline, orde, de behoef te om iets te presteren, trouw, „sauberheit". Al deze begrippen hebben aan inhoud ingeboet, vermoedt Stoiber, terwijl juist deze waarden bij de arbei dersklasse „diep ingeworteld" zijn FJS zou. aldus Stoiber, deze I rippen mem1 inhoud kunnen geven, te meer daar hij zelf uit „klcinburgelijke verhoudingen" komt. Strauss is zoon van een slager. Voor de CSU was het daarom ook m r pijnlijk dal Max Strau ido zoon van Franz Josef. een fotore portage van de laatste familie vakantie aan boord van het jacht van groot-industrièel Flick, aan het geïllustreerde weekblad Bun- te had geleverd. FJS te midden van matrozen en koks. met het onderschrift: „Leven als een ko ning in de Middellandse Zee". De CSU gooide bet pp een akkoord met de Bunte om althans verdere verspreiding te voorkomen. Bondskanselier Helmut Schmidt heeft een paar dagen geleden ge zegd dat hij niet uitsluit dat Strauss er de komende tijd de brui aan geeft. Dat hij, met andere woorden, bedankt om de verkie zingen als lijsttrekker van de CDU-CSU in te gaan Desge vraagd zei Stoiber dat dat nooit /ai gebouran Niettemin, zoals hot er nu in de Bondsrepubliek uitziet, kan de CSU-chef wel vergeten dat hij ooit zijn minister-presidentschap in Beieren kan inwisselen voor dat van Bondskanselier in Bonn De ironie wil dat voor het voorlopi ge Strauss-debacle maar een man verantwoordelijk is: FJS zelf. die namelijk zoveel heils verwachtingen heeft gewekt, dat hij welhaast per definitie te gronde moet gaan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 9