Leiden opnieuw in last?
LEIDEN
breekt*
College
bezoekt
DeCampi
Een verpauperde stad in de steigers
ZATERDAG 1 DECEMBER 1979
LEIDEN - Leiden is uniek, laten
we wel zijn. Naast alle kenmer
ken van een gewone Hollandse
stad met een historische binnen
stad, veel water, een haringkraam
en een draaiorgel, heeft Leiden
een zeer eigen herkenbaar karak
ter die haar oorsprong vindt in
een rijke geschiedenis.
Als stad met veel water heeft Lei
den ook veel kademuren en
bruggen. Veertien kilometer ka
demuur die ei zeer slecht aan toe
is. Bruggen die langzaam maar
zeker in het water wegzakken.
Grachten die, net als in de mid
deleeuwen, dienst doen als open
riool en daarlangs verkrotte mo
numentale panden. Oude fa
briekscomplexen, die herinneren
aan een gouden tijd waarin tex
tielbaronnen hun fabrieken
bouwden binnen de singels. De
fabrieken zijn verdwenen, de lege
hallen staan er nog en de woon
buurten er omheen wachten op
wat komen gaat. Leiden, een his
torische stad die is opgezadeld
met een verpauperde binnen
stad. Dat is het beeld waarvan
Leidenaars zijn doorwrocht. Een
erfelijke last waarvan je niemand
de schuld in de schoenen kunt
schuiven.
Het denken en praten over de
problemen van de binnenstad is
pas goed begonnen rond 1970
Het besef groeide dat de oude
binnenstad een waardevol bezit
is waar je kunt wonen, winkelen,
werken en wandelen. Een klop
pend hart van de stad met ker
ken, scholen en pleintjes, grach
ten en pittoreske bruggetjes,
kroegen en theaters. Het resul
taat van een eeuwenlange ont
wikkeling en alles bij elkaar ka
rakteristiek voor Leiden.
Voor die tijd was de aandacht het
meest gericht op stadsuitbrei
ding, sanering van oude wijken
en de aanleg van nieuwe wegen
en bruggen. Vooral in de jaren
vijftig en zestig heeft de bulldozer
en slopershamer goed huis ge
houden in de oude wijken. In de
jaren vijftig werden grootschali
ge plannen ontwikkeld om de
Leidse binnenstad aan te passen
aan de eisen van de "moderne
tijd": Een brede verkeersweg
rondom De Burcht moest de
Breestraat met de Haarlemmer
straat verbinden. Er werden we
gen geprojecteerd dwars door het
Van der Werfpark en door de
Hortus. Plannen die weer weer
snel op de lange baan werden ge
schoven.
In 1961 verscheen het. niet minder
ingrijpende, "Wegen en Basis
plan Sanering en Stadsvernieu
wing". Een plan dat was gericht
op een stad met 200.000 tot
300.000 inwoners in het jaar 2000.
Verkeer, universiteit, bedrijven
en kantoren kregen grote moge
lijkheden tot uitbreiding. Wonen
in de binnenstad werd minder
geschikt geacht.
Een greep uit de de plannen: Een
brede verkeerstunnel zou de
Breestraat en Haarlemmerstraat,
ter hoogte van de Vrouwensteeg
doorkruisen. Doorbraken in de
richting van de Breestraat en de
Lange Mare, en de bouw van een
nieuwe Kippenbrug, zouden
hieraan vooraf gaan. De Ververs-
buurt, de Camp en d' Oude
Morsch werden zo goed als van
de kaart geveegd. Het verkeer
komende van rijksweg 4 zou via
een (tot 9 meter) verbrede Mors
singel en via een brug over het
Galgewater naar de binnenstad
worden gebracht. Een vier-
baansweg, over een gedempte
Rijn- en Schiekade, zou naar een
140 meter hoog universiteitsge
bouw leiden dat aan de Witte
Singel was gepland.
Het Herengracht/Zijlsingelgebied
zou een Leids mini-Manhattan
worden. De oude grachtenpand
jes werden met 80% rijkssubsidie
gesloopt, de Oranjegracht en
Waardgracht moesten worden
gedempt. Er zouden fraaie brede
asfaltwegen overheen komen
met daarlangs hoge kantoorge
bouwen. De toenmalige PvdA-
fractievoorzitter Piena sprak van
een revulutionair plan waarbij
particuliere belangen zouden
wijken voor gemeenschappelijk
belang. Als een groot winstpunt
zag Piena dat een belangrijk deel
van de stad zou worden verlost
van de krotbebouwing. Het "We
gen en Basisplan Sanering en
Stadsvernieuwing" werd in fe
bruari 1962 in principe door de
gemeenteraad aanvaard. Kritiek
werd met een machtige armzwaai
des wethouders van tafel ge
veegd.
De wijk Noordvest werd één van de
eerste slachtoffers van de "voor
uitgang". In het begin van de ja
ren zestig werd de Langegracht
gedempt. Om verder gestalte te
geven aan de cityring werd in de
jaren daarna de Hooigracht door
getrokken naar de Langegracht.
Voor de nieuwe verbrede Peli
kaanstraat en Watersteeg moes
ten heel wat huizen worden ge
sloopt. Huizenrijen in de wijken
Pancras en Noordvest werden
doormidden geklieften het w ater
van de Korte Mare door de ver-
"LEIDEN IN LAST zo heette het boekwerkje dat tien jaar geleden ver
scheen en waarin het bestuur van deze stad haar nood klaagde over de
nijpende problemen waarmee Leiden te maken heeft.
In de zeventiende eeuw was Leiden na Amsterdam de grootsteen bloeiend-
ste stad van Nederland. Drie eeuwen later zit Leiden met de erfenis van
die rijke geschiedenis: de op één na grootste binnenstad van ons land.
Verkrotte woonbuurten, haveloos uitziende open plekken en vervallen
monumenten bepalen in belangrijke mate het gezicht van die binnen
stad. Leiden is schrikbarend in verval'.
Tien jaar later is "Leiden in herstel" het motto van het Leids gemeentebe
stuurPogingen om het proces van aftakeling testuxteii lopen als een rode
draad door de stad heen. Wordt de Leidse binnenstad weer leefbaar of is
Leiden nog steeds in lastHet antwoord op die vraag geeft een serie
artikelen die de komende weken in deze krant verschijnt.
keersstroom in tweeën gesneden.
Het geweld van die doorbraak is
bijna twintig jaar later nog steeds
zichtbaar.
De jaren zeventig brachten een wa
re omwenteling. Inzichten, over
wat er met de oude binnensteden
moest gebeuren veranderden in
grijpend. Het besef groeide dat
kaalslag en hoogbouw niet de
meest bevredigende oplossingen
waren voor de stedelijke proble
men. Het gaat misschien te ver
om te spreken van een Christen
Democratisch en een Socialis
tisch model. Wel werd in de be
leidsverklaring van het, uit vijf
socialisten bestaande, college
van burgemeester en wethou
ders, dat in 1974 aantrad, een plan
van actie aangekondigd om de
binnenstad weer leefbaar te ma
ken. Wethouder Waal (ruimtelij
ke ordening) ging de binnen
stadsproblemen met grote da
dendrang te lijf. Deskundigen
van elders werden aangetrokken
om mee te helpen een plan te ma
ken waarin staat wat de gemeente
de komende tien a vijftien jaar
met de binnenstad wil.
Behalve van deskundigheid, man
kracht en geld hing ook veel af
van het regeringsbeleid in de
toekomst. Het Leidse college van
B en W had het tij mee. Stadsver
nieuwing werd het nieuwe mo
dewoord. De herwaardering voor
de binnenstad werd door het ka
binet Den Uyl voortvarend ter
hand genomen al dient men wel
t.e bedenken dat de stadsver
nieuwing niet door Jan Sc haefer
werd uitgevonden.
Stadsvernieuwing is zo oud als de
stad zelf. Vervanging of verande
ring van de bestaande bebou
wing en ruimtelijke structuur is
De grote verkeersdoorbraak van
de jaren zestig. Op de foto links de
Watersteeg ten tijde van de breek-
werkzaamheden voor de Cityring.
Heel wat huizen werden met de
grond gelijk gemaakt. Rechts de si
tuatie zoals die nu is met een ver
brede Watersteeg en een verbrede
St. Jorissteea
een voortdurend proces. Het is
onjuist om de stadsvernieuwing
alleen op te vatten als vernieu
wing of verbetering van wat ver
ouderd en verkrot is. Het heeft
bijvoorbeeld ook te maken met
de functieverandering van de
steden, met de aanleg van meer
groen en met het onderwijs. Vast
staat dat in vrijwel alle stadsver
nieuwingsgebieden de mensen
wonen die in hoofdzaak tot de
laagstbetaalden en minst mondi
ge bevolkingsgroepen behoren.
De tijden zijn veranderd. Plannen
van de "hoge heren" worden niet
meer klakkeloos door de bewo
ners van de oude buurten geslikt
ook al hebben in het gehele pro
ces van de stadsvernieuwing
aannemers, projectontwikke
laars. ambtenaren, architecten en
politici nog steeds het meest te
vertellen en laten tradionele
pressiegroepen (universiteit en
Kamer van Koophandel) zich nog
steeds niet onbetuigd. Leiden
blijft het brandpunt van bijna alle
gevaren die een binnenstad kun
nen bedreigen: een overmaat aan
slecht onderhouden wijken, half
afgemaakte grootschalige projec
ten uit de jaren vijftig en zestig,
een (mede als gevolg van de uni
versiteit) scheefgegroeide woon
situatie en bevolkingssamen
stelling en dreigende Hoog Ca-
thanjne-achtige kantoor-ont
wikkelingen op het Schutters
veld. De auto en het daarbijho-
rende parkeerprobleem speelt
nog steeds een grote rol.
Waar moet dat heen. met een stad
waarin een socialistische wet
houder (Waal) van ruimtelijke
ordening de scepter zwaait. Èen
stad waarmee projectontwikke
laars ook wel raad weten en waar
de burgers elkaar in hun gemoto
riseerde voertuigen scheldend in
de weg zitten, klagend over de
Mare en de Rijn en Schiekade die
men weer wil opengraven. Her
stel van een uniek bezit of geld
weggooien? In elk geval een dure
manier om van de fouten in het
verleden te leren.JAN RIJSDAM
Volgende week: de inspraak.
LEIDEN - Burgemeester Vis heeft
gisteren samen met een aantal
wethouders een bezoek gebracht
aan De Camp achter de Haar
lemmerstraat. Het college liet
zich op de hoogte brengen van de
gang van zaken rond de opgra
vingen op de plaats waar vroeger
de Vrouwenkerk stond. Volgens
archeologen, die met de opgra
vingen zijn belast worden er nog
steeds interessante vondsten ge
daan.
Voor de leek zijn het echter weinig
spectaculaire zaken die uit de
vette Zuidhollandse klei worden
gebaggerd: wat houtsplinters en
botten. Zo nu en dan vindt men
nog een doodskist met inhoud
Ook deze week werd er nog zo'n
kist blootgelegd. De archeologen
die daarbij waren toonden zich
Laat honden
nu inenten"
LEIDEN - De I>eidse dierenartsen
adviseren hondenbezitters hun
viervoeters zo snel mogelijk te
laten inenten tegen een ernstige
virusziekte die sinds kort in ons
land voorkomt en al veel slacht
offers heeft gemaakt. De ziekte
is erg besmettelijk en in de
meeste gevallen, zeker bij jonge
honden, dodelijk. Meer hierover
zal te lezen zijn in deze krant van
aanstaande maandag.
Vra
verrast omdat het skelet nog lgai -
zen droeg. Het bevestigt nog eens
dat in vroeger tijden mensen met
hun laarzen aan werden begra-
"Als het lijk na erloop van tijd stijf
was geworden, kregen de nabe
staanden de doorgaans hoge laar
zen niet meer uit. Men begroef
het lichaam dan met met schoei-
probleem de bouwfases va
kerk in kaart te brengen,
hebben daar op dit momen
het onder:
van de ke
grond
i al"
wordt op de plaats
n plein aangelegd,
ttrating dc platte-
gebedshuis zicht
««maakt,
ders van de Sleutelstad
de opgravingen dal zij waar
schijnlijk zullen besluiten dat de
archeologen nog wat langer mo
gen blijven
middengedeelte, ctat waa
lijk ook het oudste deel
kerk i- o»""»a.
ich.jn-
dt i
i hun b<
De onderzoekers staan r
r het
•t de resultaten
;t, hopen de onder-
writers nog wat materiaal te
kunnen vinden dat meer aan het
licht brengt over het ontstaan van
dc kerk en de daarbij gebruikte
ragen over gaspnjs
LEIDEN - Een verhoging van de
gaspryzen is een ingrijpende
zaak. Dat vindt D"66 raadslid
Glaubitz. Het verbaast hem daar
om dat de Algemene Raad van
het Energiebedrijf Rijnland is
gepasseerd toen de beslissing
over die verhoging viel. Het
raadslid wil nu van het college
vanbeheipi van het eneigiebedi >n
weten, waarom zij de mening van
de Algemene Raad niet heeft ge
vraagd De ga star leven gaan voor
de kleinverbruiker op 1 januari
1980 met 16 procent omhoog en
op 1 juli nog eens met 12 procent,
stelt het raadslid
HOT HOUSE
LEIDEN Het trio van Ronald
Snijders treedt vanavond op in de
jazz club Hot House aan dc
Breestraat. Het trio bestaat be
halve uit fluitist Ronald Snijders,
uit Arnold Dooyeweer (bas) en
Max Bolioman (drums). Het con
eert begint rond negen uur.
Horeca
De Leidse horecawereld zal er
langzamerhand geen snars
meer van snappen wat de ge
meente nu eigenlijk wil met de
sluitingstijden.
En dat kan ik me heel goed voor
stellen, want de afgelopen ze
ven jaar is er op dit gebied
heel wat af geklungeldEr zijn
nota's uitgebracht, enquetes
gehouden, avondenlang is er
gediscussieerd en wat is het
slot van het liedje''
Dat we op dit ogenblik nog even
ver zijn. Afgelopen maandag
voltrok zich het zoveelste be
drijf van deze tragedie in de
gemeentelijke commissie voor
bestuurlijke aangelegenhe
den. Raadsleden van diverse
fracties die foeterden op bur
gemeester Vis dat hij zich
maar op de vlakte blijft hou
den en een burgemeester die
uitroept dat er nu eindelijk
maar eens een beslissing moet
worden genomen. Kern van
het hele probleem is echter dat
burgemeester Vis er andere
denkbeelden op nahoudt dan
een meerderheid in de Leidse
raad.
Hel dilemma waarvoor de raad
zich geplaatst ziet is dat de
burgemeester als enige de be-
voegheid heeft om horecabe
drijven een ontheffing te ge
ven om later te mogen sluiten
dan officieel is toegestaanNu
zou de raad dat probleem
kunnen omzeilen door de slui
tingstijd volledig te regelen in
de algemene plaatselijke ver
ordening (apv). De burge
meester staat dan buiten spel.
Maar tegelijkertijd geeft de ge
meente daarmee een sterke
troef uit handen om te kunnen
optreden tegen café-eige
naars die zich met aan de
sluitingstijden houden Want
met een regeling in de apv
Komt de ontheffingsregeling
te vervallen. En juist de mo
gelijkheid om de ontheffings
vergunning in te trekken
weerhoudt de horeca ervan
om de sluitingstijden te over
treden
In de praktijk blijkt het een veel
effectiever middel te zijn dan
de boetes die eventueel via de
kantonrechter worden be
taald. Hoe is de situatie op dit
ogenblikHet officiële slui
tingsuur in Leiden ligt op het
ogenblik op 24 uur. Maar elk
horecabedrijf kan van de
burgemeester een ontheffing
krijgen om op werkdagen tot
één uur open te zijn en in de
weekeinden tot twee uur
Overtreedt een kroegbaas die
tijden dan loopt hij het risico
dal de ontheffing wordt inge
trokken en de tent elke dag om
twaalf uur 's nachts op de
knip moet.
Los van deze regeling waren er
tot dusver nog drie bedrijven
waarvoor een aparte regeling
gold. Zij mochten in het week
einde tot drie uur open zijn.
Burgemeester Vis vindt dat aan
die uitzonderingen een einde
gemaakt moet worden. Gelij
ke monniken, gelijke kappen
Dat klinkt logisch maar aan
de andere kant is Vis met van
plan te tornen aan de voor
keurspositie die een aantal
studentensociëteiten op het
ogenblik innemen. Die be
schikken namelijk over een
zogenaamde C-vergunning
Het biedt "besloten" sociëtei
ten de mogelijkheid om zelfs
tot zes uur 's ochtends open te
zijn.
Verschillende raadsleden vin
den dat een onrechtvaardig
heid ten opzichte van de bur
ger die op die late uurtjes ner
gens meer terecht kan om een
pilsje te pakken.
Naast de opvatting van burge
meester Vis dat studenten het
voorrecht best mogen hebben,
roept hij een uitspraak van de
Hoge Raad in het geding, die
zegt dat een gemeenteraad het
sluitingsuur van een "beslo
ten club" niet kan regelen.
Jurist en Pvda-fractieleider Jtt
Peters is er niet overtuigd dat
zoiets spijkerhard vastligt en
het deze week doorschemeren
daarover best een proefproces
te willen uitlokken wanneer
dat nodig mocht zijn.
In de hele discussie over de slui
tingstijden speelt ook het fe
nomeen nachtcafé nog een rol.
De Leidse liberalen vinden
dat
de
eden i
voor de studenten een of tuec
nachtcafés moeten komen die
ook tot zes uur 's ochtends
open zijn In gesprekken die ik
deze week had met diverse ca
fé-eigenaars had blijkt dat
nien daarmee grote moeilijk-
Door het geringe aantal zal uol-
gens deze horeca-mensen niet
te voorkomen zijn dat groepen
die elkaar met zo best liggen
in èen of twee cafés worden
samengepakt. Een kroegbaas
zei hef kernachtig "Als ze dat
doen kunnen ze wel penna
neut politie achter de lap zet
ten. Want dat is geheid elke
nacht knokken" Om een
"scheiding ran de geesten" te
krijgen zouden er tenminste
tiental van dergelijke
Alles op een rijtje zettend lijkt
het voorstel van commissaris
van politie Van Voorden nog
met zo gek. Hij heeft de sug
gestie gedaan de ontheffing
doordeweeks te verruimen tot
twee uur en in het weeleinde
tot drie uur. Maar dan voor
iedereenOm te kijken hoe da t
gaat zou er een proefperiode
moeten komen van enkele
maanden. Daarna moet de
zaak definitief vastgelegd
worden.
Kabel-tv
Weet u nog dat er een paar jaar
geleden flink geruzied werd
over de ontvangstmasten voor
de kabel-televisie. Op een ge
geven ogenblik dreigden er
zelfs twee masten te komen
een in Oegstgeest en een in de
Meren wijk.
Die in Oegstgeest is het uitein
delijk geworden al waren de
fundamenten in de Meren-
wijk al gelegd en al was de
bestelling voor de mast in
middels al geplaatst De zaak
is inmiddels financieel afge
wikkeld De mast die in de
Leidse Meren wijk zou komen
werd verkocht aan de PTT en
doet inmiddels elders in het
land dienst. De verhezen wer
den overgenomen dooor de
gemeenschappelijke regeling
die op het ogenblik de mast in
Oegstgeest beheert.
Ze bedroegen ruim 436.000 gul
den, waarvoor uiteindelijk de
abonees op de kabcl-teleiisie
in de Leidse regio zullen moe
ten opdraaien Want die ver
liespost zit in de tarieven
verwerkt.
Misschien mag ik de heren be
stuurders vanaf deze plaats
nog eens op het hart binden
om zich voortaan tweemaal te
bedenken alvorens weer met
elkaar te gaan bekvechten.
Zeker wanneer dat tot gevolg
heeft dat de burger ten slotte
voor de kosten mag opdraai-
Pardoeza
Een befaamde Leidse kroeg is
als een nachtkaars uitge
gaan. Sociëteit Pardoeza in
de Doezastraal had een beter
lot verdiend dan na twaalf
jaar trouwe dienst heel stil
letjes te verdwijnen. Natuur
lijk bestonden er al jarenlang
geruchten die in Pardoeza
zelf, bij een drankje, nog eens
werden verstrekt. Maar voor
de notoire Pardoeza-ganger
moet de dichte deur vorige
week toch een klap zijn ge
weest. Pardoeza was uniek
omdat het als trefpunt voor
het Leidse "nachtleven" fun
geerde. Kwam je voor één uur
'snachts binnen dan was het
rustig. Gezapig zelfs. Maar
zodra de klok het kleinste uur
tje was gepasseerd stroomde
Pardoeza vol. Boordeiol
kroeggangersuit heel Leiden,
die vanwege de sluitingstijd
uit hun eerdere etablissemen
ten waren verdreven.
De fors geschouderde portier
nam het nooit zo nauw met de
betiteling uan Pardoeza als
st u den tenonderkome n Een
bekend gezicht, een glimlach
of een redelijk verzorgd ui
terlijk waren veelal ook voor
de met-studenten voldoende
om lol drie UUT tadHteW
doordrinken.
Eigenaar Herman van Asperen
zegt er de brui aan te hebben
gegeven omdat er plotseling
een brief van de gemeente in
de bus lag dat hij toortaan
twee uur eerder dicht moest.
Bij de vergunningen-afde
ling van de gemeente weet
men echter van niets. Hoe het
ook zij Pardoeza verdwijnt.
En dat had toch eigenlijk met
een groots afscheidsfeest ge
vierd moeten worden.
Compleet met de CD A-stamgas
ten Helmuth Driesen en Joop
Walenkamp
Piet Hein
De daden van wethouder Piet
Hein Schoute worden steeds
kleiner. Berichtte ik u torige
week dat hij een ambtenaar
een standje gaf omdat ze het
waagde kritiek op het college
te hebben.deze week leidde hij
ook de raadsleden om de tuin
over deze zaak. PPR-raadslid
Beijen vroeg de brief te mogen
zien die aan de ambtenaar is
geschreven Piet Hein ant
woordde dat er geen brief be
stond. Maar hij verzuimde er
bij te vertellen dat de hele
kwestie telefonisch is af ge
handeld na de baas uan de
belrukken ambtenaar
Op de vraag of de wethouder
dan geen rectificatie had ge-
Ik ken de dagta
niet Maar a
hij zepf moe
toeren. Bove
i Piet Hein
oeinig uit
iacht
•eten
•inden verschillende cafe
