"In Canada besturen ouderen schoolbus,
in Nederland krijgen ze een hartinfarct"
ons'
in
Canada
ZATERDAG 1 DECEMBER 1979
A. L. Rijpkema, vice-
consul voor emigratieza-
ken in Toronto.
UTRECHT - De Canadese
regering houdt als
streefgetal honderddui
zend nieuwe immigran
ten per jaar aan. Dat is
ooit tweehonderddui
zend geweest. Ook de
helft is een streefgetal,
want het uitgangspunt
is om het aantal nieuw
komers te koppelen aan
de arbeidsmarkt. De
kraan kan naar believen
iets worden geopend of
dichtgedraaid aan de
hand van de toelatings-
De meeste nieuwe activi
teiten ontplooien zich
momenteel in Alberta,
een van de meest weste
lijke provincies van Ca
nada, waar rijke olie- en
aardgasvondsten zijn
gedaan. Een vraag die
heel Canada intens be
zighoudt: in hoeverre
kan Alberta worden
verplicht de rest van het
land te laten meedelen
in zijn rijkdommen,
voor zover dat via een
federaal belastingstel
sel al niet gebeurt. De
vrij autonome bestuur
ders worden niet zonder
afgunst „the blue-eyed
sheiks" genoemd.
Maar ook in de provincie
Ontario, voorheen de
meest welvarende, met
een oppervlakte ter
grootte van Frankrijk
en Spanje samen, is er
altijd plaats voor vaklui
in de metaal, zoals ge
reedschapsmakers, all
round machinebank
werkers en monteurs; in
de textiel voor naaisters
en naaimachinemon
teurs; voor boeren. En
vooral voor mensen die
als ondernemers komen,
omdat zij dan misschien
zelfs werkgelegenheid
scheppen. Van de vraag
op de arbeidsmarkt, die
plaatselijk sterk kan
verschillen, houdt de vi
ce-consul voor emigra
tiezaken in Toronto, A.
L. Rijpkema, Nederland
op de hoogte.
De vraag blijft: waarom
keren Nederlanders hun
eigen welvaartsstaatje
de rug toe? We hebben
het hier toch goed? Vra
gen dieherhaaldelijk ter
sprake kwamen gedu
rende de rondreis van
ruim een week, die foto
graaf Cees Otten en ver
slaggever Carlo Nagel
deze maand door Onta
rio maakten. Over rede
nen voor emigratie gaat
dit tweede verhaal uit
een reeks van drie.
EMBRO, ONTARIO - Rondrijdend door Ontario
krijg je de indruk dat Canada weliswaar veel ruimer
is dan Nederland, maar veel minder buitenlands
dan je je had voorgesteld. Zelfs het verplichte uit
stapje naar de Niagarawatervallen voert over vrij
wel vlakke, kaarsrechte wegen. Landgenoten wo
nen er in deze omgeving bij de vleet. A. L. Rijpkema,
vice-consul voor emigeratiezaken, had ons al ver
teld: „Als je in een tuin een molentje ziet staan of als
er was buiten hangt, dan heb je met Nederlanders
van doen".
Het huis van G. van Hoof - af
komstig uit Helmond - is niet
gemakkelijk te Vinden. Het
adres is RR 5 in Embro, maar
in de Canadese plaatsjes he
ten bijna alle in- en uitvals
wegen RR, zodat dat weinig
houvast biedt. Gelukkig wijst
de vrouw in het postkantoor
tje de weg. Het huis ligt even
buiten het dorp en is net ge
bouwd. Het gezin Van Hoof-
man (36), vrouw en twee kin
deren: Laurens (6) en Yvonne
(4) - zit in de kelder te eten.
Van Hoof blijkt een felle te
zijn waar het z'n redenen be
treft om uit Nederland te
emigreren.
•Er wordt op grote schaal ge
profiteerd van de mensen die
werken", zegt hij onomwon
den. Als ze in Nederland niet
zo n hoge uitkering kregen,
zouden er niet zoveel werklo
zen zijn. Daarvan heb ik in
Helmond, maar ook in de
omliggende dorpen, genoeg
voorbeelden gezien. Ik kan ze
bij naam en toenaam noemen
die een ww-uitkering krijgen
en er zwart bij werken. Ik
maakte zeventig, tachtig uur
in de week en moest veel be
lasting neertellen van het geld
dat ik met hard werken ver
diende"
..Als je in Nederland een bouw
vakker in dienst hebt, moetje
minstens dertig gulden per
uur voor hem rekenen, wil je
er niets bijleggen. Maar ie
mand met een uitkering komt
graag voor vijftien of twintig
gulden per uur zwart werken.
Omdat het onderhoud van
huizen niet meer aftrekbaar
is, verandert er niets aan die
situatie. Iedereen kijkt toch
naar z'n eigen portemon
nee"
Regels
Terwijl zijn schoonvader, die nu
alleen nog op bezoek is maar
die ook wil emigreren, in
stemmend knikt, zegt Van
Hoof: „Je moet je in Neder
land bovendien aan duizend
regels houden. Je krijgt er
steeds meer het gevoel dat je
aan alle kanten wordt ge
dwarsboomd. Ik verkocht
keukens, had in Helmond een
boerderij met showroom. Op
een opslagterrein van m'n
schoonvader had ik een
reclamebord staan. Dat
mocht niet, dat was land
schappelijk niet verant
woord. Daar heb ik vijf jaar
over geknokt. Tot twee keer
toe in Den Haag in beroep
geweest. Verliezen doe je het
toch. Nu staat op die plaats
een woonwagenkamp. Dat is
landschappelijk wél verant
woord. De woningen daar,
ook die van m'n schoonou
ders, kregen geen riolering.
Pas toen het kamp er kwam.
En die klanten houden hun
hand op en betalen geen be
lasting"
Gefrustreerd
Een duidelijk geval van iemand
die gefrustreerd uit Neder
land weg wilde. Heel anders
ligt dat bij de bloemenkweker
Adriaan Govers uit Wouw, die
vertelt: „Mijn broer en zuster
emigreerden al een kwart
eeuw geleden naar Canada. Ik
wilde ook, maar ik kon mijn
vrouw niet meekrijgen. Ze
was erg aan haar familie ge
hecht en ze schuwde de taal,
want vroeger kregen die boe-
renmèskes niet zo'n oplei
ding, he"
„Toch ben ik er altijd naar blij
ven leven en streven om hier
te komen. Thuis had ik
heimwee naar Canada in
plaats van nu naar Nederland.
Als ik op televisie een film
over Canada zag, sprongen de
tranen in m'n ogen".
Dat hun kinderen ook voelen
voor het kweken van bloe
men, heeft bij Govers' vrouw
de doorslag gegeven. „Want
in Holland is het veel te duur
om iets nieuws te beginnen.
De kostprijs is gestegen, die
van de bloemen gezakt. Het is
hier zes keer goedkoper".
Govers, vriendelijk en zelfbe
wust, is zo'n Hollander die
iets nieuws probeert in Cana
da. ..Ja. ik heb een farm ge
kocht en daar ga ik buiten-
chrysanten kweken. Dat ge
beurt nergens in Canada. De
kleuren van buitenchrysan
ten zijn mooier, dieper dan
die van kaschrysanten. Waar
om zou het niet gaan? Ze
hebben in Nederland ook al
tijd gezegd dat nergens mooi
ere azalea's vandaan kwamen
dan uit Belgiè, maar ik vind
die uit Oregon hier net zo
Als we de kassen van Govers
werkgever Dekker in Strath-
roy verlaten, rent een grijs
eekhoorntje de weg over, via
de elektriciteitsdraden. Er
zijn er veel van in Ontario,
met als onafwendbaar gevolg
datje er even veel doodgere
den langs de weg ziet liggen
als in Nederland egels. Voor
groter wild moet je meer in
het noorden van Ontario zijn,
waar een streng vergunnin
genstelsel voor de jacht is in
gevoerd, nadat Amerikanen
in helikopters kwamen om
vanuit de lucht met machine
geweren op beren te schie
ten.
Badkamers
We bezoeken in Sarnia J. J
Hokke (53), die de afgelopen
zeventien jaar bedrijfsleider
was op een mouterij in zijn
woonplaats Kloosterzande.
„Het altijd beschikbaar zijn
werd me een beetje te veel. Er
stond een alarminstallatie
naast m'n bed, die zelfs in de
kerstnacht nog begon te rin
kelen. M'n zwager vroeg me
hier te komen werken als be
drijfsleider in zijn „plumming
store" - daar verkopen we
kraantjes, maar ook bubble-
baden. Voor een Canadees is
de badkamer heel belangrijk.
Als hij het geld ervoor heeft,
laat hij ons gouden kranen in
zijn bad draaien"
Hokke vindt - „Heel Europa is
een beetje op zijn retour. De
mentaliteit gaat met spron
gen achteruit. Ik woonde bij
Hulst in de grensstreek met
België en daar brak je je nek
over de sexboetieks, Want dat
mocht in België niet, dus die
openden ze bij ons. Maar mijn
dochter van dertien zat daar
wel vlak bij op school!"
Nog een reden: „Op studiege
bied zijn hier meer mogelijk
heden. In Nederland moet je
naar de loterij. Hier vallen
studenten af als hun resulta
ten onvoldoende zijn. Dat is
toch veel eerlijker. Mijn doch
ter Alexandra wil arts wor
den. In Nederland zou ze mis
schien jaren uitloten. Hier
vindt in het eerste jaar een
eerlijke selectie plaats"
Nico Schoots uit Spijkenisse,
die nu ook in Sarnia woont,
zocht in Canada vooral de
ruimte. „Want al had ik een
goeie baan, met m'n salaris
kon ik toch niet de ruimte ko
pen die ik zocht. Wat er ge
beurt als je zoveel mensen bij
elkaar stopt als in Nederland,
is dat ze agressief worden.
Dan kan het gebeuren - zoals
wij in Spijkenisse zelf zagen -
dat een stel meesjes zonder
reden met stenen beginnen te
gooien naar een oude
Zijn vrouw Hanka voegt er aan
toe: „Oude mensen zijn hier
zo actief en vaak ook nog pro-
duktief. Ze besturen de
schoolbus als ze zijn gepen
sioneerd. Niet om het geld,
maar om bij te blijven. Of ze
kopen een kampeerauto en
trekken heel Canada en de
Verenigde Staten rond. In
Nederland krijgen ze een
hartinfarct"
Voetbal
Nederlandse emigranten in
Ontario lezen vaak twee Ne
derlandstalige weekblaadjes
De voetbaluitslagen staan er
in. En in „De Nederlandse
Courant" moeten de com
mentaren van Mels van de
Meeberg voor lief worden ge
nomen. Zoals over de haven
staking in Rotterdam: „Het
handjevol communistische
stakingsleiders heeft met de
ze actie de naam van Rotter
dam als wereldhaven geen
goed gedaan".
In het andere blad ..Hollandia'
is het wel leuk om de adver
tenties te lezen van kersverse
emigranten, die voor landge
noten weer iets nieuws heb
ben verzonnen: „Nieuw iri
Canada: Dick's Incasso Ser
vice. Heeft u bi) uw vèrtrek
naar Canada in het mleder-
land nog vorderingen achter
gelaten? En wilt u nog wat
O. van Wijngaarden, installateur uit Alphen a.d. Rijn: "Voor het maken i
moest je met een tekening naar het gemeentehuis
"Het is hier zes keer goedkoper".
van dit geld terugzien? Stuur
dan de nog openstaande re
keningen en de adressen van
uw nalatige debiteuren naar
Mr. Dick Jansen..."
Een ander gewiekste zakenman
adverteert in „Hollandia" met
Delftsblauwe tegeltjes van
emigrantenschepen: „Heeft u
nog herinneringen aan de
Groote Beer, het emigranten-
vrachtschip dat duizenden
landgenoten vervoerde naar
de VS en Canada? Een pracht
geschenk voor verjaardag,
jubileum of Sinterklaas".
Op weg naar veehouder G.
Dijkman in Moorefield passe
ren we de industriestad Mis-
sisauga. waar enkele dagen
later de trein met chloorgas
zou ontsporen, wat leidde tot
de evacuatie van duizenden
mensen. Noordwestelijk stu
rend bereikten we de uitge
strekte, lichtglooiende land
bouw- en weidegronden van
dit stukje Ontario.
Koffie
Gerrit Dijkman is thuis, zijn
ren ook. Hij zegt, achter een
écht Hollands kopje koffie:
„Ik ben een paar jaar geleden
aan emigratie gaan denken.
Het grappige is dat mijn vader
dertig jaar geleden al emigra
tieplannen had, maar bleef
omdat hij een boerenbedrijf
kon overnemen van mensen
die juist naar Canada ver-
trokken. Dat bedrijf in Eiber
gen is nu verkocht, mijn ou
ders wonen er in het dorp.
Van de deelsom die ik kreeg,
kon ik hier een bedrijf begin
nen. Nog niet vrij op naam.
maar ik ben ook nog pas 31
jaar".
De belangrijkste reden van
Dijkman voor emigratie was
dat hy veertien hectare cul
tuurgrond met zeventig stuks
melkvee er op geen situatie
vond om veel plezier uit te
putten: „Dan is het net bio-
industrie". Hij heeft nu 60
hectare en dat is een heel ver
schil.
Er kwam by: ..In Holland is de
grondprijs hoog, dat ik i
nooit een stuk had kunnen
bykopen. terwijl we nu zelf
wel een goede prijs voor de
boerderij hebben gemaakt.
Mijn leeftijd en vooral die van
de kinderen heeft een rol ge
speeld by onze beslis
sing".
Uitkijkend over zijn landerijen
zegt de veehouder „Ik heb al
hft land, de tem, de koeien,
het jongvee en de machines
overgenomen. Alleen van de
stier heb ik meteen gezegd:
doe die maar weg, daar heb ik
in Eibergen een keer mee lig
gen rollen... Ik had geluk dat
ik er met wat blauwe plekken
van af kwam".
Lekker
Een echte Canadees is na negen
maanden al W-.lly Fransen,
die in een grote zelfbedie-
ningszaak van gereedschap in
London werkt Pet op. ruig
jack aan. letterlijk geacclima
tiseerd. want hij vertelt „Ik
voel me hier erg lekker Op
mijn zeventiende jaar heb ik
in Nederland een hernia ope
ratie g. had lk zat als KW er
in het leger en op een och
tend. vlak voor een veldloop.
schoot de pijn ineens in m'n
rug. Nadien heb ik daar altijd
last van gehad. In Holland
was ik te bang om een schop
beet te pakken en hier heb ik
in Niagara Falls zeven maan
den lang staan scheppen als
een gek. Dat komt door het
klimaat, het is minder voch
tig. dat hadden ze me in Ne
derland al voorspeld"
„Toch was het maar een bijko
mende reden voor emigratie.
De belangrijkste was dat mijn
vrouw hier zes broers en zus
ters heeft wonen. Haar ouders
zijn indertijd geëmigreerd,
maar haar vader werd ziek en
zij moest als jongste mee te
rug naar Nederland, nadat zij
hier al elf jaar had gewoond.
Deze zaak is ook in beheër by
een zwager van me. Ik doe
hier expeditiewerk. De show
room aanvullen. Bevalt me
goed"
Dat er moet worden aangepakt
in Canada bewijzen de ont
moetingen met Dick Boter in
Waterloo. Hij werkt als lasser
in een fabriek. Onaangekon
digd vragen we de voorman.
Doug, of we even met Boter
mogen praten De voorman:
„Ja, als het vyf minuten duurt
vind ik het best. maar wordt
het een half uur, dan kun je
beter tijdens de lunchpauze
terugkomen. Ze worden hier
betaald om te werken"
Ziekenhuis
Als we een paar uur later terug
komen, blykt Boter naar een
ziekenhuis gebracht met me
taalstaf in een van zyn ogen.
Hij komt er net weer aan met
een lap om zijn hoofd als een
zeerover. Toch zal hy onmid
dellijk na het gesprek weer
aan het werk gaan.
Dick Boter „Ik had het niet
naar m'n zin by de Ryksuni-
versiteit in Groningen, waar
ik als instrumentmaker werk
te. Te veel ellebogenwerk. Als
je dertig jaar bent en niet veel
papieren, dan kom je niet zo
gemakkelijk elders aan de
slag. Eind vorig jaar ging m'n
aanvraag de deur uit. Ik
mocht hier naar toe. hoewel ik
nog geen baan had. Daar til
den ze niet zo zwaar aan. want
ik heb een technisch beroep,
ik ben niet voor één i
vangen. Kyk, je moet in het
begin je inkomen hier niet
vergelijken met dat in Ne
derland. Als je wil werken,
maak je goed geld. Ik werk 56
uurpt r week Ven vjjf doUr
per uur ben ik al naar 6,75 ge
klommen, In Groningen k<^ek
ik steeds op mijn horloge of ik
nog niet naar huis kon. Hier
gaat de tyd snel"
Alphenaar
van Wyngaarden (40) ir
Fenwick zegt „Ik had in Al
phen aan den Ryn een lood
gieters en CV-bedrijf Dooi
alle wetten en vergunninger
had ik er geen lol
gen
Als
naken.
)e mensen vinden het wel gek
dat je gaat. Ze denken dat Ca
nada nog altijd 25.30 jaar ach
terloopt. dat je er in een boe-
Maar zo is het niet
Zo heeft lede
Nederlande
redenen voo
emigratie Niet altnd zijn zy
van plan voorgoed in Canada
te blijven. De cardioloog F.
Leencn uit Bunnik werd in
het Western Hospital in To
■lalisatie op het gebied
hoge bloeddruk Best
lelijk dat ik na verloop
Rob Kkelschot (281. afkomstig
uit Amsterdam die nu in de
Amsterdam Co (Tee Shop in
Toronto werkt, zegt: „lk heb
tien minuten „The
rdam Dutch and the
dam Dut. h. don t f...,|
