Bremmers moeten
na 50 jaar hun
boerderij uit
h t
Geld ontbrak voor
studie Nederlands
Comm. Cornelisse verlaat politie
Een deel van het omstreden boer der ij complex in het Leidse Hout is nu door de gemeente gekocht voor drie ton.
Als de plannen van de gemeente doorgaan, zal er binnenkort een natuurinformatiecentrum van gemaakt worden.
Mevrouw Bremmer-Roels: "We wonen al meer dan 50 jaar in 'onzi
boerderijNu moeten we eruit. Is dat nu democratie?"
De Leidse paardentram in de nadagen: de elektrische leidingen
hangen al dreigend boven de paardenhoofden.
8 ZATERDAG 24 NOVEMBER 1979
Merkwaardige
voorwaarden
in contract
LEIDEN - Het ziet er naar uit dat de
bewoners van de boerderij in de
Leidse Hout voor het eind van het
jaar zonder pardon op straat wor
den gezet. "We zitten met de han
den in het haar", zegt een van de
bewoonsters, mevrouw Brem
mer-Roels. "We kunnen kant
norh wal op".
De boerderij wordt al meer dan vijf
tig jaar bewoond door de familie
Bremmer. De gemeente Leiden
heeft de grond en de gebouwen
gekocht en wil er begin volgend
jaar een ambtenaar in huisvesten.
De bedoeling is dat er een na
tuurinformatiecentrum in komt.
"Je hebt altijd je eigen boontjes ge
dopt en nu wordt je als een hond
de straat op geschopt", gaat zoon
S.A. Bremmer jr. verder. "Ik snap
niet hoe er mensen uit een boer-
derij gehaald kunnen worden, die
er hun hele leven hebben ge
woond. Er valt hier niets meer te
redden. Ik probeer tot mijn emi
gratie in april nog een paar
maanden met mijn caravan op
het terrein van de boerdery te
staan. Want ergens anders is geen
plaats. Er is nog nooit iets van ge
zegd, dat ik hier illegaal in een
caravan zit en dat ik al vijf jaar
illegaal een boerenbedrijf exploi
teer."
"Mijn vader heeft destijds zijn ei
gen graf gegraven, toen hij het
proces-verbaal van schikking
ondertekende. Zij hebben mijn
vader bang gemaakt met dreige
menten, dat hij er uit zou worden
gezet als hij 65 jaar zou worden.
Nu zijn wij er de dupe van gewor
den. Wij zijn de mist in gegaan,
omdat alle afspraken in het ver
leden mondeling zijn gemaakt.
Wij zijn nog naar diverse advoca
ten en de rechtswinkel geweest,
maar iedereen vertelde dat we
geen been hadden om op te staan.
Het proces-verbaal van schik
king zit juridisch te goed in el
kaar."
"Door deze overeenkomst hebben
ze ons alle rechten ontnomen",
gaat S.A. Bremmer verder. "Een
pachter heeft toch altijd recht op
koop. En als de man komt te
overlijden, gaat de pacht toch au
tomatisch over op de echtgeno
te?".
Momenteel wonen er drie gezinnen
en één alleenstaande in en om de
boerderij. Mochten zij op 1 janua
ri 1980 nog niets gevonden heb
ben, dan is de kans groot dat zij
door de rechterlijke macht zon
der pardon op straat worden ge
zet.
Toen Bremmer jr. de verkoop van
de boerderij vorig jaar in de krant
las, is hij direct naar de afdeling
grondzaken van de gemeente ge
gaan. Daar werd een vaag ant
woord gegeven. "De boerderij
zou onderdeel van de plantsoe-
LEIDEN - "Dat ik veel lach en
geintjes maak, daar sta ik om be
kend hier. Dat weet ik wel. Maar
ik ben ook wel eens somber hoor,
ik heb wel eens nachten wakker
gelegen om een kind dat was
doodgereden. En ik lig nog wel
eens van bepaalde dingen wak
ker. Maar je kunt niet alles op je
eigen nek dragen en ik heb altijd
gevonden dat ik niet meer schade
moet toebrengen dan nodig is,
dat ik mijn omgeving moet laten
lachen. Glimlachen vooral".
Commissaris Cornelisse werd zes
tigjaar geleden geboren in Helle-
voetsluis. "Op Voorne Putten,
het mooiste eiland van Europa"
zegt hij. Zijn vader was er com
missaris van politie. Cornelisse
sluit zijn loopbaan als commissa
ris af. Hij heeft de leeftijd bereikt
waarop een politieman wordt
uitgerangeerd. Cornelisse heeft
er veertig jaar opzitten, waarvan
vierendertig in Leiden. "Ben je
blij dat je weggaat, vragen ze al
tijd. Nou, blij is een groot woord.
Ik vind het helemaal niet erg dat
ik al die troep straks mis, maar er
werken hier ook 206 mensen, en
het afscheid daarvan is niet een
voudig. Ik geniet van mensen, zo
heb ik altijd om de Leidse bevol
king gelachen. Ik bespot ze niet
maar ik geniet ervan, van hun
manier van zeggen en herhalen
vaak. Dat nam ik ook vaak op in
de revuetjes die ik heb geschre
ven voor het politie-toneelgezel-
schap.
Hij was het liefst Nederlands gaan
studeren, maar hoewel vader
Meer Leids nieuws
zie pagina 7
nendienst worden en er zou wel
licht een kinderboerderij van
gemaakt worden", aldus Brem-
Bremmer jr. exploiteerde toen een
gezond boerenbedrijf, maar wist
daarna niet meer wat te doen. Op
het gemeentehuis zei men niets te
kunnen doen. "Voor een boer
zonder geld is het onmogelijk in
dit land iets nieuws te beginnen.
Daarom besloot ik met mijn gezin
naar Canada te emigreren. Ik heb
nog tien koeien. De melkkoeien
heb ik inmiddels verkocht", zegt
hy.
Dertig jaar
Bremmer jr. woont al dertig jaar in
de boerderij. De laatste zeven jaar
woont hij met zijn gezin illegaal
in een caravan, die op het terrein
staat. Hij heeft nog nooit een
woonvergunning van de gemeen
te Leiden gekregen. En hij krijgt
geen vervangende woonruimte,
omdat hij geen woonvergunning
heeft. "Ik woon hier al dertig jaar
en ben nog nooit van het erf af
geweest. Daarom snap ik niet
waarom ik geen woonvergun
ning krijg."
Mevrouw Bremmer-Roels heeft
ook nog niets aangeboden gekre-
commissans was, was het geld
daarvoor er op geen stukken na,
het was in de dertiger jaren.
Daarom was het zijn bedoeling
om zo snel mogelijk geld te gaan
verdienen, hij wilde na zijn HBS
via de school voor reserve-offi
cieren naar de Koninklijke Mili
taire Academie. Maar het liep an-
"Ik ben blij dat het niet gebeurd is",
zegt hij nu. "Ik ben niet tegen het
leger hoor, maar ik heb het idee
dat ik beter op mijn plaats ben bij
de politie, ik voel me maatschap
pelijk meer betrokken. Het is ook
variabeler, je komt met meer fa
cetten van het leven in aanra
king".
Na zijn diensttijd en een poosje
krijgsgevangenschap is hij min of
meer ondergedoken bij de poli-
tie-administratie in Woerden,
een beetje geholpen door zijn va
der. "Je komt thuis volkomen
gedesillusioneerd. Wat moet je
dan? Je melden voor de opbouw-
dienst, dat doe je niet! Het is een
hele verstandige oplossing ge
weest van mijn vader, ik geloof
dat hij dat goed heeft gezien, zo
als hij heel veel dingen goed zag.
En het ging gesmeerd. Totdat de
Duitsers allerlei maatregelen
gingen nemen, ze dwongen je een
opleiding te volgen en beloofden
je koeien met gouden horens, je
zou binnen een halfjaar luitenant
zijn. Ik heb dat niet gedaan en dat
moetje niet zozeer als een presta
tie zien".
Hij tekende geen loyaliteitsverkla
ring, werd ontslagen door de be
zetter en dook onder. In '45 kwam
hij in Leiden bij de geünifor
meerde dienst en werd al snel
chef verkeer, wat hij zeventien
jaar is geweest. "Een heerlijke
taakje was alles tegelijk. Ook een
beetje verkeersingenieur. Ik heb
gen. In de afgelopen vijt jaar heeft
de familie driftig gezocht naar
andere woonruimte. Maar zij
hebben tot nu toe niets gevon
den.
De heer v.d. Wiel van de afdeling
grondzaken had onlangs een ge-
de hele evolutie van het verkeer
meegemaakt, heel Zuid-West
zien bouwen. Ik had veel meer op
straat moeten zijn, de bestuurlij
ke taken kluisterden me teveel
aan het bureau. Maar ik ging wel
altijd zelf bij ongelukken kijken
en dat werd geapprecieerd. Je
kon als eerste de verantwoorde
lijkheid op je nemen en die kon ik
wel aan".
Inmiddels bevorderd tot hoofdin
specteur werd hij daarna chef van
de hele geüniformeerde dienst.
Hij werd plaatsvervangend
commissaris onder korpschef
Barends, eerst anderhalf jaar sa
men met hoofdinspecteur Ver
zijden en na diens vertrek alleen.
Per één juni van dit jaar maakte
hij zijn laatste bevordering, die
tot commissaris, mee. Twee
commissarissen in Leiden, die
mogelijkheid is vrij nieuw en
heeft te maken met de grootte
van het korps en het aantal inwo
ners van de stad.
Cornelisse: „De mogelijkheid be
staat, maar je moet wel worden
voorgedragen. En ik vind het fijn
dat ze dat hebben willen doen.
Financiël maakt het niet veel uit
hoor, maar dat is ook niet zo be
langrijk. Ik vind dat ik genoeg
verdien".
Wat het werk betreft maakte het
ook niet veel uit. De taken waren
al verdeeld en ieder bleef het zij
ne doen. Voor Cornelisse bete
kende dat ondermeer de behan
deling van klachten tegen de po
litie. Een zeer tijdrovende zaak,
zegt hij.
„Het is absoluut onjuist om er van
uit te gaan dat wij het allemaal
goed doen, een deel van de klach
ten is gegrond. Alleen is de vraag
wat de oorzaak is van dieeh
escalatie. Er worden in opwellin
gen dingen gedaan die niet juist
sprek met wethouder Waal over
"de zaak Maredijk 94". V.d. Wiel
vermoedt, dat er niet al te moei
lijk over zal worden gedaan. Hij
zegt: "Als de heer S.A. Bremmer
jr. een briefje aan het college van
B en W stuurt met het verzoek om
zijn. Net als op twee oktober, toen
zijn er op andere plekken dan de
Breestraat wel wat onvolkomen
heden geweest. Dat een politie
man met de emotie nog in de
knieën wat te hard is opgetre
den".
Commissaris Cornelissen vindt het
een „beetje verdrietig" dat het
ontzag voor de politie zo is afge
nomen. „Niet alleen ten opzichte
van de politie, op allerlei gebied.
Het is onsportief. Ik wil niet al
door terugkomen op de bezet
tingstijd, maar hij zit me nog wel
erg hoog. Toen deed men alles te
gen zijn zin toch acuut en goed.
Terwijl de gezagsdrager die
machthebber was middelen ge
bruikte die onsportief waren. Nu
weet men best dat men niet wordt
doodgeschoten als men iets niet
doet en doet het dan maar niet.
Dat vind ik niet sportief. Je moet
je ten opzichte van elkaar aan de
spelregels houden dan heb je er
allemaal nut van. Het is ook on
sportief omdat het onder het
De zuster van mevrouw Brem
mer-Roels, mevrouw Bremmer-
Cozijn, die ook in de boerderij
woont, heeft inmiddels een ad
vocaat in de arm genomen. Deze
advocaat, mr. E.G. Sprey heeft
de gemeente een brief geschre
ven waarin hij zegt dat de ge
meente bevoegd is om de bewo
ners van de boerderij tc laten
zitten. Hij vraagt het college de
boerderij ook na 1 januari 1980
aan de huidige bewoners te blij
ven verhuren.
tot zijn emigratie naar Canada
nog een poosje met zijn caravan
op het terrein van de boerderij te
mogen blijven, dan verwacht ik
dat dit wel zal lukken. Maar dan
moet hij wel de uiterste datum
van vertrek erbij vermelden.
Over de ontruiming van de overi
ge opstallen, moeten wij eerst na
gaan wat de actie is geweest van
het bureau huisvesting, alvorens
tot een besluit te komen. Maar we
sturen er niet zonder meer een
deurwaarder naar toe", aldus de
heer v.d. Wiel.
Recreatie
Wethouder Waal vindt dat deze
zaak met gezond verstand ten
uitvoer moet worden gebracht.
Hij vertelt: "De lijn van de ge
meente is als volgt. We willen
voorkomen dat het pand ver
dwijnt van de monumentenlijst.
Bovendien is het terrein van de
boerderij het laatste stukje in de
Leidse Hout, dat nog niet in ons
bezit was. Het is ook belangrijk
voor de groenvoorziening en de
recreatie".
"Wij hebben echter geen conflict
met de familie Bremmer. Daarom
is dit soort zaken altijd triest voor
een overheid om met harde hand
op te treden. Ook al heb je juri
disch gezien voor de volle hon
derd procent gelijk. Ik hoop, in
dien mogelijk, om deze zaak op
een normale manier af te wikke
len", aldus Waal.
"Een negatief aspect in deze zaak, is
dat de mensen verkast moeten
worden. Zy hebben al die jaren in
de vrije natuur gewoond. Wij, als
overheid, moeten echter trachten
om in het kader van de huisves
ting een zo goed mogelijke ver
vangende woonruimte te vinden.
Het is ook niet zo stringent, dat de
familie Bremmer straks de eerste
de beste vrijgekomen woning
krijgt aangeboden. We moeten
uiteraard zorgen voor een rede
lijke woning", constateert Waal.
Wethouder Waal geelt toe, dat net
geen normale clausule is ge
weest, die de gemeente met de ei
genaresse, mevrouw Smulders
uit België heeft gesloten. In het
koopcontract staat namelijk, dat
de gemeente Leiden zich ver
plicht om na beëindiging van het
recht van bruikleen 31 decem
ber 1979 dit recht niet voort te
zetten, noch het gekochte via
verhuur, verpachting, verkoop of
erfpacht uit te geven aan de heren
J. en S.A. Bremmer, noch aan
hun familieleden.
"De verstandhouding tussen de
familie Bremmer en de eigena
resse moet in het verleden wel
bijzonder slecht zijn geweest",
besluit wethouder Waal. Me
vrouw Smulders wilde trouwens
geen enkel commentaar geven.
RONALD CRAMA
mom gebeurt van democratie en
vrijheid. Maar je genietje vrijheid
pas als je je houdt aan de voor
schriften, doe je dat niet dan
schendt je de rechten van een an
der".
Na zijn afscheid, volgende week
vrijdag, blijft Cornelisse gecom-
miteerde bij de politie-examens
en examinator bij de examens
voor rij-instructeurs. Hij blijft
ook Sinterklaas voor politie,
brandweer, en de Van de Willi-
genhof. „Daar mag je oud voor
wezen", lacht hij. Maar oud voelt
hij zich nog niet, eerder een
„kwajongen van zestig".
„Ik zie er toch wel tegenop om weg
te gaan", zegt hij dan ineens weer
heel serieus. „Maar dat moet je
maar niet teveel laten uitkomen
in de krant". Snel maar trots laat
hij nog even foto's van zijn twee
kleinkinderen zien en maakt zich
dan klaar om een jongeman te
ontvangen die een klacht heeft
over de politie.
MARGA WUIS
Tram (1)
De aanwezigheid van de tram heeft
vele jaren een stempel gedrukt op
het Leidse stadsbeeld. Tientallen
jaren hebben de "gele" en de
"blauwe" zich een weg gebaand
door het steeds drukker worden
de verkeer in Breestraat, Haar
lemmerstraat Hogewoerd en
Steenstraat. Om maar eens een
paar dwarsstraten te noemen.
Op zaterdag 22 november 1879 te
tien ure maakten versierde
tramwagens hun eerste ritten van
het Plantage naar het Station van
de Hollandsche IJzeren Spoor
weg Maatschappij, reden vervol
gens naar de Haven en vandaar
terug naar het beginpunt. Uit de
inhoud van het boekje - voor een
flink deel samengesteld uit ver
slagen van het Leidsch Dagblad -
blijkt dat het nogal wat voeten in
aarde heeft gehad voordat de eer
ste paardekrachten door de Sleu
telstad zeulden.
In de gemeenteraad van die dagen
werden heftige discussie gevoerd
over de vraag aan wie de conces
sie verleend zou moeten worden.
Punt was namelijk dat een van de
belangstellenden bereid was een
bedrag in de gemeentekas te stor
ten, als hij werd uitverkoren. En
kele raadsleden vonden dat de
geïnteresseerden maar tegen el
kaar moesten opbieden.
In de discussies mengde zich ook
de commentator van deze krant.
Hij sprak er z'n afschuw over uit
dat de raadsleden de negotie lie
ten prevaleren boven het alge
meen belang. "Als de beruchte
Chinezen in onze Indische bezit
tingen" liet hij er veelbetekenend
op volgen. Tot groot genoegen
van de LD-commentator werden
het uiteindelijk de heren Crans
en Co die de concessie kregen.
Een enkel ritje kostte 10 cent en de
belangstelling op de eerste zon
dag was overweldigend: op -23
november werden er 3683 perso
nen vervoerd.
Tram (2)
Hoe feestelijk en hoopgevend die
start ook was, al snel kwamen de
problemen en ook de kritiek.
Problemen met sneeuwval, die
soms zo hevig was, dat de paar
den in de stal moesten blijven.
Kritiek kwam er van de mensen
die vonden dat de paarden teveel
afgebeuld werden.
In september 1880 gleed eep paard
voor de tramwagen uit en werd
overreden. De koetsier deed alsof
er niets aan de hand was en wilde
het gewonde en kreunende paard
weer op de been helpen. De poli
tie moest er aan te pas komen om
te voorkomen dat de reizigers de
koetsier te lijf gingen.
Zakelyk was net ook allemaal niet
zo n succes. De winst die met de
Plantage-lijn werd gemaakt,
werd weer opgeslokt door de gro
te verliezen van de Havenlijn. Die
werd dan ook in 1884 opgeheven.
Inmiddels was de concessie al in
Engelse handen overgegaan. Niet
voor lang want in 1886 werd de
Leidse Paardcntramweg aange
kocht door de Rotterdamsche
Tramweg Maatschappij.
In verband met klachten werd de
frequentte verhoogd, maar het
mocht allemaal niet baten. Het
aantal reizigers steeg niet. De
paardetrams bleven in Leiden
rijden tot 1911 en werden toen
met even feestelijk vertoon als bij
de komst van de paarden vervan
gen door elektrische trams.
Wie meer feiten en anecdotes over
de Leidse paardetram wil lezen
kan ik het boekje van harte aan
bevelen.
Ingrid Moerman verstoutte zich de
opmerking te maken, dat de lift
beter in de Lakenhal had kunnen
staan om gehandicapte mu
seumbezoekers in de gelegen
heid te stellen de hoger gelegen
verdieping te bereiken.
Piet Hein Schoute voelde zich op
zijn driedelige pak getrapt. Via
directeur Wurfbain liet hij Ingrid
Moerman weten dat het geen pas
geeft om collega-ambtenaren in
het openbaar af te vallen.
Kijk, als ambtenaar mag je dan een
goede pensioenvoorziening heb
ben, maar als je dat soort on
schuldige dingen niet meer mag
zeggen, is er nog veel werk te ver
zetten door de ambtenaienbon-
den.
Het gekke van de hele zaak is dat er
ambtenaren zijn die zich van Piet
Hein's bedilzicht ook nog iets
aantrekken. Schouwburg-direc
teur Hans van Dam liet zijn gast-
kolom namelijk voor alle zeker
heid toch maar even lezen aan
zijn baas. In de geschiedenis
hebben we een Piet Hein gehad
wiens dadeh als groot werden
omschreven. Eén ding is zeker
zijn naamgenoot treedt niet in
zijn voetsporen.
L. GLIBBER
Commissaris Cornelisse: „Ik heb altijd gevonden dat ikniet meer schade
moet toebrengen dan nodig is, dat ik mijn omgeving moet laten lachten.
GLIMLACHEN vooral
Wanneer je nu over de wandelpro
menade in de Haarlemmerstraat
loopt kun je nauwelijks voor
stellen dat hier eens in twee rich
tingen trams hebben gereden en
dat ook de ander weggebruikers
nog een plaatsje moesten heb
ben. Toch ging het Al was het
voor de fietsers soms een hache
lijke bedoening om bij gladheid
de rails te kruisen. Ik heb ten
minste wel eens een flinke smak
ker gemaakt.
Deze week werd ik met de neus op
het fenomeen tram gedrukt toen
ik een zojuist bij de Leidse uitge
verij Brill verschenen boekje in
handen kreeg. Het bevat de ge
schiedenis van de Leidse paarde-
tram op schrift gesteld door J. de
Graaf. Al lezend kwam ik tot de
ontdekking dat het deze week op
de kop af honderd jaar geleden is
dat de eerste paardetrams door
de Sleutelstad reden.
Vrijheid
Eerlijk gezegd ben ik blij dat wet
houder Piet Hein Schoute m'n
"baas" niet is. Want hoewel hij als
vertegenwoordiger van de libe
rale WD zitting heeft in het
Leidse college is er in zijn daden
weinig merkbaar van de vrijheid
en de blijheid. Zeker niet als het
gaat om het optreden van de
ambtenaren naar buiten. Het
recht dat elke burger in ons land
bezit - de vrijheid van meningsui
ting - meent hij voor zijn onder
horigen aan banden te kunnen
leggen.Want anders kan ik het
standje dat Piet Hein onlangs liet
uitdelen aan Ingrid Moerman,
conservatrice bij het museum De
Lakenhal, niet zien.
In de gastkolom van deze Krant
maakte ze een paar kritische op
merkingen over een discutabele
zaak als de veel te dure goede
renlift in het stadhuis.
