Meer adem voor
Chinese christenen
Armoede kerk
in Derde Wereld
schadelijk
voor ontwikkelingshulp
Schillebeeckx precies
zo rooms als de paus
Op Taiwan krijgen de
Verontruste
kerken het moeilijker
katholieken
luchten hart
Honderdvijftig Nederk ise
rooms-katholieken hebben de
paus en de Nederlandse bis
schoppen een brief geschreven
waarin zij lucht geven aan hun
verontrusting over wat zij noe
men "het snelle en omvangrijke
verval van het katholieke geloof
in ons land dat zich onder de titel
van vernieuwing heeft voltrok
ken". Zij vragen paus en bis
schoppen op de bisschoppensy
node in januari met name aan
dacht te schenken aan de katho
liciteit, de liturgie, de catechese
en de priesteropleiding in Ne
derland.
De katholieken, aldus de brief
schrijvers, zijn ongemerkt ge
wend geraakt aan een geloof dat
niet meer vraagt wat de Heilige
Schrift zegt en wat de kerk leert
maar wat zij er zelf van vinden,
wat voor de mensen aannemelijk
is en wat de theologen zeggen. De
kerk wordt, volgens de honderd
vijftig, steeds minder als norm
erkend. "Katholieke media, au
teurs, catecheten, liturgisten en
soms ook leiders gingen daarin
De "vrije veelvormigheid" heeft
vaak geen band meer met de ka
tholieke geloofsnorm. Veel pries
ters zien de officiële teksten voor
de liturgie slechts als een vrijblij
vende handreiking. Het gods
dienstonderwijs op de scholen
noemen de verontrusten "schrij
nend". De geestelijke vorming
van studenten aan theologische
hogescholen en faculteiten stelt
meestal weinig voor.
De briefis een initiatief van prof. dr.
jhr. F. Alting van Geusau, hoogle
raar aan de katholieke hoge
school in Tilburg, en van de heer
C. de Quay, bankier in Den
Bosch.
ling van deze godsdienst wordt
zeer positief beoordeeld. Van de
kerken staat de protestantse in
een goed blaadje omdat zij vast
houdt aan bepaalde nationalisti
sche principes. China wil daar
mee ook vertrouwen wekken bij
het - overwegend protestantse -
Amerika, waarvan het immers in
belangrijke mate afhankelijk is
voor zijn technologische kennis.
De houding tegenover de
Rooms-Katholieke Kerk lijkt iets
minder toeschietelijk te zijn. Het
Vaticaan is nogal anti-commu
nistisch en heeft ook nationalis
tisch China (Taiwan) erkend. Er
is echter een verbetering in de
verhouding tot de kerk van Rome
merkbaar. Die is met name het
gevolg van het optreden van de
huidige paus.
Taal
Terwijl christenen in de volksre
publiek China een beetje vrijer
kunnen ademhalen, krijgen ze
het op Taiwan moeilijker, zo
meldt het gereformeerd-her
vormde zendingsblad 'Vandaar"
deze week in de rubriek "Heel de
wereld".
De regering daar wil een wet aan
nemen die de godsdienstvrijheid
ernstig zal beperken. Volgens het
wetsontwerp, dat op het ogenblik
in bespreking is, kan een kerk die
ingaat tegen de politiek van de
regering verboden worden. Bo
vendien kan de voorzitter van een
synode of een bisschop die de wet
overtreedt op last van de regering
worden afgezet en vervangen.
Het ingrijpendst is wel het artikel
waarin wordt geëist dat alle
godsdienstige organisaties in
hun diensten gebruik maken van
het Chinees. Vooral voor de
Presbyteriaanse Kerk levert dat
grote moeilijkheden op omdat de
meeste diensten worden gehou
den in de oorspronkelijke taal
van Formosa. Nog altijd spreekt
85 procent van de bevolking van
Taiwan - dat vroeger Formosa
heette - een eigen taal en geen
Chinees. Het Chinees is pas inge
voerd toen Tsjang Kai Tsjek zich
op dit eiland terugtrok en er de
republiek China stichtte.
De Wereldraad van Kerken heeft
bij de regering van Taiwan gepro
testeerd tegen dit wetsontwerp.
Zelf kwam de Presbyteriaanse
Kerk uiteraard ook in het geweer.
Zij organiseerde een petitie om
de nieuwe wet tegen te houden.
(Van onze redactie geestelijk leven)
Vijfhonderd Jezuïeten van verschillende nationaliteiten hebben de wens te
kennen gegeven als missionaris in de volksrepubliek China te gaan
werken. Hun indruk is, dat de godsdienstvrijheid in dit land langza
merhand in ere wordt hersteld. Uit de vijfhonderd kandidaten zijn er
vijftig gekozen. Zij krijgen nu op hun mogelijke verblijf in China een
"passende voorbereiding". Het missiebureau in Madrid meldde dat erop
dit ogenblik in China niet meer dan 140 Jezuieten zijn. Over hun lot is
niets bekend.
De laatste tijd komen uit China
steeds vaker berichten over her
opening van tempels, moskeeën
en kerken. China-reizigers wij
zen erop dat die gebouwen in de
regel in verregaande staat van
verval zijn geraakt en dat de res
tauratie nog niet op gang is ge
komen, maar zij verwachten dat
de Chinese partijleiding de ko
mende maanden haar politiek ten
aanzien van geloof en religie een
stuk zal versoepelen.
Bisschop K. H. Ting, directeur van
het religieuze studie-instituut
van de universiteit van Nanking,
vertelde aan Heyward Wong, se
cretaris van het Bijbelgenoot
schap in Hong Kong, dat volgend
jaar voor het eerst na vele jaren
een Nieuw Testament in China
zal worden gedrukt. De oude ver
taling van 1919 wordt herzien en
aangepast aan de schrijftaal van
vandaag. De Chinese regering
heeft papier beschikbaar gesteld
voor het drukken van een luxe
paperback-uitgave.
De aanzet tot een nieuwe politiek
tegenover de godsdienst werd
verleden jaar februari gegeven
toen president Hua in een rede tot
het nationale volkscongres zei
dat het geloof in principe weer
openlijk mocht worden beleden
"omdat godsdiensten tot het his
torische erfgoed van China beho
ren en tegelijk van groot belang
zijn voor de betrekkingen tussen
de volkeren".
Toch zijn de godsdiensten de Chi
nese communisten eigenlijk een
doorn in het oog. Zij verwijten
het confucianisme (genoemd
naar de Chinese wijsgeer Confu
cius, die leefde vóór Christus) dat
het de echte modernisering heeft
verhinderd. Het boeddhisme
werkt volgens hen verlammend
door zijn politieke passiviteit. De
islam is de godsdienst van natio
nale minderheden, die vaak nei
gingen tot afscheiding vertonen.
En het christendom is besmet
door zijn historische relaties met
het westerse imperialisme.
Verscheidene theologische institu
ten zijn de laatste tijd heropend.
Eerst in Peking en Nanking. An
dere staan op de nominatie. De
autoriteiten kunnen nu een bete
re greep krijgen op de religieuze
ontwikkelingen. De weten
schappelijke medewerkers van
Chinezen
die aan de
Muur van de
Democratie in
Peking
kranten lezen
met
aanklachten
tegen de
"Bende van
Vier".
deze instituten, die aan buiten
landse congressen mogen deel
nemen, houden de internationale
contacten van de geloofsge
meenschappen nauwlettend in
de gaten.
Godsdienst in China wordt tegelijk
gekritiseerd en toegestaan. De
Chinese marxistische theorie
gaat uit van het bekende principe
dat godsdiensten weliswaar ge
doemd zijn tot uitsterven maar
nog blijven bestaan zolang er een
historische voedingsbodem voor
is. Het is te verwachten dat,
naarmate de regering meer res
pect toont voor de godsdiensten,
steeds meer Chinezen zich kun
nen verenigen met de na-maoï
stische ontwikkelingen.
De islam is tot nu toe het best be
handeld. De anti-Sovjet-instel-
Oecumene. Het "Beraad van
Kerken" in Nieuwkoop houdt
zondagmorgen om half 11 in de
gereformeerde kerk aan de Ach
terweg aldaar de eerste oecume
nische dienst. Drie pastores
(rooms-katholiek, gereformeerd
en remonstrants) verlenen hier
aan hun medewerking. Het is de
bedoeling van het beraad, voor
lopig twee keer per jaar zo'n mor
gendienst te beleggen, een aan
het eind van het kerkelijke jaar,
zoals nu, en een in de paastijd.
Jeugdsamenkomst. Zondag
middag om 5 uur is er in de Mara-
nathakerk aan de Lage Morsweg
in Leiden een jeugdsamenkomst
met als thema: "Het spel van ju
nior en senior". Spreker is de
heer M. C. Malipaard. "Rising
Hope" en de organiste Marja
Goudswaard zorgen voor de mu
ziek. Na de samenkomst kan over
dit onderwerp nog worden nage
praat.
Waarheen op weg? In de lezin
gencyclus "Waarheen zijn wij op
weg?" spreekt vanavond, vrijdag,
om 8 uur in de Lokhorstkerk aan
de Pieterskerkstraat te Leiden de
heer J. Ph. Fijnvandraat uit
Sneek over "Wat is de wereld
voor een christen?"
O Speelfilm. Morgenavond, zater
dag, om half 9 vertoont de tv-
werkgroep van de Leidse studen-
tenekklesia op Rapenburg
100-102 de speelfilm "Faustrecht
der Freiheit" van Rainer Werner
Fassbinder.
De hoofdpersoon, een jonge arbei
der, die op de kermis werkt,
speelt wekelijks in de lotto. Als
hij op een keer een half miljoen
mark wint maakt hij snel vrien
den. Hij komt terecht in een
groep van homofiele intellectue
len. Langzamerhand verdwijnt
zijn vermogen.
Na de filmvertoning is er nog een
pollepelmaaltijd.
Sekten
Hulp. De vereniging Samenwer
kende Ouders Sekteleden (SOS)
vraagt in een brief aan de leiding
gevende functionarissen van de
Nederlandse kerken en aan de
studentenpastores steun bij de
opvang en begeleiding van jonge
uittredende sekteleden. Ge
noemd worden de sekten Divine
Light Mission, Unified Family (of
Verenigingskerk)l Children of
God, Scientology Church en Ha
re Krishna.
De ouders van jeugdige sekteleden
hebben de indruk, zo staat in de
brief, dat er nauwelijks enig be
grip bestaat voor de problemen
waarvoor zij worden gesteld als
hun kind tot een sekte toetreedt
of als het zich juist uit zo'n sekte
wil terugtrekken. "Als zij bij hun
geestelijke leiders om hulp vra
gen, blijkt dat aan kerkelijke zij
de veel onwetendheid heerst over
het bestaan en de werkwijze van
de sekten".
Jonge sekteleden komen meestal
studentenkringen en uit de mid
denklasse. Ze zijn in de regel van
rooms-katholieke, protestantse
of joodse afkomst. De sekten ha
ken in op het verlangen van de
jongeren naar liefde en houvast.
Vaak worden de leden gehersen
spoeld waardoor zij zich, aldus
de verontruste ouders, totaal
afhankelijk maken van de sekte.
Soms worden jongeren overge
bracht naar het buitenland.
"Door het vaak langdurig medi
teren zijn veel leden niet meer in
staat om te werken. Ze zijn dan
aangewezen op sociale uitke
ringen. Zijn ze nog wel in staat
een inkomen te verwerven, dan
gaat dat grotendeels of geheel
naar de goeroe van de sekte.
Knappen leden af, dan worden
ze uitgestoten. Ze zijn dan totaal
berooid en gedesoriënteerd. In
sommige gevallen kunnen ze
zelfs opdracht tot zelfmoord
krijgen".
De vereniging van ouders wil bij
zonder graag samenwerken met
kerkelijke instanties. Ze roept te
vens ouders die met dezelfde
problemen zitten op zich bij haar
aan te sluiten.
Ds. Aron (Kameroen):
„Vergeet de kerken niet"
In een gesprek met enkele
bestuursleden van de
Stichting Oecumenische
Hulp aan Kerken en
Vluchtelingen (Utrecht)
heeft de Kameroense pre
dikant Aron Tolen onlangs
een dringend beroep ge
daan op de kerken om bij
de bestemming van ont
wikkelingsgelden de ker
ken niet te vergeten.
"Wij waarderen dat jullie met dit
geld en met jullie deskundigen
proberen ons land uit de put te
halen. Maar jullie hebben het
daar kennelijk zo druk mee datje
niet meer naar óns luistert. En wij
zeggen: vergeet onze kerken niet.
De kerken die nota bene de ka
nalen zijn voor jullie ontwikke
lingswerk".
Er worden miljoenen gespendeerd
aan projekten. "Maar", zegt Aron
Tolen, de kerken verpauperen.
Predikanten moeten kinderen
van school halen wegens hun la
ge traktementen. Emeritus-pre
dikanten hebben geen inkomen
en onderdak. Het kerkelijke werk
kwijnt weg door gebrek aan mid
delen. Enerzijds worden we over
stroomd door miljoenen, waar
voor de kerken ontwikkelings-
projekten moeten vinden, ander
zijds leven de kerken zelf in grote
armoede en'kunnen zij zichzelf
amper staande houden. De ker
kelijke gemeenten in Kameroen
begrijpen dat niet. Er ontstaat
daarover irritatie die tot spannin-
Verzakelijkt
Tolen wees erop dat het rijke Wes
ten veel meer is "verwereldlijkt"
(geseculariseerd) dan de samen
levingen in ontwikkelingslan
den. "In onze landen is gods
dienst altijd nog een belangrijker
aspect dan de zo gewenste mate
riële vooruitgang. Ook niet-
christelijke godsdiensten denken
er zo over. Het godsdienstige le-
spiratie en welbevinden. Onze
bevolking kan dat verzakelijkte
westerse denken, dat zo gericht is
op snelle, omvangrijke resulta
ten, nauwelijks begrijpen. Maar
er wordt intussen wèl van haar
verwacht dat zij zich daarbij ge
motiveerd inzet".
Er is in de ontwikkelingswereld
een sterke behoefte aan veel klei
nere bijdragen. Bedragen bij
voorbeeld van enkele duizenden
guldens, die ter plaatse besteed
kunnen worden aan kleine pro
jekten, passend in het patroon
van de samenleving. Projekten
die het voorstellingsvermogen
van de meeste mensen niet te bo
ven gaan.
Met deze hartekreet vraagt Aron
Tolen - en met hem anderen - de
kerken, de onderlinge, interker
kelijke hulpverlening niet achter
te stellen bij de ontwikkelings
hulp. Het een kan niet zonder het
ander. "Laten de kerken in Ne
derland tonen dat ze voor het
welzijn van onze gemeenten
aandacht hebben als
r de materiële ontwikkeling
de armsten onder ons".
Barsten
Het commentaar van de Stichting
Oecumenische Hulp (SOH) hier
op:
"Kerken kunnen barsten. Als de
armen maar geholpen worden.
Dat lijkt de leidende gedachte te
zijn bij de verdeling van de ton
nen voor ontwikkelingshulp.
Maar het zijn wel dezelfde kerken
die zowel de mentaliteit en de
middelen als vaak de mankracht
voor dat helpen leveren. De ker
ken laten zitten is niet alleen het
kind met het badwater weggooi
en maar zelfs de badkuip erbij
wegsmijten".
De SOH zelf zal dan ook haar oe
cumenische hulp aan kerken in
de Derde Wereld blijven waar
maken.
Beroepingen
Hervormde Kerk: beroepen te
Blauwkapel-Groenekan G. S. A.
de Knegt Barneveld, te Stedum
(Gr.) kandidaat W. Wagter Wes-
terlee, te Alphen aan den Rijn-
Oudshoorn-Ridderveld (nieuwe
predikantsplaats) L. Oosthoek
Hardenberg, te Oudewater
(nieuwe predikantsplaats) kan
didaat B. M. van Linden Rotter
dam; aangenomen naar Aalten J.
H. van Hunnik Bergentheim. Ge
reformeerde Kerken Vrijge
maakt: bedankt voor Wagenin-
gen P. Lok Kampen.
Dankbaar. Ds. Elgersma (gere
formeerd Noordwijk) in de Leid
se Kerkbode: "Dankbare mensen
zijn levensgevaarlijk als zij dank
baar zijn vanwege wat zij niét
zijn: geen Turken, geen nege-s,
geen communisten, niet gericht
op het eigen geslacht".
Protestantse theoloog Hasselaar:
Er is een groep verontrusten die in het duel Rome-Schille-
beeckx de zijde van Rome heeft gekozen. Maar voor
de rest staat de natie achter de Nijmeegse theoloog, die door de
Congregatie voor de Geloofsleer in het Vaticaan voor een heuse
ketter wordt gehouden.
Zelfs protestantse hoogleraren in de theologie namen het dezer
dagen voor Schillebeeckx op. Zij schreven een boze brief aan
het Vaticaan, dat het uit moest zijn met dat stiekeme onder
zoek. Een van de ondertekenaars was de Utrechtse theoloog
prof. dr. Hasselaar.
(Van een medewerker)
UTRECHT - ,Jn theologisch opzicht ben ik helemaal niet zo'n be
wonderaar van Schillebeeckx, daar gaat het niet om. Maar de
behandeling die hem nu ten deel valt, daar begrijp ik niets van.
Wat is er nu op die man aan te merken? Kijk naar de manier
waarop hij leeft, hij is toch door en door katholiek? Schillebeeckx
is precies even rooms als de paus".
De Utrechtse hervormde
hoogleraar in de theologie
prof. dr. J. M. Hasselaar
straalt telkens opnieuw enige
verbijstering uit als hij pro
beert de achtergronden van
de affaire-Schillebeeckx on
der woorden te brengen. Die
verbijstering spreekt ook uit
de door acht protestantse
theologie-hoogleraren onder
tekende protestbrief aan het
Vaticaan, inzake Schille
beeckx. Ook Hasselaars naam
staat onder die brief.
In die brief is sprake van onge
rustheid. De protestantse
hoogleraren theologie vrezen
dat het geheime proces tegen
de Nijmeegse katholieke
godgeleerde de sfeer zal be
derven waarin de vertegen
woordigers van verschillende
religies proberen met elkaar
in gesprek te blijven. Prof.
Hasselaar, toelichtend: „Ro
me moet goed begrijpen dat
zoiets diep ingrijpt in de ver
houding tussen de protes
tantse en katholieke theolo
gen. Wij willen weten waar we
aan toe zijn. Hebben we te
makèn met een collega die
niet onder druk staat, of is het
er een die steeds als een bood
schappenjongere naar Rome
moet om te vragen of het wel
goed is wat hij doet?".
„De paus heeft laatst ergens ge
zegd dat hij prijs stelt op goe
de contacten met vertegen
woordigers van andere reli-
gies. Welnu, dan moet Rome
niet 'op deze manier de rela
ties met de protestanten on
derhouden. Want dan zit je
voordatje het weet een halve
eeuw terug".
Worstelen
Prof. Hasselaar zegt als betrek
kelijke buitenstaander niet
veel te begrijpen van wat er in
de Rooms-Katholieke Kerk
precies aan de hand is. „Ik
krijg de indruk dat deze kerk
worstelt met haar eigen struc
tuur. Het is een kerk die in
•hoge mate met zichzelf in het
onreine is. De vraag is volgens
mij: hoe verhoudt zich de
plaatselijke bisschop met het
centrale gezag in Rome?
Heeft die bisschop wat te zeg
gen? Dat is het hete hangijzer
van dit moment. Dat merkje
ook heel sterk in ethische
kwesties. In de zaak-Schille-
beeckx gaat het er dus om: in
hoeverre kan bisschop
Bluyssen, onder wie Schille
beeckx ressorteert, buiten
spel gezet worden?"
En hij vervolgt „Zoals het nu
gaat, kan het volgens mij niet.
Als er iets te regelen valt. of te
klagen, of voor mijn part te
censureren, dan moet de
plaatselijke bisschop dat
kunnen doen. Het is de enige
gezonde weg bij de katholie
ken. Ze beginnen altijd over
die wereldkerk, maar van een
wereldkerk kun je niet leven.
Neem nou Zuid-Amerika?
Wat hebben ze daar nou met
onze problemen te maken?
Daar ligt alles toch heel an
ders?"
Armslag
Dat de protestantse hooglera
ren zich zo duidelijk solidair
met Schillebeeckx hebben
verklaard en zich zo betrok
ken voelen bij de procedure
die hij te ondergaan heeft,
kent nog een andere oorzaak:
de armslag van de theoloog.
Heeft de godgeleerde in zijn
wetenschappelijke werk eni
ge vrijheid of is het de kerk
die voorschrijft wat hij publi
ceren mag? Prof. Hasselaar
daarover „Er zitten twee kan
ten aan die zaak. Enerzijds
moet de theoloog niet geheel
afhankelijk van de kerk zijn,
maar aan de andere kant is het
een wetenschap die de kerk
dient, die in discipline van de
kerk werkt. Hier is aan de or
de: in hoeverre mag de theo
logie in dienst van de kerk zelf
kritiek op die kerk en die
kerktraditie hebben?".
De hei-vormde kerk kent in dit
opzicht vrijwel geen leer-
tucht. Als kerkelijk hoogle
raar is prof. Hasselaar zelf be
noemd door de synode, die
wel zeer voorzichtig is voor
dat ze een hoogleraar aan
spreekt op wat hij doceert.
Prof. Hasselaar „Als ik op
slag het boeddhisme zou gaan
prediken tijdens mijn colle
ges zou de synode wel ingrij
pen, denk ik, daarvoor be
staat de mogelijkheid „ultima
ratio" (uiterste maatre
gel).
Maar verder is het gebruikelijk
een zeg maar democratisch
gesprek te hebben. Er is bij
ons geen hiërarchie, dat is het
verschil".
Lotgevallen
Wat er nu met Schillebeeckx
gebeurt vertoont, volgens
prof. Hasselaar, grote over
eenkomsten met de lotgeval
len van de vertegenwoordi
gers van de „nouvelle theolo
gie". Deze Franse school uit
de jaren veertig en vijftig die
vooral in Lyon zetelde, werd
door Rome, zoals Hasselaar
het uitdrukt, „afgekapt, de
ziel uitgesneden, ingeker-
kerd". Hij zegt: „Het waren
geweldige kerels, enorm goe
de theologen, de beste van de
20e eeuw. Het drama dat zich
rond de nouvelle théologie
heeft voltrokken, dat moet
zich nu niet herhalen, dat
moet niet gebeuren".
Toch lijkt het erop dat Rome
nog steeds dezelfde methode
hanteert. De Franse theoloog
Jacques Pohier (zijn boek
verschijnt volgende maand in
Nederlandse vertaling) kreeg
onlangs een publicatiever
bod, het boek van Schille
beeckx lijkt ook op weg naar
de Roomse brandstapel. Over
dat boek wil prof. Hasselaar
nog wel iets kwijt. Het is geti
teld „Jezus, het verhaal van
een levende". Prof. Hasselaar
zegt glimlachend dat NRC-
Handelsblad onlangs op de
voorpagina een curieuze zet
fout had: „Jezus, het verhaal
van een legende".
Prof. Hasselaar „Het is haast
niet te geloven, maar die ene
letter verschil is volgens mij
nu precies het verschil tussen
Schillebeeckx en Rome: de
t Jezus als e
onder ons, en de ander als e
legende, een afgesloten, niet
meer veranderend verhaal.
Mooi hè".
Verdediger
Waarop prof. Hasselaar nog
eens laat weten dat hij beslist
niet gezien wil worden als een
verdediger van het werk van
Schillebeeckx. Hij voelt zich
dan eerder aangetrokken tot
het werk van de Zwitserse
theoloog dr. Hans Kung, die
enige jaren geleden ook onder
Romeinse verdenking kwam
te staan. Prof. Hasselaar „Tja,
maar Küng zei toen: heren, ik
heb het veel te druk, ik heb
geen tijd om naar Rome te
gaan. Als de heren me wat te
melden hebben dan komen ze
maar naar me toe, dan zal ik ze
wel ontvangen. Schille
beeckx zegt zoiets niet, hij is
veel gehoorzamer, hij gaat
wel en hg trekt het zich vre
selijk aan".
