Mopperende
baronesse:
'Alles gaaf
kapot en
iedereen
gaat dood'
Dffïï (IfiQdlttffg® [&®g®iïï)d)<§l<§iD h D®ifmlD(al(s]®y SifüEk@[nnl®[fD [fo®®D§tf
DONDERDAG 11 OKTOBER 1979
De weduwe lacht krassend.
„Ha, ha. 't Is gewoon pesten.
De dochter van m'n man
woont daar ook en die heeft
gezegd: „Zij van Rosendael
wil ik niet voor me zien". Als
of ik die duizend meter hele
maal vol had laten bouwen.
Ze had heel goed langs mij
heen kunnen kijken. Schun
nig, schandelijk, ha"
Vlevrouw Van Pallandt meent
dat er met twee maten wordt
gemeten. Want er staan daar
meer huizen, cohstateert ze
Van het Leger des Heils. Van
mevrouw Engelenburg. Bo
vendien staan er auto's waar
van mevrouw Van Pallandt
vermoedt dat ze voor de
schroot bestemd zijn maar
waarvan haar is verteld dat ze
op reparatie wachten. Van dat
laatste gelooft ze helemaal
niks.
Hogerop
Ze zoekt het hogerop. De com
missaris van de koningin in
Gelderland, mr. Geertsema,
komt 's morgens op het kas
teel een kopje koffie met haar
drinken. In Den Haag heeft ze
een persoonlijk onderhoud
met de secretaris-generaal
van binnenlandse zaken. Mi
nister Wiegel krijgt ze per
soonlijk aan de telefoon. Ze
zeggen zeer met haar lot be
gaan te zijn. Maar ze helpen
niet. Het lapje grond blijft be
schermd en derhalve onbe
bouwd.
Dat betekent voor de weduwe
verhuizen naar de poort, want
het kasteel is onbewoonbaar
geworden. „De zwammen
hebben zich van onderen een
weg naar boven gevreten",
weet de weduwe. Het dak is
totaal verrot. Er is iemand
door de vloer gezakt. Ook het
tussen dikke middeleeuwse
muren en een tochtig koets
huis geklemde domein van de
weduwe heeft erg te lij-
De keuken heeft zo'n tien keer
blank gestaan, waardoor de
koelkast noodgedwongen in
de hall staat. De gammele ve
randa is overwoekerd door
gretig groen. Het oranje zon
nescherm is verschoten en
gescheurd. De orangerie en
de strikt geschoren Franse
tuinen zijn alleen nog te zien
op een door blijde burgers
aangeboden tegeltableau in
de hall.
Het alom aanwezige, rijk geva
rieerde groen, ontbeert dui
delijk de zorgzame hand van
de hovenier. Al is het gras ge
schoren, mede dankzij de in
zet van werklozen via de TAP
(tijdelijke arbeidsplaats). Op
knappen van de heerlijkheid
kost miljoenen.
De weduwe snikt. „Alles gaat
kapot en iedereen gaat dood
M'n man, m'n broer en m'n
hondje, dat m'n kind was. Jk
mis die dot toch zo. En die
lammelingen hier wilden me
in een bejaardenwoning
stoppen".
Een zevental van die beschei
den huisjes bevinden zich
met zo'n dertig woningwet
woningen rond een popperig
pleintje in de voormalige
moestuin van het kasteel.
Op rozen
,M'n man was goed, veel te
goed. Ze zitten hier in Rozen-
daal op rozen van m'n mans
geld. Grond dat hij voor twin
tig gulden aan de gemeente
gaf, werd de volgende dag
voor honderd gulden door
verkocht. En de grond vooi
de school en het Groene Kruis
kregen ze cadeau"
doorzichtig mengt de admini
strateur zich in het gesprek
„Ik dacht dat uw man die
grond verkocht had, me
vrouw". „Welnee", zegt ze
„geschonken. En nu zitten zt
me allemaal dwars. Die bur
gemeesters met hun mooit
namen, poeh. Allemaal bur
Ze moppert over het cadeau da
de baron op z'n zeventigste
verjaardag kreeg: een mar
meren bank voor het gemeen
tehuis, met inscriptie en met
het op de hertogen van Gelre
geïnspireerde gemeentewa
pen (gele roos op blauw veld)
„Ze hadden de stumper beter
een klok kunnen geven"
meent de weduwe, „want op
die bank heeft hij met z'n zie
ke benen nooit kunnen zit
ten". De klok van het kasteel
is stuk. Al heel lang
Na het mopperen volgt het
mijmeren over de tijd toen de
baron en zij de beschikking
hadden over de rode. blauwe
en groene salon in het kasteel,
waar het oude smidje een
dagtaak had aan het bran
dend houden van de 22 ka
chels. „En die prachtig mooie
tuin die ik nog gekend heb,
waar ik mijn bloemen mocht
uitzoeken. Eén bloemenzee
Dat alles om me heen dood
gaat doet me zó zeer"
Het gesprek valt stil. Een mus in
het vogelhuisje op de veran
da eist al haar aandacht op
„Dat is witkopje, 't Is netof hij
een witte pet op de kop heeft
Straks komen de twee dui
ven. Ze eten uit mijn hand.
Verder is er niets waarvan ik
genieten kan"
Het bezoek is ten einde. De ad
ministrateur probeert zijn
opluchting niet te laten blij
ken. Het is wel eens beter ge
weest, daar op de Heerlijk
heid.
Belangen
Veruit de grootste partij in het
1500 inwoners tellende
plaatsje is de Belangen Ge
meenschap Rozendaal
(BGR). Wiens belangen,
wordt niet duidelijk. Het
heeft iets met CDA en VVD te
maken, maar er blijkt ook
plaats voor een enkele aan
hanger van D'66. De partij be
zet sinds de jongste verkie
zingen vijf van de zeven ze
tels. Dat wordt toegeschreven
aan de actie tot behoud van
Bob. Bob Peters, al twaalf jaar
wethouder en niet meer een
van de jongsten, stond op de
vierde plaats. De vrees be
stond dat hij het niet zou ha
len. Vandaar de uit spontaan
particulier initiatief ontspro
ten actie „Kies geen flop,
stem Bob". Die slagzin sloeg
zo aan dat ook de vijfde man.
H A. van Daalen. garnizoens
commandant van Arnhem in
ruste, tot zijn verbazing de
raad in rolde
De oud-militair staat nu met
andere onduidelijke partijen
duidelijk op de bres voor een
zelfstandig Rozendaal. „Niet
armlastig, geen conflicten,
men voelt zich hier prettig,
men heeft het hier goed. dus
waarom ophouden te existe-
De belangrijkste raadsbeslui
ten bestaan uit het beschik
baar stellen van geld. Zes ton
om te voorkomen dat de
plaatselijke beek bij al te uit
bundige regenval het dorp
Velp blank zet en twee ton als
binnenkomertje voor de
stichting Gelders Landschap
die het kasteel tegen verder
verval moet behoeden
Dat bij dit nobele streven wordt
gesold met de belangen van
de weduwe Van Pallandt be
twist hij. „Maar ze is nogal
eens van voorkeur veranderd.
Bouwen in het beekdal be
hoort tot de onmogelijkhe
den. En in het Huis aan de
Poort krijgt ze zeer veel ruim
te. Het is daar heel vriende
lijk, heel rustig, bijzonder
mooi om te wonen. Er is nooit
gepoogd haar in een van onze
bejaardenwoningen onder te
brengen. Ik dacht zelfs juist
dat het in de bedoeling ligt dat
de bejaarde mensen, die nu
nog aan de Poort wonen - nee,
ik ken ze niet, al woon ik hier
al zeventien jaar - naar zo'n
woninkje verkassen. Dan
krijgt de weduwe de beschik
king over het gehele huis",
aldus de off. KI. b.d., zoals hij
in het telefoonboek staat.
Onbereikbaar
Veel bestuurderen zijn onbe
reikbaar. Mevrouw Lomann
Smit beklimt bergen in Oos
tenrijk. De bij Akzo werkza
me J. H. Th. Fitski, vice-frac-
tievoorzitter van de grootste
partij, is in Italië. Evenals de
burgemeester, die. tot veler
verrassing, niet van adel is. Ir.
J. G. Hamelink, adjunct-di
recteur van Provinciale Wa
terstaat. éénmanslid van het
aan PvdA en PPR vaag ver
wante Progressief Akkoord,
bevindt zich in Wenen.
In het
eentehuis leidt de
trekken van oud-burgemees
ter D. M. M. d Hangest baron
d'Yvoy van Mijdrecht, ofte
wel Ome Daan. En de andere
deur voert naar net vertrek
van de huidige burgemeester,
waar Bob Peters in z'n eentje
achter veel werk vermoedend
papier college van B en W zit
te wezen. Dat papier, zo blijkt
al gauw, heeft niets van doen
met de portefeuilles die hij
beheert. En dat zijn er nogal
wat.
De ondanks de verwachte hitte
in stemmig kostuum met
krijtstreepje gestoken loco
heeft onder andere te maken
met financiën, openbare wer
ken, woonwagencentrum,
werkvoorziening en VVV
Wat dat laatste betreft heeft
hij een werkstukje gereed lig
gen. Een eigenhandig ge
schreven handleiding voor
gidsen op de Heerlijkheid. Zij
moeten overwegend bejaarde
dagjesmensen langs Bedrie
gertjes, Kettingbrug en
Schelpengalerij voeren.
Wethouder Peters' vader was
„kleedermaker" Het staat
nog steeds op een groot zwart
bord met gouden letters, bij
na een grafsteen. Bob heet ei
genlijk Arend. Maar er was al
een zoon van de doodgraver
En van de smid, die zo heette
Om het wat gemakkelijker te
maken werd hij Bob ge
noemd. Zoals Alie thans
Ranja heet.
„Met oom Willie - zo wilde de
baron genoemd worden -
sprak ik elke zondag over Ro
zendaal. En elke keer kwa
men we tot de conclusie dat
Rozendaal hoe dan ook Ro
zendaal moest blijven"
Ware adel
„Oom Willie behoorde tot de
ware adel, sociaal bewogen.
Toen een tuinman op 38-jari-
ge leeftijd aan een nu onge
vaarlijke maagzweer over
leed, ging de baron naar diens
echtegenote Geertruida.
„Da", zei hg, „zolang ik leef
hoef jij het niet arm te heb
ben". En de Lange Tuin, de
hoofdtuinman, droeg hij op
ervoor te zorgen dat de Ro
zendalers de jonge weduwe
niet belaagden".
„De fatsoensnormen liggen
hier nog hoog. Van afgunst is
nog niets te merken. De ge
middelde werkman zet zich
niet af tegen hen die het mate
rieel beter hebben. Integen
deel. ze proberen zich te be
kwamen, een stapje hoger op
de levensladder te ko
„Hier", zegt Bob bespiege
lend, „kunnen de vermoeide
hersenen uitrusten door de
zuivere lucht van het loof.
Hier geldt eeuwig zingen de
bossen"
„De gulheid", zegt Bob, „van
de baron, om z'n rijkdom ge
woon voor de mensen open te
stellen"
Bij het kasteel aangekomen
trekt Bob de klimop wat opzij
zodat het bord met „Tandeme
spin is rosa" zichtbaar wordt.
„Er is geen roos zonder door-
„De beker der vreugde werd
er menigmaal geledigd. De
beker der smart is er jaren
lang gedronken", citeert
hij.
Gelderse roós
De betekenis van de kleine
gouden speld op z'n das
wordt nu duidelijker. Een ro
de roos op een gouden veld.
„Zo hadden we het gemeen
tewapen ook liever gehad.
Een rode roos is menselijker
dan een gele. Maar we kregen
van heraldische zijde geen
toestemming. We moesten de
kleuren van de Hertogen van
Gelre aanhouden. De Gelder-
r ge-
Bob wijst
op een marmeren fontein in
een van de salons. „Als er een
bal was spoot hij. Omdat er
geen pomp was zat er een man
achter, die tot taak had tel
kens het water naar boven te
scheppen. Soms zorgden on
deugende jonkers er voor dat
het eau de cologne was. Ol
champagne"
We lopen de torentrap op naar
de benauwde kerker. Dat ziet
er minder feestelijk uit. Al is
er wel uitzicht op de vijver
met goudkarpers. Het cachot
is in dat opzicht moderner
dan de meeste eigentijdse
huizen van bewaring
Het beklimmen van al die tre
den kost Bob lichamelijk
de al zo vaak gemaakte klim
helpt hem er doorheen.
Enkele dagen later
Bob
weer. Alleen, in z'n
stemmige
kostuum op een wei
g die steil
vanuit zgn geliefde
dal naar
het Veluwemassief
voert. We
zwaaien Hij groet t
erug, au
ns te her
kennen
Rozendaal kunnen zonder eni
ge moeite in de voormalige
moestuin van kasteel Rosen
dael. Het kan niet anders of in
Bloemendaal wonen, ook ver
houdingsgewijs gezien, aan
zienlijk meer arme mensen. De
kloof tussen arm en rijk is daar
veel groter.
Lang hebben de Heren van Ro
sendael met hun Heerlijkheid
het dorp - en vooral de kerk en
de school - beheerst. De meeste
burgemeesters waren van
adel. Dezelfde klinkende na
men als de Heren van Rosen
dael. Hoewel zelfs in Rozen
daal de rol van de adel nu lijkt
uitgespeeld, heeft ze er ver
moedelijk wel toe bijgedragen
dat de gemeente annexatie
plannen van de buren tot dus
ver heeft overleefd.
ROZENDAAL - Nóg nemen de portretten van de
voorouders de wanden van haar kamer als in een
museum in beslag. Maar het meeste is al ingepakt.
Er zijn net genoeg kopjes om het bezoek koffie te
serveren. Broze, beschaafd beschilderde porselei
nen kopjes met elegante gouden lepeltjes
De weduwe van Willem Frederik Torek baron van Pallandt veront
schuldigt zich voor de rommel. De laatste bewoner van kasteel
Rosendael verhuist naar het al ruim twintig jaar door mensen
van eenvoudiger stand bewoonde Huis aan de Poort aan het
begin van de oprijlaan. „Dat ik in mijn eigen huis op kamers moet
gaan wonen'. De tranen springen haar in de ogen
Het Huis aan de Poort, zoals het in het dorp Rozendaal heet. is
vergeleken met het kasteel een bescheiden optrekje. Op de zolder
waar vroeger de tuinman de zaden voor de rijk vanflora en
fauna voorziene kasteeltuin bewaarde .wordt nu een slaapkamer
voor de weduwe Van Pallandt gemaakt
Ze is verdrietig en boos tegelijk. De gemeente werkt haar tegen
vindt ze. Op het lapje grond aan de Rosendaalselaan, dat de
baron haar heeft nagelatenmag ze h iets laten bouwen. Ze laat de
rijk geillustreerde folder van het architectenbureau zien. Vol leu
ke bungalowtjes. Daar heb ik niks meer aan. Die kan ik nou wel
verbranden"
,£)e verkeerde adel zit me dwars" Dat is in haar ogen de vroegere
vrouwelijke burgemeester, mevrouw H. L. M. Flugi van Asper-
mont d'Hangest barones d'Yvoy van Mijdrecht. Dat is de oudste
dochter van haar twee jaar terug overleden echtgenoot. Maar het
ergst vindt ze de gemeentesecretaris met de voor die contreien
prozaische naam Van Kleef „Dat is in werkelijkheid de burge-
Tijd
Op beschaafd bescheiden toon waarschuwt de door de weduwe
opgeroepen administrateur van het rentmeesterskan toor voor het
verbreiden van dergelijke verhalen. Maar de weduwe vindt dat 't
waarachtig tijd wordt dat het in de krant komt. Meer succes heeft
de administrateur wanneer hij haar adviseert zich niet door de
vermaledijde pers te laten portretteren. Waardoor helaas niet
zichtbaar wordt hoe smaakvol de jong ogende 75-jarige gekleed
gaat.
Waarom voor de doua irière geen woninkje op eigen grond waar ze
zonder inwoning sper ikelen gedurende haar laatste jaren kan
uitkijken over de door glashelder bronwater gevoedeklaterend
stromende beek? De administrateur wijst mevrouw er-kennelijk
nogmaals-op dat het een beschermd beekdal betreft. Daar mag je
tegenwoordig niet zomaar bouwen
Het onbewoonbaar geworden kasteel Rosendael. Op de voorgrond wethouder fiies geen flop, stem Bob') Peters
Niet in Bloemendaal of Wasse
naar, maar in het Gelderse
Rozendaal is het gemiddeld
inkomen het hoogst. Het be
draagt per gezinshoofd bijna
41.000 gulden per jaar, zo
blijkt het het CBS-rappoit
inkomensverdeling 1974.
Wassenaar komt met bijna
37.000 gulden op de tweede
en Bloemendaal met een
duizend gulden minder per
gezinshoofd op de derde
plaats.
Rozendaal wordt dikwijls het
Bloemendaal van Gelderland
genoemd. Maar nergens zijn
daar villa's die zich wat luxe
betreft kunnen meten met die
in Bloemendaal. Het kan bijna
niet anders of in het Gelderse
plaatsje wonen de miljonairs
twee onder een kap.
Rozendaal kan met de beste
wil van de wereld niet anders
worden gezien dan een bui
tenwijk van Arnhem, die zich
in het bezit mag verheugen van
een enorm park. Van de bijna
drieduizend hectaren mogen
er maar krap honderd worden
bebouwd; er is geen centime
ter bouwgrond meer te verge
ven in het rijk met groen geze
gende gebied, waar winkels
bijvoorbeeld ontbreken.
Het tussen Velp en Rheden in
geklemde dorpje wordt voor
namelijk bewoond door hoge
functionarissen van bedrijven
als Akzo, Billiton en de Hei-
demij, terwijl er ook veel chi
rurgen, hoge militairen en ge
settelde artiesten wonen.
De woningwetwoningen van
De banky die de
gemeente
de baron aanbod
op diens zeven
tigste verjaardag.
