Negen doen nienw stapje in
richting
van
PLO
Volgende maand eerste krachtmeting voor Carter
Aantal politieke moorden
in Turkije bereikt record
Gromiko:
hard
standpunt
inzake
Cuba
BOMMEN IN
ULSTER
Zwarten mogen
lid zijn van
een vakbond
Radio-actief
gas ontsnapt
RAVAGE NA ONGEVAL
WOENSDAG 26 SEPTEMBER 1979
BUITENLAND
Andrei Gromiko.
(Door onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - Tijdens de Democrati
sche partij conventie van 1976 te New
York, waar Jimmy Carter uiterst triom
fantelijk tot presidentskandidaat werd
aagewezen, kreeg senator Ted Kennedy
welgeteld één stem. Een symbolische
stem, die meer de vertaling was van een
nostalgie dan van politiek inzicht. Nu,
ruim driejaar later, zou deze zelfde Ken
nedy volgens de opiniepeilingen de no
minatie zonder weerwerk van betekenis
ten deel vallen. Maar nog steeds geldt
grosso modo dat dit de vertaling is van
nostalgie, omdat er bij nauwkeuriger be
schouwing in de 32 maanden van Carters
landsbeheer geen duidelijke verschillen
van inzicht zijn gebleken tussen de doel
einden die Carter voor ogen staan en wat
Kennedy met de natie voor heeft. Zo
doende komt Kennedy thans te voor
schijn met 'leiderschap' als voornaamste
onderscheid tussen hem en Carter.
Of hij dat leiderschap kan leveren, is de
vraag, maar het staat wel vast dat wat dit
betreft over Carter het negatieve oordeel
reeds is geveld en wel volkomen terecht.
Niettemin heeft Kennedy's veronder
stelde kandidatuur ertoe geleid dat van
uit het Witte Huis meer geld en meer
politiek talent wordt besteed aan de eer
ste fase van de veel te lange aanloop naar
de werkelijke verkiezingen van 1980. En,
een op zichzelf zeer ondergeschikte poli
tieke gebeurtenis als de verkiezing van
omstreeks de helft van de afgevaardig
den naar de Democratische partijverga
dering te Florida, in november, krijgt
zodoende als eerste treffen tussen Car
ters manschappen en Kennedy-aanhan-
gers een bijna onwezenlijke betekenis.
In oktober zullen regionale en plaatse
lijke partijraden (in 67 districten) stem
men uitbrengen, waaruit de natie zal af
lezen hoe het tussen Carter en Kennedy
is gesteld.
Als Kennedy verliest, althans wanneer uit
zijn aanhangers weinig afgevaardigden
worden gekozen, dan zakt zijn korte
lings gevestigde reputatie als de sterkste
Democratische kandidaat in elkaar.
Maar als Kennedy wint, in Florida, een
zuidelijke staat met een grote bevolking
van niet onbemiddelde bejaarden, maar
in doorsnee van conservatieve signa
tuur, nog voordat hij zich tot een officiële
kandidatuur heeft bekend, dan kan Car
ter zijn verhuiskaarten wel gaan schrij
ven.
Het is een van de merkwaardigheden in
het Amerikaanse politieke systeem, dat
juist deze allereerste nog voorzichtige en
niet nauwkeurig overwogen manoeu
vres zo'n belangrijke rol spelen in de be
paling van de grote uitkomst anno 1980.
De commentator Tom Wicker van de
New York Times signaleert dat in 1976
Carters toenmalig welslagen vrijwel
werd vastgelegd door „een handjevol
stemmers" in twee staten (Iowa en New
Hampshire), die te zamen slechts twaalf
stemmen in het kiescollege, dat formeel
de president aanwijst, vertegenwoor
digden.
Ogenschijnlijk kan Carter in Florida niet
verliezen: een conservatieve staat, (men
herinnert zich Anita Bryant en haar let
terlijk te nemen kruistocht tegen homo
seksuelen in overheidsfuncties), met een
Democratisch partijapparaat dat sedert
1976 onder Carters beheer is gebleven en
waar de voornaamste functionarissen
van de staat, inclusief de gouverneur,
voor Carter zijn. Een omgeving kortom,
waar Kennedy's veronderstelde libera
lisme slecht tot zijn recht zou komen.
Maar in dat zelfde Florida, met een uit
gebreide anti-Castro-bevolkmg van Cu
baanse vluchtelingen, heeft Carters pre
sidentschap breuklijnen gemaakt van
wege frustraties en teleurstellingen en
door een inflatie die juist veel inwoners
van Florida als gepensioneerden met
een min of meer gefixeerd inkomen kei
hard raakt.
En wat dan nog? Als Carter verliest? De
tweede helft van de afgevaardigden naar
de staatsconventie wordt benoemd uit
de gevestigde Democratische orde,
waarover het Witte Huis thans onver
biddelijk de zweep doet klappen. En
zelfs al zou Carter dan in november wor
den aangewezen als de favoriete kandi
daat, dan nog betekent dit geenszins dat
het resultaat bij de voorverkiezingen
hetzelfde zal zijn. En het is helemaal niet
zeker dat welke winnaar dan ook Flori
da's 17 stemmen in het kiescollege zal
verwerven, want er zijn tenslotte ook
nog Republikeinen in het geding.
Niettemin: Florida's „straw poll", dit poli
tieke strootje-trekken, is interessant
vanwege de vraag of Carter dan wel
Kennedy in deze lange race naar het Wit
te Huis in de binnenbaan vertrekt, ook al
om dat geen hunner zich kan veroorlo
ven in Florida afzijdig te blijven. Alles
bijeengeteld, is het een duidelijke de
monstratie van een in wezen ongezond
politiek systeem, dat het land opzadelt
met een zeer beperkte keuze. Maar in
Amerikaanse omstandigheden vertaald
zou Piet de Jong een betere kans maken
op het Witte Huis dan Van Agt. En daar
gaat het om, al is daarmee niets wezen
lijks beweerd...
LONDEN (DPA) - Enkele mi
nuten na een telefonische
waarschuwing door de provi
sionele IRA zijn gisteren in
Linburn bij Belfast drie
bommen ontploft.
Enkele mensen werden ge
wond, onder wie een politie
vrouw die bij de ontruiming
hielp.
De IRA had in het telefoonge
sprek met een in Belfast ver
schijnende krant gewaar
schuwd voor in totaal tien
bommen. In het centrum van
Linburn was het markt, zodat
de straten vol mensen waren.
Naar de zeven andere bommen
wordt nog gezocht.
NEW YORK (ANP) - De negen landen van de Europese
Gemeenschap hebben hun gezamenlijk standpunt over
het conflict in het Midden-Oosten opnieuw aan de re
cente ontwikkelingen aangepast op een wijze waaruit
meer begrip voor de Arabische zienswijze spreekt.
Jordanië (links) wordt begeleid door secretaris-generaal Waldheim van de VN
hij het gebouw van de Verenigde Naties in New York binnengaat.
NEW YORK (DPA) - De Sowje-
trussische minister van buiten
landse zaken Andrei Gromiko
heeft gisteren zijn redevoering
voor de algemene vergadering
van de VN de Amerikaanse rege
ring de raad gegeven te erkennen
dat de hele kwestie rond de aan
wezigheid van Sowjetrussische
eenheden op Cuba in elkaar gezet
is en de zaak daarmee te sluiten.
Gromiko verklaarde dat er een
campagne gevoerd wordt tegen
de politiek van Cuba en de Sow-
jet-Unie, waarin een valse voor
stelling van zaken wordt gege
ven. Hij sprak in dit verband van
propaganda, die nergens op is
gebaseerd.
Zijn Amerikaanse ambtgenoot, Cy
rus Vance, had maandag de al
gemene vergadering er voor ge
waarschuwd dat de verhouding
tussen Oost en West zou kunnen
verslechteren wanneer de mo
gendheden van het Oost- en
Westblok eikaars veiligheidsbe
langen niet respecteren. Noch
Vance, noch Gromiko noemde
ten overstaan van de algemene
vergadering de aanwezigheid van
de Sowjetrussische gevecht
seenheden op Cuba met name.
Maandagavond hebben zij echter
tijdens een onderhoud van an
derhalf uur met elkaar over deze
kwestie, die de ratificatie van het
SALT 2 verdrag in gevaar brengt,
gesproken. Veel resultaat heeft
dit onderhoud niet opgeleverd.
Morgen treffen beide mannen el
kaar weer om deze kwestie te be
spreken.
Volgens informatie van de Ameri
kaanse geheime dienst bevinden
zich minstens 10.000 Russische
soldaten en adviseurs op Cuba,
daarbij inbegrepen de gevecht
seenheden. De Sowjet-Unie heeft
verklaard dat het aantal Sowje
trussische militaire adviseurs op
Cuba sinds 1962 niet is gewijzigd
en dat er geen gevechtseenheden
op het eiland zijn. In de VS wordt
het vermoeden dat de gevecht
stroepen al sinds jaren op Cuba
zijn steeds sterker. Na een ge
sprek met president Carter ver
klaarde een aantal Amerikaanse
senatoren dat de Sowjet-Unie de
Amerikanen volgens Canter, val
se inlichtingen heeft verstrekt.
De voorzitter van de Amerikaanse
Senaatscommissie voor buiten
landse zaken, Frank Church,
heeft gisteren na de rede van
Gromiko gezegd dat hij zal vra
gen om opschorting van de ratifi
catie van SALT-2 door de gehele
senaat, tot het geschil over de
Russische troepen op Cuba is op
gelost.
Church en andere vooraanstaande
senatoren wezen Gromiko's
woorden krachtig af en zeiden
dat de onweerlegbare bewijzen
voorhanden waren dat de Russi
sche soldaten wel degelijk ge
vechtseenheden vormden.
Church zei op een persconferentie:
"Ik wil niet graag dat SALT-2
door de Senaat wordt verworpen.
Daarom vind ik dat de commissie
voor buitenlandse zaken verwij
zing van het verdrag naar de vol
tallige vergadering moet aan
houden tot de huidige onderhan
delingen zijn afgerond en de uit
slag bekend is".
Verwijzende naar Gromiko's rede
zei de senator. "Deze affaire kan
alleen als afgedaan beschouwd
worden als president Carter tot
de conclusie kan komen dat de
Sowjet-gevechtseenheden niet
meer op Cuba gelegerd zijn".
(Van onze correspondent)
WENEN - De minister-president
van de niet-erkende regering van
Zimbabwe-Rhodesië, bisschop
Abel Muzorewa, brengt vandaag
een bezoek van 24 uur aan We
nen. Muzorewa zal een informeel
gesprek hebben met de Oosten
rijkse bondskanselier dr. Bruno
Kreisky over het verloop van de
Londense besprekingen over de
Rhodesische kwestie. Omdat
Oostenrijk de nieuwe regering
van Zimbab- .-Rhodesië niet er
kent, had Muzorewa voor zijn be
zoek een speciale vergunning
nodig.
Bondskanselier Kreisky speelt een
belangrijke rol in het doen en la-
(Van onze correspondent)
JOHANNESBURG - Alle zwarte
arbeiders in Zuid-Afrika en bur
gers van gebieden, die tot de re
publiek van Zuid-Afrika hebben
behoord, zullen in de toekomst
lid mogen zijn van een vakbond.
Dit werd gisteren door de Zuid-
afrikaanse minister van arbeid
Fanie Botha in Johannesburg
bekendgemaakt. De desbetref
fende proclamatie zal vrijdag in
de Zuidafrikaanse staatscourant
worden gepubliceerd.
De minister zei tijdens een bijeen
komst van de federatie van Ka
mers van Koophandel dat hij de
zaak zorgvuldig had overwogen
en dat alle arbeiders in het te
genwoordige en vroegere grond
gebied van de republiek (de
thuislanden dus) werknemers in
de zin van de nieuwe wet zijn en
lid kunnen worden van vakbon
den. Daarmee - zo zeggen waar
nemers - is een van de meest
scherpe kritieken tegen de nieu
we Zuidafrikaanse arbeidswet
ten van de baan, namelijk dat
burgers van de thuislanden geen
lid van Zuidafrikaanse vakbon
den kunnen worden. De nieuwe
bepaling zegt alleen dat buiten
landers - dus burgers van onaf
hankelijke staten rondom Zuid-
Afrika zoals Mozambique, Leso
tho en Botswana - geen vak
bondslid kunnen worden.
In Zuidafrikaanse industriële en
vakbondskringen wordt de be
kendmaking van de minister als
een stap in de goede richting be
schouwd. Alleen de secretaris
van de conservatieve blanke fe
deratie van arbeid. Wessel Born-
man, waarschuwde onmiddellijk
dat „grote schade kan worden
aangericht met het gevaarlijke
wapen van de vakbonden". Hij
noemde het een grote fout dat de
regering vakbondsrechten wil
geven aan alle zwarten, zonder
een enkele conditie.
Radicale zwarte vakbondsleiders
zijn echter eveneens wantrou
wend. Zij zien een groot bezwaar
in het feit dat de verandering
komt door een bepaling van de
minister en niet door een officiële
wet. Andere vakbondsleiders
noemden de stap daarentegen
een „realistisch besluit"
ten van de niet-gebonden staten
en is vice-voorzitter van de So
cialistische Internationale. Het is
echter niet duidelijk welke rol
Kreisky zich heeft toegedacht in
de problematiek van Zimbabwe-
Rhodesië.
Tekenend voor de milde houding
van Oostenrijk ten opzichte van
het nieuwe regime in Zimbabwe-
Rhodesië is het feit dat de Oos
tenrijkse autoriteiten op grond
van „humanitaire overwegin
gen" toestemming hebben gege
ven aan de blanke Rhodesische
minister voor transport en ener
gie, Van der Bijl, om in Oosten
rijk te mogen trouwen met de
dertig jaar jongere prinses Char
lotte van Liechtenstein.
Namens de negen noemde de Ierse
minister van buitenlandse zaken,
Michael O'Kennedy, gisteren in
de algemene vergadering van de
verenigde Naties in New York
voor het eerst de Palestijnse be-
vrijdings organisatie PLO, even
als de kwestie Jeruzalem, met
name. En sprak hij, zij het in ver
hulde termen, over een Palestijns
recht op zelfbeschikking.
Tot nu toe hadden de negen de PLO
nog nooit met name genoemd,
maar slechts gesproken over de
noodzaak dat "alle betrokken
partijen" deelnemen aan onder
handelingen over een vredesre
geling. Als voorzitter van de Eu
ropese politieke samenwerking
(EPS) zei minister O'Kennedy
dat alle betrokkenen, onder wie
de Palestijnse bevrijdings orga
nisatie" o. a. de resolutie dienen
te accepteren die de Veiligheids
raad na de zesdaagse oorlog van
1967 aanvaardde (de befaamde
resolutie 242). Deze resolutie zegt
onder meer dat elk land in dit
deel van de wereld (lees: Israël)
het recht heeft om in vrede bin
nen veilige en erkende grenzen te
leven.
In deze resolutie wordt de Pale
stijnse kwestie afgedaan als een
"rechtvaardige oplossing van het
vluchtelingenprobleem". De ne
gen hebben al ruim twee jaar ge
leden verklaard dat bij het tot
standkomen van een rechtvaar
dige en duurzame vrede "reke
ning moet worden gehouden met
de legitieme rechten van de Pale
stij nen"
Tot nu toe werd niet erg duidelijk
gezegd wat deze rechten precies
inhielden. De negen zijn gisteren
iets verder gegaan met het invul
len van deze rechten, zonder ech
ter te spreken over "een eigen
staat" of over "zelfbeschikking"
Regeling
Volgens O'Kennedy omvatten de
legitieme rechten, behalve het
recht op een vaderland, het recht
van het Palestijnse volk om,
"door zijn vertegenwoordigers
volledig deel te nemen aan de on
derhandelingen over een alom
vattende regeling"
Bij een dergelijke regeling moeten
de legitieme rechten en belangen
van alle partijen worden geërbie-
digd. "Hiertoe behoren Israël, dat
het recht heeft te leven binnen
veilige grenzen die worden aan
vaard en op passende wijze gega
randeerd, en het Palestijnse volk
dat, binnen het kader van een
vredesregeling, het recht heeft
om als volk over zijn eigen toe
komst te beslissen."
Een recht van de Palestijnen om
zelf hun lot te bepalen wordt dus
duidelijk gebonden aan het recht
van de Israëli's op zelfbeschik
king en Palestijnse deelname aan
onderhandelingen wordt afhan
kelijk gesteld van aanvaarding
van 242: "Het is van essentieel
belang dat alle partijen bij de on
derhandelingen over een rege
ling het recht van elke staat in dit
deel van de wereld aanvaarden,
om binnen veilige en erkende
grenzen met passende garanties
te leven".
Niet wat de negen over Jeruzalem
zeggen, maar het feit dat zij deze
uiterst gevoelige kwestie voor het
eerst in een gemeenschappelijke
verklaring noemen, is volgens
gezaghebbende kringen in New
York van groot belang. Wanneer
de negen in het verleden een poli
tiek van het scheppen van vol
dongen feiten veroordeelden,
gold dit niet alleen het Israëlische
nederzettingenbeleid maar ook
impliciet de annexatie van Oost-
Jeruzalem door Israël na de zes
daagse oorlog.
(Van onze correspondent)
ISTANBOEL- Dertien poli
tieke moorden vonden er
in Turkije plaats tussen
maandag- en gisteravond.
Dertien doden door poli
tiek geweld binnen één
etmaal is ook voor Turkije
een record. Politieke
moorden zijn, na een klei
ne terugval, de laatste we
ken weer veel frequenter
geworden en hoogstwaar
schijnlijk zijn er duistere
krachten aan het werk die
het resultaat van de tus
sentijdse verkiezingen op
14 oktober willen beïn
vloeden of deze zelfs ver
hinderen.
Die verkiezingen, voor een derde
van de Senaat en voor vijf parle
mentszetels die door overlijden
vacant zijn geworden, werden
door de gematigd linkse regering
van premier Ecevit toch al met
angst en beven tegemoet gezien,
daar de stemming in het land al
lerbelabberdst is vanwege de
voortdurende prijsstijgingen (dit
jaar een inflatie van 80 procent)
en de schaarste aan allerlei ele
mentaire artikelen. Dat de im- en
exportcijfers een veel gunstiger
beeld vertonen, interesseert de
gemiddelde burger minder
Wanneer nu ook het vanouds toch
al zware politieke geweld verhe
vigt, krijgt de rechtse oppositie
leider Demirel over twee weken
nog makkelijker werk. afgezien
eigenlijk van de vraag of de
slachtoffers aan de linker- of
rechterzijde vallen (de laatste tijd
was die verhouding ongeveer
70:30 procent). Maar het is ook
lang niet ondenkbaar dat veel van
het geweld teruggaat op Koerdi
sche separatistische groepen die
het Turkse staatsgezag, of het nu
links of rechts georiënteerd is,
willen uithollen. En dan voor
spelt het op langere termijn ook
voor Demirel niet veel goeds.
Reeds is vorige week de regering in
het parlement (220 van de 450 ze
tels, tegen 223 zetels voor de op
positie) duidelijk in de minder
heid geraakt na het uittreden van
vice-premier Sukan en het om
komen door een auto-ongeluk
van een afgevaardigde van Ece-
vits Republikeinse Volks Partij.
Dat was al de tweede dode uit zijn
fractie de laatste weken en ver
vanging kan niet eerder plaats
vinden dan in 1981. Wellicht zul
len de komende twee weken nóg
meer afgevaardigden, of zelfs
ministers, het zinkende schip van
de regering-Ecevit verlaten
Voor het ten val brengen van een
regering is in Turkije een absolu
te meerderheid vereist van 226
zetels, en het is wel zeker dat de
oppositie dit getal vóór of uiter
lijk op 14 oktober zal berei
ken.
Wat dan? Het vormen van een
nieuwe regering zal voor Demirel
moeilijker zijn dan het ten val
brengen van de huidige, want hij
heeft waarschijnlijk weinig zin
om opnieuw te gaan regeren met
Turkes' fascistische georienteer-
de Partij van Nationalistische Ac
tie, die meer en meer de naam
„moordenaarspartij" krijgt, en
met de fundamenteel islamiti
sche Partij van Nationaal Be
houd, die op het ogenblik ook tot
de oppositie behoort, maar waar
van leider Erbakan in zijn rede
voeringen Demirel even hard be
stookt als Ecevit.
Erbakan's partij heeft in 1974 met
Ecevit's RVP geregeerd en van
1975 tot 1977 met die van Demirel
en Turkes. Er is een iets meer dan
theoretische mogelijkheid dat na
de komende verkiezingen nieu
we pogingen zullen worden ge
daan de „rooms-groene" coalitie
van 1974 te herstellen. Het
embleem van de PNB is nog al
tijd veelbetekenend een sleutel,
en al zal op 14 oktober wel blijken
dat die sleutel wat roestig is ge
worden doordat de partij op
nieuw stemmen heeft verloren,
23 leden ervan houden tot 1981
zitting in het parlement. Al zal
Erbakan nooit een Turkse Cho-
meini worden, hij is in een positie
om zijn parlementaire steun aan
Ecevit duur te verkopen.
Plausibeler is, naast schipbreuk
van Ecevit, een regering van min
of meer partijloos karakter, die de
opdracht zal krijgen vervroegde
parlementsverkiezingen voor te
bereiden en onderwijl het poli
tiek geweld te bestrijden en de
economische situatie verder te
saneren, zonder vrees daarbij
stemmen te verliezen.
RICHMOND (UPI'AFP) - Als ge
volg van een mankement in een
kernreactor in Virginia is giste
ren een kleine hoeveelheid
radioactief gas in de atmoifoerte
rechtgekomen, berichtte de Elec
tric and Power Compagny in
North Anna.
De betrokken reactor, de enige die
op dat ogenblik in Virginia werk
te. is meteen stilgezet, hoewel er
geen gevaar was.
