Wil de echte Gerard de Lange opstaan?
Tweede lustrum
"Geestelijke
Weerbaarheid"
Bouwfonds bemiddelt bij huisvesting van jongeren
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1979
PAGINA 29
DEN HAAG - Met de opkomst
van het consumentisme en
de groei van de consumen
tenorganisaties zag ook een
handjevol ondernemers
brood in die nieuwe bewe
ging. Op zichzelf is het na
tuurlijk een prima zaak als
ondernemers inspelen op ge
rechtvaardigde wensen van
consumenten, maar de vraag
laat zich al snel stellen: Hoe
moeten we als kritische con
sumenten nu aankijken te
gen ondernemers die zich
min of meer opwerpen als
belangenbehartigers van de
consument?
Waar is het hen nu werkelijk
om te doen, om hun eigen
portemonnee of de uwe? Om
een antwoord op die vraag te
geven kunnen we het beste
zo'n consumenten-gerichte
ondernemer bij de kop pak
ken en hem onderwerpen
aan een kritische consumen
tentest.
Een sterk voorbeeld is Gerard
de Lange. Van Gerard de
Lange kan letterlijk worden
gezegd dat hij zijn verkoop-
activiteiten oegon als con
sumentenvoorlichtingsbu
reau. In de zestiger jaren
verschenen namelijk regel
matig advertenties van een
zogenaamd objectieve con
sumentenvoorlichtingsin
stantie, die aan de consu
ment suggereerde informa
tie te geven waar je de goed
koopste wasautomaat kon
kopen.
Reageerde je op die adverten
tie, dan kreeg je als ant
woord dat de goedkoopste
wasautomaat te koop was
bij... Gerard de Lange. En de
consument maar denken dat
hij dat objectieve advies van
een echte consumentenor
ganisatie had gekregen.
Aan die laagste-prijzentoer is
Gerard de Lange, zij het nu
openlijk, blijven vasthou
den. De advertenties van Ge
rard de Lange hadden het al
tijd over de laagste prijs in
Europa. In 1975 maakte de
Reclame Codecommissie een
eind aan deze kreet. Zeer te
recht zei deze instantie, die
moet waken over het waar
heidsgehalte van reclame-
uitingen, dat de advertenties
waarin ter omschrijving van
de daarin genoemde prijzen
de overtreffende trap wordt
gebruikt, verboden moeten
worden, omdat het in prak
tisch alle gevallen onmoge
lijk is na te gaan of een derge
lijke stelling juist is.
Natuurlijk geen beste beurt
voor Gerard om door de
Reclame Codecommissie op
zijn vingèrs te worden ge
tikt. Het zou trouwens niet
de laatste keer zijn dat hij in
botsing kwam met deze in
stantie.
Inmiddels kwamen er andere
zaken aan het consumenten
firmament, waar Gerard
zich met alle gretigheid sa
men met zijn reclamebureau
op stortte. De energie
problemen doemden steeds
duidelijker op. In adverten
ties en op bijeenkomsten van
milieu- en consumentenor
ganisaties ging Gerard zich
opwerpen als energie- en mi
lieuvoorvechter.
In mei 1977 richtte Gerard de
Lange zich over de energie
problemen in een paginagro
te advertentie zelfs tot Joop
den Uyl. Een grote kop: „Bes
te Joop den Uyl, had je dit op
de valreep ooit nog ver
wacht. Nog net binnen ie
ambtstermijn", begint de
advertentie, „komt Gerard
de Lange met een ontzettend
aardige verrassing. Een kolf
je naar je hand. Een revolu
tionaire en energiebespa
rende wasautomaat. Nu de
regering moet afhaken be
gint Gerard de Lange eerst
goed op dreef te komen. Vlak
voor de verkiezingen werpen
zijn jarenlange onderhande
lingen vruchten ar*. En zo
gaat de advertentie nog een
tijdje door, waarbij Gerard
de Lange zich een beetje op
werpt als „de vice-premier
voor energiebesparingsza
ken".
Die rol vervult hij ook op een
vanuit public re.'ations-oog-
punt schitterende wijze tij
dens een bijeenkomst van
milieu- en consumentenor
ganisaties, waar zijn lange
verhalen zelfs door voorzit
ster Gerda Brautigam niet te
stuiten waren. Zelfs in de tv-
rubriek Koning Klant kon
Gerard de Lange vertellen
wat er wel moest gebeuren
om een zuinige wasautomaat
te fabriceren. Een prima idee
overigens van Gerard de
Lange, maar het kwam wat
verbazingwekkend over
toen Gerard ging uithalen
naar wasautomatenfabri-
kanten, die door een hui
chelachtige benadering van
het energieprobleem in feite
een commercieel stuntje
wilden uithalen. Over stun-
tjes gesproken. Naar mijn
schatting weegt dat tien-mi-
nuteninterview in Koning
Klant royaal op tegen twee
uur STER-tijd, maar dit ter
zijde.
Stunt
Een volgende stunt van Ge
rard lag ook weer op het ter
rein van de energiebespa
ring. Jan Terlouw had hij
zover gekregen aan de om
ringende persfotografen te
tonen hoe je kon besparen op
ctalageverlichting. In de ad
vertenties over deze nieuwe
stunt van energievoorvech
ter Gerard de Lange worden
gewoontegetrouw ook weer
allerlei berekeningen ge
maakt, die aantonen hoeveel
beter wij er met zijn allen
voor zouden staan als ieder
een maar het voorbeeld van
Gerard volgde.
Net als bij een echt vergelij
kend warenonderzoek moet
dit onderzoek ook een
conclusie hebben. Wel, daar
kan ik eigenlijk kort over
zijn. Natuurlijk is Gerard de
Lange geen echte consumen
tenbelangenbehartiger. Hij
is en blijft gewoon een suc
cesvolle commerciële man,
die handig gebruik weet te
maken van allerlei maat
schappelijke wensen. Niet
zelden zijn de stunts van Ge
rard de Lange doordrenkt
van uitdagingen aan fabri
kanten die inderdaad vaak
slechte, energieverslindende
apparaten op de markt bren
gen.
Ik zou vanaf deze plaats op
mijn beurt Gerard de Lange
willen uitdagen. Iemand die
het werkelijk meent met het
milieu en de energieschaar-
ste, zou onherroepelijk dc
verkoop moeten staken van
de échte energieverslinders,
zoals afwasautomaten en
diepvrieskisten. De échte
consumentenbelangenbe
hartigers wachten met
spanning af.
SCHEVENINGEN - Gisteren
werd een speciale dag van de
geestelijk weerbaarheid ge
houden. Dat was ten behoeve
van de stichting „Geestelij
ke Weerbaarheid" die tien
jaar geleden werd opgericht.
Er werd in het Prinses Bea-
trix-kamp bij de vliegbasis
Eindhoven onder meer ge
discussieerd over het begrip
geestelijke weerbaarheid.
Volgens de stichting zelf gaat
het om „de bereidheid om de
waarden en verworvenhe
den, zoals die welke zijn ver
ankerd in de Nederlandse
constitutionele monarchie
en parlementaire democra
tie, te handhaven, te ont
wikkelen en, zo nodig, te
verdedigen".
En wat betekend dat nu in de
dagelijkse praktijk? Redac
teur Henk Dam vroeg dat
aan de voorzitter van de
stichting, de in een kapitaal
herenhuis in Scheveningen
residerende mr. C.C. van den
Heuvel.
Scheveningen - De wereld is er het
afgelopen decennium wat op
veranderd, maar de noodzaak tot
geestelijke weerbaarheid is
gebleven. Zo mag de boodschap
van de stichting Geestelijke
Weerbaarheid, die dezer dagen
haar 10-jarig bestaan viert, wor
den samengevat. Ook nu nog is
het oppassen geblazen: altijd lig
gen krachten op de loer die de
waarden van de democratie wil
len aantasten. Maar tien jaar ge
leden was dat wel even anders
Toen kon er niet worden gespro
ken van „op de loer liggen" - de
democratie stond toen op het
punt van instorten, vonden ve
len.
Het eind van de jaren '60 was een
meer dan woelige periode. Stu
dentenopstanden, bezettingen,
massale kraakacties, de op zijn
minst voorlopige ondergang van
het gezag - de geest van de revo
lutie waarde voelbaar rond in de
westerse samenlevingen.
Daar ligt de bakermat van de stich
ting „Geestelijke Weerbaarheid'
De heer C. C. van den Heuvel,
vanaf het begin voorzitter van de
stichting, geeft zijn visie op die
roerige zestiger jaren.
„De situatie werd pas goed duide
lijk voor me toen ik in 1967 een
studiereis door de Verenigde Sta
ten maakte. Ik heb daar op veel
universiteiten kunnen rondkij
ken. Wat je daar zag, was een ge
weldige invloed van extremisten,
die zo groot was, dat de zwijgende
meerderheid zich liet inpak
ken".
„Het dreigde allemaal veel te ver te
gaan: de democratie was echt in
gevaar. En dat niet alleen op de
universiteiten. Ik heb in Amerika
gesproken met congresleden,
met mensen van de FBI, met ver
tegenwoordigers van staatsin
stellingen"
Vrees
,En daar werd de vrees uitgespro
ken dat de geest, zoals die op de
universiteiten heerste, zou over
slaan op de zwarte bevolking, en
op andere groepen ontevrede
nen. Als die zich zouden bunde
len, dan zou de samenleving
acuut in gevaar zijn, zo werd mij
verteld" aldus Van den Heu
vel.
De Nieuwe Opstandigheid bleef
niet tot de Verenigde Staten be
perkt. Ook Europa kreeg zijn
deel, en in soms niet geringe ma
te. Van den Heuvel vindt: „Wat er
in 1968 in Frankrijk gebeurde,
rond die mei-revolutie, was zo
kritiek, dat er werd gevreesd voor
een algemene gewelddadige op
stand"
En ons land? Van den Heuvel:
„Veel is aan ons land voorbijge
gaan. Was New Left in Amerika
gewelddadig van karakter,
Nieuw Links hier was dat niet.
Toch was hier ook wel geweld
vast te stellen, zij het dan in een
wat andere vorm"
„Want geweld is niet alleen slaan,
maar bezettingen, stakingen,
kraakacties vallen ook onder dat
begrip. En aan het eind van de
jaren '60 groeide het oordeel, dat
je, als je de samenleving niet op
normale wijze zou kunnen om
turnen, dat dan maar op een ab
normale wijze zou moeten
doen"
die zich uiteindelijk in
1969 in de stichting Geestelijke
Weerbaarheid verenigden, maak
ten zich in beginsel minder druk
om de doelen die door de extre
misten werden nagestreefd, dan
om de manier waarop men die
doeleinden trachtte te verwerke
lijken.
Kraakacties
Van den Heuvel: „Neem kraakac
ties. Velen van ons konden zich
goed voorstellen dat er bezwaren
leefden tegen de huisvestingssi
tuatie in ons land. Maar dat men
dan ging kraken - dat ging naar
onze mening veel te ver. Wij
dachten toen: dit gaat zozeer al
lerlei instellingen aantasten, dat
de democratie onderuit
gaat"
Hij vult aan: „Dat kleine minder
heden het voor het zeggen gingen
krijgen in het onderwijs, of in on
dernemingen, dat verontrustte
ons. Ook over de gebeurtenissen
in Frankrijk, zo dicht bij de deur,
maakten we ons bezorgd. En daar
kwam dan nog bij: de ellende bij
het Monument op de Dam"
De verontwaardiging over „het ge
brek aan achting" van Damsla-
pers voor het Nationals Monu
ment in de hoofdstad was de di
recte aanleiding tot het oprichten
van de Stichting Geestelijke
Weerbaarheid. In de stichting
vonden de Nederlandse Vereni
ging van ex-politieke gevange
nen uit de bezettingstijd, het Ve
teranen Legioen Nederland en de
Nationale Raad van het Voorma
lig Verzet elkaar.
Mr. C.C van den Heuvel
Van den Heuvel nu over het Dam-
monument „Dat monument
heeft een zeer speciale betekenis.
Als ik daar op de vierde mei ben,
symboliseert het voor mij het lij
den van een deel van het Neder
landse volk. Daarvoor moet je
respect kunnen opbrengen, vind
De stichting Geestelijke Weerbaar
heid maakte destijds naam door
haar strijd tegen, zoals men toen
zei, „links extremisten". Het zou,
volgens Van den Heuvel, even
wel een misverstand zijn te me
nen dat in de stichting aartsreac
tionaire conservatieven zich met
elkaar verstaan.
Democratie
.,Het gaat ons om mentale weer
baarheid ter versterking van de
democratie. Geestelijke weer-
oaarheid richt zich tegen aansla
gen op die democratie, of die nu
van links of van rechts komen.
Velen van ons hebben destijds
strijd gevoerd tegen het fascisme.
Vindt Van den Heuvel dat er in ons
land nu ook nog extreme groepen
van linkse of rechtse signatuur
zijn, die de democratie bedrei
gen?
Van den Heuvel: „Het radicalisme
heeft in ons land eigenlijk nau
welijks een kans gehad. Dat ligt
denk ik toch wel aan ons volkska
rak ter"
Volgens hem is de rol van het linkse
radicalisme nu wel uitgespeeld
en rechts-extremistische groe
pen als die van Glimmerveen
neemt Van den Heuvel niet se
rieus. „Neo-nazisme is er wel in
landen als West-Duitsland, En
geland en Italië. Over Italië ma
ken we ons ongerust. Daar zijn
zowel links- als rechts-extremis-
me actief. Het te voorspellen re
sultaat is chaos".
Nu, althans in ons land, de radicale
wind is gaan liggen, is het werk
van de stichting Geestelijke
Weerbaarheid bepaald nog niet
ten einde. Van den Heuvel zegt
„Op het ogenblik is het gevaar dat
we denken dat er helemaal geen
gevaar is"
,Door onze welvaart hebben we
een gezapigheid ontwikkeld,
waardoor we ons afsluiten voor
de gevaren die ons bedreigen. Er
is een gevoel dat alles wel goed
gaat. Om die paar krakers maakt
niemand zich meer druk, we
worden verzorgd van de wieg tot
het graf, niemand staat op het
punt ons aan te vallen, waarover
zouden we ons dan bezorgd ma
ken?"
Wat voor gevaren bedreigen ons
dan? Of anders: waarmee houdt
de stichting Geestelijke Weer
baarheid zich momenteel bezig?
Van den Heuvel meent dat waak
zaamheid blijft geboden, en geeft
desgevraagd enkele voorbeel
den.
„Ik acht het zeer onwaarschijnlijk
dat de Sowjet-Unie ons militair
zou aanvallen. Daar geloof ik niet
in. Maar we moeten toch oppas
sen. Het maar steeds toenemende
militaire potentieel daar kan als
pressiemiddel worden gebruikt
tegen ons".
En om wat dichter bij huis te blij
ven, zegt hij: „Waar we ons zor
gen over maken is ook het ge
weld, dat in onze samenleving
nog steeds toeneemt. Als er bij
voorbeeld in de dertiger jaren
werd geknokt, dan gebeurde dat
fair, met de blote vuist. Nu wor
den daarvoor messen en zelfs
schietwapens gebruikt"
Narigheid
En verder „In een heleboel cafés in
tal van steden kan je al niet meer
komen zonder er betrokken te
raken bij allerlei narigheid.
Trams en bussen zijn vaak al niet
meer veilig. Bepaalde straten en
parken kun je 's avonds niet meer
door. In de sport neemt de ge
welddadigheid toe. Het is een
trend, die regelrecht ingaat tegen
de beginselen van democra
tie".
In iets abstracter bewoordingen
zegt hij over doelen van zijn stich
ting: „Waar we thans de aandacht
op vestigen is op het feit dat de
democratie twee kanten heeft. Er
zijn de rechten van de democra
tie, maar ook de plichten. En met
dat laatste bedoel ik: je moet er
wat voor doen. Tegenover het
recht op een Europees Parlement
staat de plicht te stemmen. Nou,
kijk maar eens naar de opkomst
percentages!'
Van den Heuvel schat de kring van
mensen die door de stichting
wordt bereikt op 10.000 tot 15.000.
Deze mensen krijgen het blad
„Basis" thuis en hebben van tijd
tot tijd bijeenkomsten.
Ofschoon „Geestelijke Weerbaar
heid" is voortgekomen uit orga
nisaties van het voormalige ver
zet, heeft de stichting ook wel
jonge begunstigers. Van den
Heuvel: „We maken er de laatste
jaren een punt van, ook jongeren
voor de geestelijke weerbaarheid
te interesseren. En dat is gelukt.
Voor ons was het ook een soort
test. We vroegen ons af: moeten
we doorgaan, of sterft de stich
ting uit met het Verzet?"
UTRECHT - Er is een stijgende
behoefte aan woningen voor
alleenstaanden en tweeper
soons-huishoudens. Onder
zoeken hebben uitgewezen
dat momenteel nog maar de
helft van de bevolking uit ge
zinnen bestaat. Over een jaar
of tien zal het aandeel van de
ze categorie gezakt zijn tot 35
procent.
Voor het Bouwfonds Neder
landse Gemeenten in Hoeve
laken spreken deze cijfers
boekdelen. Het is de hoogste
tijd dat op grote schaal kleine
huizen worden gebouwd. Het
Bouwfonds wil daaraan graag
meedoen, maar ziet zich te
gengewerkt door vertragin
gen, die het ministerie van
volkshuisvesting zou veroor
zaken.
Om te kunnen deelnemen aan
het creëren van woonruimte
voor alleenstaanden en twee
persoons-huishoudens heeft
het Bouwfonds een eigen af
deling Bijzondere Huisves
ting gesticht. Doel van deze
afdeling: het zorgen voor
huisvesting voor personen of
groepen die niet in het „nor
male" gezinsverband sa
menleven. Derhalve vooral
voor jongeren, maar ook voor
bejaarden, lichamelijk ge
handicapten en mensen die
centraal willen wonen.
Waar haalt de afdeling Bijzon
dere Huisvesting die woon
ruimte vandaan? Voor een
deel kunnen de wooneenhe
den worden gerealiseerd in de
nieuwbouw. Gewoon in spe
ciaal voor dit doel ontworpen
flatgebouwen, maar ook in
kleinere woongebouwen, die
bijvoorbeeld de gaten in de
oude stadswijken kunnen
opvullen. Voor het overige
wordt naarstig gezocht naar
bestaande panden, die ver
bouwd zouden kunnen wor
den.
Maar altijd is er de onvermijde
lijke gang naar het ministerie.
En dat blijkt in de meeste ge
vallen een ernstig vertragen
de factor. De directeur van de
afdeling Bijzondere Huisves
ting, H. Bas, omschrijft dit als
volgt „Jongerenhuisvesting
is in principe subsidiabel. Je
doet dus iedere keer een aan
vraag voor subsidie bij volks
huisvesting. Maar het minis
terie doet nogal lang over die
aanvragen. Daarbij korpt dat
zij haar eisen kan stellen aan
de te subsidiëren projecten,
zodat we vaak onze ingedien
de plannen moeten aanpas
sen. Daarnaast houdt het mi
nisterie streng de hand aan de
bestaande voorschrif
ten".
„Zo bestaat er bijvoorbeeld een
verordening dat iedere woon-
eenheid moet zijn voorzien
van eigen douche- en toilet
ruimte. Van de jongeren ho
ren we echter in de meeste
gevallen dat ze best genoegen
willen nemen met enkele ge
meenschappelijke sanitaire
ruimten. Maar het ministerie
heeft daar geen boodschap
aan en eist de bouw van die
ruimten. Daardoor worden de
projecten wel' duurder, en
soms zo prijzig dat plannen
niet kunnen doorgaan. En zo
staan de toekomstige bewo
ners in de kou".
Volgens Bas zou het allemaal
ook anders kunnen. Hij vindt
dat redelijke voorschriften
gehandhaafd moeten blijven,
maar volgens hem moet het
ministerie ook gehoor kun
nen geven aan de wensen van
de bewoners. Bas vindt dat de
huidige praktijk niet past in
het beleid van datzelfde mi
nisterie, dat zelf ook is over
tuigd van de noodzaak snel
tot een groot aantal woningen
voor alleenstaanden en twee-
persoons-huishoudends te
komen. Bas: „Maar als je zo
lang met bepaalde projecten
bezig bent, waar blijft die
haast dan^"
Een bijkomend nadeel van al
die vertragingen is volgens
Bas ook dat tussen het begin
van de aanvraag en de uitein
delijke toestemming de loon-
en bouwkosten stijgen. Daar
door wordt een project alleen
al duurder door het tijdver
lies. „En dat is toch doodzon
de". zegt Bas.
Naast het strikt hanteren van de
voorschriften is er ook de
subsidieaanvraag, die aan al
lerhande regelingen moet
voldoen voor er tot toestem
ming wordt besloten. Zo
heeft de afdeling Byzondere
Huisvesting bijvoorbeeld po
gingen in het werk gesteld om
een in Nijmegen gekocht
kraakpand - naar de wensen
van de bewoners - m te rich
ten als leefgemeenschap. De
subsidieaanvraag liep echter
op niets uit omdat iets derge
lijks niet past in de overheids
regelingen voor subsidie. En
zo zijn de plannen in de ijs
kast terechtgekomen.
