Gifschandaal in
W est-Duitsland
Egypte: "Israël
schept obstakel
Iraans vice-premier: "Situatie is al veel beter"
Zweden wacht op definitieve uitslag
Hoge VN-ambtenaar neemt ontslag
Rhodesië-
conferentie
verder achter
gesloten
deuren
Brandweer had autoriteiten
al lang geleden gewaarschuwd
99
NA VONDST GROTE HOEVEELHEID KUNSTSCHATTEN
DC-9 verliest staart
NAVO-
generaal
waarschuwt
politici
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1979
BUITENLAND
(Van onze correspondent)
STOCKHOLM - Ruim 5,5 miljoen
teleurgestelde Zweedse kiezers
moesten gisteren constateren dat
de definitieve uitslag van de ver
kiezingen van zondag nog even
op zich laat wachten. De mini
male winst van èèn zetel die in de
eindsprint aan de sociaal-demo
craten en communisten werd
toegekend, leverde in dit blok
slechts teleurstelling op. Men
weet namelijk dat nog 40.000 per
post uitgebrachte stemmen moe
ten worden geteld en van deze
kiezers is bekend, statistisch ge
zien, dat ze doorgaans conserva
tiever dan de doorsnee stern-
Bovendien, en dat wordt het strui
kelblok voor de socialisten, moe
ten ook nog 15.000 stemmen van
in het buitenland woonachtige
Zweden worden geteld. Van deze
mensen, die nu overigens voor de
eerste keer van hun stemrecht
gebruik kunnen maken, is be
kend dat ze grotendeels geen so
cialistische sympathieën koeste
ren. In de sociaal-democratische
terminologie worden ze dikwijls
als. belastingontduikers aange
duid. Dit omdat veel van hen
Zweden hebben verlaten omdat
het de hoogste belastingen ter
wereld heeft.
Ironisch genoeg zijn het dus deze
mensen die de weegschaal onge
twijfeld naar een niet-socialisti-
sche meerderheid zullen doen
doorslaan en de overwinning van
de conservatieve partij - met 20,5
procent de grootste geworden
van het land - zullen bevesti
gen.
Daarmee is echter het probleem
van de regeerbaarheid van Zwe
den nog niet van de baan. Onder
linge onenigheid deed in oktober
1978 de coalitie bestaande uit
conservatieven, centrum en libe
rale volkspartij uiteenvallen en
die onenigheden zijn blijven be
staan.
In de centrum-rechtse coalitie
stonden en staan dus nu alweer
de conservatieven en centrum
partij lijnrecht tegenover elkaar.
De grootste steen des aanstoots is
weer de kernenergie, met de con
servatieven als fervente voor- en
de centrumpartij als hevige te
genstander. Een compromis is al
eerder onmogelijk gebleken en
nu ligt het eraan of de centrum
partij haar ziel wil verkopen om
mee te mogen regeren.
Mogelijk wordt dit voorlopig door
te verwijzen naar de in maart vol
gend jaar te houden volksstem
ming over het al of niet uitbrei
den van het aantal kerncentrales.
Onder voorwendsel op de uitslag
daarvan te wachten zou de oude
coalitie wel van de grond kunnen
komen. Maar een "nee" in dit re
ferendum zou dan weer de cen
trumpartij van het regeringsto
neel doen verdwijnen met een
nieuwe regeringscrisis als ge
volg.
Nu de conservatieven de grootste
partij zijn geworden in het bur
gerlijke blok kan erop worden
gerekend dat er een serie veran
deringen op zowel binnen- als
buitenlands politiek gebied gaat
plaatsvinden. Of de beloofde be
lastingverlaging kan worden
doorgevoerd valt te bezien, maar
vrijwel zeker is dat de politiek be
treffende politieke vluchtelingen
stringenter zal worden. Hetzelfde
geldt voor de gastarbeiders die
illegaal in Zweden verblij-
Er zijn nu al, twee dagen na de ver
kiezingen, stemmen opgegaan
over mogelijke nieuwe verkie
zingen, na de volksstemming
volgend jaar over de kernenergie.
Een suggestie van conservatieve
zijde die door de vroegere coali
tiepartners niet in dank werd af
genomen. In verschillende com
mentaren in de media werd
maandag bezorgdheid uitge
sproken over deze nieuwe polari
sering in de Zweedse politiek die
ook door de vroegere premier en
oppositieleider Olof Palme zorg
wekkend werd genoemd.
Het zal nog enkele dagen duren
voordat de Zweden weten door
wie ze de komende driejaren ge
regeerd zullen gaan worden.
Maar hoe de uitslag ook zal zijn,
in elk geval is links noch rechts
ermee tevreden, zo valt uit alle
commentaren op te maken.
(Van c
correspondent)
HAMBURG - Hamburg is op het ogenblik het toneel "an
het grootste gifschandaal van de Bondsrepubliek. Opge
schrikt door de dood van een 13-jarige jongen die door een
exploderend projectiel uit de Tweede Wereldoorlog let
terlijk werd verscheurd, ontdekte men midden in de stad,
op het verlaten terrein van een failliete chemiefabriek,
honderden kisten en kratten met munitie, gasgranaten,
springstof en chemicaliën die bij explosie een heel stads
deel zouden hebben platgelegd.
zijn alleen in deze deelstaat exact
167.228 bommen, 10 miljoen gra
naten, 7064 mijnen, meer dan 8
miljoen handgranaten, 7 miljoen
andere explosieve wapenen en
meer dan 5600 ton munitie voor
handvuurwapenen ontdekt, uit
gegraven en onschadelijk ge
maakt. Een karwei dat 97 vuur
werkers het leven heeft gekost en
waarbij 151 werden gewond.
WÊÊKÊÊfÊÊÊ dan 500 ton
munitie en gifgas moet worden afgevoerd, hebben de autoriteiten 90 mensen geëvacueerd en 60 fabrieken in de
omgeving van de verlaten springstoffenfabriek gesloten. Eind vorige week ontdekte men de resten oorlogstuig
toen een jongetje door een gevonden granaat om het leven kwam.
Bij deze oorlogsherinnering, ten
dele slordig onder de grond ver
stopt, bevonden zich granaten
met het zwaar giftige zenuwgas
„tabun" dat, wanneer het een
maal uit het omhulsel vrijkomt,
binnen seconden de dood ver
oorzaakt.
Evacuatie
Gistermorgen werden na de ont
dekking van dit helse depot ne
gentig mensen die in de buurt
wonen geëvacueerd en zestig be
drijven met gezamenlijk 1500
werknemers gedurende de tijd
van de bergings- en opruimings
actie gesloten. Politie en soldaten
trokken rondom het terrein een
cordon van 500 meter. Artsen en
personeel van het Rode Kruis
staan klaar om bij een ongeval te
helpen. Een helikopter houdt het
opruimingswerk vanuit de lucht
in de gaten.
Zware voertuigen mogen het ter
rein niet meer oprijden, uit vrees
dat zij over verroeste granaten
rijden waardoor het gif vrijkomt
dat na vermenging met lucht
onmiddellijk dodelijk is. „Een
keer diep inademen is voldoen
de", zei een van de chemici die bij
de actie is betrokken. „Het grof
ste schandaal aan deze zaak is",
volgens de Hamburgse brand
weer, „dat wij de autoriteiten al
jarenlang hebben gewaarschuwd
dat het bij de chemiefabriek Stol-
zenberg niet pluis is, dat er mid
den in de grootste stad van de
Bondsrepubliek een dodelijk ar
senaal ligt". Volgens deze
woordvoerder moet er ook mee
worden gerekend dat op het ter
rein de zenuwgassen „Sarin" en
„Soman" werden ingegraven, die
tegen het eind van de Tweede
Wereldoorlog als Duitse geheime
wapenen werden ontwik
keld.
Over alles wat er uit de Tweede We
reldoorlog is blijven liggen en
menig burger het leven heeft ge
kost, heeft het ministerie van
binnenlandse zaken van de deel
staat Nordrhein-Westfalen giste
ren een boekje open gedaan.
Sinds 1947 tot 31 decenber 1978
CAÏRO-WASHIN GTON
(AP/Reuter) - Egypte
heeft gisteren zijn afkeu
ring uitgesproken over het
feit dat Israëlische burgers
thans een officieel fiat
hebben voor het aankopen
van grond in het bezet
Arabisch gebied.
"Israël voegt een gevaarlijk nieuw
obstakel toe aan de al bestaande
obstakels die een alomvattende
vredesregeling voor het Midden-
Oosten in de weg staan," aldus
een officiële reactie van het
Egyptische ministerie van bui
tenlandse zaken.
Het was gisteren precies een jaar
geleden dat Egypte en Israël op
het buiten van de Amerikaanse
president een basisakkoord be
reikten dat later concreet gestalte
kreeg in een vredesverdrag. Vol
gens Cairo druist het Israëlische
landaankopen-besluit in tegen
de Camp-Davidakkoorden.
Tot en met zondag kon alleen de
Israëlische regering land aanko
pen op de westelijke Jordaanoe-
(Van c
i correspondent)
GENÈVE - Prins Alfred zur Lippe-
Weissenfeld, de hoge VN-ambte
naar die naar Genève is ontboden
in verband met het feit dat de Cy
prische politie in zijn huis een gi
gantische hoeveelheid kunst
schatten heeft gevonden, heeft
zijn ontslag ingediend bij de Ho
ge Commissaris voor de Vluch
telingen. Hij was vertegenwoor
diger van de Hoge Commissaris
op Cyprus, waar sinds de Turkse
inval van 1974 nog steeds vele
duizenden vluchtelingen in
kampen leven.
Prins Alfred, een verre neef van
prins Bernard van Lippe-Biester-
feld (de tak Weissenfeld heeft
zich in 1658 afgesplitst) en als
Oostenrijker geregistreerd bij het
Hoge Commissariaat, zou vol
gens de wet van zijn land zijn
adellijke titel niet mogen gebrui
ken. De Hoge Commissaris, de
Deen Poul Hartling, heeft on
middellijk een van zijn naaste
medewerkers, de Senegalees
Abdou Ciss, naar Cyprus ge
stuurd om in samenwerking met
de plaatselijke autoriteiten een
uitgebreid onderzoek in te stel
len.
Wegens zijn diplomatieke on
schendbaarheid heeft de 57-jari-
ge prins Alfred geen gerechtelijk
vervolging te vrezen mocht hij op
onwettige wijze aan de kunst
schatten blijken te zijn gekomen.
Het feit echter dat er drie vracht
wagens vol antiquiteiten, volgens
de Cyprische autoriteiten afkom
stig uit geplunderde kerken en
musea, bij een VN-vertegen-
woordiger zijn gevonden, werpt
wel een ernstige smet op de repu
tatie van het Hoge Commissa
riaat voor de vluchtelingen.
Want ook al heeft prins Alfred de
kunstvoorwerpen als verzame
laar - zoals hijzelf meerdere ma
len heeft verklaard - in winkels
gekocht, dan nog blijft het een
ernstig incident. Want een verte
genwoordiger van het Hoge
Commissariaat voor de Vluchte
lingen moet zich in de allereerste
plaats bekommeren om het lot
van de vluchtelingen in plaats te
ijveren voor uitbreiding van zijn
kunstcollectie. Daarnaast dient
hij zich te allen tijde en onder alle
omstandigheden neutraal op te
stellen.
Het kopen van een Grieks-ortho
dox kerkomament in een stads
deel dat door Turken is bezet, kan
in de gevoelige Grieks-Turkse
verhoudingen op Cyprus moei
lijk doorgaan voor een neutraal
optreden. De Grieks-Cyprioten
gaan ervan uit dat dergelijke
voorwerpen zonder twijfel zijn
gestolen uit Grieks-orthodoxe
kerken in bezet - en door de vroe
gere Grieks-orthodexe bevolking
verlaten - gebied.
Een extra pijnlijk detail is dat de
prins aan het hoofd stond van een
afdeling die de belangen moest
behartigen van de mensen die
hun bezittingen bij Turkse inva
sie waren verloren. Volgens de
geruchten is hij aangegeven door
een dienstmeisje dat in zijn huis
werkte.
BOSTON (UPI) - Een DC-9 van Canada Air met 38 passagiers en vijf
bemanningsleden aan boord heeft gisteren een noodlanding gemaakt op
het vliegveld van Boston kort dadat het toestel op 8.000 meter hoogte een
deel van de staart had verloren.
Een stewardes werd licht gewond. De druk in de cabine viel weg, maar
„het vliegtuig landde 24 minuten later veilig", aldus een woordvoerder
van de havenmeester in Massachusetts.
Het vliegtuig vloog naar Yarmouth en Halifax in Nova Scotia en was
ongeveer 95 km van het vliegveld van Boston toen het staartstuk eraf
viel. De gezagvoerder besloot onmiddellijk naar Boston terug te keren.
Het vliegtuig landde veilig. Geen der passagiers werd gewond.
ver en in de Gazastrook. Nu kan
elke willekeurige Israëli dat
doen, al is het voorbehoud ge
maakt dat de militaire autoritei
ten hem toestemming moeten
geven om langer dan 48 uur aan
een op zijn nieuwe bezit te ver
blijven.
Het is niet bekend of de Israëlische
regering haar besluit expres heeft
laten samenvallen met "Een jaar
Camp David" maar ten overvloe
de is nog eens gebleken dat die
akkoorden tot dusver slechts ten
dele zijn uitgevoerd. De betrek
kingen tussen Israël en Egypte
ontwikkelen zich naar wens,
maar al de andere elementen van
de Camp-Davidakkoorden - met
name natuurlijk dat van de Pale
stijnse autonomie - zijn nog niet
eens volledig ter sprake geko
men, laat staan opgelost.
De Egyptische verklaring van gis
teren is tamelijk scherp verwoord
en maakt duidelijk dat Cairo zich
door het Israëlische besluit te
genover de Arabische wereld in
zijn hemd voelt gezet.
De Israëlische beslissing, zo heet
het, "is naar letter en geest strij
dig met de akkoorden van Camp
David, omdat het een poging is de
uitslag van de onderhandelingen
(over Palestijnse autonomie, red.)
te beïnvloeden".
Door het besluit, aldus het Egypti
sche ministerie van buitenlandse
zaken, "vraagt men zich tevens
af, in hoeverre Israël van plan is
zich te houden aan datgene waar
toe het zich heeft verplicht, met
name de erkenning van de rech
ten van het Palestijnse volk".
De Israëlische minister van bui
tenlandse zaken Mosje Dajan
meent dat de geschillen die Israël
scheiden van de Palestijnen klei
ner zijn dan de kloof die gaapte
tussen Israël en Egypte voordat
een jaar geleden de akkoorden
van Camp David werden geslo
ten. Hij zei dat gisteren tijdens
een bijeenkomst op het Witte
Huis, ter gelegenheid van de eer
ste verjaardag van de akkoorden
van Camp David.
SCHALMSTADT - De bevel
hebber van de NAVO-troepen
in Centraal Europa, de West-
duitse generaal Gerd Schulze,
heeft gisteren de politici van
de NAVO-landen ernstig ge
waarschuwd snel een beslis
sing te nemen over een ant
woord op de nieuwe Russi
sche SS 20-raketten. „De
NAVO staat voor de meest
kritieke situatie in vele ja
ren". Schulze zei dit op een
persconferentie in Schalm-
stadt in Duitsland, waar hij
een grote najaarsoefening van
de NAVO inspecteerde.
„Wij kunnen niet toestaan dat er
een kloof ontstaat in de af
schrikking", zei hij. „We moe
ten tegenover elke dreiging
een antwoord zetten". Schul
ze sprak - vrij ongebruikelijk
voor een militair - de hoop uit
dat „de politieke leiders de
moed hebben een verstandi
ge beslissing te
Daarmee zei hij in bedekte ter
men dat de NAVO spoedig
met eigen nieuwe raketsys
temen moet komen om de
Russische dreiging te weer
staan. Hij zei dat als die be
slissingen niet worden geno
men, de verantwoording voor
wat er gebeurt bij de politici
ligt. Volgens Schulze moeten
de politici weten dat zij met
hun beslissingen niet kunnen
wachten tot het moment dat
de vijand aanvalt.
De Westduitse generaal Schul
ze gaat volgende week als be
velhebber van de NAVO-
troepen in Centraal Europa
met pensioen. Hij heeft zijn
afscheid aangegrepen om nog
eens duidelijk te maken dat,
in zijn ogen, de NAVO bezig is
militair achterop te raken bij
de eventuele vijand, het War-
schau-Pakt.
(Van onze correspondent)
LONDEN - De Rhodesië-conferen-
tie zet zich onder de hervatting
(gisteren) voor onbepaalde tijd in
bilaterale gesprekken voort. Dat
wil zeggen dat de Britse af
gevaardigden in afzonderlijk
overleg zullen treden met elk van
de twee overige delegaties - die
uit Salisbury onder leiding van
Abel Muzorewa en die van het
Patriottisch Front onder leiding
van Nkomo en Mugabe. Van deze
gesprekken zullen geen officiële
verslagen worden verstrekt.
Tegen deze laatste manoeuvre van
Britse zijde om de conferentie
gaande te houden, tekende Jos
hua Nkomo symbolisch protest
aan. Hij zei dat zijn mannen naar
Londen waren gekomen om een
conferentie van alle partijen bij te
wonen, maar hij verzette zich
verder niet tegen de voorgestelde
procedure.
De laatste plenaire zitting werd be
steed aan een discussie over
vooral de door het Patriottisch
Front ingediende ontwerp-
grondwet. Het Patriottisch Front
wenst onder andere geen consti
tutioneel staatshoofd met gerin
ge macht (Nkomo vroeg: „Wil de
Britse regering van Rhodesie
soms een monarchie maken?"),
maar een president met uitvoe
rende macht naar Amerikaans
voorbeeld.
Het Patriottisch Front is ook tegen
een Rhodesisch Huis van Af
gevaardigden op basis van regio
nale vertegenwoordiging en met
gegarandeerde zetels voor de
blanke minderheid. Nkomo, die
door zijn zegslieden steevast
wordt aangeduid als „kameraad
president Nkomo", zei daarover
dat het Britse parlement dan
maar eerst het goede voorbeeld
diende te geven met een herver
deling van het Lagerhuis in zetels
voor de verschillende Britse re
gio's.
Na de aanloop van de afgelopen
week, waarop blijkbaar meer in
de wandelgangen werd bereikt
dan aan de conferentietafel, gaat
de conferentie zich nu eindelijk
bezighouden met het kraken van
de harde noten. De bilaterale
formule voor de gesprekken
voorkomt in elk geval voorlopig
dat Salisbury en het Patriottisch
Front elkaar ter conferentie kra
ken en verhindert misschien een
voortijdig einde van deze elfde
Britse poging om het Rhodesi-
sche probleem tot een oplossing
te brengen.
Een parlementariër van de partij
van premier Muzorewa is zondag
samen met twee medewerkers
vermoord tijdens een officiële
missie. Dit heeft een militaire
woordvoerder gisteren beves
tigd
De 47-jarige Terence Mashamban-
haka maakte samen met vier me
dewerkers een tocht door het re
servaat van de Chiweshe stam om
bij guerrillastrijders steun te ver
krijgen voor de onvoorwaardelijk
amnestie die in juli werd afge
kondigd
Mashambanhaka werd (evenals
twee van zijn reisgenoten) neer
gehaald met een bijl, aldus de
militaire woordvoerder die eer
der berichten van regeringstroe
pen bevestigde.
(Van onze speciale verslaggever
Marien van den Bos)
TEHERAN - „Na zeven maanden
revolutionaire arbeid kan ik nu
zeggen dat er een zekere politieke
stabiliteit is in Iran", aldus vice-
premier Kazem Tabatabai in een
gesprek zondag in het kantoor
van eerste minister Bazargan.
„Binnen een of twee maanden
zijn we ook bevrijd van de nood
zaak van de revolutionaire comi
tés. Deze groepen van gewapen
de burgers waren na de revolutie
noodzakelijk, omdat de strijd
krachten in een staat van ontbin-
t ding verkeerden. Maar de politie
is weer voor driekwart op de been
en de grenzen zijn weer voor 70
procent beveiligd".
„Harmonie is er nog niet, niet bin
nen de regering en niet tussen de
geestelijke en politieke leiders,
maar de situatie is al veel beter
dan in het begin. Ik ben een op
timist en mijn mening is - zo hoop
ik tenminste - dat binnen een half
jaar de interne problemen zullen
zijn opgelost". De jonge bureau
craat roert driftig in zijn kopje
koffie.
De onlangs gekozen Raad van Des
kundigen vergadert inmiddels
dagelijks over de inhoud van de
grondwet voor de Iraanse-Islami-
tische Republiek. Omdat de le
den nagenoeg allemaal geestelij
ken zijn en gewend te preken
voor gelovigen, lopen de verga
deringen wat de tijdsduur betreft
danig uit de hand. Op het leer en
pluche waar eens de door de sjah
benoemde, keurig in het pak ge
stoken „parlementariërs" verga
derden, worden heftige discus
sies gevoerd door mannen met
grote baarden en tulbanden en
één vrouw. Ook tijdens het spre
ken draagt ze de zwarte „tsjador"
zo plichtsbewust, dat maar één
oog zichtbaar is.
Zo te zien gaat dit alles er keurig en
parlementair aan toe, maar de
uitslagen van de achtereenvol
gende stemmingen zijn vrijwel
identiek. Zoals bij het vijfde
principe van de grondwet over de
„Velajat-e Faqih", waarbij de
hoogste autoriteit op het gebied
van de islamitische wetten (Aja-
tollah Chomeini) zal regeren als
de vertegenwoordiger op aarde
van de - verdwenen - twaalfde
imam. Van de 65 aanwezige ver
tegenwoordigers stemden er 53
voor, 8 tegen en 4 onthielden zich
van stemming.
Voor de vermaarde Iraanse schrij
ver en politicus Ali Asghar Haj
Sejed Javadi is dat de reden
waarom hij zijn krachten niet wil
verspillen aan het formuleren
van een nieuwe grondwet. Na de
dood van Ajatollah Taleghani zou
hij in aanmerking komen om de
opengevallen plaats in de Raad
op te vullen, zo heeft het ministe
rie van binnenlandse zaken be
slist.
„Het heeft geen enkele zin te probe
ren in die Raad enige invloed uit
te oefenen," zegt Javadi. „Want
als ik erbij zou zitten, zou ik de
vierde of vijfde niet-religieuze
zijn. Wat er nu gebeurt, is dat één
religieuze groep gebruik maakt
van haar macht om haar mening
op te dringen".
Op de vraag hoe dat zover heeft
kunnen komen, antwoordt Java
di: „De meest orthodoxe geeste
lijken hebben een politieke partij
in het leven geroepen (de Partij
van de Islamitische Republiek)
en hebben tegelijkertijd mis
bruik gemaakt van het religieuze
leiderschap van Ajatollah Cho-
„Ze hebben geprofiteerd van het
feit dat de meerderheid van de
ongeletterde mensen (zo'n 60 tot
70 procent) niemand anders ken
de dan enkele religieuze leiders.
Groepen aanhangers van de par
tij hebben mensen gedwongen
voor hun lijst te stemmen; ze
hebben geprofiteerd van de offi
ciële propaganda; ze hebben ge
profiteerd van het woord „islam"
en van de naam van de republiek.
Daarom zijn er zo weinig leken
gekozen".
In afzonderlijke gesprekken lijken
vice-premier Tabatabai en Javadi
het over één zaak roerend eens.
De huidige politieke problemen
moeten worden verklaard uit het
totale gebrek aan politieke orga
nisatie tijdens de dictatuur van
de sjah. Over de nabije toekomst
lopen de meningen echter ver
uiteen.
Tabatabai: „De eerste verkiezingen
hebben plaatsgevonden; de raad
die de grondwet moet uitwerken
is aan de slag en op de ministeries
hebben we onze draai zo'n beetje
gevonden. Om de politieke stabi
liteit zeker te stellen, is het nu nog
zaak een president en een parle
ment te kiezen. Tegen die tijd ho
pen wij stapje voor stapje de boel
weer aan het draaien te heb
ben".
Volgens Javadi gaat Iran echter
„een periode tegemoet waarin de
ontevredenheid nog verder zal
groeien". „De regering is niet in
staat de sociale en economische
problemen op te lossen, zodat een
gevaarlijke situatie kan ontstaan.
Als deze onzekerheid blijft
voortduren, mag een nieuwe re
volutie zeker niet worden uitge
sloten. In feite zijn er dan maar
twee mogelijkheden: een militai
re coup met een dictatoriaal re
gime, alhoewel het volk daar wel
op bedacht la Ben tweede, meer
realistische mogelijkheid is een
harmonisatie van de macht van
de geestelijken met de niet-reli-
gieuze groeperingen".
