Een "geweldig zwak" voor Wiersinga
Leidenaar Aad Jansen
heeft de 'bakkeritus'
"Ik haal de hele
wereld in m'n huis"
"De eerste keer sta
je wat te stotteren"
Jezus geen dekmantel
De Gaay Fortman senior:
Volzinnen
zonder
praktijk
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1979
Gereformeerden zijn geneigd
iets te vlug te hoop te lopen.
Een kerk moet tegen wat op
schudding kunnen. Ook als
die opschudding wordt ver
oorzaakt door iemand die
misschien beter nog twee
jaar had kunnen wachten
met te publiceren wat hij op
dit ogenblik publiceert.
Dat antwoordde de bekende
prof. mr. W. F. de Gaay Fort
man, belijdend lid van de Ge
reformeerde Kerken, op de
vraag van een medewerker
van het Centraal Weekblad
van deze kerken of hij de ont
wikkeling in zijn kerk, on
danks al het rumoer om pro
gressieve theologen als Kui-
tert en Wiersinga, toch posi
tief beoordeelt. Met beiden is
prof. De Gaay Fortman het
soms niet eens, maar hij vindt
dat dit in de kerk moet kun
nen, "want uiteindelijk heeft
iedereen zijn eigen theologie".
"Ik denk dat geen twee men
sen het christelijke geloof op
dezelfde manier beleven".
Verdragen
Prof. De Gaay Fortman heeft
indertijd zelf als rector de
promotie van dr. Herman
Wiersinga - nu gereformeerd
studentenpredikant in Lei
den - voorgezeten en de moei
lijkheden binnen de theologi
sche faculteit van de Vrije
Universiteit over deze promo
tie meegemaakt.
Hij heeft een "geweldig zwak"
voor Wiersinga. De manier
waarop deze als dominee op
Curacao telkens weer de aan
spoelende en weer verdwij
nende Nederlanders tege-
moettrad en probeerde van de
kerk van Curacao echt een
kerk van het eiland te maken
en niet een kerk voor een
apart groepje, heeft hij altijd
hoog gewaardeerd.
En wat de theologie van Wier
singa betreft: "Naar mijn
mening accentueert hij één
element van de verzoening
tussen God en mensen, name
lijk dat deze gericht is op de
wereld, ook op de omzetting
van de structuren in de we
reld. Daar maakt hij het een
en het al van, terwijl - en dat
heb ik altijd heel mooi van
hem gevonden - Kuyper heeft
gezegd dat hier twéé kanten
aan zijn. Daar is ten eerste
wat God persoonlijk aan je
doet. En ten tweede wat God
door Jezus Christus in de or
deningen van de wereld doet.
Ik vind dat je elkaar in die
onderscheiden accentuering
moet verdragen"
Over Kuitert zegt hij: "Hij heeft
veel mensen de bijbel opnieuw
leren lezen. Dat mag men ook
wel eens bedenken. Kuitert
heeft in de studentenwereld
een reuze invloed gehad, en
niet een invloed die ze van het
christendom afdreef maar
juist een die ze naar het chris
tendom trbk".
Open sfeer
Prof. De Gaay Fortman sr. is
opgegroeid in een gezin dat
qua levensovertuiging hele
maal hoorde bij het gerefor
meerde geloofstypemaar dat
alle krampachtigheid miste
die vaak aan dat geloofstype
eigen was. Vanzelfsprekend
werd hij in zijn jonge jaren
lid van de Nederlandse Chris-
ten-Studenverenigingde
NCSV.
"Ook daar was de sfeer open en
was men veel meer gericht op
de moderne vragen van het
sociale leven, de economische
ordeningde verhouding kerk
en staat, het verzet tegen het
fascisme en vooral ook het op
komende nationaal-socia-
lisme. Dat kwam daar meer
aan de orde dan in onze eigen
kringwaar men heel erg in de
dogmatische vragen bleef ste
ken". Al in zijn studententijd
onderging De Gaay Fortman
de invloed van de grote Zwit
serse theoloog Karl Barth.
"Het lezen van hem vond ik
een verademing. Het was
ruimer, wijder en dieper dan
wat ik in eigen kring kon op
pikken".
Die woorden - ruimer, wijder en
dieper - past prof. De Gaay
W.F. de Gaay Fortman
uiteindelijk heeft iedereen
zijn eigen theologie
Fortman ook toe op de tegen
woordige ontwikkelingen in
de Gereformeerde Kerken.
Overigens kan de richting die
de Nederlandse Christen-
Studentenvereniging nu uit
gaat zijn instemming niet
wegdragen. "De NCSV is veel
te sterk georiénteerd op het
marxisme en geeft daaraan
een te groot gewicht. Er wordt
te weinig rekening gehouden
met de bijbelse traditie die je
in de NCSV had. Op zeer in
dringende manier werd daar
heel veel aan bijbelstudie ge
daan. Nou, dat is praktisch
verdwenen. Het is nu eigen
lijk meer "wat heeft het
marxisme de bijbel te zeg
gendan omgekeerd".
Schaduwkant
De ruimte waarin de Gerefor
meerde Kerken heden ten da
ge ademen komt voor prof. De
Gaay Fortman het duidelijkst
tot uitdrukking in de zeer toe
genomen internationale con
tacten, zoals het lidmaat
schap van de Wereldraad van
Kerken, en in de manier
waarop de theologische hoge
school in Kampen en de theo
logische faculteit van de Vrije
Universiteit opereren. "Dat
vind ik een aantrekkelijker
soort theologie dan in de jaren
dat ik zelf student was".
Aan de opleving van de op een
voudige evangelisatie gerich
te preken, die in niets ver
schillen van wat vijftig jaar
geleden vanaf sommige kan
sels werd gehoord, ziet De
Gaay Fortman duidelijk een
schaduwkant. "Ze gaan er
vanuit dat, als je Jezus lief-
hebt, je moeilijkheden zijn
opgelost. Ik geloof dat het an
ders is. Jezus brengt geen op
lossing. Hij verlost, verzoent,
heelt, reinigt. Maar iemand
die te weinig geld heeft krijgt
niet méér geld. En iemand die
dodelijk ziek is wordt niet be
ter. Maar je kunt het wel dra
gen".
Het volgen van Jezus leidt ertoe
dat op deze wereld tekenen
van het Koninkrijk worden
opgericht. "Maar", zegt prof.
De Gaay Fortman, "dat is iets
geheel anders. Dat is pas het
echte".
Kritisch. De bisschoppen
Polen hebben zondag de i
katholieken in dat land opgeroe
pen kritisch te zijn tegenover wat
de publiciteitsmedia bieden.
"Wij moeten er rekening mee hou
den", aldus de bisschoppen, "dat
de massamedia in ons land
meestal in handen zijn van men
sen die door het atheïsme zijn be
smet pf die vijandig staan tegen
over de activiteiten van de kerk".
De bisschoppen klagen dat de
staats-tv bij voorkeur zondags
tijdens de kerkdiensten de beste
films en series vertoont, "met de
kennelijke bedoeling de kinde
ren uit de kerk te houden".
Korvetten. Twintig oud-mede
werkers van zending en missie
vragen de ministers Van der
Klaauw en De Koning (respectie
velijk van buitenlandse zaken en
van ontwikkelingssamenwer
king) in een brief de voorgeno
men levering aan Indonesië van
drie korvetten (oorlogsvaartui
gen) opnieuw in overweging te
Dr. Van Loon (vrijzinnig hervormd):
De Vereniging van Vrijzinnige
Hervormden in Nederland heeft
op een algemene vergadering in
Veendam gekozen voor een cen
traal bestuursmodel, waarbij het
accent ligt op het landelijke ver
band en niet meer op de provin
ciale verenigingen, die tot nu toe
de basis vormen. De Groninger
en Friese afdelingen hadden be
zwaren tegen dit besluit. Als het
onderzoek naar de voorgenomen
structuur, waarmee een commis
sie nu bezig is, werkelijk tot cen
tralisatie leidt, zou de Friese ver
eniging weieens een eigen weg
kunnen gaan.
In zijn jaarrede zei de voorzitter van
de vrijzinnige hervormden, dr. ir.
L. C. van Loon uit Wageningen,
dat vrijzinnigen steeds moeten
pleiten voor minderheden die in
hun mogelijkheden tot zelfver
werkelijking worden beknot.
"Waar maatschappelijke structu
ren de mens bedreigen, zullen wij
steun moeten verlenen aan alle
initiatieven die erop gericht zijn
dat de mens zich vrij kan ont
plooien in een rechtvaardige sa
menleving. De kerk zal nooit de
indruk mogen wekken, steun te
geven aan een politiek systeem.
Wel moet zij situaties signaleren
waarin de vrijheid, de humaniteit
en de menselijke waardigheid
geweld wordt aangedaan".
De heer Van Loon kon geen begrip
opbrengen voor de motieven van
hen die "in Jezus' naam" de wa
pens opnemen voor hun bevrij
ding, vanuit de gedachte dat Je
zus ook naar het geweer zou het*
ben gegrepen als hij nu had ge
leefd. "Hoe gerechtvaardigd hun
strijd ook mag lijken, het gebrui
ken van Jezus als dekmantel is
niet in overeenstemming te
brengen met het evangelie", al
dus dr. Van Loon. "In deze vorm
is er geen principieel verschil met
een situatie zoals in Iran, waar de
godsdienst als politiek systeem
verwordt tot terreur". De heer
Van Loon pleitte voor een kerk
"dicht bij de mensen".
De Vereniging van Vrijzinnige
Hervormden telt op het ogenblik
105 afdelingen met in totaal 147
voorgangers.
ces van militarisering in een land
met een militair bewind".
Ze is ook in strijd met de regerings
nota "De rechten van de mens in
het buitenlandse beleid", waarin
"Bij het verwerven van deze op
dracht heeft het belang van de
Nederlandse scheepsbouw-in-
dustrie een grotere rol gespeeld
dan de vraag wat Nederland kan
bijdragen aan het lenigen van de
nood van de Indonesische bevol
king", aldus de briefschrijvers.
"Deze levering versterkt het pro-
De afgevaardigde van de Rus-
sisch-orthodoxe Kerk bij de
Wereldraad van Kerken prof.
dr. Vitali Borovoj verwijt de
diplomaten van het Vaticaan
dat zij wel verklaringen met
prachtige volzinnen en edele
ideeën uitgeven maar zich
daarbij altijd op de vlakte
houden. Dit in tegenstelling
tot de Wereldraad van Ker
ken, "een kleine club verge
leken met het machtige Vati
caan", die wèl zijn nek durft
uit te steken en concrete actie
onderneemt, zoals op het ter
rein van de mensenrechten.
Borovoj sprak op een bijeen
komst in Polen, in het kader
van een door drie rooms-ka-
tholieke groeperingen geor-
ganiseerde internationale oe
cumenische vredesconferen
tie. Ook vier Nederlanders
waren daar aanwezig, onder
wie de voorzitter van het In
terkerkelijk Vredesberaad,
drs. Ben ter Veer. De confe
rentie werd gehouden in ver
band met de herdenking van
de Duitse inval in Polen veer
tig jaar geleden en had de ver
antwoordelijkheid van de
christenen voor de vrede tot
thema.
In de toespraken en de werk
groepen - er waren ongeveer
150 deelnemers uit ruim 20
Oost- en Westeuropese lan
den - werd er steeds vanuit
gegaan dat oude begrippen
zoals "rechtvaardige oorlog"
zijn achterhaald. Oorlog kan
geen middel meer zijn om
problemen op te lossen, en de
vrede kan geen stand houden
zonder gerechtigheid.
De Nederlandse delegatie ver
telde de conferentiegangers
iets over de activiteiten van
het Interkerkelijk Vredesbe
raad en over de vredesweek.
staat dat leveranties van militaire
goederen zorgvuldig op hun poli
tieke merites worden beoor
deeld, vooral als er gevaar bestaat
dat het materiaal tegen de plaat
selijke bevolking wordt gebruikt.
De briefschrijvers, onder wie dr. L.
Oranje (Kampen), dr. C. H. Koet
sier (Amsterdam), ds. P. P. van
Lelyveld (Utrecht) en father W.
Roetenberg (Voorburg), menen
dat dit gevaar in Indonesië inder
daad bestaat.
Racisme. Het internationale be
raad van de Wereldraad van Ker
ken over het antwoord van de
kerken op het "racisme in de ja
ren tachtig" zal in juni volgend
jaar in ons land plaats hebben.
Kcrt geleden vroeg de secretaris
generaal van de Wereldraad, dr.
Philip Potter, of de Raad van
Kerken in Nederland als gastheer
voor deze consultatie wilde op
treden. De raad heeft hierop nu
eenstemmig ja gezegd.
Kampen en Apeldoorn. Met een
rede over "Dromen onder de
druk van de tijd" heeft dr. A. J.
Jelsma aan de theologische ho-
geschool van de Gereformeerde
Kerken in Kampen het ambt
aanvaard van gewoon hoogleraar
in de kerkgeschiedenis. Prof.
Jelsma (46) is de opvolger van
prof. dr. J. Plomp. Hij was al van
1970 af wetenschappelijk hoofd
medewerker aan de hogeschool.
Het gebouw van de theologische
school van de Christelijke Gere
formeerde Kerken in Apeldoorn
is uitgebreid met een biblio
theek- en ontmoetingsruimte en
een aantal collegezalen. De ver
bouwing heeft ongeveer twee
miljoen gulden gekost. De school
is het nieuwe cursusjaar inge
gaan met 90 studenten. Een aan
tal van hen komt uit de Neder
lands Gereformeerde Kerken
(vrijgemaakt buiten verband), die
geen eigen opleiding hebben.
I Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Scheveningen
C. J. Hollemans Marken-Binnen
(laatstelijk zendingspredikant),
te Westerhaar P. L. de Jong
(West-Duitsland), te Groenekan
A. Vlietstra Doornspijk; aange
nomen naar Hoogvliet H. van den
Heuvel Maarssen, naar Nieu-
wendijk J. E. W. Nicolai Zeven
hoven (die bedankte voor Elburg
en Waardenburg); bedankt voor
Hoogeveen L.Gulmans Buiten
post.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Medemblik kandidaat
W. den Braber aldaar, naar Hoo-
gezand J. A. van Hooydonk Via-
nen; beroepbaarstelling dr. W.
van der Zwaan te Leiden.
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
Aad Jansen, een gewezen doch fanatiek zendama
teur: „Als het moet kan ik over een uur al in de
lucht wezen. Ik hoef als het ware maar te kikken
en ik heb een nieuwe bak."
Toegegeven, ogenschijnlijk hebben Jansens ge
spierde woorden verbluffend veel weg van on-
vervalste Leidse bluf, maar naarmate je langer
met hem praat wordt duidelijk dat de 36-jarige
Leidenaar voor elk woord dat hij gebruikt hele
maal instaat. Er, zogezegd, zijn handen voor in
het vuur steekt, zonder daarbij het risico te lopen
dat ze vlam vatten.
Aad Jansen volgt de landpira
ten en zeezenders op de voet.
Zit bijkans de ganse dag aan
zijn wereldontvanger gekluis
terd. Zegt dan ook met een
stalen gezicht: „Ik haal de
hele wereld in mijn huis. 's
Avonds wil ik Arabië nog wel
'ns te pakken krijgen. Zonder
buitenantenne nog wel."
Juist zo'n buitenantenne was er vorig
jaar juni de oorzaak van dat Aad Jan
sen voor de tweede keer door de poli
tie werd gesnaaid. Behalve dat zijn
apparatuur in beslag werd genomen,
kreeg hij van de politierechter een
boete van 500 gulden en veertien da
gen voorwaardelijk aan zijn broek.
„Wanneer ik nou weer m de fout mocht
gaan, en dat doe ik al voordat ik er de
winkel mee ben uitgelopen, moet ik
zitten. Buiten dat is het zonde van het
geld. Als je nagaat dat ik toen mijn
buizenbak ben kwijtgeraaktEen
prachtbak, waar nu haast niet meer
aan te komen is, dan is dat toch vier-
vijfhonderd gulden watje plotsklaps
gedag kunt zeggen."
Geen kwaad
„Met die veertien dagen voorwaarde
lijk, pas ik nu wel op. Kolder eigenlijk
dat je zo'n straf krijgt omdat je ge
woon een praatje maakt. Daar zie ik
niks geen kwaad in. Voordat die wet
in 1974 van kracht werd, had half Lei
den zo'n bakkie. Maar de staatssecre
taris moest er zonodig een eind aan
maken. 'Maak dat praatje maar over
de telefoon', zei hij."
„En dan zeggen ze wel 'ns: 'Joh, ga dan
een D- of C-machtiging halen, zodat
je legaal op de band kunt gaan'. Maar
ja, voor iemand met alleen lagere
school is dat veel te moeilijk. Deert
mij niet hoor. Ik heb van anderen
vernomen datje met zo'n machtiging
ook niet zo uit de voeten kunt."
„Vrienden zeggen dat ze louter techni
sche gegevens mogen uitwisselen
met zo'n licentie. Dan kun je wel op je
vingers natellen dat je gauw raakt
uitgepraat. En wat zie je dan. Ze grij
pen allemaal terug naar de 27 MC.
Kunnen ze tenminste over gezellige
dingen kletsen."
'Alpha'
Praten met Aad Jansen vergt een zeke
re inleving in het jargon dat een
beetje zendamateur eigen behoort te
zijn. Zo bezigt hij om de haverklap
termen als 'd'r in gaan', 'toeteren'
(andermans zender gebruiken), 'al
pha' (een vrouwelijke piraat) en 'een
break geven'. „Dat laatste doe je dus
op de 27 MC als je er in wil. Dan geef je
meestal via oproepkanaal 14 een sein
tje. Roep je dus: 'Is er nog iemand
standing-by, hier is Badge'. Dat was
ik dus."
„Als je dan met een mede-hobbyist
contact hebt, moet je van dat op
roepkanaal afgaan. Dan kan er een
ander op. Sommigen doen dat niet.
Anderen kunnen er ten gevolge daar
van met geen mogelijkheid doorheen
en zo krijg je de grootste trammelant.
Enorme scheldpartijen, je hebt dan
een compleet hoorspel."
„Je hebt ze ook die een stuk in de kraag
hebben en dan op de band vunzige
taal gaan zitten uitslaan. En dan moet
je op dat moment toevallig ook nog
een alpha op de band hebben zitten.
Nou dan weetje helemaal niet watje
hoort. Zo vies, zo smerig, dat je je ont
vanger maar gauw uitdoet, anders
zou je doodziek worden."
Niet leuk
„Nee, dat is niet leuk meer. Als je die
gasten gaat opsporen, kom je vaak in
Den Haag terecht. Daarom kan ik
best begrijpen waarom in Den Haag
zo streng gecontroleerd wordt. Daar
worden ze regelmatig uitgepeild. Is
het geregeld bal. Halen ze zo'n zen
damateur mooi uit zijn laatste ver
schoning. Wat ik daarmee bedoel?
Nou gewoon, dat ze gaan bakkeleien,
gaan hoeken. Meppen, zoals je wilt."
„Dat fanatieke heb je trouwens wel
meer. Op de Veluwe bijvoorbeeld.
Daar krioelt het van de bakken. Wan
neer daar iemand in de microfoon
zegt: 'Jongens ik moet uit de band, de
politie staat voor m'n deur', dan
schiet Jan en Alleman hem als de
wiedeweerga te hulp. Jaah, maar al te
vaak moet de politie daar afhaken
omdat zij anders een complete veld
slag riskeert. Dat is geen s
Bakkeritus
Aad Jansen, verwoed verzamelaar van
piratenstickers, posters, kortom alles
wat met landpiraten en zeezenders te
maken heeft, zoekt op zijn wereld
ontvanger Radio Delmare (Neerlands
jongste piraat, waarop souveniijager
Aad onlangs een kijkje is wezen ne
men) op. Moet onderwijl even kwijt
dat Hilversum 3 hem een vuiltje in het
oor is. „Het heet een popstation te
zijn. Laat me niet lachen. Haha."
Zes jaar zit Aad Jansen nu in de zender-
busmess. „Of ik er bezeten van ben?
Ja maar wij hebben daar een woord
voor. Noemen dat de bakkeritus. Als
je eenmaal je microfoon vrees over
wonnen hebt, kom je niet meer van
die bak af."
Microfoonvrees??
„Ja. De eerste keer weetje niet watje
moet zeggen. Sta je te stamelen en te
stotteren. Kijk, je hoort wel dingen
maar je kunt er nog niet over meepra
ten. Maar dat gaat vanzelf wel over,
hoor."
Radio Condor
Het mag duidelijk zijn dat Aad Jansen
weet waarover hij praat. „Ik krijg veel
post, uit binnen- en buitenland. Hier
heb je zo'n brief. Of ik weet wanneer
en hoelang Radio Condor voor het
laatst in de lucht is geweest. En zo
niet: of ik dat wil uitzoeken. Best wel,
zulke dingen doe ik graag. Ga er dan
ook meteen aan beginnen", licht Aad
Jansen toe. En voor de verandering
legt hij zijn oor maar eens op Radio
Caroline te luister.