Stan Kenton: leven voor
de progressieve jazz
Bandleider
op 67-jarige
leeftijd in
Hollywood
overleden
MAANDAG 27 AUGUSTUS 1979
VARIA
Het was weer even leuk in Am
sterdam. Het Leidseplein was
herschapen in een „uit
markt", met stalletjes waar je
kon vernemen welke theater
activiteiten er in het komende
seizoen te verwachten zijn, en
er werd op verschillende pun
ten gedanst, gemusiceerd, to
neel gespeeld en gecircusd. U
denkt misschien dat „circus
sen" geen goed Nederlands
werkwoord is, en daar hebt u
ook wel gelijk in, maar het is
wel de manier waarop kinde
ren die praten leren van zelf
standige naamwoorden
werkwoorden fabriceren. Als
Sara van vier met een ballon
speelt, is ze aan het „ballon
nen", speelt ze met een vlieg
tuig dan is ze aan het „vlieg
tuigen", doet ze balletpasjes
dan is ze aan het „balletten"
probeert ze met een spring
touw te springen dan is ze aan
het springtouwen"bespeelt
ze op haar eigen wijze de pia
no bij oma dan is ze aan het
„pianoën", als ze ons met het
fototoestel bezig ziet dan wil
ze ook evenfototoestellen"en
ze komt thuis met de medede
ling dat ze lekker ,jgezand-
bakt" heeft.
Portemonneetje
We waren nog maar nauwelijks
op het Leidseplein aangeko
men, of een mevrouw met een
boodschappentas drukte Sa
ra in het voorbijgaan een
Banjo" in haar hand. Opge
togen verbijstering! Zomaar
twee wafels met gemalen pin
da's in cacaofantasie gekre
gen, voor niks niemendal, en
ze hoefde er niet eens „dan-
kuwel" voor te zeggen, wat
aardig van zo'n mevrouw
Toevallig was ons hetzelfde,
maar dan anders, een week
eerder op de Waterlooplein-
markt, overkomen. We had
den Sara een briefje van 5
gulden gegeven, dat mocht ze
naar eigen goeddunken be
steden (bewaren voor later
mocht natuurlijk ook). Ze be
keek met grote aandacht rin
getjes, waarvan we zeiden
dat ze in haar prijsklasse
pielen, oude boekjes, kettink
jes, maar het werd ons al
gauw duidelijk dat ze toch het
meest verslingerd was ge
raakt aan een kitscherig mi
niatuurpistooltje dat f3 $5
kostte. Kijk nu eerst nog maar
eens goed rond, zeiden we, we
zijn nog niet op de helft,en als
je geld op is, kun je niets an
ders meer kopen, dus we koch
ten het pistooltje nog niet. Aan
de andere kant van de markt
stuitte ze op een bak met plas
tic portemonneetjes in de
vorm van poesjes, eekhoorn
tjes en kuikentjes, ze kostten
fl en ze wou zo'n eekhoorn-
portemonneetje. Dat kon. Met
het portemonneetje in de lin
kerhand en het biljet van vijf
gulden in de rechterhand
stapte ze ietwat beschroomd,
maar toch ook met de routine
van een regelmatige kwar
tjesgeefster aan de orgelman,
naar de marktkoopman, en
toen ze met het portemon
neetje en vier keiharde gul
dens terugkwam, kon je aan
haar gezicht zien dat ze het
gevoel had een bijzonder goe
de slag te hebben geslagen: èn
zo'n fraai portemonneetje, èn
dan ook nog eens vier tastbare
guldens, in ruil voor één
schamel groen papiertje.
,fJou gaan we het pistooltje
kopen!", zei ze vastbesloten,
nadat we de guldens in het
portemonneetje hadden ge
daan.
Spontaan
Terug naar de kraam met de pi
stooltjes, ze gaf de vier gul
dens en kreeg behalve het pi
stooltje één onnozel bruin
stuivertje terug, wat haar,
vergeleken met de vorige koop
die zij gesloten had, zo onre
delijk om niet te zeggen mis
dadig voorkwam, dat zij in
een ontroostbaar gebrul uit
barstte. En we konden argu
menteren wat we wilden
(.Maar je hebt nu toch dat
mooie pistooltje!", ,Ja lie
verd, kopen kost nu eenmaal
geld"), ze bleef op volle kracht
doorhuilen. Nu hebben die
Waterloopleinmarktkooplui
zoals bekend een grote mond
maar een klein hartje, dus
toen Sara, nog steeds onver
biddelijk huilend, de kraam
passeerde van iemand die
speelgoederen en soortgelijke
vsnuisterijen verkocht, pakte
deze een grote doos met te
kenmaterialen en stopte die
haar toe. ,Hiero, maar dan
niet meer huilen hoor!".
Van verbouwereerdheid viel ze
meteen stil. Zomaar een ca
deau van een wildvreemde
meneer, ze werd er opgewon
den van! Een sprookje dat
werkelijkheid werd, een soort
tafeltje dek je ezeltje strek je,
maar dan niet met goudstuk
ken, maar met dozen teken
materiaal. En blijkbaar werd
dit spontane weggeven een
trend, want nu die mevrouw
weer, die haar zomaar in het
voorbijgaan, blijkbaar in een
opwelling, zo'n Banjo" had
gegeven. Gut, wat een leuk
kind, dacht die mevrouw na
tuurlijk ik kon daar wel in
komen, zei Sara later niet, op
de planken vloer vlak bij de
geluidboxen van het Interna
tionaal Folkloristisch Dans
theater gezeten, met stralende
ogen ,M'n hartje gaat ook mee
dansen!"), ik maak haar even
blij met die .Banjo" die ik zo
juist gekocht heb! Wat kunnen
mensen toch spontaan en
aardig reageren, dacht ik bij
mezelf, terwijl mijn blik viel
op de tientallen blauwe wik
kels van Banjo's" die overal
op straat verspreid lagen.
Voor we bij Américain waren,
hadden we zo al vier ban
jo's" in ontvangst mogen ne
men, het was een reclameac
tie.
DEN HAAG (GPD) - Stanley Newcomb Kenton is
dood. Een hartaanval heeft in een ziekenhuis in
Hollywood een eind gemaakt aan een stormachtig
leven, dat bepaald is geweest door het koortsach
tig zoeken naar nieuwe vormen voor de jazzmu
ziek. Kenton is 67 jaar geworden.' Experimenten
die hem met altijd in dank zijn afgenomen, zeker
niet in de beginperiode in de jaren '40, maar die
hem later zoveel roem verschaften, dat hij een
eigen platenmaatschappij kon oprichten, waar
mee hij zonder commercieel gebonden te zijn de
opnamen kon maken die hem aanstonden.
Als kleine jongen kreeg hij pianolessen van zijn
moeder en een aantal privéleraren. Al op zijn 16e
jaar maakte de in Winchita, Kansas, geboren Stan
Kenton zijn eerste arrangement. Vervolgens
kwamen de jaren die bijna iedere beginnende
jazzmusicus beleeft en waarin hij de harde, prak
tische kant van het beroep leerde kennen.
In 1941 formeerde Kenton tenslotte zijn eerste or
kest en al snel daarna kwamen de eerste platen-
opnamen tot stand. De herkenningsmelodie van
de band, „Artistry in Rhythm", was de titel van de
plaat die hem in 1943 zijn eerste faam bezorg
de.
Vanaf de eerste start nam de formatie van Kenton
een geheel eigen plaats in de jazz in. Trouwens,
velen waren het erover eens dat wat dit orkest
speelde helemaal niets met jazzmuziek te maken
had. Vermaarde critici wisten nauwelijks wat zij
met deze schelle, orkestrale, soms atonale, dan
weer valse, maar altijd in scherp maatkostuum
gesneden klanken aan moesten.
Ondanks heftige kritiek ging de bandleider-com
ponist-pianist met de wat zoetige gelaatstrekken
van de gemiddelde Amerikaanse staatsburger
door. Zijn profiel, met de al snel bekend worden
de haardracht, werd voor zijn supporters het
symbool van de vernieuwer, de man van de „Pro
gressive Jazz", de symfonische bedenksels waar
aan dikwijls een batterij violen niet ontbrak.
Koele, koude kunst, die weliswaar met de hoogste
discipline werd gebracht, maar juist daardoor
leed aan bloedarmoede, die onmogelijk met de
„hof'heid van de tot dan toe gespeelde jazz was te
verenigen.
Toch kon Kenton, een typische representant van de
Amerikaanse Westcoast. zich verheugen in een
voortdurend toenemende schare van enthou
siastelingen. Restaurant- en nachtclubeigenaars
zagen hem vaak met tegenzin komen en waren
geschokt door de massale, zeer ongebruikelijke
orkestklanken, die werden bepaald door staccato
spelende saxofonisten en onvoorstelbaar hoog
blazende trompettisten. Maar als de zaal door
geestdrift werd overmand, het publiek het dansen
en drinken vergat, dan bleek het achteraf een ge
beurtenis van allure te zijn geweest zo'n formatie
onder contract te hebben gehad.
De afbrekende kritieken luwden wat en de eerste
geestdrift van de „kenners" was bespeurbaar.
Kenton wist dan ook steeds sterker solisten en
arrangeurs aan te trekken. Wie kent de namen
niet, die mede door Kenton's orkesten groot zijn
geworden: Art Pepper, Bob Cooper, Bud Shank,
Shelly Manne, Conté Candoli, „high-blower"
Maynard Ferguson en de zangeressen Anita
O'Day en June Christi. Een reeks, waaraan, naast
Lee Konitz, Zoot Sims en Frank Rossolino, kort
geleden gestorven, nog velen zijn toe te voe
gen.
Vlak na de oorlog trad arrangeur Pete Rugoio tot de
band toe en deze bepaalde voor een belangrijk
deel de verdere loopbaan van het orkest, naast de
bijdragen die arrangeurs als Gerry Mulligen,
trompetist Shorty Rogers en vooral Bill Holman
leverden.
Niettemin maakte Stan Kenton tegen het eind van
de jaren '40 een moeilijke tijd door. Omstreeks
1947 moest hij zijn „gezelschap" ontslaan, wat
hem een bedrag van een half miljoen aan contrac
ten scheelde. Hij kon er niet meer tegenop, was
overwerkt doordat hij te snel te veel wilde, be
landde voor enige tijd in een psychiatrisch zie
kenhuis en wilde oor de komende jaren niets
meer van muziek weten. Hij kwam die depressies
echter vrij snel weer te boven en het lieve leven
van keihard werken nam opnieuw een aan
vang.
Enige jaren geleden was het van vermaarde elpees
als The Kanton Era, Innovations in Modern Mu
sic, Milestones en Lush Interlude veelgeroemde
orkest nog te horen in Rotterdam en (later) in Den
Haag.
De bandleider die, zoals Duke Ellington, niet om
zijn pianospel maar om zijn orkest geprezen werd,
kreeg er staande ovaties te incasseren. Stan Ken-
ton zal ongetwijfeld voortleven in zijn Creative
World-lp's, die in groten getale over de wereld
verspreid zijn.
PETER HUYSMAN
DEN HAAG (ANP) - De prijs van
de kritiek 1979 is door de leden
van de Kring van Nederlandse
Theatercritici toegekend aan de
toneelgroep Baal. Baal kreeg de
prijs om de manier waarop uit
verschillende theatermiddelen
(toneel, muziek, grime, belich
ting, kostumering) inspirerende
en belangwekkende initiatieven
Kritiekprijs
voor 'Baal'
in de richting van een eigen soort
totaal-theater werden genomen.
Deze werkmethode, die in de af
gelopen jaren steeds meer ont-
wikkeld en verbeterd is, resul
teerde dit seizoen in voorstellin
gen als "Bekende gezichten, ge
mengde gevoelens" van Botho
Strauss en "Kaspar" naar Peter
Handke.
De prijs wordt woensdag 5 septem
ber in Amsterdam aan de groep
uitgereikt.
Leidse bioscopen
LUXOR: "The China Syndrome", da.
2.30,7.00 en 9.30 uur, zo. 2.00,4.30,7.00 en
9.30 uur. al.
CAMERA- "The kids are alright", da.
7.00 en 9.15 uur, za. en woe. ook 2.30 uur,
zo. ook 2.00 uur, al.
Nachtvoorstelling: Fellini: "Roma", vr.
en za. 11.30 uur.
LIDO 1: "Moonraker", da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 12 jr.
LIDO 2: "In de ban van de ring", da. 2.30
en 8.00 uur, zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "Animal House", da. 7.00 en 9.15
uur, ma., di., do. en vr. ook 2.30 uur, al.
Kindermatinee: "Tomen Jerry",woe.en
za. 2.30 uur. zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "Haastige spoed is zelden
goed", da. 7.00 en 9.15 uur, ma., di., do. en
vr. ook. 2.30 uur, al.
Kindermatinee: "50 Jaar Mickey Mou-
REX: "Fantasie in een bordeel", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Sexcircus van
Athene", vr. en za. 11.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1: "Uit elkaar", da. 1.30, 6.30 en
9.00 uur, zo. 4.00, 6.30 en 9.00 uur, za. en
woe. 6.30 en 9.00 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Death Wish", za.
12.15 uur, 16 jr.
EURO 2: "Firepower", da. 1.45, 6.45 en
9.15 uur, zo. ook 4.15 uur, za. ook 12.15
uur, 16 jr.
EURO 3: "Moonraker", da. 1.45, 7.00 en
9.30 uur, zo. ook 4.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Convoy", za. 12.15
uur. 16 jr.
EURO 4: "Pas op of we slaan d'r op", da.
2.15,7.15 en 9.45 uur, zo. ook 4.45 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Erosroulette", za.
12.15 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "The Deerhunter do.,
vr.. ma., di. en woe. 8.00 uur, za. 4.00 en
.4 00 en 8.45 uur, 12 jr.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuiö en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt -
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00uur
(alleen voor echtgenoot van 15.00-16.00
uur en van 18.30-19.30 uur. Babyshow
laatste kwartier van middag- en avond-
Kinderafdeling: dag.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als ixtlgt
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag:
14.45-1530 uur.
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Ktnderkhniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: 1<- «n 2< kl.is 11-11.30;
13,30-14.15 en 18.30-19 30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18 30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14 45 alleen voor echtgeno-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000.
C(0iidc}iieuius
27 augustus 1979
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- In Italië zijn de droogte en de
verschroeiende hitte der laatste
twee maanden even nadeelig
voor den landbouw als de zware
regens, die aan de hitteperiode
voorafgingen. Uit alle deelen
van het schiereiland komen be
droevende berichten. Tarwe en
gras staan in Latium (Cam-
pagna di Roma) en Piemont
goed, maar elders hebben beide
zoo zeer van het ongestadigdc
weer geleden, dat de tarwe op
sommige plaatsen beneden de
helft eener gewone opbrengst zal
blijven en de voorraad hooi
nauwelijks toereikend zal zijn
om den winter door te komen.
Dezelfde oorzaken hebben na
deelig op ma is gewerkt. Komen
de vooruitzichten uit, dan zal
dit artikeleen van de voorname
voedingsmiddelen der boeren,
geheel mislukken. Met den wij
noogst is het wat beter gesteld.
Dezijdeoogst in het Venetiaanse
is zeer genng en te Sividale al
leen zijn driehonderd vrouwen
en meisjes in verschillende zij-
defabrieken bedankt uit gebrek
aan werk.
- In de stad Warrington in En
geland zijn twee olifanten van
een circus, door het blaffen van
een hond woedend geworden,
losgebroken en de straten door
gehold. Het geheele circusperso-
neel en tal van politiedienaren
liepen uit om ze te vangenTwee
personen zijn door hen vertrapt
en de kornak heeft bij een moe
dige poging om hen meester te
worden het leven verloren. Na
geweldige inspanning ts men er
in geslaagd de dieren weer in
hun hokken terug te brengen.
Vijtig jaar geleden:
- Toen de koopman Wilhelm
Schultke op een ondiepe plek
van de Elbe bij Wittenberg met
zijn kinderen aan het baden
v was, raakte zijn achtjarige
dochter en daarna zijn elfjarige
zoon .diezijn zusje wilde helpen
in de strooming. Zij dreven
naar het midden der rivier,
maar de vader slaagde er tn
zijn kinderen te grijpen en dicht
bij den oever te brengen. De
kinderen konden worden gered,
maar de vader werd door een
hartverlamming getroffen en
zonk weg tn de rivier.
Y zirje? zo
UjüRPgN 0U MAXI -
MUS B.V. IN MgT
VgRV/CU® ONSgwCNS-
<6 6gZOgKgRE
k VgRWJP0RP: jf
ugr OP: pat is
ggN HggUMOOlg
IJrfVIUPlWS VAN VB
RRCPfeSSOR J
WW PSAUTOMA^
W -TiSCHÉ UIf—
SMUTXR.PlNBA
i\, V &6NIAAU
V: ontvjépp
Hgr
wgRK-r
pgR-fecrf
Hgf WAS MAAR BBKj
VBUCAt(SftVtf.B PINPA
Jg MAS- Bʻr WggR
SlNNgNXCMgN HoofR
UAAfAlg LOS!
WAAROM MOgf IK
IN ogzg ssxKS
si&eu ziffgN?
HAWgLUX BgPANXT
-Aik sa naar. huis
vfRNUP-
<16 Mg?
MVAJ /WWOCRD-
ap pa raat ia
HEB PEOETAAL
c,EEAJ Awrwooep.
APPAPAAr
(INPA,JE BEUT pus Wierz/feAAA
aenoc-D "AAJWB^E
57 AAIT OORD-t
APPARAAT I
INVEPVAAD,■JUF- WAT ER OP
Stoat is beoed^êajp eaj
IfcoRWF. B0UEAJPIEA) Z-tT ee
EÊAJ &UKKE&IC, CjGLUIV /Al
FRED BASSET
De avonturen van Jommeke
Annem/ekege
kunt: het verkopen
voor oud ijzer.
Dan hebt ge toch
oog 'ets
WITTE BONENSOEP
Misschien best. wantjDaar kunt ge niet
het piept. in slapenzo'n
IIi lawaai
A/s ge r een nieuw
laagje witte verf
op smeert en met
rood fluweel drapeert
en aan mij geeft
dan heb ik een mooi
j praalbed'.
