Stelling filmt afscheid van jaren '50
Curieus werkstuk over popgroep The Who
Filmfestival in Leiden
Films
deze week
Nieuwe episode in werk van maker Mariken
Medium
film
schiet
tekort
VRIJDAG 24 AUGUSTUS 1979
FILM
PAGINA 11
UTRECHT - De cineast Jos Stelling heeft het afgelopen
weekeinde de opnamen voltooid voor De Pretenders, een
film die in 1980 in première komt en zich zal afspelen in de
maand augustus van het jaar 1962. De vrijwel enige loka-
tie van de film is een cafetaria, gelegen in een Utrechtse
saneringswijk. Anders dan in vorige films van Stelling,
worden dit keer twee hoofdrollen gespeeld door profes
sionele acteurs: Coby Stunnenberg en Evert Holtzer. De
andere rollen in De Pretenders, die ongeveer een half
miljoen mag kosten, worden gespeeld door amateurs, on
der wie de Utrechtse cabaratier Bob van Balen.
Na Rembrandt Fecit 1669 (onlangs verkocht voor tv-uitzending aan
Hongarije, Roemenië, Tsjechoslowakije, Australië en Denemarken, er
volgt bioscoopverspreiding in Parijs, Londen en waarschijnlijk Ame
rika) zal De Pretenders een nieuwe episode inluiden van Stellings
dracht gegeven. Aanvankelijk
zou Herman in de film spelen of
er teksten voor schrijven, of iets.
Maar ik zat zelf al lang met het
plan om eens een film te maken
over die periode, 1962. Geen
nostalgie om de nostalgie, maar
echt een film over die tijd. Nou
kende ik zelf dat stuk van Her
man niet, maar dat scenario dat ik
gepresenteerd kreeg, dat was
echt helemaal niks".
„We zijn toen met een man of acht
een j aar lang elke week een avond
gaan praten over wat we allemaal
niét in de film wilden hebben.
Alles uit die tijd werd besproken:
Kongo, Varkensbaai, Utrecht in
die tijd. Tot we alleen een paar
dingetjes over hielden waar we
het over eens konden worden
met die groep mensen, die trou
wens steeds kleiner was gewor
den. De oorspronkelijke scena
rio-schrijver had zich al terugge
trokken".
„Bij dat soort besprekingen was ik
dan toch de kapitein op het schip
en' ging toch autobiografische
trekjes claimen. Van Jukebox
raakten we steeds verder verwij
derd en het werd zo De Preten
ders. Omdat het bleek neer te
komen op een aantal mensen met
pretenties. Ze willen allemaal
meer zijn dan men is. Een beetje
vette titel misschien, niet eens
echt Engels bedoeld. Het gaat om
het pretenderen, dat geeft de in
houd precies weer".
Marilyn Monroe
„De film speelt in het weekeinde
van 4 en 5 augustus 1962. Dat is
het weekend dat Marilyn Monroe
zelfmoord pleegde. Achteraf heb
ik me gerealiseerd dat dat zomer
se weekeinde het einde heeft be
tekend van de jaren '50 en het be
gin van de jaren '60. Het was het
opblazen van Hollywood, die
daad van Marilyn Monroe. Als
symbool zit dat zo in de film".
„Het is verder het verhaal van een
cafetariahoudster van een jaar of
veertig en een jongen van een jaar
of achttien. De jongen had zijn
mulo-diploma gehaald, was met
zijn moeder naar een andere stad
verhuisd en is fotograaf gewor
den. En dan komt hij terug bij de
oude vrienden, om te zien hoe het
er is en om te laten zien wie hij
geworden is. Hij zit dan de hele
tijd met dat fototoestel te spelen.
Zijn snikkel feitelijk".
Timide
„Mijn eerste drie publieksfilms -
Mariken, Elckerlyc en Rem
brandt - zijn typische vormfilms
geweest, het is nu voor het eerst
dat ik op de echt dramaturgische
toer ga. En ik moet zeggen dat ik
de afgelopen twee maanden al
meer heb geleerd dan bij de drie
vorige films samen. Ik voel heel
duidelijk dat ik het echt nog niet
allemaal weet. Voor Rembrandt
dacht ik dat ik het wel wist, daar
na ben ik gaan twijfelen. Weer la
ter realiseerde ik me dat die twij
fel best positief is. Mulisch heeft
eens gezegd: „Zo gauw je je reali
seert dat je niet schrijven kan,
dan begin je te leren".
„Heel timide werk ik nu aan De
Pretenders. Ik heb drie acht-mil-
limeter-films gemaakt, toen drie
zestien-millimeters-films en toen
drie op vijfendertig. Nu ga ik
weer terug naar zestien, voor drie
films met een sterk persoonlijk
karakter. Een over een cafetaria,
een over een jongensinternaat en
een over een familiereünie. Als ik
deze drie films heb gemaakt,
hoop ik over vier, vijfjaar zo ver
te zijn dat ik echt een grote, vak
matige film kan maken. Dat
wordt dan eigenlijk mijn eerste
film. Internationaal georiënteerd,
want dat is toch de enige manier
om werkelijk iets te bereiken,
maar wel met een Nederlandse
basis".
In eerste instantie zou De Preten
ders een verfilming worden van
Herman van Veens toneelstuk
■Jukebox 2000. Het is anders uit
gepakt.
„Herman van Veen en ik zijn even
oud, alle twee geboren en geto
gen in Utrecht. Hij komt uit ce
Koekoeksbuurt en ik uit Oud-
wijk. Het klopt allemaal een
beetje. Hij heeft altijd aan een
film gedacht en als we elkaar
ontmoetten, dan hadden we het
daarover. Hij was al een beetje bij
Elckerlyc betrokken... Maar ik
realiseerde me heel snel, dat het
op een fifty fifty-basis met hem
lastig zou zijn iets creatiefs te
doen, omdat hij erg dominant is
en ik vind mezelf ook dominant.
Dat zou bonje worden".
„Hij had dat toneelstuk Jukebox
geschreven. Een keer in Mün-
chen werden we het er over eens
dat ik dat zou verfilmen, maar hij
had al iemand een scenario-op-
„Want zo is het wel, de film gaat niet
alleen over pretenties, maar ook
over potenties. Tijdens dat week
einde gebeurt er dan van alles.
Het pakt heel emotioneel uit.
Maar wel op een erg kleine
schaal. Er komen geen moorden
of blote tieten aan te pas, het gaat
om echt zeer alledaagse realiteit.
Maar het is wel een weekeinde
waarvan je dan later kunt zeggen
dat het heel memorabel en be
langrijk is geweest als je terug
kijkt".
„Afgezien van de cafetariahoud
ster, die een soort moederfiguur
is, gaat het over pubers. En die
ene jongen wordt feitelijk in die
twee dagen volwassen, wat niet
alleen een positief geluid wil zijn.
Het aardige van de film zou moe
ten zijn dat die pretenties van die
jeugd zo normaal zijn. Er zit een
jongen bij, die schrijft een boek.
Een ander wil een grammofoon
plaatje maken. Truus wil foto
model worden, of stewardess.
Maar het enige dat ze echt willen,
dat is weg uit die buurt, die ze als
een gevangenis zijn gaan ervaren.
Alleen die cafetariahoudster zal
niet zo gemakkelijk meer weg
kunnen. Ze is door haar man
verlaten en zo zit de problematiek
van een alleenstaande, ouder
wordende vrouw ook nog een
beetje in deze film".
„Het enige wat echt een probleem
is geweest bij het maken van deze
film, is dat het gaat om mensen
die niet echt een gesprek kunnen
voeren. Het zijn geen intellec
tuelen, maar lui die vanuit de on
derbuik praten. Kreten! En indi
rect! Dat is typisch Utrechts. Als
je hier in een kroeg komt en je
ontmoet iemand die jou mag, dan
zegt die: „Ha, achterlijke gek!".
Dan mag-ie je graag. Een echte
Utrechter kan niet zeggen: Hé,
dat'is lang geleden, hoe is het met
je?". Ik herken in die mentaliteit
van de Utrechter toch ook de Ne
derlander; de doorsnee van
Friesland tot Zeeuws-Vlaande
ren, met uitzondering van Am
sterdam...".
„Dat was voor de dialogen dus een
probleem, omdat ik de thema's
niet echt verbaal kon uitwerken,
omdat die mensen daar niet toe in
staat zijn. Dus indirect, via sym
booltjes, moest je zien aan te ge
ven dat er vaak meer mee wordt
bedoeld dan feitelijk wordt ge
zegd. Ik heb gekozen voor natu
ralisme boven het willen werken
met fraaie, lucide dialogen. Daar
tussenin is niets mogelijk".
Slooppand
Jos Stelling is uiterst tevreden over
het verloop van de opnamen in
een Utrechts pandje op de hoek
van Tromstraat en Leerstraat,
waar nog ooit de eerste Vivo-
winkel gevestigd schijnt te zijn
„Vooral de medewerking van de
buurtbewoners is me honderd
procent meegevallen. Sommigen
hebben nog een rolletje meege
speeld in de film. Het was ook
heel prettig dat we in het van de
gemeente ter beschikking gekre
gen pand alles konden vertimme
ren en verbouwen wat we maar
wilden. Volgende maand wordt
het gesloopt...".
„Het is overigens toch een harde
dobber voor me geweest. Niet
alleen vanwege de kleine ruimte
waarin alles moest gebeuren,
maar ook omdat ik nu met een
heel nieuwe crew gewerkt heb en
voor het eerst met direct geluid
heb gedraaid. Maar dat is me uit
stekend bevallen".
PI ETER VAN LIEROP
The kids are alright; regie: Jeff
Stein; hoofdrollen: leden
van The Who; theater: Ca
mera; alle leeftijden.
Hun laatste werkstuk Who are
you mag dan inmiddels
roemloos zijn beland in de
bakken met laag geprijsde el
pees, de vier jongens van The
Who zijn toch anderhalf uur
bioscoopvermaak waardig
geacht. Regisseur Jeff Stein
en cutter Ed Rothkowitz vis
ten uit de archiefladen al het
materiaal van die fameuze
Engelse popformatie en be
werkten dat tot een compila
tie.
Dat resultaat - The kids are al
right - moet je dan ook eigen
lijk niet als een speelfilm,
maar meer als een
beschouwen. En
het. Vooral de televisiebeel
den uit de begintijd met My
Generation en Substitute -
compleet met Peter Towns-
hends lessen in het ruineren
van een gitaar - zijn er leuk.
Aardig vooral bij die beelden is
te zien hoe de geschiedenis
zich in feite herhaalt. De
overeenkomst met een figuur
als Johnny Rotten is markant.
Niet voor niets hadden veel
punkgroepen My Generation
op het repertoire. Was die
trend echter snel voorbij, The
Who draait nog altijd mee.
Daarom naast de songs uit de
jaren zestig ook latere com
posities als Tommy (overge
nomen van de film Wood
stock), Baba O'Riley en hun
laatste (merkwaardig genoeg
geflopte) single Who are you.
Hoe die ontwikkeling van mod-
groep naar gevestigde rock
formatie verliep komt nau
welijks aan de orde, behou
dens wat oppervlakkige in
terviews, die bovendien door
de Who-leden stelselmatig
werden gesaboteerd.
Tenslotte heeft Stein ook nog
wat kolderieke fragmenten in
zijn film gestopt, maar die
komen nauwelijks over. Bo
vendien doen ze wat navrant
aan met het overlijden van
drummer en pias nummer
één, Keith Moon vorig jaar
september, in het achter
hoofd. Tot slot nog dit het
volume was gisteravond in
Camera veel te laag.
BART JUNGMAN
LEIDEN - Het Filmhuis van het Leidse Vrijetijdscen
trum organiseert volgende week ter opening van het
nieuwe seizoen een klein filmfestival.
"Quiemada" van de Italiaan Pontecorvo opent de rij
dinsdagavond. In deze film, die om 8 uur begint,
speelt Marlon Brando de hoofdrol. Brando speelt
hierin een Britse officier die opstandige slaven op
een slaveneiland te hulp komt. Later moet hij echter
de zijde van de plantagebezitter kiezen.
Na "Quiemada", om kwart over tien, wordt 'Penti-
mento" van Frans Zwartjes vertoond. Deze films, die
met name in feministische kring veel weerstand
heeft opgeroepen, geeft een persoonlijke kijk van
Zwartjes weer op de machtsstrijd tussen functiona
rissen, blanken en kleurlingen èn tussen man en
vrouw.
Woensdagavond is de beurt aan "Messer im Kopfvan
de Westduitse regisseur Reiner Hauff. Hoofdfiguur
is een biochemicus, die tijdens een politie-optreden
is neergeschoten en daardoor zijn geheugen kwijtge-
raaKi. ue film toont het bewustwordingsproces van
de man na zijn genezing, waarin hij zich afzet tegen
de linkse activisten, die een held van hem willen
maken. Maar ook tegen de politie, die hem als een
gevaarlijke misdadiger beschouwt. Deze film begint
om 8 uur, daarna om kwart over tien wordt "Penti-
mento" weer vertoond.
Ook op donderdag wordt "Messer im Kopf' in de eer
ste voorstelling gegeven. "Les rendez-vous d'Anna"
is de laatste film in het festival. Chantal Akkerman
regisseerde deze film, die handelt over de regisseuze
Anna. Zij moet, vanwege haar beroep, veel reizen en
beweegt zich dan ook in steeds wisselende onper
soonlijke decors: treinen, auto's, hotels. Haar "thuis"
komt aan het einde van de film, wanneer zij luistert
naar de boodschappen op haar telefonisch ant
woordapparaat.
Anna domineert de scènes met haar luisteren, haar
openheid zonder daarbij iets van haar onafhanke
lijkheid te verliezen. "Les rendez-vous d'Anna" is
donderdag om kwart over tien te zien.
"In de Ban van de Ring" is één van
die boeken die enkele jaren gele
den vele mensen bijzonder heeft
aangesproken en valt al bijna
weer onder de categorie nostal
gie. Aan de ene kant was het bijna
onvermijdelijk dat het, zoals alle
bestsellers, verfilmd zou worden.
Aan de andere kant behoort het
boek tot zo'n apart genre dat het
begrijpelijk is dat het zo lang ge
duurd heeft. Het epos van de
Midden Aarde beschrijft de strijd
tussen goed en kwaad, die af
speelt in een geheel andere we
reldzeen wereld vol symboliek.
Tolkien heeft hier dan ook ruim
dertienhonderd bladzijden voor
nodig.
Juist hier blijken de tekortkomin
gen van het medium film. Terwijl
een film dikwijls indringender
kan zijn dan een toneelstuk of
roman, lijkt het toch de sagen en
legenden niet te kunnen vervan
gen. De "sprookjesverteller" is
niet zo gauw overbodig. Hierbij
kan men denken aan andere po
gingen hiertoe, zoals Sneeuw
witje van Walt Disney. Ralph
Bakshi, de regisseur, heeft over
duidelijk zijn best gedaan Dis-
ney-effecten te ontlopen, maar is
hier niet helemaal in geslaagd.
In het scenario van de film blijkt dit
ook meteen. Het is logisch dat de
gebeurtenissen uit het boek
moesten worden samengevat,
Bakshi heeft echter voornamelijk
de spectaculaire gevechtsscènes
eruit gelicht en hiermee ver
dwijnt juist het meest essentièle
van Tolkiens schepping: de sym
boliek. Zo ontaardt In de Ban van
de Ring (deel 1) in een aardige
animatie/tekenfilm met weinig
diepgang.
De manier waarop de figuren wor
den uitgebeeld zal niet iedereen
evenzeer aanspreken. Door het
lezen van het boek ontstaat er
voor ieder een visueel beeld dat
waarschijnlijk nauwelijks over
eenkomt met de tekeningen van
Bakshi. Zijn elfen komen regel
recht uit Walt Disney. Aragorn is
een soort getekende Charles
Bronson, terwijl Frodo op het
kleine neefje van Rik Ringers
lijkt. Alleen de slissende Gollem
is, vooral wanneer hy spreekt,
een echte persoonlijkheid.
De verfilming is een dappere po
ging het onmogelijke te bereiken
en als zodanig wel interessant,
maar is niet aan te raden voor de
genen die van het boek hebben
genoten.
ASTRID GUNS
Blijvers
"The China Syndrome" - Bij-
na-ramp in kerncentrale,
Luxor, Leiden.
"Moonraker" - James Bond
beheerst ook de ruimte. Lido 1,
Leiden, Euro 2. Alphen.
"Animal House" - Studenten
lol blijft nog steeds draaien.
Wellicht in het kader van de
eerstejaarsdagen? Lido 3, Lei
den.
"Haastige spoed is zelden
goed" - Lachfilm, Studio, Lei
den.
"Uit elkaar" - Film van. door,
met en over Herman van Veen.
Trianon, Leiden, Euro 1, Al
phen.
"Pas op of we slaan d'r op" -
Vechten geblazen, Euro 4, Al
phen.
Nieuw in Alphen
"Firepower" - James Coburn
en Sophia Loren in avonturen
film, Euro 3.
Rex
Kindermatinee
"Tom en Jerry" - Lido 3, Lei
den.
"50 Jaar Mickey Mouse" - Stu
dio, Leiden.
"Billie Turf, het dikste studen
tje ter wereld" - Euro 1, Al
phen.
Nachtfilms
"Roma" - Camera, Leiden.
"Sexiris van Athene" - Rex,
Leiden.
"Death wish"-Euro 1, Alphen.
"Firepower" - Euro 2, Alphen.
"Convoy" - Euro 3, Alphen.
"Erosroulette" - Euro 4, Al
phen.
Haagse bioscopen
"Death sport" - da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo. 2.00, 4.15, 7.00 en
9.15 uur, Apollo 1, 16 jr.
"Haastige spoed is zelden goed"
- da. 2.00, 7.30 en 9.45 uur, zo.
1.30, 7.30 en 9.45 uur, Apollo 2.
al.
"The China Syndrome" - da.
2.00, 7.00 en 9 30 uur. zo. 1.30,
4.00, 7.00 en 9.30 uur, Asta, al.
"On peut le dire sans se facher"
- da. 7.30, 9.45 uur, do., vr., m
di. 2.00 uur, Bijou, 16 jr.
"Uit elkaar" - da. 2.15, 7.15
9.30 uur, zo. 1.45, 4 15. 7.15
9.30 uur. Calypso, 12 jr.
"The Proteus generation" - da.
2.15, 7.15 en 9.30 uur, zo. 1.45.
4.30.7.15 en 9.30 uur. Camera, 16
jr.
"In de ban van de ring" - da.
2.00, 6.45 en 9.30 uur, zat., zo. en
woe. 4.00, 6.45 en 9.30 uur. Ci
neac. al.
"The best of the New York ero
tic filmfestival'' - da. 2.00, 7.00
en 9.15 uur, zo. 1.30.1.45,7.00 e
9.15 uur, Corso, 16 jr.
"Uit elkaar" - vr. en za. 7.00 e
9.30 uur. zo. 3.30, 7 00 en 9 30
uur, overige dagen 8.15 uur, Du
Midi, 12 jr.
"De val van Rome" - za., zo. en
woe. 3.30 e 7.30 uur, overige da
gen 1.30 en 7.30 uur, Euro. al.
"Moonraker" - da. 2 00. 6 45 en
9 30 uur. zo. 1.15, 4 00. 6.45 en
9.30 uur, Metropole 1, 12 jr.
"In de ban van de ring" - da.
2.00, 6 45 en 9.30 uur, zo. 1.15.
4.00,6.45 en 9.30 uur, Metropole
2. al.
"The Deerhunter" - da. 2 00
8.00 uur, Metropole 3, 12 jr.
"Prova d'Orchestra- da. 2 00.
6.45 en 9 30 uur. zo. 1.15, 4 00.
6.45 en 9.30 uur, Metropole 4,16
jr.
"Animal House" - da. 2 00, 6.45
en 9.30 uur. zo. 1.15,4.00.6.45 e
.9.30 uur, Metropole 5. al.
"Jaguar lives" - da. 1.45, 6.45 e
9.30 uur, zo. ook 4.15 uur, Odeon
1. 12 jr.
"City on fire" - da. 2.00, 6.45 c
9.15 uur, zo. ook 4.30 uur, Odeon
2. 12 jr
"Take the money and run" - da.
2.00, 6 45 en 9 15 ur. zo. ook 4.30
uur, Odeon 3, 16 jr
"Paniek in het grand restau
rant" - da. 6.45 en 9.30 uur,
Odeon 4. al.
"Deep throat" - da. 12.30, 2.15, I
4 00, 5 45, 7.30 en 9.15 uur. zo
vanaf 2.15 uur, Le Paris 1,16 jr.
"Legend of lady blue" - da
12.00,1.45,3.30.5.15,7.00 en 8 45
uur, zo. vanaf 1.45 uur, Le Paris
2. 18 jr
"Schulmadchen porno" - da.
12.15.2 00.3 45.5 30,7 15 en 9 00
uur, zo vanaf 2.00 uur. Le Paris
3. 16 jr
"Moonraker" - da. 2.00, 6.45 c
9.30 uur. za. en zo. 1.15.4.00,6.45
en 9 30 uur. Passage. 12 jr.
"Gejaagd door de wind" -
1.30 en 7.30 uur. Studio 2000. 12
jr
"Goin' south" da. 2 00. 7.00
9.30 uur. zo. 1 00. 7.00 en 9.30
uur. De Uitkyk, al.
Straatscène uit De Pretenders.
