Oordeel over vijftien jaar
proefpolder kerkvernieuwing
l
Zuiderkerk-restauratie
na drie jaar voltooid
NEDERLANDSE BISSCHOPPENSYNODE:
KERKDIENSTEN
i§m
DEN HAAG (ANP) - Begin volgend jaar zal een bijzondere
Nederlandse bisschoppensynode in Rome onder leiding
van de paus een voorlopig oordeel vellen over hetgeen de
laatste vijftien jaar in de r.k. kerk van Nederland als
proefpolder van kerkvernieuwing is gebeurd.
In zijn bespreking van het lande
lijk pastoraal overleg ten behoeve
van de generale synode der Ne
derlandse Hervormde Kerk
merkt ds. C.P. Van Andel op, dat
de verschillende visies op kerk en
bisschopsambt, zoals die in Ne
derland waarneembaar zijn, zich
beide op uitspraken van het
tweede Vaticaanse Concilie kun
nen beroepen. De interpretatie
van de desbetreffende constitutie
"Lumen Gentium" van het con
cilie laat volgens Van Andel
"blijkbaar toe tot verschillende
kerkconcepties te komen, die op
gespannen voet met elkaar le-
wat ik aan ervaringen opdoe of
van anderen aan ervaringen aan
gereikt krijgt
Conflictstof
Er zijn nog talrijke andere terreinen
van conflictstof tussen de bis
schoppen op te noemen zoals b.v.
het feit, dat bisschop Gijsen zijn
eigen vastenaktie en missie-in
zamelingen is begonnen ondanks
krachtig protest van kardinaal
Willebrands en van landelijke or
ganisaties als de pauselijke mis
siewerken en de vastenactie. Een
Niemand waagt zich momenteel
aan voorspellingen over de uit
slag. Wel begroet men dit initia
tief van de paus, dat begin mei in
de Johannestoren in het Vaticaan
werd genomen in overleg met
kardinaal Willebrands en met
pro-staatssecretaris Casaroli, se
dert jaren speciaal belast met het
"probleem" Nederland.
Het thema van de synode staat
slechts in zeer algemene termen
vast. Bij de mededeling van het
pauselijk besluit werd vermeld,
dat het de bedoeling van de paus
is met de Nederlandse bisschop
pen te spreken over de voor
naamste theologische en pasto
rale vraagstukken van de Neder
landse kerkprovincie. Een zeer
ruime aanduiding, welke mis
schien pregnanter zal worden ge
formuleerd, wanneer de defini
tieve uitnodiging voor het syno
daal gesprek binnenkomt.
Uit de eerste bespreking in de bis
schoppenconferentie onlangs
meent de perschef van de r.k.
kerkprovincie, Henk Kouwen-
hoven, te mogen concluderen,
dat de bisschoppensynode zich
met één groot thema zal bezig
houden met de mogelijkheid van
uitwerking naar een speciaal on
derwerp. Volgens hem voelen de
bisschoppen er niet voor om op
de synode allerlei detailproble
men te bespreken. Het zal vol
gens Kouwenhoven voorname
lijk gaan om het functioneren van
de bisschoppenconferentie en de
gezagsuitoefening in de moderne
tijd.
Bijzonder ambt
Anderen menen daarentegen, dat
de synode zich wel gespecifi
ceerd met bepaalde vraagstuk
ken zal bezighouden. Zij noemen
als mogelijke onderwerpen het
bijzonder ambt van bisschop en
priester met daarbij de toekomst
van de ambtsopleiding, verder
een nieuwe indeling van de kerk
provincie, b.v. door uitbreiding
van het aantal bisdommen, ver
der de oecumene en tenslotte de
positie van de raden in Neder
land. Onder raden worden ver
staan de Nederlandse raad voor
de katechese, de nationale raad
voor de liturgie, de St. Willibrord
Vereniging (oecumene) het se
cretariaat der r.k. kerkprovincie
en de BBK (beheerskommissie.
waarin o.a. de vicarissen zitten)
Eén lijn
Hoe de synode de situatie ook zal
aanpakken, het gaat in feite erom
de zeven Nederlandse bisschop
pen weer op één lijn te krijgen om
zo een einde te maken aan wat
allerwegen een onwerkbare si
tuatie wordt genoemd. Frans
Oudejans, perschef van het bis
dom Breda, meent dat de synode
een voortreffelijke methode is.
omdat zij bindend is. „Als dit niet
lukt, weet ik het niet meer", zegt
hij. Hij wijst er daarbij op, dat het
vooroverleg zich niet beperkt tot
de bisschoppen, maar ook reli
gieuzen en leken erbij betrokken
worden. Hij verwacht wel een
moeilijke synode. „Als het niet
moeilijk was, zou er geen synode
nodig zijn", aldus de Bredase
perschef.
Er zijn sinds de benoeming van de
bisschoppen Simonis (december
1970) en Gijsen (februari 1972)
door paus Paulus 6 duidelijke
verschillen te constateren binnen
de Nederlandse bisschoppen
conferentie in de opvattingen
over kerk-zijn en bisschopsambt.
Voor die tijd typeerde prof. dr. E.
Schillebeeckx in zijn beschrij
ving van de rolbepalingen van de
bisschoppen als de algemene op
vatting, dat de bisschoppen zich
meer begeleiders dan leiders
voelden.
Geheim
In het Franse tijdschrift voor Ne
derlandse cultuur „septentrion"
schreef prof. Schillebeeckx des
tijds: „De werkwijze van de Ne
derlandse bisschoppen bestaat
hierin, dat zij geen wet, regel of
directieven afkondigen zonder
de zaak waarover het gaat eerst te
hebben besproken met theolo
gen, psychologen, sociologen,
beheerkundigen en vertegen
woordigers van de gelovigen.
Meer nog, de bisschoppen keu
ren alleen maar nota's goed of
verbeteren documenten, die het
resultaat zijn van het vrije initia
tief van theologen en de gelovi
gen zelf. Zo ontstaat een echte,
levende en lokale kerk. Ik geloof
dat dit en dit alleen het geheim is
van de Nederlandse kerk".
Een geheel andere nadruk legt b.v.
bisschop Gijsen. Deze schrijft in
zijn katecheseboek „Zekerheid
en vrede" (pag. 319): „Voor een
bisdom is de bisschop de natuur
lijke rechter over waarheid en
onwaarheid. Hij zal zich daarbij
moeten laten leiden door en moe
ten toetsen aan wat het geheel
van het bisschoppenkollege - van
de universele kerk - met uit
drukkelijke goedkeuring van de
paus en wat deze paus zelf - per
soonlijk of via zijn congregaties -
verkondigen".
Illusie
Even verder herinnert bisschop
Gijsen aan het bezoek, dat de Ne
derlandse bisschoppen in no
vember 1977 aan de paus brach
ten. Paulus 6 waarschuwde toen
de Nederlandse bisschoppen:
"Het is een illusie te denken, dat
de kerk zonder deze eenheid in de
geest, deze inwendige eenheid,
de zending kan vervullen, die de
Heer haar heeft toevertrouwd en
waaraan de mensen van vandaag
meer dan ooit behoefte hebben".
Ambtsopleiding
Die verschillen van inzicht in kerk
en bisschopsambt hebben van
zelfsprekend tot een verschillend
beleid in Nederland gevoerd en
dikwijls ook tot openlijke
conflicten. Een duidelijk voor
beeld ervan is de ambtsopleiding,
volgens velen een der kern
problemen tussen de kerk van
Nederland en Rome. Zoals be
kend is, hebben de Nederlandse
bisschoppen tien jaar geleden de
priesteropleidingen aan de
groot-seminaries samengevoegd
in vijf theologische hogescholen.
Een van de eerste daden van bis
schop Gijsen was de (her) oprich
ting van een eigen groot-semina
rie voor zijn bisdom. Hij heeft
daarvoor herhaaldelijk en on
dubbelzinnig de steun van Rome
gekregen. Volgens Rome vol
doen de theologische opleidin
gen allerminst, want zij leveren
slechts spaarzaam priesters af.
Een doorn in het Romeinse oog is
bovendien, dat een twintigtal
hoogleraren aan die opleidingen
gehuwde priesters zijn. Rome
heeft nog niet zo lang geleden
geëist, dat zij zouden worden ont
slagen. Tegenover deze eis heeft
kardinaal Willebrands zijn been
strak gehouden, omdat het ont
slag van die docenten het weten
schappelijk peil der opleiding
ernstig zou aantasten. Dit is hem
door Rome niet in dank afgeno-
Een tweede punt van wrijving tus
sen Nederland en Rome is het
godsdienstonderricht of kate
chese. Toen de nieuwe katechis-
mus in Nederland uitkwam - een
hoog gewaardeerde nationale en
internationale bestseller - had
Rome ernstige kritiek op onder
delen. Dit leidde tot een verplich
te aanvulling. Methoden, die aan
Brabantse katholieke middelba
re scholen werden gebruikt, kre
gen evenmin Romeinse goed
keuring. Dit was de zogenoemde
Omo-affaire.
Basis van de kritiek op de moderne
katechese is, dat deze ook uitgaat
van de menselijke ervaring. Bis
schop Gijsen vertolkte zijn en
Rome's kritiek op de ervarings-
katechese tijdens de laatste zit
ting van het landelijk pastoraal
overleg: „Geloven is naar mijn
heilige overtuiging allereerst een
gave gods en een overgave van
mijzelf. En dan niet aan datgene
AMSTERDAM - Na driejaar is de
restauratie van de Zuiderkerk in
de Amsterdamse Nieuwmarkt-
buurt voltooid. Ruim acht mil
joen gulden heeft het karwei aan
het uit 1611 daterende gebouw
gekost. Ongeveer veertig procent
van dat bedrag (3,5 miljoen gul
den) hoopt de gemeente Amster
dam aan subsidie van het rijk te
rug te krijgen. De restauratie be
treft alleen de romp en de toren
van de kerk.
Voor de definitieve bestemming
van de Zuiderkerk is een zoge
naamd inbouwplan opgesteld.
Initiatiefnemers daarvan zijn het
wijkcentrum D'oude Stadt en de
werkgroep Zuiderkerk. Opsteller
van het plan is de architect Ha
genbeek. Doel was het vinden
van een gemeenschappelijke
huisvesting voor verschillende
wijkorganisaties. In de werk
groep Zuiderkerk nemen deel het
wijkcentrum, de wijkpost voor
bejaarden, de wijkverpleging, het
maatschappelijk werk, huisart
sen, het kindercentrum, het ABC
en Witkar. Het inbouwplan ver
schaft al die instanties huisves
ting in aparte gebouwtjes, die in
de Zuiderkerk geplaatst zullen
worden. Temidden van die ge
bouwtjes zal een centraal bin
nenplein ontstaan, waar door de
week markten kunnen worden
gehouden, en dat tijdens de
weekeinden voor tal van mani
festaties verhuurd kan worden.
De daken van de afzonderlijke
gebouwtjes zullen plat en be-
loopbaar zijn zodat ze eventueel
als tribunes dienst kunnen doen.
"Het basisprincipe", aldus archi
tect Hagenbeek, "is dat de con
structie flexibel moet zijn". Dat
houdt in dat de gebouwtjes ver
plaatsbaar moeten blijven, zodat
de ruimte aan elke situatie aan
gepast kan worden. Met het in
bouwplan wordt de kerkruimte
als zodanig niet aangetast. De
enige verstrekkende ingreep is,
volgens Hagenbeek, dat er twee
nieuwe toegangen gemaakt zul
len worden.
duidelijk verschil van mening
tussen bisschop Gijsen en de
meerderheid der bisschoppen
ligt ook in het zogenoemde ra
densysteem.
Sedert het Vaticaanse Concilie
groeide onder leiding van kardi
naal Aifrink een beleid, dat zich
liet adviseren en helpen door b.v.
het landelijk pastoraal overleg
(concilie), de BBK, het secreta
riaat der r.k. kerkprovincie enz.
Bisschop Gijsen heeft met dit
beleid de grootste moeite, omdat
dit naar zijn mening tekort doet
aan het bisschoppelijk gezag.
Aan de kostenraming van het in
bouwplan wordt nog gerekend.
De verwachting is dat die aan het
einde van deze zomer rond zal
zijn. Daarna volgt de besluitvor
mingsprocedure, zodat vermoe
delijk pas in de loop van 1980 met
de uitvoering van het ïnbouw-
De meningsverschillen tussen de
bisschoppen hebben een geza
menlijk en consistent beleid in de
Nederlandse kerkprovincie ver
hinderd. De bijzondere Neder
landse bisschoppensynode moet
hiervoor een oplossing vinden.
Het kan ook geformuleerd wor
den zoals bisschop Simonis vol
gens intimi deed: Nederland is
vijftien jaar lang proefpolder van
kerkelijke vernieuwing geweest.
De synode zal duidelijk maken,
dat dat welletjes is.
plan kan worden begonnen. De
Zuiderkerk kwam in-1611 gereed.
De laatste kerkdienst werd er ge
houden in 1929. Daarna raakte de
kerk sterk in verval. Gedurende
de Tweede Wereldoorlog deed de
kerk dienst als mortuarium.
Evangeliste. De Amerikaanse Bet
ty Baxter zal op vrijdag 31 augus
tus spreken in de Stadsgehoor
zaal in Leiden. De avond, die om
acht uur begint, maakt onderdeel
uit van een toernee dat de Ameri
kaanse houdt. Zij werd kreupel
geboren en zou op vijftienjarige
leeftijd als door een wonder zijn
genezen. De zanggroep "The
Lightbearers" verleent mede
werking aan de avond, die wordt
georganiseerd door de Stichting
Johan Maasbach Wereldzending
uit Den Haag.
Vluchtelingen. Geld geven voor
hulpverlening aan Vietnamese
vluchtelingen is erg belangrijk,
maar niet voldoende. Er moet
ook druk worden uitgeoefend op
de regering om meer vluchtelin
gen toe te laten". Dit schrijft de
generale diakonale raad van de
Nederlands Hervormde Kerk,
het algemeen diakonaal bureau
van de Gereformeerde Kerken en
de stichting Oecumenische hulp
aan kerken en vluchtelingen in
een folder, die morgen in de Pro
testantse kerken zal worden ver
spreid. Op die dag wordt de na
tionale inzameling voor de
bootvluchtelingen gehouden.
Naar de overheid toe pleiten de
kerken er voor het isolement
waarin Vietnam verkeert te
doorbreken en de ontwikke
lingshulp op grote schaal voort te
zetten. "Anders is er geen verbe
tering van de situatie te verwach
ten" aldus de kerken.
Ira vecht door. Een woordvoerder
van de IRA heeft meegedeeld dat
het Ierse Republikeinse leger zijn
acties zal voortzetten tijdens het
bezoek van de Paus aan Ierland.
Er komt geen tijdelijk bestand,
verklaarde hij. Van de kant van
de Noordierse politie van het
Britse leger is integendeel de
vrees uitgesproken, dat de IRA
zijn activiteiten tijdens het be
zoek van de Paus van 29 septem
ber tot 1 oktober nog zal verster
ken om de aandacht van de we
reldopinie extra op Noord-Ier-
land te vestigen. Zoals bekend is
is officieel door het Vaticaan
meegedeeld dat de Paus Noord-
Ierland niet zal bezoeken.
Opvolger. De 65 miljoen Anglica
nen moeten dit jaar nog een op
volger aanwijzen voor hun
geestelijke leider, de 79-jarige dr.
Donald Coggan, die in januari
1980 aftreedt als aartsbisschop
van Canterbury. De verkiezing is
om drie redenen interessant. In
de eerste plaats staat niet de
aartsbisschop van York, maar
een buitenlander op nummer één
van de favorietenlijst. In de
tweede plaats benoemt niet uit
sluitend de Engelse koningin,
maar krijgt zij advies van een be
noemingscommissie binnen de
kerk van Engeland. In de derde
plaats maken de spanningen
binnen de kerk en in de oecume
nische betrekkingen vande
Anglicaanse kerk het noodzake
lijk dat de nieuwe man een krach
tige persoonlijkheid moet zijn,
die- over grote capaciteiten be
schikt. De Anglicaanse primaat
van Canada, aartsbisschop Ed
ward Scott (60) geldt als voor
naamste favoriet.
Beroepingswerk. Nederlandse
Hervormde Kerk: Beroepen te 's
Grevelduin-Capelle C. van den
Bergh, Rotterdam-Zuid. Gere
formeerde Kerken; Beroepen te
Vlaardingen A. Wilschut, Haar
lem, te Harkema W. Wi.ibenga,
Kollumerpomp.
De Amsterdamse Zuiderkerk op een archieffoto. Na driejaar is de res
tauratie van deze uit het begin van de zeventiende eeuw daterende kerk
voor wat betreft de romp en de toren voltooid.
LEIDEN - Herv. Gem.: Hooglandse
Kerk 10 ds. Hemmes; 11.45oecum. stud,
dienst; Marekerk 10 ds. De Jong; 5 ds.
Kooien, IJsselstein; Maranathakerk 10
ds. v. Achterberg; Regenboog 9.30 ds. v.
Leeuwen; 11 ds. Van Leeuwen en ps.
Van Well; Bethlehemkerk 9 ds. Boogert;
Bevrijdingskerk 10.30 ds. Bovenberg
(bev.) en ds. Rietveld (intrede); Vredes-
kerk 10 ds. Mulder, Santpoort; Eglise
Wallone 10.30 ps. De Jonge; Acad. Zie
kenhuis 10.15 ds. Bakker; Diaconesse-
huis 10.30 dienst. Geref. Kerk; Zuider
kerk 10.30 ds. Vlijm; Petrakerk 9 ds. v.d.
Werff, Voorhout, oude Vestkerk 10 ds.
Kortewg; 7 dr. Vlijm Maranathakerk 10
ds. v. Achterberg; Bevrijdingskerk 10.30
ds. Bovenberg (bevestiging ds. Rietveld)
Groenhoven 10.15 ds. v.d. Werff; Regen
boog 9.30 ds. van Lwuwcn; 1115 ds Van
Leeuwen en ps. Van Well. Dolerende
Noodgemeente Groot Leiden (Pieters
kerkstraat 1): 8.30 en 5 hr. Veth, Capelle
a.d. IJssel. Geref. Kerk Vnjg. (Heren
gracht 70): 10 en 5 ds. Gootjes. Chr. Ge
ref. Kerk (Steenschuur 9 y. 10 en 5 prof. v.
Genderen, Apeldoorn. Geref. Gem. (N.
Rijn): 10 en 4.30 ds. Boogaard. Geref.
Gem. in Ned (Bethl. kerk Driftstraat):
11.30 en 5.30 dienst. Evang-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgracht): 10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gem. (Pieters
kerkstraat 1): 10 mw. Bosman. Baptis-
tengemeen (O.Rijn 3): 10 ds. Van Mame
ren. Evang. Christengemeenschap
(Middelstegracht 3Y. 10 hr. Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
smgel 21): 5 nam hr. De Leeuw. Evange
liecentrum Zijlsingel 2: zond. 10 hr. Zijl-'
stra; dins. 21/8 hr. Zylstra. Pinksterge
meente (O.Rijn 3): 3 nam. ev. KapeUe.
Leger des Heils (Hooigracht): 10 en 7.30
dienst. Nieuw-Apost.Kerk (Hoge Rijn
dijk 24): zond. 9.30 en 4; woe. 8. Christian
Science (Steenschuur 6): 10.30 dienst.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Steenschuur 6): 10.15 dienst Ze
vendedagadventisten (Lokhorstkerk)
9.45 gesprek, 11 prediking, elke zater
dagmorgen. Oud Kath.Kerk (Zoe
terw.singel): 10 hoogmis. Vry Kath.Kerk
(Vreewijkstraat): 10.30 h. mis. Rooms-
Kath. kerken: Haagweg zat. 19; zond. 9
en 10.45; Herensingel zat. 19; zond. 8.30,
9.30; 11; Rijndijk zat. 19; zond. 9.30 en
11.30; Steenschuur zat. 10 en 19; zond.
8.30; 10; 11.30; 18 en 19; Boshuizerlaan
zat. 19; zond. 9.30; 11 en 12.15; Lammen-
schansweg zat. 19; zond. 9; 10.30; 12;
Haarlemmerstraat zat. 19; zond. 9.30;
10.45; 12.15.
ABBENES - Herv. Gem.: 9.30 ds. Den
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
ds. Westera, Leiden; 7 hr. Christ, Leiden.
Geref. Kerk; 10 en 6.30 ds. Verheul, Al
phen. Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst des
woords; 3 ds. Bijkerk, Putten. R.K.
Kerk: zat. 19; zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Adventskerk 9.30 ds. Bogers; 6.30
ds. V.d. Sluijs, Amsterdam. Kruiskerk
9.30 ds. Cnossen; Woerden. Öpstan-
dingskerk 9.30 ds. V.d. Heiden; 6.30 ds.
Stelwagen, Boskoop. Goede Herderkerk
9 ds. V.d. Ree (gez. dienst); De Bron 10
ds. Koers; 10.30 ds. V.d. Ree; 6.30 ds. V.d.
Linden, Koudekerk; Driehoorne 7 dr.
Van Santen; Ashram 9.30 dr. Van San
ten; Oudshoornsekerk 10 ds. Oort;
Sionskerk 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk: Maranathakerk 9.30 ds.
Stolk; 6.30 ds. V. Harmelcn. Hilversum.
Salvatonkerk 9.30 ds. V. Harmeien, Hil
versum; 6.30 ds. Stolk. Goede Herder
kerk 9 en 6.30 ds. V.d. Ree; De Bron 10
ds. Koers; 10.30 ds. v.d. Ree; 6.30 ds. V.d.
Lidnen. Ashram 9.30 ds. V. Santen;
Driehoorne 7 ds. V. Santen. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Hamstra. Oud Ge
ref. Gemeente: 9.30 en 4 dienst; maand.
20 aug. 7.15 ds. Schinkelhoek. Baptis
tengemeente: Triomfatorkapel 10 ds.
Koekkoek; 6.30 ev Verkerk; Noord 10
hr, Van Bameveld. Volle Evang. Gem.
(school Preludeweg): 10 dr. V.d. Hoorn.
Leger des Heils: 10 en 6.30 uur, Com. de
Vlamingstr. dienst. Remonstr. Kring: 10.
dr Cramer. Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 en
6.30 ds. Borgdorff. Geref. Kerk Vryg.
Buiten V.: 9.30 ds. V.d. Berg; 4 30 br.
Marbus. Pinkstergemeente Bethel 6
nam. R. Kruisgebouw; Alphen 10 voorm.
R. Kruisgebouw. R.K. Kerken H. Pius
zat. 19; zond 9. 10.30 en 11.45; H. Bonifa-
tius zat. 19; zond. 8.30, 10 en 11.30; De
Bron zat. 19; zond. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv Gem.: 9.30 en 6
da BnRo Geref. Gem.: 9.30 en 6 kand.
Golverdmgen.
BODEGRAVEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 9.30 ds. Richter; 6.30 ds. De Vreugd;
Salvatorkerk 9.30 ds. De Vreugd; 6.30 ds.
Droogers; Bethlehemkerk 9.30 kand.
Stelwagen, Veenendaal; 6.30 ds. Richter.
Geref. Kerk; 9.30 en 6.30 ds. 't Hart. Ge
ref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 4 leesdienst.
BOSKOOP - Herv. Gem.: Dorpskerk
9.30 ds. Heymans; 6.30 ds. Haitsma; de
Stek 9.30 ds. Stelwagen. Geref. Kerk:
Zijde 9.30 ds. Damsma, Rijnsburg; 6.30
ds. Verdoom, Leiden; De Stek 9.30 ds.
Stelwagen. Geref. Gem.: 9.30 en 6 dienst.
Opwekkingsgemeente (Concordia): 9.30
dienst. Verg. v. Gelovigen (Nieuwstraat):
9.30 en 5 dienst. R.K. Kerken: zat. 17.30
en 19; zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem.: 9.30 hr.
De Haan, Bodegraven; 6.30 dr. De Reu
ver, Capelle a.d. IJssel. Geref. Kerk: 9.30
prof. Wessels, Amstelveen; 5 ds. Van
Loenen, Leiderdorp. R.K. Kerk: dorp
zat. 19; zond. 8, 10, Rijndijk Het Anker
zat 19; zond. 8.45; 11.15; Rijndijk zond.
10.
HILLEGOM - Herv. Gem.: 10 ds. Van
Bruggen; 7 ds. Bouma, Utrecht. Geref.
Kerk: 10 ds. Koolstra, Leiden; 7 gez.
dienst in herv. kerk ds. Bouma, Utrecht.
R.K. Kerk: Mart. kerk zat. 19; zond. 8.30,
10,11.30 en 12.45; Jozefkerk zat. 19; zond
8.30, 10 en 11.30.
HOOG MADE - Herv. Gem.: 10 dr. Van
Vliet R.K. Kerk: zat. 19, zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gem.: 9.30 ds. Kolk
man. R.K. kerk: zat. 19; zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Dorpskerk 10 ds. Aarents; 6 ds.
Gebraad. Óntmoetingskerk 10 ds. Ge
braad; 6.30 ds. Voordouw, Heerde. Ge
ref. Kerk: Open Hof 9.30 ds. v.d. Horst;
6.30 ds. Fernhout, Alphen a d. Rijn. R.K.
Kerk: zat. 19, zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem.:
Nieuwe kerk 10 ds. Arkeraats; 6 ds. Teij-
geler, Scheveningen. Oude Kerk 10 ds
Vink; 6 ds. Hovius. Ichthuskerk 10 ds.
Van Roon; 5 ds. Vroegindeweij. Pniel-
kerk 9.30 ds. Hovius; 6 ds. Kielder, Ker-
keveld. Groen v. Pnnstererschool 10 ds.
Kielder, Kerkeveld Hoeksteen 10 bo-
vendienst; 10 pf. Koch, Nammheim,
Ziekenhuis Overduin 2 ds. Baas. Geref.
Kerk: Vredeskerk 9.30 ds. Bouma,
Noordwijk; 5 ds. v.d. Horst. Triumfator-
kerk 9.30 kand. Jacobi-van Duin, Lei
derdorp; 6.30 ds. Vrolijk. Geref. Kerk
Vrijg. Buiten V.: 8.30 en 7 ds. Roukema.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 leesdienst ds.
De Jong. Geref. Gem.: 10 en 5 dienst.
Geref. Kerk Vrijg. 10.15 en 3.30 lees
dienst. Volle Evang. Gem. (Voorstraat
100): 9.45 dienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10 en 3 ds. v.d. Linden (HA); 7 ds.
Hoogendijk, Alphen (HA). Geref. Kerk;
9.30 ds. Nierop (afsch.); 5 dr. Van Oeve-
ren. Rijnsburg.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk: Dorpskerk 10 ds. Geursen; 6.30 ds.
Doesburg; Hoofdstraatkerk 10 ds.
Doesburg; Scheppingskerk 9 en 10.30
ds. Knorth; St. Elisabethziekenhuis 9.30
hr. Vijftigschild. Baptistengemeente: 10
samenkomst. R.K. Kerk: zat. 19; zond. 9,
10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. De
Vree; camping 10.45 ds. Los. Geref.
Kerk: 9.30 en 7 drs. Los (HA); camping 11
drs. Los. R.K. Kerk: zat. 19, zond. 7.30,
9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem.: Grote Kerk 10.30
ds. De Gelder; Pauluskerk 9 ds. De Gel
der; 7 ds. t Hooft. Geref. Kerk: 10 en 7 ds.
De Wit. Geref. Kerk Vrijg.: 10.30 ds.
Bosma; 4.30 leesdienst. Geref. Kerk
Vrijg. Buiten B.: 10.45 en 5 ds. Schuur
man (HA). Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30
kand. Peels. Geref. Gem.: 10 en 4 lees-
diensten. Marienburcht maand. 8 u.
evang. dienst, ds. Gravendeel. R.K. Ker
ken; Agathakerk zat. 19; zond. 10 en
11.30; Poelpolder zat. 19; zond. 9en 11.30.
NIEUWKOOP - Herv Gem.: 9.30 ds.
Bronsgeest. 6.30 hr. Goedhart. Geref.
Kerk: 9.30 ds. Korenhoff, Heemstede;
6.30 hr. Hibina, Amsterdam. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 ds. V.d. Vlies, Nieuw-
poort. R.K. Kerk: zat. 19, zond. 7.30,9 en
10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Molenaar, 6.30 ds. Klusener, Breukelen.
Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds. Schouten,
Baambrugge. R.K. kerk: zat. 19, zond. 9
en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem.: 9 ds.
Goverts; 7 ds. v.d. Giessen (jeugdd.). Ge
ref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Wijngaarden.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 3 dr. Visser.
R.K. Kerk: zat. 19, zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. Zou
tendijk, 7 ds. Dekker, Loenen a.d. Vecht.
Geref. Kerk (Woerdense Verlaat): 9.30 en
7 ds. Nooteboom (HA). R.K. kerk; zat. 19,
zond. 9 en 10.30
NOORDWIJK - Herv. Gem.: Grote Kerk
(Voorstraat) 10 dr. Jansen; 7 ds. Arke
raats, Katwijk; Hoofstraatkerk 10 ds.
Keuning; 7 dr. Jansen; De Rank, Golf
baan 10 hr. Goyert, 't Harde; 7 dienst in
Grote Kerk; 8 Duitse dienst; Sole Mio 9
dr. Jansen. Geref. Kerk: Hoofdstraat 10
ds. Elgersma; 7 gez. dienst; Vinkenlaan 7
ds. Elgersma; v.d. Berghstichting 10 ds.
Bosman (gez. dienst). R.K. kerken: Zee
(Nieuwe Zeeweg), zat. 19, zond. 9.30 en
11 dienst; Binnen (Van L. Stirumstraat)
zat. 19; zond. 8, 10 en 11.30 dienst.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem.:
10 ds. Kalkman. R.K. kerk: St. Victor zat.
19; zond. 9.30 en 11; St. Jozef zat. 19;
zond. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Gemeen
tecentrum 10.30 ds. Wagenvoorde;
Groene of Willibrordkerk 10 ds. Vegter,
Gemeentecentrum 7 hr. Bakker; v.
Wijckerslooth 4.30 prof. Jansen. Geref.
Kerk: Mauntslaan 10 ds. Ter Linden; Lu-
thersekerk 10.15 ds. Happee; Maurits-
laan 7 dr. Bakker Geref. Kerk Vrijg.: 9.30
en 4.30 leesdienst. Geref. Kerk
Vrijg.Buiten V.: 8.45 br. Moleveld; 4 ds.
v.d. Berg. R.K. kerk: St. Willibrord zat.
19; zond. 9, 10.30, 12, Bonaventura zat.
18.30, zond. 9 en 11Volle Evangeliegem.
(gem. centr 4 nam. hr. V.d. Brugge.
OUD-ADE- R.k. Kerk: zat. 19, zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 ds. v.d. Staat, Uithoorn
(Jeugdd.). Geref. Kerk: 9.30 ds. V.d. Hei
den; 6.30 kand. Jaspers Focks. R.K.
kerk: zat. 19; zond. 9.30 en 11.30. Re
monstr. Gemeente: 10 hr. Klijnsma, Sas-
senheim.
ROELOFARENDSVEEN - R.K. ker
ken; Maria Presentatie zat. 19; zond.8,
9.30 en 11; H. Petrusbanden zat. 19; zond.
8, 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE-Herv. Gem.: 9.30
ds. Van Hoegee, Alphen; 7 ds. Wolthaus,
Zoeterwoude.
RIJNSBURG - Herv. Gem.: Grote Kerk
9.30 ds. v.d. Bogerd; 5 ds. Batelaan,
Voorschoten. Bethelkerk 9.30 ds. Noor-
degraaf, Ede; 5 ds. v.d. Bogerd. Geref.
Kerk: Petrakerk 9.30 dr. Van Oeveren; 5
hr. Stam, Sassenheim. Immanuelkerk 9
ds. Koenekoop, Rotterdam; 10.30 dienst;
5 ds. Rullmann, Den Haag, Maranatha
kerk 9.30 ds. Fernhout, Alphen; 5 ds.
Nierop, Koudekerk. Camping Konings
hof 10 hr. Ravensbergen. Geref. Kerk
Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Zomer. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 5 ds. De Joode. Evang.
Christengemeente (aula mavoY. 10 br.
V.d. Brink. R.K. gemeenschap (aula
tuinb. school): zat. 19, zond. 10.30.
RIJPWETERING - R.K. kerk: zat. 19.
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 en 10.30
ds. De Vos, Katwijk, 6.30 kand. Bakker.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Stam; 7 dienst. Chr.
Geref. Kerk: 10 en 5 drs. Rebel, Almere.
R.K. kerk: zat. 19, zond. 9 en 11.
TER AAR - Herv. Gem.: 9.30 ds. Broe-
kema, Leiden; 6.30 ds. Quak, Vianen.
Geref. Kerk: 9.30 kand. Jaspers Focks,
Oude Wetering; 6.30 ds. Bezemer. R.K.
kerk: Aardam zond. 9 12 Langeraar zat.
19; zond. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 ds.
Van Niel, Rijnsburg, 6.30 ds. Van Roon,
Katwijk. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds.
Nijhuis, Breda. Geref. Kerk Vryg.: 9.30
leesdienst. 3 ds. Gootjes.
VOORHOUT - Herv. Gem.: 10 ds. Bro
kerhof. R.K. kerk: zat. 19, zond. 9, 10.30,
11.45
VOORSCHOTEN - Herv Gem.; Dorp 10
ds. v.d. Schoot, 7 ds. Meyering, Hulp en
Heilkerk 10 ds. Lentz (HA); aula 9.30 ds.
De Zwart. Geref. Kerk: Dorp 9.30 ds. De
Zeeuw, 7 gez. dienst in herv. Dorpskerk;
aula 9.30 ds. De Zwart. Geref. Kerk
Vnjg.: 9.30 en 4.30 ds. Nap, Leusden.
R.K. kerken: St. Laurentius zat. 19, zond.
10 en 11.30; aula N. Hofland zond. 9.30;
Moeder Godskerk zat. 19; zond. 8.30 en
10.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gem.: Brug-
kerk 10.30 ds. Verwelius; 6.30 ds. Ver
boom; Hoeksteen 9.30 ds. Roetman; 6.30
hr. Kruithof, Monster. Behtle 9 ds. Ver
boom, 5 ds. Roetman, Immanuel 10 ds.
Van Malssen, Leiderdorp; 5 ds. Lefeber,
Alphen. Geref. Kerk: Kruiskerk 9.30 ds.
Modderaar; 5 ds. Brouwer, Ede. Oud Ge
ref. Gem.: 10 en 6.30 dienst. Chr. Af-
gesch. Gem.: 9.30 en 5. ds. Verloop. Volle
Evang. Gem. (Lindengaarde 17a): 9.30
hr. v.d. Heijden. R.K. Kerk: Óntmoe
tingskerk zat. 19; zond. 8.45, 11.45 en 7;
Victorkerk zat. 19, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gem.: 10 ds. Den
Tonkelaar. R.K. kerk: zat. 19; zond. 8.30,
10 en 11.30.
WASSENAAR-Herv. Gem.: Dorpskerk
10 ds. Van Zanten; 4.30 ds. Tukker; 7 ds
Steenstra; Kievitkerk 10 ds. Sijbrandij,
Den Haag; Messiaskerk lOds. Steenstra;
Dorpscentrum 9.30 ds. V.d. Valk, Sir-
jansland. Geref. Kerk: 10 ds. Zijlstra,
Vorden; 7 ds. Damsma, Rynsburg; Zuid
10 ds. V.d. Kamp (HA)
WOUBRUGGE - Herv. Gem.: 9.30 hr.
Christ, Leiden; 6.30 ds. Kooien, IJssel
stein. Geref. Kerk: 9.30 dr. Kunst, Am
stelveen; 6.30 dr. Van Oeveren, Rijns
burg. R.K. kerk: zat. 19, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem.: 9.30 en 7
ds. Nicolai (HA). Geref. Kerk: 9.30 ds.
Verdoom, Waddinxveen; 7 ds. Vegh,
Scheveningen. R.K. Kerk zat 19 zond. 9
en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem.: ds.
Wolthaus. R.K. Kerken: Rijndijk Meer
burgparochie zat. 19; zond. 9.30, 11, St.
Jan zond. 10.30; Chr. Dienaarkerk zat.
19; zond. 9.15.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem.: 10 ds.
Oosterom, Tienhoven, 6.30 ds. Haak
man. Geref. Kerk 10 ds. Bezemer, Ter
Aar; 6.30 ds. V.d. Heiden.
