Voor 'ijzeren tuinslang'
is het einde in zicht
Geen
vlucht
zonder
manke
menten
ZATERDAG 18 AUGUSTUS 1979 PAGINA 19
w@F(dliï iMtf
ifiïïiOdtflï® ©p
dl©
<D©ln)®y dl©(nl o o
VALKENBURG - Op het
vliegveld Valkenburg
zijn we na enig klim- en
klauterwerk aangeland
in het kloppend hart
van de Neptune, het
lange-afstandsvlieg-
tuig dat zijn langste tijd
heeft gehad in dienst
van de Nederlandse
marine. Zijn opvolger,
de nieuwste versie van
de Amerikaanse Lock
heed P-3C Orion, staat
te dringen om de plaats
in te gaan nemen. Maar
voor het zover is zal het
op Valkenburg gesta
tioneerde 320e squa
dron nog de nodige ke
ren met de "ijzeren
tuinslang", zoals de
Neptune in vliegers-
kringen wordt ge
noemd, de lucht in
moeten.
Onder verre van ideale omstan
digheden. Want hoe dichter
voor de bejaarde kist de
eindstreep in zicht komt, hoe
meer er een beroep wordt ge
daan op het improvisatie
vermogen van de bemannin
gen. Om eens van dichtbij
mee te maken hoe men zich
aan boord weet te redden
maakten we een vlucht mee.
De brede diepwaterstrook voor
de Nederlandse kust is voor
deze gelegenheid als vliegge-
bied gekozen. Tijdens de
bespreking van het vlucht-
plan, voorafgaande aan de
luchttocht, heeft vliegtuig
commandant mr. R.P. Simo-
nis uit Roelofarendsveen aan
de elf bemanningsleden uit
de doeken gedaan wat de oe
fenstof voor die dag is. We
zullen eerst koers zetten naar
Goeree en van daar uit het
operatiegebied gaan bestrij
ken.
Olie
Er is een aantal vaste program
mapunten af te werken. On
der meer zal worden uitgeke
ken naar schepen die olie lo
zen. Zo men er een in de gaten
krijgt zal de boosdoener van
uit de Neptunes worden gefo
tografeerd. compleet met
oliespoor. Uitgekeken zal ook
worden naar zogenaamde
oostblok-schepen. Naast de
ze routineklussen, die onder
deel uitmaken van de OSRD-
taak (Opsporings- en red
dingsdienst) zal de Neptune
bemanning dit keer ook een
oefening onderzeebootbe-
strijding ten beste geven, om
te laten zien dat men ook op
deze oorlogstaak berekend is.
De voorbespreking zit er op.
Klaar maken voor vertrek. Om
negen uur precies, zo is de af
spraak, zal de Neptune het
luchtruim kiezen om vier uur
later weer in Valkenburg te
landen. De eerste mededeling
aan boord klinkt niet al te ge
ruststellend. "Zie je dat luik
daar", vraagt tactisch-coör-
dinator (taco) Leenderts.
"Mochten we tijdens deze
vlucht in de problemen raken
dan gaan we déar door naar
buiten. We zullen dan eerst
een landing op zee proberen
te maken en loopt dat goed af
dan hebben we nog een paar
minuten de tijd om het zin
kende vliegtuig te verlaten".
De Nederlandse marine schafte
in 1961 dertien Neptunes aan.
In die tijd moderne kisten
zonder al te veel comfort dan
weliswaar maar in elk geval
functioneerde aan boord alles
naar behoren. Nu, achttien
jaar later, gaat die vlieger niet
meer op.
Afgebroken
Op de oefenvlucht die we mee
maken is de start al een eerste
aanwijzing in die richting. Als
vliegtuig-commandant Si-
monis de Neptune naar het
begin van de startbaan heeft
getaxied en het toestel even
later met brullende motoren
de eerste meters onder zich
laat wegschieten, wordt de
start plotseling abrupt afge-
Soms ook wordt de hoger op
hoogte gestild met complete
Indische rijsttafels of gebak
ken aardappelen met toebe
horen.
Met de nodige voorzichtig
heid worden die in het toestel
dan van achter naar voor ge
dirigeerd, langs de trossen
kabels en gevoelige appara
tuur heen. De vliegers krijgen
de warme hap op schoot op
gediend. Aan tafel gaan is er
niet bij. Daar is de ruimte niet
voor. Het parool is: blijf zitten
waar je zit.
Tijdens de vlucht, hoe lang die
ook duurt, komen ze hun
cockpit dan ook niet uit. Gaan
hooguit eens verzitten. "Het
is inderdaad een hele ruk",
zegt Simonis. "Vergeet niet
dat we soms tien uur of meer
in de lucht zijn. Je bent bekaf
als je op de basis terug komt.
Je zit zoveel dat je er bijna
aambeien van zou krijgen".
"Toch zijn we niet jaloers op die
jongens van de burgerlucht
vaart. Die draaien dan welis
waar wat minder vlieguren
aan één stuk en ze hebben ook
veel meer comfort aan boord
maar daar staat tegenover dat
er nauwelijks meer echt
gevlogen wordt. Alleen bij het
starten en landen hebben ze
hun werk maar voor de rest
kunnen ze het bijna allemaal
overlaten aan computers.
Geef mij dan toch maar een
Neptune. Ondanks alle on
gemakken. Dan ben je ten
minste bezig".
Over bezig gesproken. De saté's
worden even terzijde gescho
ven als co-piloot De Vos naar
buiten wijst en opgewonden
opmerkt: "Een Rus". Schuin
in de verte wordt een geel ge
kleurd vrachtschip waarge
nomen. De Neptune verlegt
direct de koers en stevent er
op af. De waarnemers zijn op
hun posten. De apparatuur
wordt nauwlettend in de ga
ten gehouden. Maar het is
loos alarm. Als het vliegtuig
zakt tot een paar honderd
voet en passeert, blijkt het te
gaan om een Zweeds schip.
"Het had mij niets verwon
dert als het een Rus zou zijn
geweest", zegt Simonis van
onder zijn kleppet vandaan.
"Een aanzienlijk percentage
van alle vrachtschepen op de
Noordzee is afkomstig uit een
van de Oostbloklanden".
Oefening
Het is tijd voor de oefening on
derzeeboot. In de Noordzee
worden er vanuit de Neptu
nes nogal eens vijandelijke
gesignaleerd. "Ze duiken hier
wel op", zegt Simonis, "maar
die doen weinig moeite om
niet gezien te worden. Het ei
genlijke operatiegebied voor
ze ligt op de Atlantische Oce
aan. Die we hier zien zijn
meestal Russische. Onze taak
gaat dan niet verder dan de
bewegingen van de onder
zeeër in de gaten houden en ze
zover te escorteren tot colle
ga's van NAVO-landen de
surveillance van ons over
nemen.
Bij gebrek aan een echte onder
zeeër richt tijdens deze oe
fenvlucht de Neptune en zijn
bemanning zich op een alter
natieve prooi, een vracht
schip dat koers zet naar En
geland.
Rondom dat schip worden wat
boeien uitgegooid. De signa
len die zij uitzenden worden
in het vliegtuig opgevangen
en de operators slaan aan het
rekenen. Het is nog allemaal
puur handwerk wat dan de
klok slaat. Meetlat en potlood
worden driftig gehanteerd en
er wordt volop aan de knop
pen gedraaid. Dat wordt heel
anders in de Orion. Daar kun-
plaats nemen achter compu
terschermen. die een stuk
sneller de binnenkomende
informatie kunnen verwer
kt'n.
Luitenant ter zee Simonis heeft
ondertussen de Neptune van
de rechte koers afgebracht en
cirkelt nu boven de alterna
tieve onderzeeër rond. daaroij
de kist (link schuin trekkend.
De waarnemers gaan onver
stoord door achter hun piot-
boorden en afstemappara-
tuur. Ook de twee piloten
doen geconcentreerd hun
werk. Maar mij breekt aan alle
kanten het klamme zweet uit.
De operator achter de defec
te) radarapparatuur.
De waarnemer heeft vanuit de neus van het toestel een panoramisch uitzicht over de Noordzee.
broken. In de cockpit is het
dakluik weer eens open ge
sprongen en de wind slaat
woest naar binnen. Maar de
bemanning lijkt niet onder de
indruk. Co-piloot sergeant
majoor De Vos haalt ergens
een stuk gereedschap tevoor
schijn, morrelt wat aan een
afsluitschroef en het leed is
alweer geleden. De Neptune
kan het opnieuw gaan probe-
Dat er iets in het honderd loopt
is bijna een vanzelfsprekend
heid geworden voor de Nep
tune-bemanning. "Bijna elke
vlucht komen we voor verras
singen te staan", verzucht
Leenderts. "Het komt maar
sp. .adisch voor dat alles
werkt zoals het behoort te
werken". Tijdens deze vlucht
worden zijn woorden nog
eens onderstreept Een deel
van het radarsysteem blijkt
plots de geest te hebben ge
geven. de koptelefoon die ik
op mijn hoofd krijg gezet valt
in brokken uiteen en vlieger
Simonis wijst met een som
ber gezicht naar een paar on
derdelen van de cockpitappa-
ratuur die het tijdelijk of mis
schien wel definitief, hebben
begeven.
"Kanibalisme"
Hoe droevig het met de Neptu
nes is gesteld mag onder meer
blijken uit het "Kanibalisme"
dat bedreven moet worden
om de huidige vloot nog
enigszins op de been te hou
den. Voor een van de hangars
op het vliegveld staat als een
kaalgeplukte kip een afge
dankt exemplaar dat nu
stukje voor stukje ontman
teld wordt. Een radarset voor
het ene toestel, cockpit-appa-
ratuur voor het andere.
"Dat alles neemt niet weg", zegt
Simonis, "dat we onze taken
toch naar behoren kunnen
vervullen. Er wordt wel eens
gesuggereerd dat wij bijvoor
beeld tijdens de NAVO-oefe-
ningen met die kisten van ons
voor spek en bonen mee
doen.
Maar het tegendeel is waar.
Vooral op het gebied van de
oppervlaktewaarnemingen
hebben we een zeer goede
naam op te houden. Kijk, als
het er om gaat onderzeeboten
op een grote diepte op te spo
ren dan komen we tekort.
Dan moeten we de eer laten
aan Amerika. Maar zo heeft
elk vliegtuig zijn specialiteit.
Vullen elkaar aan".
De tweede poging om Valken
burg achter ons te laten is
gelukt en we vliegen nu op
1000 voet. Vlak ondereen dun
en uiteengereten wolkendek.
Er staat redelijk veel wind
waardoor de Neptune zich
nogal "bumsy" boven de
open zee voort beweegt. Van
uit de koepel in de neus van
het toestel (toen de Neptune
nog dienst deed in Nieuw-
Guinea zaten daar twee mi
trailleurs in die naderhand
zijn vervangen door onder-
zeebootbestrijdingsappara-
tuur) heeft men een panora
misch uitzicht op wat bene
den ons op het zilte nat gaan
de is.
Rondleiding
Tactisch-coórdinator Leen
derts geeft een rondleiding
door het toestel. Enige lenig
heid is daarbij wel op zijn
plaats. Normaal lopen is hier
onmogelijk. In het voorstuk
van het toestel namelijk zijn
beide wanden met appara
tuur volgestouwd, en als men
daar ook nog de zitplaatsen
van de vier operators bij op
telt dan blijft er nauwelijks
gangpad over. Bovendien
bungelen her en der dikke
trossen bedrading die in de
loop ook nog moeten worden
ontweken.
Het achterstuk van de Neptune
is alleen bereikbaar door in
tijgersluipgang een nauwe
verbindingssluis door te
kruipen. Daar bevindt zich
ook het heiligdom van de
constable, de man die norma
liter de bewapening van het
vliegtuig verzorgt maar in
voorkomende gevallen ook
de verzorging van de inwen
dige mens niet schuwt.
Keukentje
In de Lockeed Orion zal hij over
een eigen keukentje kunnen
beschikken. Maar in de Nep
tune is het nog erg improvise
ren geblazen, al valt dat niet af
te leiden van wat op deze
vlucht aan eetbaars tevoor
schijn wordt getoverd. De
wielen van het vliegtuig zijn
nauwelijks ingetrokken of de
krentebollen en bekers dam
pende koffie gaan al rond.
Vervolgens gaan grote boter
hampakketten in de circula
tie en pal daarop, we zijn am
per twee uur in de lucht wor
den porties saté uitgedeeld of
kan men een halve kip aange
reikt krijgen.
Door het schuintrekken van
het vliegtuig is het effect van
de zwaartekracht aanzienlijk
groter en drukt zwaar op de
maag.
De saté die er kort daarvoor nog
zo sappig had uitgezien heeft
nu een averechtse uitwer
king. Met gezwinde spoed
begeef ik mij daarom richting
staart van het vliegtuig waar
ik mij bij een uitnodigend
open staande vuilnisbak ver
voeg. De rust in mijn maag
keert pas terug als we even la
ter weer Valkenburgse grond
onder de vliegtuigwielen
hebben.
Op bezoek
Aan het einde van de taxibaan
staat de opvolger van de Nep
tune. De Amerikanen zijn op
beleefdheidsbezoek. Het toe
stel heeft zoveel meer. Er zijn
slaapplaatsen aan boord, een
forse keuken, alle ruimte om
rond te stappen, een passa-
gierstrap om het toestel bin
nen te komen. "We zijn echt
wel een beetje aan de Neptu
ne verknocht geraakt," zegt
taco Leenderts, "maar dat
neemt niet weg dat ons squa
dron toeleeft naar de dag dat
we met de Orion op stap kun-
Dat zal nog wel even duren.
Medio '82 wordt de eerste af
geleverd aan de Nederlandse
marine. Een deel van de be
manningen gaat voor die tijd
naar Amerika om daar weg
wijs te worden gemaakt met
het toestel. Er komen er in to
taal dertien, net zo veel als er
nu Neptunes zijn. In '84 wordt
de laatste Orion afgeleverd.
Het vliegveld Valkenburg zal
enigszins moeten worden
aangepast aan deze zwaarde
re en ook grotere toestellen.
Er zal in elk geval een nieuwe
hangar worden gebouwd en
de taxibaan aan het zwaarde
re verkeer aangepast. Plan
nen daarvoor zijn nog in de
maak. Wat de geluidshinder
betreft; die zal niet groter zijn
dan nu het geval is met de
Neptunes. De gemeente Val
kenburg heeft dat destijds
bedongen
Nog niet bekend is wat er met
de eenmaal afgedankte Nep
tunes gaat gebeuren. In Ame
rika worden er bijvoorbeeld
ingezet bu bosbranden maar
worden er ook wat door de
marine als reserve achter de
hand gehouden. Binnen de
Nederlandse marine zijn er
die alles in het werk willen
stellen om een van de ijzeren
tuinslangen als museumstuk
in Nederland te houden.
Foto rechts:
Aan de Neptune is nogal wat mis.
Ook in de cockpit. Maar dat neemt
niet weg dat we onze NAVO-taak
naar behoren kunnen uitvoeren"
zegt vliegtuig-commandant Simo
nis (links).
Foto links.
Door het nauwe gangpad wor
den etenswaren af en aan gesleept.
Van krentenbollen en halve kippen
tot saté en complete Indische rijstta
fels aan toe.
