STRUCTUREN KUNNEN,
MOGEN EN
MOETEN VERANDEREN
KERKDIENSTEN
Kerk van Timor
wordt geholpen
G232B1SED
Industriepredikant Harder: „Achteraf bekeken zijn we te weinig kritisch geweest'
Soms ontkom je niet
helemaal aan de
gedachte dat blijkbaar
het gemak ook
de kerkmens dient'
ZATERDAG 28 JULI 19^
"Menselijke arbeid is meer dan een prestatie waarvoor een
geldelijke beloning wordt gegeven. Werken is meer dan
betaalde arbeid. Dit lijkt een eenvoudige stelregel, maar
in de praktijk ligt dat wel anders. In onze benadering van
bijvoorbeeld werklozen en wao-ers maken we duidelijk
dat we de koppeling van arbeid en inkomen van belang
achten. Dat zijn immers mensen die niet werken maar wèl
ontvangen. Een prestatie is te meten. Naarmate die hoger
is, is ook de beloning meer. Zo is arbeid een beperkt
begrip geworden. Een student bijvoorbeeld werkt niet.
Een huisvrouw heeft geen beroep"
Ds. T. Harder (45), christelijk gere
formeerd predikant te Amers
foort, die van 1970 tot kort gele
den industriepredikant op Ro
zenburg is geweest, vraagt zich
af, of de vlucht van vele huis
vrouwen naar een betaalde baan
ook niet uit dit beperkte denken
voortkomt. Hij doet dat in een
brochure over werk en werk
loosheid die de Bijbel Kiosk Ver
eniging te Driebergen heeft uit
gegeven in samenwerking met de
christelijk gereformeerde com
missie (deputaatschap) voor al
gemene diakonale en maat
schappelijke aangelegenheden.
De sectie "Kerk en bedrijfsleven"
van deze commissie stelde de
tekst ervan samen en ds. Harder
redigeerde deze. Het boekje
wordt aangeboden als eep poging
om samen met andere christenen
op weg te gaan naar een nieuw
denken over arbeid.
Kritisch
De predikant pleit duidelijk voor
een bredere inhoud van het be
grip "arbeid". Hij constateert dat
velen vandaag in feite hun werk
ontvluchten. "Denk alleen maar
aan het bijna "heilige" weekein
de, of aan het toenemende ziek
teverzuim, of aan het instituut
van de "baaldagen", en u proeft
hierin hoe de arbeidsmotivatie
ten diepste gaat ontbreken.
Enigszins overtrokken kan war
den gezegd dat het enige motief
om te werken voor velen is:
brood-op-de-plank"
Je ontkomt dan echter met aan de
vraag, of er tóch iets mis is met
onze arbeidssituatie.
Arbeid is voor Harder pas ten volle
arbeid als er sprake is van pro-
duktie, relatie en bezinning. Wie
ruimte maakt voor deze drie fac
toren samen, kijkt ook anders aan
tegen het carrière-maken. Soms
moet voor een promotie alles (en
ieder!) wijken. In het carrière-
maken is de mens alleen wat hij
presteert.
Als produktie, relatie en bezinning
samenspelen, zal dat de mens ten
goede komen. Voor niet-wer-
kenden betekent dit dat zij in re
latie en bezinning nog heel goed
menswaardig en verantwoorde
lijk kunnen bezigzijn. Dan is dat
geen "vrijetijdsbesteding" meer.
Na de tweede wereldoorlog hebben
bij de wederopbouw
rang gekregen. Daar was niets op
tegen, maar welke normen wer
den daarbij gehanteerd? "Ach
teraf bekeken zijn wij te weinig
kritisch geweest. Wij hebben al
les over ons heen laten gaan en zo
nieuwe afgoden geschapen, die
we nu in een nieuw vooruit
gangsgeloof nog steeds volgen"
"Het zal", aldus ds. Harder, "niet
eenvoudig zijn, hiertegen een
protest te laten horen. Dat doen
we niet om hiermee stenen te
werpen naar het verleden. Maar
we protesteren om te voorkomen
dat opnieuw deze fouten worden
gemaakt. Bovendien ontdekken
we nu, hoe juist hierdoor de mens
en de menselijkheid zijn verge
ten"
Wie vanuit het evangelie wil wer
ken, kan weten dat juist daar de
mens, hoe diep hij ook is geval
len, toch hoog staat aangeschre
ven. "Het is een aanklacht tegen
de kerk dat zij zich van de vragen
rond het werk veel te weinig heeft
aangetrokken en daarmee onge
wild en onbewust wellicht de si
tuatie heeft bevestigd. De
christelijke gemeente gaat niet
op in de wereld, maar ze ontkomt
er ook niet aan, en dat moet dan
wel heel tastbaar worden inge
vuld. Juist die gemeente zal van
uit het evangelie kritisch moeten
staan tegenover alles dat zich
aandient, ook aan structuren"
Verandering
t Is er dan tóch iets i
i arbeidssituatie?
"Verandering" is het kernwoord
van èèn van de hoofdstukken in
deze brochure. Ds. Harder is zich
ervan bewust, dat alleen al dit
woord by velen weerstanden op
roept. Je weet namelijk wel watje
hebt, maar niet wat je krijgt. En
wat maak je er allemaal niet mee
los? Barst op deze manier de kerk
ook niet uit elkaar? Bovendien is
er een gevoel van machteloos
heid. Verandering is een langdu
rig proces. Wij mensen leven ech
ter vaak op de korte termijn. Wie
dan leeft, wie dan zorgt.
De tegenvraag hoe een kerk, die op
deze manier uit elkaar zou bar
sten, dan wel IN elkaar zit, vindt
de schrijver even terecht. "Wordt
terwille van de lieve vrede vaak
niet veel verzwegen en gedoogd
en maar in de oude toestand gela
ten, omdat die zo vertrouwd is?
Soms ontkom je niet helemaal
aan de gedachte dat blijkbaar het
gemak ook de kerkmens dient"
Ds. Harder meent, dat het evangelie
van Jezus Christus voldoende
aanreikt om mensen te verlossen
van deze gezindheid. Woorden
als "vernieuwing" zijn eerder po-
sitief-evangelisch dan negatief-
progressief. Maatschappelijke
structuren (de manier waarop
alles in onze samenleving als
vanzelf is geregeld) kunnen, mo
gen en moeten worden veran
derd. De noodzaak van verande
ring is niet slechts een ideologie
Immers, velen worden "slachtof
fer" van machten waarop zij geen
of bijna geen greep hebben.
"Juist de ondoorzichtigheid van
de structuren werkt de
machtsvorming in de hand"
De brochure verwacht overigens
niet alle heil van structuurveran
dering alleen. Een nieuwe struc
tuur betekent niet automatisch
nieuwe mensen. Wel achten de
samenstellers de discussie over
wat nu het éérst noodzakelijk is -
verandering van individu of van
structuur - oneigenlijk en heil
loos. "Hierdoor wordt het heil
geblokkeerd". "Als het huis van
mijn ongelovige buurman in
brand staat, ga ik daar bepaald
niet op evangelisatie-huisbe
zoek" (Overduin).
Een oproep tot persoonlijke ver
antwoordelijkheid is, volgens
Harder, net zo hard nodig en ook
even bijbels als een appèl tot in
zet van structuurverandering.
"Wie daarbij onderscheid maakt
tussen de taak van de kerk en die
van andere organisaties of insti
tuten, haalt uiteen wat bijeen
hoort"
Het lijkt ds. Harder nog best inte
ressant te onderzoeken waar de
angst voor en het verzet tegen
structurele verandering binnen
de kerk vandaan komen. Hij
heeft een vaag vermoeden dat
één van de moeilijkheden het in
zicht is dat zo'n verandering ook
gevolgen heeft voor het eigen
kerkelijke en persoonlijke leven.
"Dan komt het wel benauwd
dichtbij"
Getekende
Over de werkloze medemens
schrijft ds. Harder als over "de
getekende"
Werkloosheid is, zeker in de wes
terse wereld, een structureel
probleem. Het is eigenlijk niet
meer uit onze samenleving weg te
denken. Je moet ermee leren le
ven. Dat klinkt fatalistisch, maar
het is voorlopig wel waar.
De eerste oorzaak kan dan niet lig
gen bij de werkloze zelf, al wordt
dat in een bepaalde politieke
hoek nog wel eens gesuggereerd.
De typering dat de werkloze niet
wil werken of liever lui dan moe
is - alsof mensen met een baan
per definitie niet lui zijn - noemt
de vroegere industriepredikant
onmenselijk en wreed. "Ze doet
onrecht aan de mens, die slacht
offer is van een situatie"
"Als we goed en eerlijk luisteren
naar de verhalen van de werklo
zen, hun ook onze kritische vra
gen stellen, maar ons vrij maken
van vooroordelen, dan kijken we
in feite in de spiegel van onze sa
menleving. In hun leven ontdek
ik het systeem van normen en
waarden dat wij onder elkaar
hanteren en in stand houden, en
dat bijna in één zin is samen te
vatten: je bént onder ons pas iets
als je wat hèbt"
Ds. Harder waarschuwt ook voor
een "misplaatst barmhartig-
heidsgevoel", als werkenden
plotseling gaan ontdekken dat
werklozen veel dingen zo naar
vinden en dus "geholpen" moe
ten worden. "Op dat moment tre-
Alleen al het wóórd "verandering" roept in de kerk weerstanden op, a
ervaart de christelijke gereformeerde industriepredikant Harder. Wq
maak je, door te spreken over de noodzaak van maatschappelijke verandi
ringen, allemaal niet los? Barst de kerk op die manier uit elkaar?
Ds. Harder stelt een tegenvraag: als dat zo is, hoe zou die kerk dan II
elkaar zitten?
stof wordt. Het onderwerp is tl
belangrijk om het te laten liggej
of er oppervlakkig kennis van t(
nemen. Dat onze wereld onvol
maakt is, mag in de kerk geen
vrijblijvende constatering-op]
afstand zijn. Maar ook draagt eeii
door zijn achtjarig industriepasj
to raat sterk gemotiveerde predi|
kant hier gedachten aan die aan
sporen tot hernieuwde bezin»
ning.
Aanzet
Deze kerkelijke brochure over
werk en werkloosheid geeft geen
pasklare antwoorden. Ze is ook
gemaakt als "een aanzet om ver
der te gaan in denken en doen"
Een wegwijzer dus. Voor wie zich
in deze vragen meer wil verdie
pen geeft het boekje een over
zicht van de literatuur die de sa
menstellers bij de voorbereiding
en uitwerking hebben geraad
pleegd.
Het is te hopen, dat de brochure in
bredere kring dan de christelijk
gereformeerde alléén gespreks-
Zijn ervaring geeft hem recht varj
spreken. Die ervaring heeft ool^
zijn geloofsinzicht verdiept. Dal
maakt de brochure voldoende
duidelijk. Een reden temeer voor
kerkmensen om er snel en se
rieus mee op weg te gaan.
S. J. DE
GROOT
In verband met de vakantie zal de rubriek
geestelijk leven de komende drie weken
worden beperkt tot de zaterdag. De kolom
"Nabij en Ver" met korte berichten zult u
ook op andere dagen in de krant kunnen
vinden.
De secretaris 'Indonesië" van de
Raad voor de Zending van de
Hervormde Kerk (Oegstgeest),
ds. P. Bons, die onlangs een be
zoek aan Timor bracht, meent dat
waarschijnlijk alleen via de ker
ken iets voor het beproefde Oost-
Timor kan worden gedaan.
De inlijving van deze vroegere Por
tugese kolonie bij Indonesië
heeft de bevolking daar zwaar
doen lijden. Het is er nog steeds
niet helemaal rustig. Er komen
nog mensen, half verhongerd, uit
de berggebieden waarheen zij ten
tijde van de gevechten zijn
gevlucht. Duizenden kinderen
zijn zonder ouders. Het optreden
van de militairen heeft bij de be
volking een groot wantrouwen
jegens de Indonesiërs veroor
zaakt.
Van de 600.000 mensen tellende
Oost-Timorese bevolking zijn er
200.000 rooms-katholiek. Een
kleine 400.000 hangt de oude
stamgodsdienst aan. Er wonen
7000 protestanten van wie meer
dan de helft tot de pinksterbewe
ging behoort.
De Raad van Kerken van Indonesië
gaat de kleine protestantse kerk
nu helpen bij de opvang van we
zen en de opbouw var. de dertien
gemeenten. De kerk van West-
Timor zal daarvoor enkele predi
kanten voor Oost afstaan. Zij zijn
stamverwant en spreken de taal
van hun oosterburen.
Vasten. Een groep Tsjechische
christenen heeft de paus in een
brief op de hoogte gesteld van
haar voornemen de eerste vrijdag
van elke maand een vasten- en
te houden voor men-
n hun geloof worden
vervolgd.
Hervormde Kerk: beroepen te
Moerkapelle F. Luitjes Kootwijk.
LEIDEN-Herv. Gem Hoogl. kerk 10 ds
Pannekoek, 11.45 oecum. studenten-
dienst; Marekerk 10 en 5 dr. Meijers;
Maranathakerk 10 ds v. Achterberg; Re
genboog, Merenwijk, 9.30 ds v. Leeu
wen; Beth), kerk Driftstr. 10 ds Ruiten
berg Den Haag; Bevr. kerk ZW 9 dr v.d.
Zwaan; Vredeskerk 10 dr Bartels
Amersfoort; Waalse kerk geen dienst;
Acad. Z. 10 15 ds Bovenberg; Diac. huis
10.30 prof. dr Berkhof; Endegeest 9.30 ds
Friederich. Geref. Kerk: Zuiderkerk9ds
Sijtsma; Petrakerk 10.30 ds Sijtsma;
Oude Vest 10.15 en 7 dr v.d. Zwaan;
Mar.kerk 10 dsv. Achterberg; Bevr. kerk
9 dr v.d. Zwaan; Groenhoven 10 ds Lo
cher; Regenboog 9.30 ds Van Leeuwen.
Dolerende Noodgemeente Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1): 8 30 en 5. Chr. Ge
ref. Kerk (Steenschuur 9); 11 ds v Lange-
velde Boskoop, 7 ds v.d Boogaard Rijs-
wyk. Geref. Gem. (N. Ryn): 10 en 4.30
Geref. Gem. in Nederland (Bethl.kerk
Driftstraat): 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgracht): 10.15 hr Hui
gen. Remonstr.-Doopsgez. Gem (Pie
terskerkstraat 1): 10 ds Kuipers. Baptis
tengemeente (O. Rijn 3): 10 Evang.
Christengemeenschap (Middelstegracht
3): 10 hr Klein Haneveld, Bodegraven.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw singel 21): 5 nam. hr Hoogerwaard.
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: 10 Judy
Fiorentino, di. 8 Edgard Holder. Leger
des Heils (Hooigracht): 10 en 7.30.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijndijk 24): 9.30
en 4, wo. 8. Christian Science (Steen-
schuur 6): 10.30. Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Steenschuur 6):
10.15. Zevendedagadventisten (Lok-
horstkerk): elke zat. 9.45 bybelstudie, 11
prediking. Oud Kath. Kerk (Zoe-
terw.singel): 10. Rooms-Kath. Kerken:
Haagweg zat. 7. zond. 9 en 10.45; Heren
singel zat. 7, zond. 8.30, 9.30 en 11Rijn
dijk zat. 7, zond. 9.30 en 11.30; Steen
schuur zat 10 en 7, zond. 8.30,10,11.30,6
en 7; Boshuizerlaan zat. 7, zond. 9.30 en
11, Lammenschansweg zat. 7, zond. 9,
10.30 en 12; Haarlemmerstr. zat. 7, zond.
9.30, 10.45 en 12.15.
AARLANDERVEEN - Herv Gem.: 11
ds Vree (Alphen), 7 ds Den Braber, Me-
demblik. Geref. Kerk: zie herv. Chr. 9.30
dienst, 7 ds Van Rookhuyzen Maassluis.
R.K. Kerk: zat. 7, zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.; Adventskerk 9.30 ds v.d. Broeck
te Bodegraven, 6.30 ds Vos, A.dam;
Kruiskerk 9.30; Opst. kerk 9.30 mevr. ds
Van Everdingen te Leiderdorp; G.H.
kerk 10.30 ds Bogers, 6.30 ds Rang
Nieuw-Vennep; De Bron 9 ds Bogers,
6.30 ds Verheul; Ashram 9.30 ds Verheul;
Oudshoornsekerk 10 ds Los R.dam;
Sionskerk 9.30 ds Verploeg, 6.30 ds Van
Dop. Geref. Kerk: Mar kerk 9 30 en 6.30
ds Vree; Salv. kerk 9.30ds v. Wijk A.dam,
6.30 ds Bogers; G.H. kerk 10.30 ds Bo
gers, 6.30 ds Rang; De Bron 9 ds Bogers,
6.30 ds Verheul; Ashram 9.30 ds Verheul.
Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 en 6.30 ds Borg-
dorff. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.: 9.30
br. Marbus, 4.30 ds Bouma. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 4.30 ds Hamstra. Oud Ge
ref. Gemeente 9.30 en 4 Baptistenge
meente: 10 en 6.30 ds Koekkoek; Noord
(Sportlaan) 10 hr De Looy. Volle Evang.
Gem. (school Preludeweg): 10 hr Jack
son. Leger des Heils: 10 en 6.30 uur.
Pinkstergemeente Bethel (R.-K-uisge-
bouw): 6 nam. Pinkstergemeente Al
phen (R.-Kruisgebouw): 10. R.K ker
ken: Bon.kerk zat 7. zond 8.30, 10 en
11.30; Piuskerk zat. 7, zond 9, 10.30 en
11.45; De Bron zat. 7, zond. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem.: 9.30 ds v.
Kooten Delft, 6 ds Exalto. Geref. Gem.:
9 30 en 6 leesdienst, dond. 7.30 ds Hage.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds Sirag R.dam, 6.30 ds Kom-
mers te Katwyk; Salv. kerk 9.30 ds De
Vreugd, 6.30 kand. Poot Delft; Bethl.
kerk 9.30 kand. Stelwagen, 6.30 kand.
v.d. Weerd. Geref. Kerk: 9.30 kand. Ver
burg, 6.30 ds Dielingen, Zeist.
BOSKOOP - Herv. Gem.: Dorpskerk
9.30 dienst, 6.30 Oostenbrug, Ridder
kerk; De Stek 9 30 ds Dijkstra Geref
Kerk: 9.30 ds De Vries, Ede; zie ook herv.
Geref. Gem 9.30 en 6. Opwekkingsge
meente (Concordia): 9.30. Verg. v. Gelo
vigen (Nieuwstraat): 9.30 en 5. R.K. Ker
ken: zat. 5.30 en 7, zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 ds Geertsema. Geref Kerk: 9.30 en 5
ds Den Braber, Medemblik R.K. Kerk:
dorp zat. 7, zond. 8 en 10; Rijndijk zond.
10; Het Anker zat. 7, zond. 8.45 en 11.15.
HILLEGOM - Herv Gem.. 10 ds Brons-
geest, 7 ds v.d. Wal, in geref. k. Geref.
Kerk: 10 en 7 ds v.d Wal. Chr. Geref
Kerk: 10 leesdienst, 7 ds De Jong, Zaan
dam. R.K. Kerk: Mart.kerk zat. 7, zond.
8.30, 10 en 11.30; Jozefkerk zat. 7, zond.
8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem.: 10 ds Bot,
Wijk bij Duurstede. R.K. kerk: zat. 7,
zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gem.: 9.30 ds Kolk
man. R.K. kerk; zat. 7. zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Dorpskerk 10 ds Baas, 6 ds Hey-
mans "t Harde; Ontm.kerk 10 ds Hey-
mans, 6.30 ds Broekema te Leiden. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds Bos, Doorn, 6.30 ds v.d.
Horst. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9.30 en
11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem.: N.
Kerk 10 ds Schuurman, 6 ds Hovius; O.
Kerk 10 ds Hovius, 6 ds Gebraad; Ich-
thuskerk 10 ds De Jong, 5 ds v. Roon;
Pniêlkerk 9.30 ds v. Roon, 6 ds De Jong;
Gr. v. Pr.school 10 ds Arkeraats; Hoek
steen 10 Duitse dienst; Overduin 2 ds
Baas. Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 ds Baas
Sassenheim, 5 ds Bos; Tr.kerk 9.30 ds
v.d. Horst, 6.30 hr Molenaar. Geref. Kerk
Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3 ds Zomer
Rynsburg. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5
leesdienst. Geref. Gem.: 10 en 5 lees
dienst, dond. 7.30 ds Kleppe. Volle
Evang. Gem. (Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - He™.
Gem.: 10 ds v.d. Velden Mijdrecht, 7 ds
Pannekoek, Leiden in Geref. Kerk. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds Swierts te Maassluis, 7
ds Pannekoek, Leiden.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk' Dorpskerk 10 ds Knorth, 6.30 ds
Doesburg; Hoofdstraat 10 mevr. Jacobi;
Scheppingskerk 9 ds Doesburg; Ley-
thenrode 10 ds Lutmers; Elis. ziekenhuis
11 ds Mak. Baptistengemeente; 10 br.
Lourens. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9 en
10.30.
LEIMUIDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds Mo
lenaar Nieuwveen; camping 10.30 ds
Eveleens, Veessen. Geref. Kerk: 9 hr v.d.
Kraan, 7 kand. Verburg. R.K. kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem.: Grote Kerk 10.30
ds 't Hooft, 7 ds De Gelder; Pauluskerk 9
ds 't Hooft. Geref. Kerk 10.30 ds Van
Houten, Aalsmeer. Geref. Kerk Vrijg.: 10
en 2.45 ds Van Nus. Geref. Kerk Vryg.
Buiten V.: 9 hr Van Bruchem, 5 kand.
Horsman. Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30
stud. v.d. Heuvel. Geref Gem.: 10 en 4
leesdienst. Oud Geref. Gem.: 9.30 en 3.
R.K. Kerken: Agathakerk zat. 7, zond. 10
en 11.30; Poelpolder zat. 7, zond. 9 en
11.30; Mariakerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.45; Engelbewaarders zat. 7, zond. 8,
9.30 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem.: 9.30 ds Le-
feber. Alphen, 6.30 ds Vink, Katwijk aan
Zee. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 hr Stam,
Sassenheim. Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst, 2.15 ds Hamstra. R.K. Kerk zat. 7,
zond. 7.30, 9 en 10.45.
NIEUW-VENNEP - Chr. Geref. Kerk
9.30 dienst, 6 ds Rebel. R.K. kerk zat. 7,
zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem.: 9.30 en 7 ds
Zoutendijk. Geref. Kerk (Woerdense
Verlaat): 9.30 hr v.d. Steen, 7 ds Van Wijk
A.dam. R.K. Kerk zat. 7, zond. 9en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem.: Voorstraat
(Binnen) 10 hr Geursen Haarlem, 7 ds
Lapré Tilburg; Sole Mio 9 hr Samson,
Hoofdstraat (Zee) 10 ds Dijkstra
Hoogvliet; Geref. Kerk Hoofdstraat 7 ds
Elgersma; De Rank (Golfbaan) 10 kand.
v. Slooten, 3.30 ds Hovius Katwijk aan
Zee. 8 nam. Duitse dienst; 1 aug. geref.
kerk Hoofdstraat 7.30 nam. avondgebed.
Geref. Kerk Hoofdstr.kerk 10 ds De
Raadt Valkenburg, 7 ds Elgersma; Vin-
kenlaan (Binnen) 9.30 ds Elgersma, 7 zie
herv.; St. kerk 11 ds Elgersma. R.K. Ker
ken: Zee(N. Zeeweg) 9.30 en 11; Binnen
(Van L. Stirumstr.) 8,40 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem.:
10 ds Kalkman. R.K Kerk Viktorkerk
zat. 7, zond. 9.30 en 11; Jozefkerk zat. 7,
zond. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Groene
Kerk 10 dr Verdonk; Gem.centr. 10.30 ds
Wagenvoorde, 7 ds Heemskerk; Ende
geest 9.30 ds Friederich; Van Wyckers-
looth 4.30 ds Gesink. Geref. Kerk 10 ds
Sasse; gem.centr. 7 ds Heemskerk. Ge
ref. Kerk Vrijg.: 9.30 leesdienst, 4.30 ds v.
Nus. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.: 8.45
br. v. Dijk, 3 ds Bouma. R.K. Kerk Will,
kerk zat. 7, zond. 9, 10.30 en 12; Bon.ka
pel zat. 6.30, zond. 9 en 11. Volle-Evange-
liegem. (gem.centr.) 4 hr v.d. Brugge.
OUD-ADE - R.K. Kerk: zat. 7, zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 hr. Krispijn, Leiden.
Geref. Kerk 9.30 ds Bezemer, 6.30 kand.
Jaspers Focks. R.K. kerk zat. 7, zond.
9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - R.K. ker
ken: Maria Pres. zat. 7, zond. 8,9.30 en 11;
P. Banden zat. 7, zond. 8, 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE-Herv. Gem.: 9.30
ds Ten Napel Giessen-Oudekerk, 7 ds De
Kruyf. Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst, 2.15
ds Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem.: Grote Kerk
9.30 ds Driebergen, Enter, 5 ds v.d. Bo-
gerd; Bethelkerk 9.30 ds v.d. Bogerd, 7
ds Driebergen; camping 10 ds De Joode.
Geref. Kerk Petrakerk 8.30 ds v.d.
Kamp, Heilo, 5 dr v. Oeveren; Imm.kerk
9.30 dr van Oeveren, 5 ds v.d. Horst Kat
wijk; Mar.kerk 9.30 ds Hartkamp te Al-
phen, 5 ds v. Wijk A.dam; camping 10 ds
De Joode. Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15.
Chr Geref. Kerk: 9.30 en 5. Evang. Chris
tengemeente (aula mavo): 10 br. Bos
kamp Mussel. R.K. gemeenschap (aula
tuinb.school): zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - R.K. kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 en 10.30
ds De Jonge Bruinisse, 6.30 ds v.d. Bo
gerd Rynsburg. Geref. Kerk: 9.30 ds Van
Houten Aalsmeer, 6.30 zie herv. Chr. Ge
ref. Kerk: 10 ds v.d. Boomgaard Den
Haag, 7 stud. v.d. Heuvel. R.K. kerk: zat.
7. zond. 9 en 11
TER AAR - Herv. Gem 9.30 ds De
Kruijf, 6.30 ds Lefeber. Geref. Kerk: 9.30
kand. Jaspers Focks, 6.30 ds Bezemer.
R.K kerk: Aardam 9 en 12; Langeraar
zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 hr
Van den Berg, Buren, 6.30 ds Kalkman
Noordwijkerhout. Geref. Kerk: 9.30 ds
Bouma te Noordwijk, 6.30 ds De Raadt, i
Geref Kerk Vrijg.: 9.30 en 5.
VOORHOUT - Herv. Gem.: 10 ds Bro
kerhof. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9,10.30 en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: Dorps- J
kerk 10 prof. dr Jansen Schoonhoven
O.geest, 7 ds Meijering; aula 9.30 pastoor
De Munck; Hulp en Heil 10 ds Van
Leusden. Geref. Kerk: 9.30 dr Masselink
R.dam, 7 zie herv. Geref. Kerk Vrijg.: 10
en 5 ds Boersma Heerde. R.K kerken:
Laur.kerk zat. 7, zond. 10 en 11.30; aula
NH 9.30; M. Godskerk zat. 7, zond. 8.30
en 10.30.
WARMOND - Herv. Gem 10 mevr. ds
Visser te Leiderdorp. R.K. kerk: zat. 7
zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR-Herv. Gem.: Dorpskerk
10 ds Van Veen, 4.30 ds Trouwborst
Vlaardingen, 7 ds Van Duyne Den Haag;
Kievietkerk lOdr De Ru Den Haag; Mes-
siaskerk 10 ds v. Zanten; Dorpscentrum
9.30 ds Tukker. Geref. Kerk: 10 en 7 ds
v.d. Kamp, Heilo, Zuid 10 ds Van Buu-
ren A.dam. Ned. Prot. Bond: 10.30 ds j
Van Aalst.
WOUBRUGGE - Herv Gem 9.30 ds
Heymans Boskoop, 6.30 hr Bor, Alphen.
Geref. Kerk: 9.30 kand. v Leeuwen. 7 ds
Treurniet, Woerden. R.K. kerk: zat. 7
zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem.: 9 30 ds
Wolfensberger A.dam, 7 ds Nicolai, in j
geref kerk. Geref. Kerk 9.30 kand. Wal-
linga Ter Aar, 7 zie herv. R.K. kerk: zat. 7
zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem 10 hr
Brokerhof, Leiden. R.K. kerken: Jans- 1
kerk 10.30; Chr. Dienaarkerk zat. 7, zond
9.15.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem 9 30 hi
v.d. Linden Capelle a d. IJssel, 6.30 ds
Poot. Nieuw-Loosdrecht, in geref kerk.
Geref. Kerk: 9.30 ds v.d. Heiden. 6.30 zie I
NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 ds Ge
braad, 6.30 ds Molenaar. Geref. Kerk:
9.30 dr Nauta A.dam, 6.30 zie herv. R.K.
kerk: zat. 7, zond. 9 en 11.
