Skutjesilen, groot spektakelstuk
S>
Rooster
I
DAG 14 JULI 1979
ier vandaag op de Wijde Ee bij Grouw het startschot klinkt voor
frootste spektakelstuk in het Friese waterland, dat skutsjesilen
f zal menigeen een zucht van verlichting slaken. Niet alleen de
jaen op de vloot, die keihard slag zullen leveren en nauwelijks
lien wachten met het losgooien van de trossen, zullen blij zijn dat
I eer van wal mogen steken, maar ook de organisatoren van het
ement, dat immers de kroon vormt op hun vele vergaderwerk in
f ifgelopen winterskoft. Maanden al zijn schippers en hun beman-
en in de weer geweest hun tjalken in gereedheid te brengen voor
reffen, waar heel waterminnend Friesland elk jaar weer reikhal-
naar uitziet. Een maand geleden werd alvast een voorproefje
ven, toen de tjalken elkaar troffen op de wateren bij Grouw, ter
jenheid van het jubileum van de Grouwster commissie. Het werd
grimmige strijd, het was oorlog in de nauwe Tynje.
tisile" was voor de meesten het parool, ofschoon de Tynje dicht zat
skutsjes die aan elkaar gekluisterd of met de kop in de wal de
rvaart versperden. Geen duimbreed werd er toegegeven. Onder
en werden eikaars schepen en verrichtingen met argusogen beke-
om te zien hoe de concurrentie het er af zou brengen, met welke
sen dit jaar in het bijzonder rekening moet worden gehouden.
Het skutjesilen trok vorig jaar zo'n
dertigduizend betalen le bezoe
kers, mensen die een kaartje had
den gekocht dus. Veel meer toe
schouwers volgden evenwel de
strijd vanaf het water met hun ei
gen boot. Die betalen niet en lig
gen vaak eerste rang. Voor hen is
er de bekende skutsjewimpel, die
men tegen betaling van een tien
tje kan verkrijgen bij onder meer
de sluiswachters, jachthaven-
meesters. brugwachters en Ra bo
banken. Het geld is hard nodig,
want de organisatie kost jaar
lijks veel geld. Verder komen alle
skutsjes die werden gebouwd
rond het jaar 1910 in een staat dat
het onderhoud geld gaat kosten,
veel geld zelfs. De verkoop van de
wimpels is daarbij een welkome
bron van inkomsten. Bovendien,
zegt de wimpelcommissie .betalen
de waltoeschouwers tnrh mt'
Zaterdag 14 juli Grouw
Maandag 16 juli Veenhoop
Dinsdag 17 juli Eernewoude
Woensdag 18 juli Terhorne
Donderdag 19 juli Langweer
Vrijdag 20 juli rustdag
Zaterdag 21 juli Elahuizen
Maandag 23 juli Stavoren
Dinsdag 24 juli Woudsend
Woensdag 25 juli Lemmer
Donderdag 26 juli Lemmer
Vrijdag 27 juli Sneek.
.EEUWARDEN - De
skutsjesilers hebben in
de afgelopen winter
maanden niet met de
armen over elkaar geze
ten. Integendeel. Hard
is er gewerkt om de
tjalken in optimale
conditie aan de start te
krijgen. Een van de
grootste successen is
evenwel geboekt in de
vergaderzalen, waar het
de Makkumer scheeps
bouwer Douwe Amels
is geweest die bestuur
ders en schippers bij
elkaar bracht in een
formule, die ertoe moet
leiden dat de skutsjes
wat stabieler en gelijk
waardiger worden,
zonder dat daarbij aan
de tuigen wordt ge
tornd.
De schippers hadden zo lang-
Vzamerhand meer dan genoeg
van de bijna berucht gewor
den formule-Gerritsma: in
gewikkelde berekeningen,
die bijna niemand snapte en
die veel wrevel opriepen. „Wy
binne net mear baes op it ei
gen skip", mokten de schip
pers, en zoiets is voor iedere
schipper een hard gelag. Toch
wisten ze dat er iets moest ge
beuren, dat er een halt moest
worden toegeroepen aan het
verschijnsel van steeds weer
groter wordende tuigen.
Het is Amels geweest die in de
vergaderzalen het verlossen
de woord sprak, waar een ie
der zich bij neer kon leggen.
Aan de tuigen behoeft nu
niets veranderd te worden,
alleen zullen de schepen naar
gelang hun afmetingen, sta-
11 biliteit, grootte van het tuig en
i dergelijke met een buikden-
'JJ ning van het zwaardere azo-
béhout of het lichtere vure-
hout moeten varen. De ande
re ballast kan weer over
boord. Of niet?
Ballast
Het is namelijk de vraag of het
wel waar is dat de skutsjes
1
sneller zijn naarmate ze lich
ter zijn, zegt voorzitter Alex
Brinksma van de Sintrale
Kommisje Skutsjesilen. De
ervaringen van twee jaar ge
leden, toen er wel met ballast
moest worden gevaren, heb
ben die vraag opgeroe
pen.
Verschillende tjalken moesten
toen een paar ton ballast in
nemen. Met sombere voorge
voelens werden de zakken
zand geladen, maar lang niet
altijd waren die gevoelens
gewettigd. Het grootste be
wijs daarvan vindt Brinksma
het kleine SWH-skutsje.
„Sunt twa jier fart it mei bal-
lêst en it heart nou by de top",
zegt hij. Hij wijst ook op de
Sneker Pan. Toen het vorig
jaar niet meer hoefde, gooide
schipper Jan van Akker di
rect alle overbodige ballast
overboord. De Pan liep niet
meer en halverwege de strijd
werd de tjalk naar Sneek ge
sleept om het weer te ballas
ten...
Een derde voorbeeld is de grote
Gerben van Manen van Hee
renveen, waar de kleine, ver
beten Woudsender schipper
Tjitte Brouwer grootse triom
fen mee pleegt te vieren. De
tjalk is deze winter op de hel
ling geweest en daarbij lek
geraakt. Dat kwam aan het
licht tijdens de zeilpartij vori
ge maand in Grouw. Met een
paar ton water in het ruim
stoof de skute over de finish
lijn. „Hy roun doe ddlik bet-
ter", zegt Brinksma.
Open strijd
De strijd ligt dit jaar dan ook
weer volkomen open. Werd
vorig jaar de top al verbreed
door het kampioenschap van
Siete Meeter en de successen
van de broers Rienk en Lam
mert, met hulp van vader Ul-
be Zwaga op respectievelijk
het SWH-skutsje en de
Langweerder Zwaan, nu zal
ook terdege rekening moeten
worden gehouden met onder
meer Keimpe van der Meu-
len. Met zijn Woudsender
skutsje heeft hij in Grouw la
ten zien tot grote dingen in
staat te zijn.
„Waldsein sylde geweldich",
zegt Brinksma en dat vindt
zijn oorzaak in de verstevi
ging van het vlak. Dat was
maar liefst vijf centimeter in
gedrukt, zo bleek toen het
schip op de helling kwam.
Zo'n deuk houdt een hoop
water vast en dat kost veel
snelheid. „Der hawwe nea
kattesporen ynsitten", wordt
gezegd, „it skip is destiids op
in koopje bouw". De kattes
poren zijn weer aangebracht
en de tjalk heeft nu een mooi
recht, strak vlak.
Veel belangstelling zal ook uit
gaan naar schipper Albert van
Akker, die met een „nieuw"
skutsje, de Nieuwe Zorg, aan
de strijd zal deelnemen. Met
de vorige tjalk kwamen de
Leeuwarders nooit verder
dan een plaats in de achter
hoede. Meer zat er gewoon
niet in. Daar hoopt men met
de Nieuwe Zorg, in 1913 in
opdracht van wijlen Ferdi
nand Deinum uit Sloten op de
bekende Piipster werf in
Drachten gebouwd, verande
ring in te kunnen brengen. In
Grouw zeilden de Leeuwar
ders een tijdlang mee voor
aan, maar toen verzeilde men
in de nauwe Tynje in de cha
os, en belandde men vervol
gens weer achteraan. Maar
dat zegt niets.
Snel
De bouw van de tjalk, „tige bi-
helle", ter hoogte van de
zwaarden op zijn breedst en
geleidelijk smaller naar ach
teren, duidt op een snel schip.
Dat was het vroeger ook al, zo
blijkt uit een verhaal van de
zoon van de overleden schip
per in De Loefhalder, het or
gaan van de Vereniging van
Schippers en Bemanningsle
den der Friese skutsjes, de
VSB. „Vader en ik hebben
ontzettend veel genot van het
skutsje gehad", schrijft J.
Deinum uit Sloten. „Nie
mand zeilde ons voorbij, ze
ker niet als het geladen was".
Leeuwarden verwacht er veel
van.
Joure zal met grote belangstel
ling de verrichtingen gade
slaan van schipper Piet de
Vreeze, met zijn 31 jaar de
jongste man aan het helm
hout op de skutsjevloot. Hij
volgt Sipke Tjerkstra op, die
de afgelopen winter plotse
ling bedankte. De Vreeze zeilt
al zeven jaar op het Jouster
skutsje. De bemanning steunt
de keuze van de commissie
hem als schipper aan te stel
len, want het is per slot van
rekening diezelfde beman
ning geweest die hem voor
die post heeft voorgedragen.
Met het skutsje is De Vreeze
al aardig thuis, de bemanning
kent hij ook. Nu komt het er
op aan de kneepjes van de
oude rotten over te nemen en
te doorzien. „De momenten,
he'n", zei hij na afloop van de
Achtereenvolgens:Schipper, plaats, skutsje, zeilteken, bouwjaar, tonn
Albert van Akker, Leeuwarden, De Nieuwe Zorg, Leeuw, 1913, 38.
Albert Visser, Sneek, De Sneker Pan, Waterpoort, 1913, 38.
Chris Brouwer, Drachten, d'Halve Maen, Halve maan, 1923,32.
Tjitte Brouwer, Heerenveen, Gerben van Manen. H., 1915, 45.
Sietse Hobma, Lemmer, Lemster Skutsje. L., 1930, 43.
Hattum Hoekstra, Drachten, Twee Gebroeders, D ,1913, 40.
Lodewijk Meeter, Huizum, It Doarp Huzum. LM., 1916, 46.
Siete Meeter, Bolsward, Bolsward, B., 1910, 43.
Hidzer Meeter Lzn., Eernewoude, Immanuel, E., 1914, 43.
Keimpe v.d. Meulen, Woudsend, Klaas v.d. Meulen, W., 1911,45.
Joop Mink, Grouw, Doarp Grou, G., 1900, 36.
Piet de Vreeze, Joure, De Vlecke, J., 1915, 45.
Lammert Zwaga, Langweer, Twee Gebroeders, Zwaan, 1914, 51.
Rienk Zwaga, Stavoren, Sudwesthoek, SWH., 1900, 30.
Een tweede nieuw gezicht aan
het helmhout zal zijn dat van
Albert Visser, die dit jaar de
Sneker Pan zal sturen.
Schipper Jan van Akker werd
in het voorjaar voor de tweede
maal binnen een halfjaar ge
troffen door een hartaanval.
H ij kan er daarom dit jaar niet
bij zijn. Visser, al jaren be
manningslid op de Pan, zal
zijn plaats innemen.
Oefenwedstrijd
De extra wedstrijd in Grouw is
de schippers overigens prima
bevallen. „Dat moasten wy
elts jier hawwe". werd na af
loop al gezegd. Het is een
mooie gelegenheid de onder
linge verhoudingen te bekij
ken voordat de grote strijd
losbrandt. Bovendien is er
dan nog de tijd wat aan de
tjalken te veranderen wan
neer dat nodig mocht zijn.
„Dan moat der lykwols al in
kommisje ré wèze dit to orga-
nisearjen", zegt Brinksma, en
of er commissies zijn die
staan te trappelen van onge
duld dat op zich te nemen, is
nog maar de vraag. Vooral
wanneer ook startgelden
moeten worden betaald en
prijzen uitgereikt.
Financieel gezien is de wed
strijd in Grouw namelijk een
sof geweest. Er moest dik
geld bij en het laat zich raden
dat de commissies, die toch al
niet al te ruim in de slappe
was plegen te zitten, daar
weinig oren naar zullen heb
ben. Men zou evenwel ook
best zonder startgelden en
prijzen kunnen zeilen.
Brinksma verwacht daarom
dat er na afloop van de wed
strijden tijdens de jaarverga
dering van de SKS zeker
voorstellen in die richting, en
dan voornamelijk afkomstig
van de schippers, gedaan
zullen worden. „It hat de
skippers yn elts geval tige
foldien", zegt hij.
De SKS heeft de organisatori
sche kant van het skutsjesilen
weer „aerdich yn e stokken".
In samenwerking met de de
wedstrijdorganiserende
commissies is in de winter
maanden een draaiboek ge
maakt, een handleiding, op
dat niets over het hoofd wordt
gezien. De commissies zijn
met nadruk gewezen op de
mogelijkheid dat zij de start
een half uur of een uur kun
nen uitstellen. In het verleden
is daar niet of nauwelijks ge
bruik van gemaakt, en dat
heeft meermalen tot gevolg
gehad dat er zowel voor de
schippers als voor het publiek
een weinig aantrekkelijke
route werd uitgelegd omdat
de wind op het laatste mo
ment draaide en de baan ge
heel bezeild was.
De commissies zijn erop gewe
zen er alles aan te doen een in
de windse-start te maken. De
uitstelregel is daarbij een mo
gelijkheid. Verder zal ervoor
gezorgd worden dat bij iedere
wedstrijd een boot op het wa
ter is die bemand wordt door
mensen van het Rode Kruis of
de EHBO. Wedstrijdboeien
met een doorsnede van an
derhalve meter zullen voor
zowel de schippers als het
publiek de wedstrijdbaan
duidelijk zichtbaar marke-
s -
