Nederlandse kiezer: weinig
interesse
in Europa
Ook buitenland mijdt stembus
ZO STEMDE
NEDERLAND
Geen gr<
)te incidenten
bij Euro
•-verkiezingen
„Zo'n groot verschil toch niet verwacht"
Flinke winst D'66; CDA grootste partij
In Denemarken en Groot-Brittannië rond vijftig procent
Opkomst
honderd
procent
VRIJDAG 8 JUNI 1979
DEN HAAG (GPD) - De eerste di
recte verkiezingen voor het Eu
ropese Parlement zijn gisteren in
Nederland zonder al te grote in
cidenten verlopen. Bijna tradi
tiegetrouw werden ook nu weer
baby's opgeroepen door fouten in
de administratie en waren er
mensen die de verkiezingen pro
beerden te verstoren. Maar bijna
nergens gaf dat ernstige proble-
Alleen in Eindhoven, Tilburg en
Breda ontstonden moeilijkhe
den, omdat daar in de nacht van
woensdag op donderdag officieel
uitziende brieven werden ver
spreid en affiches werden opge
hangen, waarin werd aangekon
digd dat de verkiezingen één dag
zouden zijn uitgesteld. Het uitstel
zou door de ministerraad bevolen
zijn.
Via de Regionale Omroep Brabant
en geluidswagens van de politie
werd de bevolking van Eindho
ven duidelijk gemaakt dat de
verkiezingen wel degelijk don
derdag zouden plaatsvinden. In
Eindhoven hield de politie twee
mannen van 19 en 20 jaar aan die
bezig waren de misleidende brie
ven te verspreiden. Hen zal vals
heid in geschrifte ten laste wor
den gelegd. De Eindhovense po
litie onderzoekt nog of hen ook
overtreding van de Kieswet kan
worden aangewreven. Ook in
Tilburg werden enkele arresta
ties verricht. Stemmen die door
deze verstorende actie niet op tijd
werden uitgebracht, zijn onher
roepelijk verloren.
In Hoogeveen zijn dbor de politie
affiches verwijderd waarop Hit-
Ier stond afgebeeld met het bij
schrift "Verenigd Europa, mijn
idee". De affiches zijn afkomstig
van het anti-verkiezingscomité
uit Tilburg. Op de Grote Markt in
Groningen verbrandde het "Anti-
Verkiezingscomité" gisteravond
ongeveer 200 stembiljetten. De
leden van het comité hebben gis
teren de hele dag tegen de verkie
zingen geprotesteerd.
In Eindhoven zouden de stemmen
geteld worden in een leegstaand
kerkgebouw, maar dat voorne
men is door vandalen verijdeld.
De kerk is de afgelopen dagen
zodanig vernield dat de telling
daar maandag geen doorgang
kan vinden. Deze wordt nu ver
plaatst naar twee sporthallen in
Eindhoven. Intussen worden de
stembiljetten op een geheime
plaats bewaard.
Op Schiphol heboen gisteren 36
mensen gebruik gemaakt van de
gelegenheid om hun stem uit te
brengen. Deze opkomst was
minder dan de helft dan die van
de verkiezingen iri 1977, toen
voor het eerst op Schiphol ge
stemd kon worden. Overigens
hadden zich 31 buitenlanders
vooraf gemeld om op Schiphol te
gaan stemmen, maar slechts één
van hen kwam dat ook doen.
De in Nederland wonende Italia
nen zullen vanavond tussen acht
en tien uur op enkele bureaus
hun stem kunnen uitbrengen op
Italiaanse kandidaten voor het
Europees Parlement. Ook andere
in Nederland woorfachtige bui
tenlanders uit EG-landen kun
nen de komende dagen hun stem
hier uitbrengen.
DEN HAAG (GPD) - Winst voor CDA en D'66, verlies voor
PvdA en WD. Dat is de voorspelling van de uitslag van
de Europese verkiezingen, die gisteren in ons land zijn
gehouden. De opkomst viel tegen: slechts 58 procent van
de kiezers ging naar de stembus, minder dan bij enige
verkiezing uit het verleden.
Het CDA werd de grootste phrtij
met bijna 35 procent van de
stemmen, de PvdA kwam tot ruim
31 procent, de WD zakte naar
16 procent. D'66 boekte een flin
ke winst en steeg van 52 naar 82
procent van de stemmen. Geen
van de andere partijen wist een
zetel in het Europees Parlement te
halen.
De lage opkomst bleek gisteren
overigens een Europees ver
schijnsel. Ook bij de verkiezin
gen in Engeland, Ierland en De
nemarken (de andere EG-landen
stemmen in de komende dagen)
kwam ternauwernood de helft
van de kiezers naar de stembus.
In Nederland werd vooralsnog de
hoogste opkomst genoteerd.
D'66 lijsttrekker De Goede
Vrijwel alle lijsttrekkers en politie
ke leiders van de Nederlandse
partijen toonden zich gisteren
ernstig teleurgesteld door de lage
opkomst. Zij waren vrijwel una
niem van mening dat daardoor
uit de prognoses, zoals die zijn
opgesteld door het bureau Into-
mart (de stemmen worden offi
cieel pas maandag geteld), geen
consequenties vallen te trekken
voor de verhoudingen in de Ne
derlandse politiek.
Het is - grof gemeten - hoofdzake
lijk jong, links en minder ge
schoold Nederland, dat gisteren
is thuisgebleven. Vooral in de
oude wijken van de grote steden
was de opkomst uiterst laag.
Maar hoewel progressieve partij
en er bij een lage opkomst tradi
tiegetrouw op achteruit gaan, is
de totale aanhang van "links Ne
derland" niet zó opzienbarend
gedaald. De PvdA heeft volgens
de prognoses wat verloren, maar
CPN, PSP en PPR boeken alle
drie enige winst, al levert dat hen
geen zetels in het Europese Par
lement op.
Het CDA mag in het Europese
Parlement 10 van de 25 Neder
landse zetels gaan bezetten, de
PvdA 9, de WD 4 en D'66 2. De
christendemocraten boekten met
de 35 procent van de stemmen
een kleine achteruitgang ten op
zichte van de laatste (Provinciale
Staten-) verkiezingen, maar een
duidelijke verbetering ten op
zichte van de Tweede Kamer
verkiezingen van 1977 (31,9)
De PvdA boekt een precies tegen
overgesteld resultaat en verloor
ruim 2 procent. De grootste win
naar van de verkiezingen wordt
echter D'66, dat 8,3 procent van
de stemmen zal vergaren, drie
procent meer dan bij vorige ver
kiezingen. In de landelijke ver
houdingen zou dat een groei met
50 procent betekenen. De WD
boekte een "verwacht" verlies
van ruim anderhalf procent.
De PvdA verloor de meest stem
men aan CPN en PSP. De socia
listen haalden daarentegen meer
stemmen weg bij CDA en WD
dan ze aan deze partijen verloren.
Het CDA verliest dus aan de
PvdA, maar ook vrij fors aan
D'66, terwijl de balans met de
WD in evenwicht blijft. De
conclusie uit de prognose is dan
ook dat het CDA weliswaar de
grootste partij is geworden, maar
vooral omdat de andere partijen
door de lage opkomst meer verlo
ren. D'66 haalt stemmen weg bij
vrijwel alle andere partijen.
t aanstaande maandag
DEN HAAG (GPD) - Hoewel de stemmen die gisteren voor de
Euro-verkiezingen zijn uitgebracht pas maandag worden geteld,
is toch al een redelijk betrouwbare prognose te geven van de
uitslag. Daartoe heeft het ANP samen met het onderzoeksbureau
Intomart een „schaduwverkiezing" georganiseerd bij 40 zorg
vuldig geslecteerde stembureaus in het hele land.
De resultaten van die schaduwverkiezing, waarbij de mensen die
hun stem uitbrachten voor het verlaten van het stemfoureau ge
vraagd werd nogmaals hun stem uit te brengen, zijn (met een
mogelijke afwijking van 1,5 procent naar boven én naar beneden
en vergeleken met de officiële uitslagen van de verkiezingen voor
de Tweede Kamer uit 1977 en de Provinciale Staten uit 1978).
Cijfers
EUR. VERK. '79 TW. KAMER *77 PROV. ST. '78
79,1
33,8
35,1
17,0
5.2
OPKOMST
57,8
87,6
PvdA
31,4
33,8
CDA
34,9
31,9
WD
16,5
18,0
D'66
8,3
2.2
5,4
SGP
2,1
PPR
1.6
1.7
CPN
1.8
1.7
GPV
1.3
1.7
1.0
PSP
0,9
Indien deze prognose de werkelijke uitslag weergeeft, zal de zetel
verdeling in het Europese Parlement er, voor wat de Nederlandse
partijen betreft (Nederland „levert" 25 zetels), als volgt uitzien:
PvdA
CDA
WD
D'66
9 zetels
10 zetels
4 zetels
2 zetels
Tweede Kamer
Op basis van deze prognose-cijfers is ook een zetelverdeling van de
Tweede Kamer te maken. Gezien de uiterst lage opkomst (bij de
laatste kamerverkiezingen kwam 30 procent meer kiezers op)
kunnen aan deze cijfers nauwelijks consequenties voor de Ne
derlandse binnenlandse politiek worden verbonden. Die "Twee
de Kamer" ziet er als volgt uit (tussen haakjes het huidige, wer
kelijke zeteltal):
PvdA
CDA
WD
D'66
SGP
PPR
CPN
GPV
PSP
Overigen
48 (53)
54 (49)
25 (28)
12 8)
3 3)
3 2)
2 2)
2 1)
2 1)
0 2)
(Ook hier gelden weer afwijkingsmarges, dit maal van 1 tot 3 zetels).
Gehoren
Indien de intomart-prognoses juist zijn, zullen de volgende 25 Ne
derlanders zitting gaan nemen in het nieuwe, 410 zetels grote,
Europese Parlement
Voorde PvdA dr. ir. Anne Vondeling, mevr. C. van den Heuvel, P.
Dankert, J. van minnen, W. Albers, mevr. J. Krouwel-Vlam, R.
Cohen, H.J. Muntingh, E.P. Woltjer.
Voor het CDA Bouke Beumer, W. Vergeer, T. Tolman, E. Boot, drs.
H. Notenboom, S. Jonker, F. van der Gun, drs. J. Penders, mevr.
J. May-Weggen, mr. J. Janssen van Raay.
Voor de WD: mr. Cornelis Berkhouwer, mr. H. Nord, ir. H. Lou-
wes, mr. A. Geurtsen.
Voor D'66: A. de Goede, mevr. S. Dekker.
Vondeling over percentages PvdA en CDA:
DEN HAAG (GPD) PvdA-fractie-
voorzitter Den Uyl gaf als eerste
reactie op de ANP-Intomart-
prognose: „Het opkomstpercen
tage van bijna 58 procent valt me
toch tegen". Hij berekende dat
meer dan 2,5 miljoen kiezers die
bij de laatste kamerverkiezingen
wel opkwamen, het ditmaal heb
ben laten afweten. „Dat kleurt de
uitslag, omdat de verschillen in
opkomst bijzonder groot zijn",
aldus de socialistische opposi
tieleider.
In sommige oude wijken is, naar
zijn berekening, amper een derde
van de kiezers opgekomen en in
forensen-gemeenten soms meer
dan 80 procent. Dat verschil laat
zien, hoe ver het Europese par
lement nog van veel mensen af
staat, aldus Den Uyl.
Het grote verschil in opkomst tus
sen de wijken houdt zijns inziens
tevens in, dat deze uitslag nogal
sterk afwijkt van het resultaat
van eventuele kamerverkiezing
en. De verlies- en winstcijfers in
het onderlinge verkeer tussen
partijen in het Intomart-onder-
zoek laten zien dat D'66 en PvdA
duidelijke winnaars zijn en CDA
en WD verliezers. Maar het is
ook waar dat een belangrijk deel
van de PvdA-aanhang is thuis
gebleven. Den Uyl betreurt dat
zeer. PvdA-lijsttrekker Vonde
ling zei niet verwacht te hebben
dat er zo'n groot verschil zou zijn
tussen PvdA en CDA.
CDA
CDA-lijsttrekker Bouke Beumer
betreurde het tegenvallende op
komstpercentage bij deze Euro
pese Verkiezingen. De komende
vijfjaren zullen naar zijn mening
vooral gebruikt moeten worden
om een krachtig Europees Par
lement meer gestalte te ge-
In zijn reactie herinnerde Beumer
eraan, dat hij in de nu afgesloten
campagne heeft getracht duide
lijk te maken dat Europa nodig is
voor een oplossing van de
problemen waarvoor we staan.
„Uit de thans voorliggende prog
nose blijkt dat die oproep is be
grepen. Het CDA is erin geslaagd
hiervoor de meeste kiezers naar
de stembus te krijgen", aldus
Beumer. CDA-fractieleider Lub
bers wilde door het lage op
komst-percentage weinig bete
kenis voor de nationale verhou
dingen aan de verkiezingen toe
kennen.
WD
De uitslag van de prognose geeft
volgens WD-fractieleider Koos
Rietkerk aan dat zijn partij de op
gaande lijn weer te pakken heeft.
„De enquêtes van het laatste
halljaar gaven aan dat de WD
tussen de 14 en 15 procent
schommelde. Vorige week gaf
het NIPO de WD 15,6 procenten
nu zitten wij op 16,5. Dat bewijst
wel dat we weer in de opgaande
lijn zijn", zo zei Rietkerk.
Het verlies van de PvdA toont naar
zijn idee duidelijk aan dat de kie
zers bepaald niet tegen het kabi
net te hoop lopen. De WD is erg
teleurgesteld in het lage op
komstpercentage, maar, zo rela
tiveert Rietkerk, het is pas de eer
ste keer dat Europees gestemd
wordt. De uitslag moet daarom
niet te veel gedramatiseerd wor
den. Met name de Europese par
lementariërs zullen er hard aan
moeten werken dat Europa iets
voor de mensen gaat betekenen,
meent de liberale fractieleider.
Ook lijsttrekker Berkhouwer liet
zich in die zin uit. "Zes van de tien
Nederlanders hebben zich pro-
Europa getoond en dat is zeker
niet slecht".
D'66
De fractieleider van D'66, Jan Ter-
louw, sprak in zijn reactie van een
„buitengewoon goede uitslag
voor D'66". Uit de voorlopige cij
fers blijkt naar zijn mening öf wel
dat D'66 zich bij eventuele ka
merverkiezingen zal verdubbe
len van 8 naar 12 zetels, óf wel dat
de kiezersaanhang van D'66 lang
zamerhand zeer gemotiveerd
Dat het CDA als grootste partij uit
de verkiezingen naar voren is ge
komen, groter dan de PvdA, is
naar de mening van Terlouw mo
gelijk te wijten aan twee dingen:
de slechte opkomst en de weinige
echt overtuigde „Europeanen" in
de PvdA. Volgens lijsttrekker De
Goede heeft, gezien de opkomst,
de anti-Europacampagne zijn
uitwerking op de kiezers niet
gemist.
PPR
Ria Beckers-De Bruijn (PPR) is
niet ontevreden over de uitslag,
die de PPR bij kamerverkiezin
gen ongeveer drie zetels zou ge
ven. Zij gelooft niet dat de verkie
zingen voor het Europees Parle
ment nationaal van veel invloed
zullen zijn, omdat het betrekke
lijk geringe opkomstpercentage
een vergelijking moeilijk
maakt.
De feitelijke kiesdrempel van 4
procent heeft de kiezers er waar
schijnlijk van weerhouden hun
stem uit te brengen op kandida
ten van kleine partijen, en de
PPR heeft ook nadelige gevolgen
ondervonden van de omstandig
heid dat vooral jongere kiezers
niet naar de stembus zijn ge
gaan.
Volgens CPN-fractieleider Marcus
Bakker hebben de eerste recht
streekse verkiezingen voor het
Europees Parlement in Neder
land een „vertekend beeld" te
zien gegeven. Bakker consta
teerde dat de teruggang van de
PvdA van 33,8 naar 31,4 aantoont
dat deze verkiezing niet de be
langstelling van linkse i
heeft.
(Van onze correspondenten)
LONDEN-DUBLIN-KOPEN-
HAGEN-DEN HAAG (GPD) -
De kiezers in vier Europese lan
den hebben voor een zwakke
première van de verkiezingen
voor het Europese Parlement ge
zorgd. Zowel in Nederland, als in
Denemarken, Groot-Brittannië
en Ierland bleef de opkomst ruim
onder de verwachtingen. Neder
land en Ierland scoorden het
hoogst met resp. 57,8 en - naar
schatting - 60 procent. In Dene
marken, waar een uitgesproken
anti-EG-stemming heerst, nam
volgens de laatste gegevens 45
procent van de kiezers de moeite
zijn stem uit te brengen. Ook in
Groot-Brittannië was nauwelijks
enthousiasme voor dit eerste di
rect gekozen multinationale
parlement: gisteravond werd
verwacht dat het opkomstper
centage net de 50 zou halen. In de
grote steden bleef in sommige
gevallen zelfs driekwart van kie
zers thuis.
Allen in Nederland werd nog op de
dag van de verkiezingen een
prognose van de einduitslag ge
ven aan de hand van een Into-
mart-onderzoek bij 40 nauwkeu
rig geselecteerde stembureaus.
In de overige drie landen bleven
de voorspellingen beperkt tot
opiniepeilingen vóór de verkie
zingen, die een veel minder pre
cies beeld geven dan de Neder
landse steekproef. Van Franse
zijde was tegen het Intomart-on-
derzoek geprotesteerd, omdat
werd gemeend dat een nauwkeu
rige voorspelling van de einduit
slag de kiezers in de vijf overige
landen, die zondag naar de stem
bus gaan, zou kunnen beïnvloe
den. Maar dit Franse protest werd
door de overige EG-landen niet
overgenomen.
In Ierland, waar door 15 partijen
aan de verkiezingen werd deel
genomen, werd verwacht dat de
regeringspartij Fianna Fail van
premier Jack Lynch de verkie
zingen zou winnen. Maar de on
verwacht matige opkomst zou
daarin verandering kunnen
brengen. Hoewel ook oppositie
partij Fine Gael een uitgesproken
pro-Europees standpunt in
neemt, werd aangenomen dat
Lynch de plank heeft misgesla
gen door in zijn campagne een
stem voor Europa direct te kop
pelen aan het uitspreken van ver
trouwen in zijn regeringsbeleid.
Het gegeven dat veel Ieren de
stembus links lieten liggen, geeft
grond aan de veronderstelling
dat Fianna Fail een aanzienlijk
slechter resultaat zal behalen dan
werd verwacht. Aan de Ierse Re
publiek zijn 15 zetels in het Euro
pese Parlement toegewezen.
Groot-Brittannië
In tegenstelling tot de begin mei
gehouden algemene verkiezin
gen in Groot-Brittannië, waar
zich al vroeg in de morgen rijen
van kiezers voor de stemlokalen
vormden, was er in talrijke kies
districten in de vroege uren nog
LONDEN (DPA) - Een stemlo
kaal in Zuid-Wales heeft gis
teren een opkomst van hon
derd procent gemeld. Alle
stemgerechtigden in Gilfach
Goch kwamen in de vroege
ochtend al naar de stembus.
Toegegeven, het was niet zo'n
grote prestatie. Het ging om
vier kiezers die in twee naast
elkaar gelegen huizen wo
nen, waarvan er één als
stemlokaal diende.
geen kiezer te bekennen. Dat was
vooral het geval in het noord
westelijk deel van Engeland en in
Schotland. Slechts de voormali
ge Britse premier Edward Heath
leek naar de verkiezingen te heb
ben toegeleefd. „Ik kan me geen
grotere stap voorstellen, die tij
dens het leven van een generatie
genomen wordt", zei hij. „Europa
is geschiedenis aan het maken en
de wereld ziet toe".
In de meeste plaatsen zat de be
manning van de stembureaus
duimen te draaien of de krant te
lezen. De algemene verkiezingen
van vijf weken geleden zullen ze
ker ook debet zijn aan de lage op
komst. Toen ging 78 procent van
de Britten stemmen. De opkomst
was het grootst in Londen en in
Noord-Ierland. In Belfast Waren
tegen de middag zelfs als 40.000
stembriefjes afgegeven en er
werd gerekend op een opkomst
van 60 procent.
De verkiezingen in Noord-Ierland
vonden plaats achter een zwaar
kordon van gewapende Britse
militairen en politiemannen. Uit
overwegingen van Iers nationa
lisme had het Ierse Republikein
se Leger (IRA) een verkiezings
boycot uitgeroepen en er werd
gevreesd voor aanslagen.
In Engeland, Schotland, Wales en
Noord-Ierland doen naast La
bour, Conservatieven en Libera
len enkele onafhankelijke kandi
daten mee aan de verkiezingen,
die Groot-Brittannië 81 zetels in
het Euro-parlement opleveren.
Algemeen werd voorspeld dat de
Conservatieven opnieuw als gro
te overwinnaars uit de bus zullen
komen, met naar verwacht 50 ze
tels. Labour verovert de overige,
maar zal in Noord-Ierland waar
schijnlijk een zetel verliezen aan
de radicaal-conservatieve ds.
Paisley. De Liberalen komen,
door het in Engeland gehanteer
de districtenstelsel, waarschijn
lijk niet in het parlement, on
danks het feit dat bijna 10 procent
van de kiezers op de partij van
David Steele zal stemmen.
Denemarken
In Denemarken was de opkomst
lager dan ooit bij Deense verkie
zingen sinds de Tweede Wereld
oorlog geregistreerd. Volgens
een gistermorgen uitgevoerd
verkiezingsonderzoek zou min
der dan de helft van de kiezers
naar de stembus gaan. Zelfs het
feit dat ditmaal voor het eerst 18-
en 19-jarigen mochten mees
temmen verandert daar niets aan.
Nu zijn de Denen toch al geen en
thousiaste voorstanders van Eu
ropese samenwerking. De opi
niepeilers voorspelden deze
week een forse meerderheid voor
de Volksbeweging tegen de Eu
ropese Gemeenschap, de voor-
naaste van een serie gelegen
heidspartijen, bedoeld om de an
ti-EG-stemming in Denemarken
om te zetten m zetels in het Euro
pees Parlement VutafdfoMtels
Denemarken krijgt er in totaal 16
- wil men de EG van binnen uit
bestrijden.
