iTF-RDAG 26 MEI 1979
EXTRA
PAGINA 23
1
1
Door Pieter v.d. Vliet
rrAlnnl§t@ff(i@ifinliftnl®(rif|©§ inlG<S1Dp®tnl
VM tf@ c@dl(al®ini
Bij het weggaan bleek dat uit
een alleen maar roerend te
noemen gebaar".
Dat roerende gebaar bevindt
zich in de portefeuille van Jo-
han van der Molen. Een reli
kwie. Ze vinden aanvankelijk
niet dat in de krant kan wat
dat relikwie inhoudt. Wat zal
het effect zun? Wordt het mis
ter Lawrence aangerekend?
Zal Preston Cobb er nadeel
van ondervinden? Of moet
het juist worden gepubli
ceerd omdat het een mense
lijk gebaar is van een man die
door de wet gedwongen dacht
niet anders te kunnen doen
dan een onmenselijke beslis
sing te nemen?
Van der Molen vind uiteindelijk
dat het toch wel kan: het is
een verfrommeld 20-dollar
biljet.
Hoe is het nu met Preston
Cobb? Hij is niet ter dood ge
bracht. De menselijkheid ze
gevierde. De Amsterdamse
kinderen gaven door hun ge
loof in het goede een stootje in
de goede richting.
En: heeft Preston Cobb die boer
nou wel vermoord?
Dat is de vraag.
Mevrouw Diemer en mr. Van
Houten hebben ook de we
duwe van de vermoorde boer
opgezocht. Opvallend was het
gedrag van een der zoons. De
zoon. die het lijk van zun va
der had gevonden, verliet en
kele malen door emotie
overmand het vertrek. Hij
vroeg de twee Nederlanders
hem nog eens op te komen
zoeken, drong er op aan bijna.
Hij had duidelijk nog wat te
vertellen. Het kwam er echter
jammer genoeg nooit van.
Die zoon kwam later om het le
ven. Doodgereden door een
tractor Zelfmoord werd ge
zegd. Hy, en niemand anders,
zou zijn vader hebben ver
moord. Preston Cobb zou hü
onder bedreiging met de
dood van diens moeder,
broers en zusters hebben ge
dwongen de schuld op zich te
nemen.
Een nooit te bewijzen verhaal.
Want hij vertelde het kort
voor zyn sterven aan de be
stuurder van de tractor die
hem had overreden. Niemand
zou de tractorbestuurder ge
loven. Want dat was een ne
ger.
Feiten
Mr Van Houten die zich van de
ze ontknoping distantieert
omdat hij als rechter heeft
geleerd uitsluitend van feiten
uit te gaan, zegt dat die reis
naar de VS hem heeft verrukt.
Zijn geloof in volstrekt ge
weldloze buiten de partuen
staande acties is er door ver
sterkt.
..Your presence had changed
the scene", zei een zeer in
vloedrijk Amerikaan toen te
gen hem en mevrouw Die
mer. „Uw aanwezigheid heeft
een kentering teweegge
bracht" En: „De zaak Pres
ton Cobb kon wel eens een
uitgangspunt worden voor
ingrijpende veranderingen,
zowel wat de wetgeving als
wat het negerprobleem be
treft".
Preston Cobb is na twaalf jaar
gevangenisstraf vrugela-
ten.
Wat kan er van hem geworden
zijn?
Zinvolle acties
Mr. Van Houten: ..Een jongen
die in zo n vreselijke klempo
sitie heeft gezeten, wiens lij
den zo lang is gerekt in de do
dencel. Kan daar ooit een
evenwichiig burger uit
groeien? Dat vraag je je af Als
dat ondanks alles wel het ge
val zou zun. zou ik helemaal
erg bhj zun".
..Maar zelfs als het wat hem per-
soonluk betreft niet goed is
uitgepakt dan geloof ik in ac
ties als die waaraan mevrouw
Diemer en ik onze bud rage
hebben mogen leveren Elke
poging om morsen met men
senlevens te voorkomen moet
worden aangegrepen'
Normaal. In het zogenaamde
socialistische Oosten. En in
het zogenaamde vrije Wes
ten.
In Rusland bijvoorbeeld is de
doodstraf ingevoerd als een
buitengewone, tijdelijke
maatregel in de klassen
strijd. Hoe lang duurt de
revolutie, kun je je afvra
gen, of wat is tijdelijk in
Rusland.
In het kapitalistische Ameri
ka, waar iedereen gelijke
kansen heet te hebben,
wachten dit jaar 40 mensen
op hun executie.
Amnesty International
strijdt tegen marteling en
dus tegen doodstraf. De
doodstraf is volgens deze
internationaal erkende en
derhalve gevreesde organi
satie in strijd met de uni
versele rechten van de
mens. Want volgens artikel
3 heeft iedereen recht op
leven, vrijheid en on
schendbaarheid van zijn
persoon. Niemand zal wor
den onderworpen aan fol
teringen, noch aan wrede,
onmenselijke of onterende
behandeling of bestraf
fing.
Elke staat heeft de plicht het
leven van alle personen
binnen zijn rechtsbereik
zonder enige uitzondering
te beschermen.
Amnesty International zal
daarop wijzen tijdens het
VN-congres over het voor
komen van misdaden en de
behandeling van misdadi
gers dat in 1980 in Sydney
wordt gehouden. Amnesty
zal daar krachtig pleiten
voor het afschaffen van de
doodstraf.
Is verzet tegen de doodstraf
mogelijk? Ja, blijkt uit bij
gaand verhaal.
s
L HAARLEM-ARNHEM -
ip Dit heet het jaar van het
]w kind. Maar 1961 was
16 het. In de Verenigde
'3 Staten dreigde een jon
gen van vijftien op de
elektrische stoel te
worden gedood. Am-
sterdamse schoolkin-
siij deren waren verbij
sterd. Ze riepen: „Dat
mag niet". En de actie
S voor Preston Cobb, de
'a' negerjongen uit de zui-
a delijke staat Georgia,
was geboren.
van de Arnhemse rechtbank
mr. B W. van Houten, die lan
ge tijd kinderrechter was.
Al wat ouder en daardoor zon
der functies is mr. Van Hou
ten nog steeds voorzichtig.
Net zo voorzichtig als hij toen
moest zijn om in de VS een
resultaat te bereiken en niet
op de gevoelige tenen te trap
pen.
„We mochten in geen geval ook
maar de schijn wekken dat we
ons bemoeiden met de
rechtspleging in een ander
land. De vrees van sommige
Nederlanders dat onze komst
als bemoeizucht zou kunnen
worden uitgelegd is niet be
waarheid, de zorg bij anderen
dat wij zouden kunnen wor
den vereenzelvigd met enige
extreme organisatie is geen
werkelijkheid geworden.
Want wij vertegenwoordig
den niet een politieke, niet
een religieuze, zelfs geen hu
manitaire groepering. Wij wa
ren twee Nederlanders na
mens twee miljoen Neder
landers die zich het lot van
een kind aantrokken. Dat wu
daarvoor van zo ver kwamen,
met oprechte bedoelingen
heeft indruk gemaakt. Deu
ren zijn voor ons openge
sprongen, wantrouwen is
weggesmolten, reserve is ver-
and erd in ongedachte open-
Gezag
De Nederlandse ambassade
wilde om „diplomatieke re
denen" niet voor een intro
ductie zorgen bij belangrijke
autoriteiten als de gouver
neur van de betreffende staat.
Het tweetal bleek geen steun
van de ambassade nodig te
hebben. Ze hadden zelf al
voldoende gezag En dat ge
zag werd er zonder die steun
zeker niet minder om. Via de
een kwamen ze bij de ander.
En dat ik is in Amerika, waar
het aanzienlijk minder offi
cieel en bureaucratisch toe
gaat dan in Nederland, niet
eens zo moeilijk.
Mr. Van Houten herinnert zich
slechts een minder aangena
me ervaring. Een dorp. Het is
warm. Ze zun moe. Ze willen
wat drinken. De vrouw die
hen bedient, is al vol wan
trouwen. Ze zet het bestelde
nog wel neer. Dan verzoekt ze
de gasten te vertrekken. Ze
herkent hen. Dat zijn de Hol
landers. Ze stelt er zelfs geen
prijs op dat ze afrekenen.
Er was nog zo n moeilijk mo
ment.. Al pakte dat heel wat
positiever uit. Dat was het be
zoek aan de heer en mevrouw
Lawrence te Eatonton. Het
bezoek aan deofficier vanjus-
titie die de doodstraf eis
te.
Gereserveerd
Mr. Van Houten: ,,Die eerste
anderhalf uur was de sfeer ge
reserveerd en afwerend Me
vrouw vuurde vragen af als:
Zoudt U ook zoveel moeite
hebben gedaan als het een
niet-neger-jongen betrof.
Stellig, antwoordden wij Ze
wilde ook weten door wie on
ze reis werd betaald. Wu wil
den zeker niet stellen dat deze
vraag suggestief moest wor
den uitgelegd, maar sommi
gen zouden uit die vraag heb
ben kunnen afleiden dat wij
niet geheel en al onbevoor
oordeeld naar Amerika waren
gekomen. Wij antwoordden
naar waarheid door geen en
kele organisatie, maar uit
kleine bijdragen, afgestaan
door zeer vele individuele
Nederlanders. Ook hier brak
het ijs langzamerhand, ten
bewijze waarvan wu uitein
delijk. koffie kregen aange
boden en tenslotte ijs, slag
room en aardbeien Het werd
een aangenaam en diepgaand
gesprek Het bleek dat de
heer Lawrence ten menselijk
gcvenheden niet anders 'te
kunnen. Er bestond, zo zei hij
ook. wel degelijk waardering
voor de oprec htheid van het
optreden der Nederlanders
Die spontane uitroep van kinderen van de A.H.Gerhardschool aan
al de Valentijnkade in Amsterdam was de vonk die de vlam in de pan
K deed slaan. Want opeens was heel Nederland er mee bezig. Twee
ie miljoen handtekeningen en een hele smak geld. En vooral veel ont
roerende brieven. Allemaal mensen die tegen de doodstraf waren.
Sterker: tegen het doden van een kind.
j
X) Johan van der Molen was toen hoofd van die school. Een school voor
47 zeer moeilijk opvoedbare kinderen. De dag dat hij op school over de
dreigende dood van Preston Cobb sprak was hij nog diep onder de
indruk van een beschouwing in het Haarlems Dagblad. Hoofdre
dacteur Jos Lodewijks schreef in de rubriek De Kleine Wereld: „als
op 22 september de wereld zou vergaan, zouden wij allen niet onge
lukkiger of angstiger behoeven te zijn dan de kleine Preston Cobb.
,Vk Voor hem vergaat op 22 september de wereld, in naam der gerech-
'9 tigheid.
En: .De vernietiging van één mensenkind in koelen bloede is niet
■s minder catastrofaal dan de vernietiging van de gehele mensheid -
5 het is slechts een verschil van getal. En het luide geroep van miljoe-
c nen tegen de dreigende atoomdood is niet hartverscheurender dan
r£ het zwakke geroep van een negerjongen in zijn donkere cel.
- Preston Cobb was veroordeeld
tot de doodstraf wegens
moord op een blanke zeven
tigjarige boer. Zijn moeder,
een weduwe, woonde met
haar negen kinderen op diens
plantage. Hard werken voor
weinig geld De slavernij was
afgeschaft. Maar de sfeer van
de statige witte huizen met
1 een facade van Dorische zui
len was nog werkelijk. Angst
aanjagend werkelijk voor ie
dereen die niet blank was. De
sfeer van de „deep south", de
meest zuidelijke staten van
Amerika, was niet afge
schaft.
Preston, een negerjongetje. Net
als Nederlandse jongetjes
spijbelen ze wel eens. Om
spannend stiekem iets te
vangen in verboden viswater.
Maar verboden viswater,in
Nederland is nog wel even
iets anders dan het slootje van
i een blanke boer in de „deep
south".
De boer betrapte hem. Preston
kreeg er behoorlijk van langs.
„Ik werd half doodgeslagen",
zei hij.
,He kept telling me he was
going to blow my brains out".
„Steeds weer zei de boer dat
hij m'n hersens uit m'n kop
zou blazen".
Uitweg
Een brief van een oud-leerling
van de A. H. Gerhardschool,
die hier letterlijk volgt:
„Nog negen dagen scheiden de
ze jongen van de elektrische
stoel. Er moet volgens mij
toch nog een uitweg zijn om
deze jongen van de onder
gang te redden. Want er zal in
de VS toch ook wel een BLO-
school zijn of zoiets om deze
jongen op te vangen. Men had
toch ook een blanke jongen
een kans gegeven, waarom hij
dan niet? Ikzelf ben in mijn
jeugdjaren een dief geweest
maar dank zij de goede zorg
van mijn ouders en de ont
zaglijk grote steun van de on
derwijzers van de A. H. Ger
hardschool ben ik nu een
normaal mens, met een gezin
van man. vrouw en eén kind.
Dank zu de zorg van al die
mensen op de A H. Gerhard
school ben ik een eerlijk mens
geworden. Hadden zu dat niet
gedaan dan was misschien
ook ik nog veel lager in deze
maatschappij gezakt en dan
hadden ze misschien ook wel
kunnen zeggen: o. die deugt
niet, dus vooruit op de elek
trische stoel ermee. Maar het
is toch gebleken dat dit be-
Een foto uit 1961. Uitgeleide gedaan door de voorzitter van het
''comité" Preston Cobb" vertrekken mevrouw mr. dr. F. T. Diemer-
Lindeboom en mr. B. W. van Houten naar de Verenigde Staten. Zij
hebben twee miljoen handtekeningen bij zich.
slist niet nodig is. Daarom zou
ik ook willen uitschreeuwen:
redt deze jongen van de on
dergang en geef hem een eer
lijke kans zoals ik die ook heb
gehad. In ieder geval mag dit
vonnis niet plaatsvinden. Ik
vind het een schandaal dat dit
in onze huidige maatschappij
nog kan gebeuren".
Die zin: „Maar het is toch
gebleken dat dit beslist niet
nodig is..." Dat is nou precies
waar het om gaat.
Een klein gebaar kan veel bete
kenen. zoals blijkt uil een an
dere brief, dit keer van een
oud-leerling van Johan van
der Molen.
Vertrouwen
„Ongeveer dertig jaar geleden
werd ik door de juffrouw van
de derde klas voor straf naar
U in de tweede gestuurd. Ik
moest vragen of ik bij U in de
hoek mocht staan. Ik kan me
nu nog herinneren hoe be
schaamd en vernederd ik
was. En wat een opluchting
was het voor me, toen ik naast
Uw stoel staande, zachtjes,
zodat de klas het niet hoorde,
mocht vertellen waarom ik
weggestuurd was. U had Uw
arm om me heen geslagen en
U zei: „Maar je deed het toch
niet expres". Daarna mocht ik
gaan zitten tekenen op de
voorste bank. Dit voorval ben
ik nooit meer vergeten, omdat
het een geweldige indruk op
me maakte dat er eén groot
mens was die me op dat mo
ment tenminste vertrouw
de".
„Nu zie ik U weer in gedachten
Uw arm om een kind heen
slaan. En ik hoop dat uet U
ook voor dit kind mag lukken
hem op de voorste bank te
kunnen laten tekenen".
Er waren ook andere brieven.
„Laten ze dat ventje maar op
ruimen. Die doet hel als hij
vrij komt toch weer. En laten
wij ons maar met dingen be
moeien in ons eigen land. U
bereikt met Uw gekke idee
toch niets. „Wat sympathie
van enkele leeghoofden en
weekdieren, maar verder
maakt U zich onsterfelijk be
lachelijk". Een mevrouw ad
viseerde „het luie zwarte drek
met vier paarden uit elkaar te
trekken opdat de maatschap
pij gezuiverd zou worden van
individuen zonder fatsoen en
Stoppen
Ook van officiële zijde was er
niet altijd even veel begrip
voor de actie van de kinderen
van de A. H. Gerhard
school.
Van der Molen: „De inspecteur
had nogal wat bedenkingen
tegen wat hü een particuliere
actie in een openbaar gebouw
noemde. Hij vond dat ik er
maar meteen mee moest
stoppen. Maar toen bleek dat
er wat die actie betreft contac
ten waren met prins Bern-
hard en oud-minister Scher-
merhorn kon ik een week vrü
krügen".
Hü zegt ook gescreend te zun
door de Binnenlandse Veilig
heids Dienst. „Want zeg nou
zelf. 't zouden toch best com
munisten kunnen we
zen...".
Andere landen, zoals Zweden
en Zwitserland, namen de in
Nederland begonnen actie
over. Gelukkig waren er ook
in de Verenigde Staten in
vloedrijke mensen die met
afgrüzen reageerden op het
onmenselijk oordeel. In de
New York Post schreef de
weduwe van president Roo
sevelt in haar eigen rubriek
My Day met mededogen over
Preston. Dat werd haar in het
Zuiden niet in dank afgeno
men maar het had wel in
vloed.
Preston kreeg inmiddels een
nieuwe advocaat. Een neger.
Donald L. Hollowell werd be
taald door de N AACP (Natio
nal Association for the ad
vancement of coloured
people), een organisatie die
zich inzet voor het werkelijk
vrijmaken van de Ameri
kaanse negers.
Invloedrijke mensen zün be
langrijk. Mensen met macht
en titels zün nog steeds hel
der, denken velen.
Van dit in 1961 nog sterker dan
nu geldende gegeven maakte
hel aan bevel ingscomite Pres
ton Cobb gebruik door twee
in de officiële wereld van het
kind belangrijkste mensen
bereid te vinden naar de VS te
reizen om zich ter plaatse op
de hoogte te stellen.
Dat waren het AR-gemeenle-
raadslid in Rotterdam me
vrouw dr. FT. Diemer-Lin-
deboom en de vice-president
Kort daarop werd de boer.
Frank Coleman Dumas, in
zijn woonkamer doodgescho
ten. Een kogel, precies tussen
de ogen. Het lijk werd een
heel eind verder langs de kant
van de weg gevonden.
Op 17 augustus 1961 verklaarde
een geheel uit blanken en ge
heel uit mannen bestaand ju
ry Cobb schuldig aan moord
in de eerste graad. Hoewel het
onderzoek verre van volledig
was en er naar eventuele ach
tergronden van het drama
helemaal niet was gezocht
had de jury aan drie kwartier
genoeg om tot een eenslui
dend oordeel te komen. De
blanke advocaat protesteerde
niet, tekende zelfs geen hoger
beroep aan.
Doodvonnis
De eenstemmigheid van de jury
en de conclusie dat er geen
verzachtende omstandighe
den waren betekenden het
doodvonnis. Rechter George
S. Carpenter kon formeel ge
zien niets anders doen dan dit
vonnis uitspreken. De execu
tie werd bepaald op 22 sep
tember.
In de ..deep south" was men er
van overtuigd dat er gewoon
recht was gesproken.
Jos Lodewijks in het Haarlems
dagblad: „De jongen heeft de
hand opgeheven tegen het
superbe ras dat de wereld be
heerst, de blanke godheid is
beledigd, de witte mens is in
zün rechten aangetast. Geen
van de superbe blanke god
heden in de jurybank heeft
zich kunnen verheffen tot het
eenvoudige denkbeeld, dat
deze jongen de zwaarte en de
consequenties van zün mis
daad niet heeft kunnen over
zien, dat hij minder schuldig
dan een volwassene zou kun
nen zün, dat hij aan vijftien
jaren leven niet voldoende
heeft gehad om te weten hoe
hü moest reageren, wanneer
de blanke dreigend voor hem
stond"
Heilige blanke recht
„Nu zal de staat Georgia, VS,
hem leren wat hij weten moet
Hij zal weten dat de wereld
waarin hij vüftien jaar heeft
mogen leven, geen mededo
gen kent en geen domme kin
deren duldt. Dat diezelfde
wereld bereid is een kind na
de afgrüselijkste marteling
die denkbaar is op de elektri
sche stoel te verbranden in de
naam van het heilig blanke
recht".
„In naam van de gerechtigheid,
die zetelt in het paleis van jus
titie en over de ganse wereld
oproept tot verzet tegen de
willekeur en het geweld, zal
een vüftienjarige negerjon
gen door middel van de
triomf der techniek de wraak
van de moderne wereld voe
len. De vuist van de mensheid
zal hem platslaan- van dezelf
de mensheid die zich zelf
waarschuwt tegen het gevaar
dat zij zou kunnen worden
uitgeroeid".
„Welk argument zou onze be
schaving kunnen aanvoeren
om nog eeuwen te moeten
blijven bestaan nadat de klei
ne Preston Cobb door die be
schaving veranderd is in een
verschroeid kinderlijk?"
Johan van der Molen las het
stuk van Lodewijks. En hü las
het nog eens. Een jongen van
vijftien. Hel had een van zijn
jongens op die school in Am
sterdam kunnen zijn. De vol
gende morgen vertelde hü op
school over Preston
Cobb.
Nieuws
„Ze zeiden: Johan. wij gaan
protesteren, hoe doen we dat.
We besloten het ANP te bel
len. Ze vonden het wel mooi
bij het ANP, maar geen echt
nieuws. Wat is wel nieuws?
Als-ie op de elektrische stoel
zit? In ieder geval mochten
we terugbellen als we hon
derdduizend handtekenin
gen hadden. Dus wat zeiden
dejongens: We gaan honderd
scholen bellen. In twee dagen
hadden we die handtekenin
gen en zo tien regels van het
ANP. Henk van Stipriaan van
de VARA-televisie zei: Wat
vind ik dit geweldig. Beleg
een persconferentie. We
zorgden voor sigaren en sher
ry en toen kregen we twee
kolommen in de kranten.
Tien minuten in Achter het
Nieuws en toen is het echt erg
goed lopen. Het begon hand
tekeningen te regenen". En
brieven.
De doodstraf is vooral defini
tief. Er is geen weg terug.
De doodstraf schrikt niet
af, zoals voorstanders be
weren, omdat de meeste
misdrijven worden ge
pleegd in een emotioneel
bepaalde situatie.
Doodstraf verontmenselijkt,
verruwt. Doodstraf doet
eerder het geweld toene
men dan afnemen.
Doodstraf lijkt geliefd. Een
toenemend aantal regimes
gebruikt deze straf om poli
tieke tegenstanders voor
goed de mond te snoeren.
Een dode zegt niets meer.
Al is dat betrekkelijk, als
zijn politieke medestan
ders hem tot held verhef
fen.
