ïfjiWI©!
voor
Engels orgel
streekmuziekschool
BEEES3B
Piet Gerbrandy
is gek op de
oude spelling
Je staat bij alles wat
je doet onder druk"
Derde wereldmarkt in Zuiderkerk
PAGINA 4
VRIJDAG 25 MEI 1979
door
Sjak
Jansen
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
9*
Het dertienpijpige orgel
dat de heer Atsma voor een
redelijk bedrag op de kop
wist te tikken. Het stond
vroeger in het kerkje van
Oundle en de laatste tijd in
Friesland.
De Leiderdorpse gemeenteraad
zal zich maandagavond op
nieuw bezighouden met de
bouw van het nieuwe onder
komen van de streekmuziek
school 'Rijnakkoord'. In die
nieuwbouw is een grote zaal
voor concerten en toneel
voorstellingen gepland met
een capaciteit van 250 perso
nen. Nu wilde het bestuur van
Rijnakkoord niets liever dan
daarin een pijporgel te plaat
sen.
Secretaris E. Atsma is al enige
maanden met de aankoop van
een pijporgel behept. Gezien
het luttele budget (20.000 gul
den) dat de Leiderdorper van
zijn bestuur kreeg toegeme
ten. is dat bepaald geen ge
makkelijke opdracht geble
ken maar sinds vorige week
kan de heer Atsma er prat op
gaan dat zijn missie geslaagd
is.
Na maanden van intensief zoe
ken heeft hij een Engels pij
porgel op de kop weten te tik
ken. De kosten van koop en
restauratie slokken op de cent
nauwkeurig het ganse budget
op. Om het orgel desondanks
toch pico bello te krijgen, is
het noodzakelijk een groepje
orgelliefhebbers bereid te
vinden een jaar lang de vrije
uurtjes te stoppen in het poet
sen, schoonmaken en ver
nieuwen van het orgel. „Ge
lukkig hebben we die men
sen", zegt Atsma. „Ach ja, er
is per slot een bijzonder edu
catief project van te maken".
Haalbare kaart
De heer Atsma heeft onnoeme
lijk moeten stoeien met het
geringe budget. „Een nieuw-
bouw-orgel komt tegen
woordig op 10.000 gulden per
register en 10 registers is ei
genlijk minder dan minimaal.
Geen haalbare kaart dus".
Een uitkomst was dat de orgel
docent van 'Rijnakkoord' N.
de Raad hem in de goede rich
ting wist te duwen. In Enge
land, in de kleinere plaatsen,
raken veel kerken in onbruik.
Verscheidene van deze ker
ken zijn in het bezit van een
prachtig, karakteristiek-En-
gels orgel („Dat soort voor
welk Handel naar Engeland
verhuisde"). Helaas geraken
deze orgels thans in verval.
Liefhebbers en handelaars zijn
deze orgels op het spoor ge
komen en dat heeft ertoe ge
leid dat vele orgels, al dan niet
vakkundig gedemonteerd,
Engeland verlaten en elders
worden opgebouwd. Zo ver
liest dit eiland voor zachte
prijsjes veel van zijn cultuur-
produkten. „Anderzijds ta
kelen deze orgels op het con
tinent niet verder af, integen
deel ze worden vaak weer tot
klinken gebracht. Niettemin
is de Britse regering voorne
mens een halt toe te roepen
aan de massale uittocht van
deze orgels", aldus Atsma.
Franse klank
Katwijker De Raad (zelf in het
bezit van een Engels pijpor
gel) attendeerde de Rijnak
koord secretaris op een orgel,
in 1875 gebouwd doorForster
Andrews te Huil, dat zich
reeds in Nederland bevond.
Atsma: „Het is opgesteld in
een oude zuivelfabriek in het
Friese Irnsum en de heer De
Raad toonde zich zeer positief
over de mogelijkheden van
dit dertien registers tellende
orgel. Het orgel is afkomstig
uit een voormalig kerkje in
Oundle, halverwege Cam
bridge en Leicester. De klank
is zeer karakteristiek, dichter
bij de Franse dan de Noord
nederlandse klankkleur. Het
is nog in de oorspronkelijke
staat".
Volgens Atsma is het uiterlijk
zeer sober. „De twee klavie
ren hebben elk 56 toetsen en
het orgel telt 30 pedaaltoet-
sen. De hoogte van 5,40 meter
leek aanvankelijk een
probleem te gaan opleveren.
Het zou niet in de zaal passen.
Maar aandrang van onze zijde
en de positieve waardering
van wethouder Gehner resul
teerden in een schetsontwerp
waarin het muziekinstrument
wel past. Nu staat er dus niets
meer in de weg om het orgel
binnenkort aan te kopen, zij
het dat de aankoop zal moe
ten worden 'voorgefinan
cierd' door de muziekschool",
aldus de tevreden Leiderdor
per.
Bij zijn studiegenoten zou Piet
Gerbrandy, derdejaars' klas
sieke talen aan de Leidse uni
versiteit, best eens kunnen
overkomen als een elitair
knaapje. Niet vanwege zijn
uiterlijk, houding of iets der
gelijksdat niet. Nee, het
zou 'm kunnen zitten in de
spelling die hij er op nahoudt.
De spelling van De Vries en
Te Winkel, ingevoerd in 1865.
Dat is de spelling met 'den' heer
en de zeer geliefde 'sch', die
achter vrijwel elk woord, dat
op een 's' eindigt, wordt toe
gevoegd. De spelling die je
nog aantreft in de boeken van
de zogeheten Tachtigers en
hun voorgangers. Boeken dus
van Van Eeden, Couperus,
Bilderdijk en noem ze maar
op. Boeken ook die de 20-ja-
rige kleinzoon van de be
faamde staatsman, als het
even kan, in één adem pleegt
uit te lezen.
Boekenwurm Piet geeft niet
alleen zijn ogen de kost wan
neer hij een boek openslaat.
„Niet alleen de inhoud is be
langrijk", verklaart hij, „ook
het lettertype, de vorm, het
papier, de geur daarvan en ui
teraard het woordbeeld. Daar
hecht ik erg veel waarde aan.
Het woordbeeld vind ik het
sierlijkst wanneer het in de
spelling van De Vries en Te
Winkel gedrukt is".
Piet legt uit dat hij de oude
spelling zich heeft eigen ge
maakt op de middelbare
school, het stedelijk gymna
sium in Arnhem. „Met een
paar klasgenoten hadden we
voor de grap het 'Genoot
schap Demostenes' gevormd.
Wekelijks kwamen we bijeen
om boeken te bespreken en
lezingen te houden. En dat in
die oude spelling. Zodoende
ben ik aan die spelling ge
wend geraakt".
„Ja", mijmert hij, „het is be
gonnen om een beetje inte
ressant te doen. Sommige
mensen in mijn omgeving
vinden het wel aardig, ande
ren vinden het bespottelijk en
elitair. Toch schrijf ik uitslui
tend in die spelling wanneer
degene die het onder ogen
krijgt het op prijs stelt. Ik pas
er voor om irritatie te wekken.
Begrijp me goed. Ik vind die
oude spelling volstrekt niet
belangrijk. Ik gebruik haar
uitsluitend omdat ik het leuk
vind".
Piet zegt geen voorstander te
zijn van de nog oudere spel
ling van de Leidse hoogleraar
Siegenbeek. Een spelling die
Piet Gerbrandy
op 'schrijf zoals je het zegt'
neerkomt. Waarin de 'ch' dus
vervangen wordt door de 'g'.
Piet „In die spelling krioelt
het van de germanismen. Er
gens is er best veel voor te
zeggen maar anderzijds kom
je toch in de knoei met de ge
lijkvormigheid. Want dan
krijg je één 'hont' en twee
'honden".
„Nee, het belangrijkste is datje
een nieuwe spelling niet één,
twee, drie moet doorvoeren.
Boeken van 100 jaar geleden
worden daardoor geheimtaal.
Nee, je moet het geleidelijk
aan doen. Het is ontzettend
moeilijk om ineens volledig
met de traditie te breken.
Daarom gebruik ik die oude
spelling". Dan grijnzend:
„Menigeen denkt dat het erg
moeilijk is de spelling van De
Vries en Te Winkel onder de
knie te krijgen. Moeilijk is het
^^ïchterjillesbehalve^!^^^^/
De Leidse Zuider
kerk aan de Lam-
menschansweg is
de plaats waar
dinsdagavond 29
mei van zeven tot
tien uur onder
meer een markt
Van artikelen uit
de derde wereld en
een dia-avond zal
worden gehouden.
Dit ten behoeve van
de stichting Sa-
help.
Deze stichting stelt
zich ten doel met
vrachtwagens
vanuit Nederland
medicamenten,
medische appara
tuur en andere
hulpgoederen
rechtstreeks naar
de posten in de
straatarme en
kurkdroge Sahel-
landen te brengen.
De avond in de
Zuiderkerk is er om
financiën te verga
ren voor een bin
nenkort te onder
nemen derde reis.
Op de markt zijn met
de hand gemaakte
artikelen (koper
werk, waterzakken
enz.) uit de Sahel-
landen, die van vo
rige reizen zijn
meegebracht, ver
krijgbaar. Eén van
de chauffeurs zal
aan de hand van
dia's zijn ervarin
gen vertellen. Ver-
derzullen dins
dagavond een
bloemschikster,
poppen- en
wandkledenmaak-
ster, batikster, pot
tenbakster, kaar
senmaker en een
beoefenaarster van
de boerenschilder-
kunst present zijn
om hun produkten
ten bate van dit
goede doel aan de
man te brengen.
Ook zal er een bij
endemonstratie-
kast aanwezig
zijn.
„Hard op de persoon spelen,
het hoort helaas bij dit vak.
Die op de persoon gerichte
kritiek raakt me wel. Ik ben
niet van ijzer. Ik durf dat
best ronduit te zeggen".
Mevrouw Veder-Smit, staats
secretaris van volksgezond
heid, een van de gebeten
honden in dit kabinet. Wat ze
ook voorstelt om de stijgen
de kosten van de volksge
zondheid af te remmen, het
stuit allemaal op zware
weerstand. Of het nu gaat om
een eigen bijdrage in de ver-
pleegkosten, een eigen risico
in het ziekenfonds, of om een
beetje meebetalen in de me
dicijnen.
„De gezondheidszorg is in ons
land een kostbaar iets, een
verworvenheid waar men op
vertrouwt. Als je daarin iets
wilt schrappen, geeft dat een
schokeffect. Het ligt erg
emotioneel. Men denkt: in de
gezondheidszorg kan bij ons
alles, daar hebben we premie
voor betaald. Maar dat het in
deze sector kan vastlopen,
dat het onbetaalbaar wordt,
dat dringt niet door".
Een gesprek met een bewinds
vrouw die volgens menigeen
een 'hardnekkige tante is,
maar in werkelijkheid ver
moedelijk de zachtaardigste
vrouw van het Binnenhof
is.
Staatssecretaris Veder-Smit:
(Door Frans de Lugt en
Rindert Paalman)
DEN HAAG - Vier jaar geleden,
toen ze nog Tweede-Kamerlid
was voor de VVD, vroeg een
journalist haar eens of zij niet
graag minister zou willen zijn.
Haar antwoord was goudeerlijk:
„Minister worden? O nee, dat kan
ik niet. Ook al qua zenuwgestel
niet. Daar ben ik niet onbewogen
genoeg voor. Daar ben ik ook niet
zeker genoeg voor Good hea
vens, ik zou ook niet graag mis
lukken. Alles datje op een gege
ven ogenblik doet, kan verkeerd
uitpakken. Ik vind dat wij al on
der zo'n enorme druk staan: je
exponeert je, je schrijft op wat je
meent, en je moet maar kijken
hoe het beoordeeld wordt Poli
tiek - ik zeg dat niet zo maar voor
de aardigheid - politiek is slecht
voor je ziel".
Mevrouw Els Veder-Smit (57) werd
geen minister, wel staatssecreta
ris. op een post die minstens even
zwaar is: volksgezondheid Ze
had niet naar die job gesollici
teerd. had bij de kabinetsforma
tie iemand anders naar voren ge
schoven. maar die werd het toch
niet Als volksgezondheidsspe-
cialist van de VVD-fracie werd zij
toen min of meer als vanzelf de
nieuwe staatssecretaris. Een
beetje tegen wil en dank
Ze geeft het zelf toe: „De functie is
zo zwaar als hij zijn kan Dat heb
ik ook wel zien aankomen. Je
staat bij alles wat je doet onder
druk. Ik deel die stress met ande
re leden van het kabinet. Op an
dere departementen zie je dal
ook, economische zaken, onder
wijs. sociale zakenRegeren in
een tijd van beperkingen is altijd
moeilijker dan in een tijd van
groei"
Ze praat zacht, maar goed ver
staanbaar. Ze straalt een enorme
hartelijkheid uit. lijkt veel te
vriendelijk voor het harde poli
tieke bedrijf Haar staat van
dienst verraadt dat zij zich toch
steeds goed heeft kunnen hand
haven: wethouder van Zeist, sta
tenlid in Utrecht, gemeenteraad
Leeuwarden, bestuurslid WD.
elf jaar specialist van de volksge
zondheid in de Tweede Kamer
En niet te vergeten: eén van de
vier ontwerpers'' en verdediger
van het abortusinitiatief van
PvdA en VVD, dat een paar jaar
geleden in de Eerste Kamer door
toedoèn van haar eigen partijge
noten sneuvelde.
Een ervaren beroepspoliticus der
halve, nooit spectaculair, altijd
oerdegelijk. Aan haar de weinig
populair makende taak om in de
ze regeerperiode twee miljard
gulden bij te dragen in de tien
miljard gulden waarmee de groei
van de collectieve uitgaven moet
worden afgeremd.
„De moeilijkheid is", zegt me
vrouw Veder, „dat er steeds meer
eisen worden gesteld aan het be
leid. Men wil een vijfjarenplan
voor kankerbestrijding, meer
opleiding voor de verpleegkun
digen een anti-rookcampagne,
noem maar op. En alles kost geld
Als je een beroep doet op allerlei
groepen om iets in te leveren of
iets bij te dragen, dan is men niet
thuis, hoe eerlijk je hel ook pro
beert te verdelen. Bij alles wat ik
vraag zegt de Ziekenfondsraad:
Er zijn geen uitvoeringsmoge
lijkheden, of er is geen meerder
heid voor te vinden. Ik ben ver
plicht om die adviezen te vragen.
De Ziekenfondsraad is een van
de vijf instanties die mij adviseert
Toch zullen er knopen moeten
worden doorgehakt".
Een hopeloos perspectief, zo lijkt
het. Els Veder-Smit heeft de
moed echter nog niet opgegeven
„De ziekenfondsen zijn onder
mijn voorganger Hendriks toch
heel sterk kostenbewust gewor
den. Dat de premies niet aldoor
kunnen blijven stijgen, dat in
zicht is ook wel doorgedrongen
Maar de maatregelen om tot een
zuiniger beleid te komen, lijken
moeilijk te verkopen".
Vooreen slagvaardig beleid blijken
de adviescolleges een blok aan
het been, al wil de staatssecreta
ris dat woord niet in de mond
nemen. „Ze zeggen: een broe
dende kip moet je niet storen,
maar er moet natuurlijk wel een
keer een kuiken komen. Er wordt
te lang op adviezen gebroed. De
tijd komt in zicht dat ik wat meer
zal moeten doordrukken"
Zelf broedt ze nog opeen beslissing
van hel Centraal Orgaan Zieken-
huislaricvcn (COZ) dit jaar de
toegestane uitbreiding van ar
beidsplaatsen in de intra-murale
gezondheidszorg met 700 te ver
hogen tot ongeveer 10.000. Dat
gaat 150 miljoen gulden kosten.
De Nationale Ziekenhuisraad
had gevraagd om extra uitbrei
ding met 30.000 mensen in drie
jaar om het grote personeelste
kort op te heffen. Maar dat komt
jaarlijks neer op een bedrag van
dik in de 300 miljoen gulden Bo
vendien wordt door de zieken
fondsen bestreden dat er zo'n
personeelstekort is. De verpleeg
kundigen moeten als trendvol
gers dan wel bereid zijn dezelfde
korting van 0,3 tot 0,7 procent per
half jaar op hun loonstijging te
accepteren als de ambtenaren.
Anders is er geen geld voor de
personeelsuitbreiding.
„Welke beslissing we gaan nemen
weten we nog niet", zegt ze. „Als
er meevallers zijn kan er wat
meer, maar dan moet men niet
voor tegenvallers zorgen. Heel
belangrijk is wat de trendvolgers
gaan besluiten. Als die niet be
reid zijn in te leveren, tja... Die
korting moet tot en met 1981 450
miljoen gulden opleveren Als die
er niet komen, ontvalt de basis.
We kunnen niet toveren".
De werkers in de gezondheidszorg
zeggen dat ze er niet verantwoor
delijk voor kunnen worden ge
steld. dat de huidige situatie meer
personeel noodzakelijk maakt.
Ze willen er dan ook niet finan
cieel voor worden gestraft. Me
vrouw Veder „Het schokt me
wel dat diezelfde verpleegkundi
gen enerzijds roepen om meer
personeel en taakverlichting,
maar anderzijds niet bereid zijn
financieel bij te dragen"
Niet alleen de verpleegdkundigen,
ook de ziekenhuizen zijn boos.
Zij klagen over onverantwoorde
werksituaties en waarschuwen
voor een stijging van het aantal
ongevallen en fouten. Er zijn al
signalen die daarop wijzen Me
vrouw Veder: „De ziekenhuizen
boos? Dat verwondert me. Het
proces is aljaren aan de gang. Na
tuurlijk mogen ze claims leggen
voor meer personeel, maar dan
wel in het redelijke en goed gear
gumenteerd"
De ziekenhuizen hebben gedreigd
desnoods de norm te overschij-
den, bezoekuren in te krimpen en
op grote schaal vrijwilligers in te
schakelen „Ach. die dreigemen
ten", zegt mevrouw Veder, „zijn
een onderdeel van de onderhan
delingen. Dat er druk op je wordt
uitgeoefend is normaal. Ik ver
trouw erop dat ze zo goed moge
lijk meewerken"
Ze erkent dat de verpleging relatief
zwaarder is belast. „Door de ver
korting van de gemiddelde ver-
pleegduur houd je bewerkelijke
patiënten over Van de vaste ar
beidstijden gaal steeds meer al'
door overleg, opleidingen enz
Daardoor krijgen leerlingen een
te grote verantwoordelijkheid.
Het is een groot probleem Er
Mevrouw Veder Smit
politiek is slecht voor je ziel.
moeten daarom meer wettelijke
regels komen waarin de taken
van het verplegend personeel
worden omschreven. Ik ver
wacht dal het wetsontwerp nog
dit jaar wordt ingediend"
Het stringente personeelsbeleid
ten aanzien van verpleegkundi
gen is er mede de oorzaak van dat
de ziekenhuizen zijn uitgeweken
naar vooral meer para-medisch
personeel. Mevrouw Veder vindt
dan ook dat er een afremming
moet komen van de groei van dat
para-medisch personeel ten gun
ste van hel wegwerken van de te
korten aan verplegend personeel.
Ook de opleidingen moeten wor
den aangepast aan de behoef
ten.
Is ze niet oogerust over de grote
aantallen arisen specialisten en
fysiotherapeuten die cte gezond
heidszorg dreigen te overspoe
len. Mevrouw Veder: „Het is een
interessante ontwikkeling Het
aanbod is zodanig gegroeid, dat
hel voor velen erg moeilijk zal
worden een plaats te vinden. We
ontkomen niet aan een vesti
gingsbeleid en het ontwikkelen
van praktijknormen".
De eigen bijdrage. Op geen enkel
onderdeel van haar beleid is de
kritiek zo fors. De presentatie is
dan ook verre van gelukkig ge
weest Geknoei, gepriegel, frie
mel werk waren een paar van de
kwalificaties.
Eerst was er het plan van de hon
derd gulden eigen risico voor
dokter en apotheker, toen het
tientje per dag bij opname in het
ziekenhuis, en vervolgens de tien
gulden gebonden aan een maxi
mum aantal dagen.
Daarna kwam
de vijf gulden per dagen nu ligt er
dan het voorstel een eigen bijdra
ge van ziekenfondsverzekerden
te vragen voor geneesmidelen,
fysiotherapie en medisch-spe-
cialistische hulp (een bijdrage
per verwijs- of licrluilingskaart).
„Hoe is het mogelijk", zei het
PvdA-kamerlid Dolman, „de ezel
heeft zich voor de zevende maal
aan dezelfde steen gestoten".
Waarom houdt ze zo hardnekkig
aan de eigen bijdrage vast? Me
vrouw Veder „Het is geen hard
nekkig vasthouden. Die eigen
bijdrage is maar een klein onder
deeltje van het totale ombui
gingsplan. maar het heeft erg veel
aandacht gekregen. Daardoor is
er een verkeerde beeldvorming
ontslaan. En dat het niet genoeg
zou opleveren, is gewoon niet
waar De opbrengst is nog altijd
350 miljoen gulden".
„Ik vind dat we met zijn allen moe
ten meedenken over de ombui
gingen. zowel patiënten als hulp
verleners. En dat we ook met zijn
allen moeten bedragen. De eigen
bijdrage is voor mij geen dogma,
maar zolang het advies van de
Ziekenfondsraad er niet is. is het
nog niet afgedaan Als iemand
een andere oplossing heeft, houd
ik me aanbevolen. De presentatie
van de adviesaanvragen heb ik
niet in eigen hand. want die wor
den al gepubliceerd nog voor er
een besluit is genomem".
De apothekers vinden de eigen bij
drage voor geneesmiddelen niet
zo'n gelukkig idee Vooral patiën
ten die veel medicijnen gebrui
ken worden getroffen. Voor deze
groep zou een uitzondering moe
ten worden gemaakt en dat zou
de maatregel technisch moeilijk
uitvoerbaar maken De pharma-
ceuten zien veel meer in het voor
schrijven van goedkopere ge
neesmiddelen en het minder ge
bruiken van medicijnen. Ze heb
ben berekend dat dat 160 miljoen
gulden per jaar kan opbrengen,
100 miljoen meer dan in de be
zuinigingsplannen van mevrouw
Veder staan aangegeven.
„Wat de apothekers voorstellen zou
ik ook wel willen", zegt ze. „Ik
geef toe dat het kostenbewustzijn
van de artsen groter zou kunnen
en moeten zijn. Ik denk aan een
verplichtstel ling van de richtle
nen waaraan artsen die medicij
nen voorschrijven zich kunnen
houden. Ik stel me voor dat er
jaarlijks een boekje komt waarin
de medicijnen met de kosten
staan vermeld. Hopelijk dat de
artsen dan op het goede spoor
worden gezet. Van de 3000 ge
neesmiddelen die er zijn. worden
er zo'n zeventig veelvuldig voor
geschreven. Als wij kunnen
aanmoedigen dat vooral dan
goedkopere produkten worden
verstrekt, is er al veel be
reikt"
