in de weekbladen EISEVIERS I VRIJDAG 25 MEI 1979 Vorige week was er in Brussel een van de half jaarlijkse vergaderingen van de NAVO-ministers van defensie. Na afloop verschenen er berichten in de pers, dat er bij die gelegenheid besloten zou zijn om nieuwe kernwa pens in Europa te statio neren, en dat Nederland daar ook bij betrokken zou zijn. De Amerikaanse minister van defensie Brown zou dat ge zegd hebben en onze minister Scholten zou het niet ontkend hebben. En dus zat hier de kat prompt weer in de gordijnen; niet,alleen bij alle mensen die zonder meer alles wat met kernbewapening van doen heeft afwijzen, maar ook bij heel wat mensen die daar toch nog, genuanceerder over den- ken( Wat is er eigenlijk aan de hand. Om,dat te kunnen begrijpen, moeten wij beginnen ons te realiseren dat we hier te ma ken hebben met een van de gevolgen van het feit dat de zgn. SALT-II-onderhande- lingen, welke de afgelopen ja ren tussen de VS en de Sow- jet-Unie zijn gevoerd om tot voor beide partijen geldende afspraken over de omvang van de strategische kernbe wapening te komen, binnen kort met een definitieve over eenkomst zullen worden af gesloten. Eigen graf Die overeenkomst betekent dat voor het leeuwedeel van de lange-afstand kern wapens, waarmee de VS en de Sowjet- Unip elkaar onder schot hou den; en als het ware over het eigen graf heen wederkerig met vrijwel complete vernie tiging kunnen bedreigen, en aldus elkaar effectief van on derlinge agressie kunnen weerhouden, nu gelijke pla fonds gaan gelden. Dit kan voorkomen, dat dit systeem vande zgn. wederkerige af schrikking eenzijdig door een van beide partijen kan wor den doorbroken. Deze afspraak moet uiteraard dienen om te helpen voorko men dat de VS en de Sowjet- Unie elkaar vroeg of laat daadwerkelijk met nucleaire massavernietigingswapens zouden gaan bestoken. En daartoe is het o.a. essentieel, dat geen van beide partijen ooit in een situatie kan raken waarin hij zou menen zich min! of meer ongestraft de aanyal op de ander te kunnen permitteren, omdat hij die toch in één klap zou kunnen uitsphakelen. Reden waarom die ander, dat wetens, dan wel eens bij wijze van zelfverde- digihg zou menen geen ande re keus te hebben dan zelf dan maar met de aanval te begin nen. Het is om dergelijke levensge vaarlijke wederkerige been- tjeslichterij op de rand van de vulkaan te voorkomen, dat SALT-II nodig is en er in het belang van de vrede ook zo spopdig mogelijk moet ko men. En gelukkig ziet het er nu naar uit dat dit binnenkort ook zal gebeuren. Mazen Er zijn wel enkele maren aan verbonden. De eerste is dat de SALT-II-onderhandelingen tot dusver alleen zijn gevoerd over de aftopping van die wa pens die vanaf het grondge bied van de ene supermo gendheid op dat v^n de ande re künnen worden afgevuurd, dan wel door in de VS resp. Sovyjet-Unie zelf gestatio neerde vliegtuigen en onder zeeboten. Daarmee zijn ech ter nog niet alle lange-af- standkernwapens onder één hoedje gevangen. Buiten schot bleven tot dusver re de middellang-afstand- kernwapens van de VS, resp. Groot-Brittannië, welke van af Westeuropees grondgebied tot ver in het Warschau-Pact- gebied en tot over de grens van.de Sowjet-Unie heen rei ken) alsmede de overeen komstige wapens waarmee West-Europa vanuit de Sow- jet-Uriie zelf rechtstreeks on der vuur kan worden geno men. zoals bijvoorbeeld de veelbesproken SS-20. Deze zgn. grijze-zonewapens werplen op verzoek van de VS tot nu toe niet in de SALT-be- sprekingen betrokken, omdat de Amerikanen - naar thans blijkt terecht - meenden dat de onderhandelingen dan ex tra zouden worden belast met het probleem van Amerika om, behalve met eigen ge voeligheden, ook nog met al lerlei Westeuropese zorgen en angsten rekening te moeten houden. Die zijn er zelfs nu al bij SALT- II, dat bij vele Europeanen, met name in de grotere lan den en niet in het minst in West-Duitsland, de soms sla pende, maar nooit geheel af wezige vrees, om als puntje bij paaltje komt toch door de Amerikanen in de steek gela ten zullen worden, weer heeft aangewakkerd. Immers, zo redeneren zij, door dit verdrag stellen de Ameri kanen wel zichzelf veilig te gen nucleaire vernietiging, maar dan wel op voorwaarde dat zij zelf niets tegen de Sovyjet-Unie zullen onder nemen, dus ook niet om bij voorbeeld eep Russische in val in West-Europa af te straf fen. Deze redenering valt uiteraard ook om te draaien. Immers, hetzelfde geldt voor de Sow jet-Unie, die dan ook alleen maar weer zelf voor nucleaire vernietiging veilig zou zijn, als dat land zijn handen af zou houden van alle zaken die voof het overleven van de VS als natie van wezenlijk belang zijn. En er zijn overtuigende argumenten genoeg om aan te tonen dat bijvoorbeeld het behoud van de nauwe band met West-Europa voor de VS van zo'n uiterst wezenlijk belang zou zijn. Conclusie Het is dus niet terecht om aan de afsluiting van SALT-II de conclusie te verbinden dat de Amerikaanse waarborgen voor de veiligheid van ons werelddeel tegenover een eventuele Russische agressie op de tocht zijn komen staan. Maar zo werkt het wel in brede kringen in Europa, en dat des te meer omdat de tegenstan ders van dit akkoord in de VS zelf dat ook bij herhaling lo pen te roepen, zich daarbij ui teraard zeer wel bewust van de verontrusting die dat aan deze kant van de oceaan weer opróept, en die in hun anti- kraam maar al te goed van pas korht. Eén Jackson is gevaar lijker dan tien SS-20's. En dat brengt mij weer terug bij de SS-20. Immers, ook de Russen dragen er - door hun juist nu aan de gang zijnde modernisering en uitbreiding van hun zgn. grijze-zonewa- penfe, waarmee zij uitgere kend alleen West-Europa en niet de VS zelf bedreigen, en waar ze formeel ook na de af sluiting van de SALT-II mee door mogen gaan - allesbe halve toe bij om die Westeu ropeanen gerust te stellen. Zij vragen zich angstig af of hun veiligheid tegen agressie na SALT-II nog wel door de Amerikaanse nucleaire garantie gedekt wordt. En het is nog niet eens zozeer de openlijke aanval waarvoor deze mensen bevreesd zijn, als wel dat er een situatie zou ontstaan waarin de Sowjet- Unié, zelf door het (dankzij SALT-II) gewaarborgde stra tegische kernevenwicht te gen een VS-ingrijpen bevei ligd, West-Europa ongestraft het pistool van de SS-20 op de borst zou kunnen zetten en aldus in een Sowjet-gareel zou kunnen dwingen. Vrees Het is juist de vrees voor het ontstaan van dat soort geva ren - indien de veiligheid van West-Europa ontkoppeld zou zijn geraakt van die van de VS - dié, wanneer daar niets te gen gedaan zou worden, in West-Europa de behoefte zou kunnen doen ontstaan om danimaar met een eigen West europese kernmacht te be ginnen. En dat is wel het al- Door j. j. P. de Boer, lid CDA-fraotie Tweede Kamer lerlaatste waar wij, met het oog op de veiligheid en de stabiliteit in dit werelddeel, behoefte aan hebben. Immers, behalve dat een derge lijke eigen Europese kern- maqht om redenen van ruim te, volte en te korte afstanden nooit zelfs maar als een surro gaat voor de Amerikaanse veiligheidsgarantie zou kun nen werken, zou deze uiter aard de Europese Oost-West verhoudingen in de kortste tijd tot het kookpunt doen stijgen. Vandaar dat de Amerikanen, zich dat alles bewust zijnde, genieend hebben wat olie te moéten gooien op de golven van het bij een deel van de Europeanen levende onbe hagen over de ontwikkeling van de SALT-onderhande- lingen en over het daarin nog aanwezige lek van de grijze- zonebewapening. Een deel van de methodiek die zij daarvoor gekozen hebben, zou echter wel eens in een ge heel andere richting kunnen werken, namelijk als olie op het vuur. Naast een benadering van dit probleem langs de weg van de ontwapening, door zo snel mogelijk te proberen de SALT-besprekingen nu ook tot het terrein van de grijze- zonewapens uit te breiden, waar iedereen uiteraard al leen maar vóór kan zijn. zou ook over een reactie in de be wapeningssector gesproken zijn. Voorgesteld, maar vol gens minister Scholten nog niet besloten, zou zijn om. als tegenwicht tegen de SS-20 en aanverwante nieuwe kern- wapensystemen aan Sowjet- Unie nu ook aan NAVO-zijde te komen tot de invoering van nieuwe in West-Europa gesta tioneerde kernwapensyste men met middelbare dracht. De beide mogelijkheden, die langs de weg van de ont- en die langs de weg van be-wa- pening, zouden naast elkaar worden bestudeerd door af zonderlijke werkgroepen, en geen besluit zou worden ge nomen voordat de beide stu dies voltooid en naast elkaar op tafel zouden zijn. Althans dat was, zo is toen medege deeld, de afspraak, een paar weken geleden in Florida gemaakt, tussen de ministers van defensie van de landen die Jid van de zgn. nucleaire- De Amerikaanse minister van Defensie, Harold Brown, krijgt, tijdens een bijeenkomst in Brussel 'goede raad' van Navo-secretaris Luns. De Amerikaan zou in de Belgische hoofdstad iets hebben losgela ten over de invoering van nieuwe wapensdie een tegenwicht zouden moeten gaan vormen voor de Russische SS-20. piannmggroep, die daar toen bijeen was. Dat ef vorige week in Brussel wel ineens al tot invoering van nieuwe wapens besloten zou £ijn, zoals minister Brown van Amerika achteraf zou hebben laten doorschemeren, is dan ook niet aannemelijk. Maar wel is er allerminst re den om blij te zijn met de ma nier waarop dan toch maar gesuggereerd wordt dat die wapens er wel zullen komen, en dat de betreffende Westeu ropese regeringen die ook nog wel in hun land zouden toelaten. Immers, een dergelijke oplos sing mag dan inderdaad kun nen helpen om het gevaar van het ontstaan van een eigen Westeuropese kernmacht te rug te dringen, anderzijds draagt deze wijze van even wicht herstellen er allesbe halve toe bij om de aan die behoefte ten grondslag lig gende misvatting te weerleg gen, dat SALT-II eigenlijk toch wel tot een stuk ontkop peling van de Europese met de Amerikaanse veiligheid zal gaan leiden. Gevaar Immers, het heeft er dan toch maar alle schijn van dat, bij ontstentenis van succes om langs de weg van onderhan delingen met de Sowjet-Unie tot ëen vrijwillige beperking van die zijde van de uitbouw van de grijze-zonebewape- ning te komen, herstel van evenwicht door eventueel opvoeren van de bewapening ook aan NAVO-zijde alleen maar in West-Europa plaats zou kunnen vinden. En dèt, naast een bevroren evenwicht tussen de beide nucleaire strategische hoofdmachten, kan maar al te gemakkelijk leiden tot de op vatting dat er, naast het evenwicht tussen de VS en de Sowjet-Unie, een ander sepa raat Europees strategisch evenwicht in de gryze-zone- bewapening zou moeten worden opgebouwd en be waard. Waarmee dan de ont koppeling langs de achter deur toch naar binnen zou sluipen. Daarom zou het dan ook én voor West-Europa én voor de VS, die al net zo min gebaat zijn bij ontkoppeling (denk aan het gevaar van een Westeuro pese kernacht) als wij. als een paal boven water moeten staan dat, als er sprake is van een noodzaak tot het herstel len van een eventueel ver stoord kernwapenevenwicht, dat herstel nooit ergens an ders op gericht kan zijn dan op het totaal evenwicht, dat overigens bij de huidige aan tallen echte strategische wa pens ook nog niet zo gauw op een oor ligt. Ondersteboven Om te beginnen betekent dat dan, dat wij vandaag de dag nog geen reden hebben om helemaal ondersteboven te zijn van wat er tot op heden aan SS-20 en vergelijkbaar grijze-zonewapentuig in de Sowjet-Unie is ingevoerd. Op de tweede plaats betekent dat. dat generlei besluit tot eventuele opwaartse aanpas sing van de eigen kernbewa pening mag worden geno men, dan pas nadat SALT-II definitief een feit is geworden en nadat een beroep op de Sowjet-Unie vergeefs zou zijn gebleken, om die onderhan delingen voort te zetten en daarbij de grijze-zonewapens te betrekken en in afwachting van resultaten daarvan, voor eerst de bestaande toestand te bevriezen. Op de derde plaats betekent dat, dat als er te zijner tijd dan toch een opwaartse aanpas sing van de NAVO-afschrik- kingsmacht nodig mocht blijken, wat nog niet bewezen is, elke dan te nemen maatre gel beoordeeld moet worden op: - Het effect ervan op het totale afschrikkingsevenwicht tus sen beide blokken, en - de kans dat daardoor de stra tegische nucleaire bewape ningswedloop opnieuw wordt aangejaagd. Ten vierde mag de zorg voor het bewaken van het afschrik kingsevenwicht ons niet uit het oog doen verliezen hoe to renhoog het kernbewape ningsniveau toch al is waar dit evenwicht zich thans af speelt, en moet de aandacht onverminderd gericht blijven op de uiteindelijke terug dringing van die niveaus. Ten vyfde mag men bij dit alles evenmin uit het oog verliezen dat de gehele geloofwaardig heid van de afschrikking voor West-Europa staat of valt met de vraag of de VS uiteindelijk wel of niet bereid is om zich zo nodig volledig voor West-Eu ropa in te zetten, en dat elke vorm van om het antwoord op die vraag heendraaien de ge loofwaardigheid van die af schrikking dan ook niet ver sterkt, doch verzwakt. Wildgroei Dat zo zijnde, kunnen wij er dan tevens niet omheen om te constateren dat er toch in de loop van de jaren een in dat opzicht onnodige wildgroei aan zgn. tactische nucleaire wapens in West-Europa heeft plaatsgevonden, die in wezen niet de afschrikking heeft versterkt, maar wel de gigan tische psychologische drem pel,, waar men overheen zou moeten stappen om als eerste met een kernwapen-inzet te beginnen, belangrijk dreigt te verlagen. Ik doel hierbij op de organiek bij de legerkorpsen ingedeeld en ook qua afstandbereik in wezen uitsluitend voor ge bruik bij de daadwerkelijke gevechthandelingen op het gevechtsterrein bestemde nucleaire artillerie en verge lijkbare wapens. En het feit dat de aanwezigheid daarvan in groten getale in de NAVO- sterkte het risico aanmerke lijk dichterbij dreigt te bren gen dat. in geval van een ge wapend conflict in West-Eu ropa. er in de kortste keren ook feitelijk met nucleaire wapens zal worden gevoch ten. zonder dat de Ameri kaanse nucleaire afschrik king dan zelfs nog maar in het geding is gekomen. Wat dat betreft is inperking van dat soort nucleaire wapens van wezenlijker belang voor de geloofwaardigheid van de Amerikaanse afschrikkings garantie dan dat er nog een paar extra kernkoppen wor den toegevoegd aan die toch al reeds gigantische berg van de Amerikaanse afschrik kingsmacht. Er is de laatste weken nogal wal nervositeit ontstaan over de uit slag van het onderzoek naar het oorlogsverleden van Willem Aan- tjes. Dat is te lezen in het ope ningsverhaal van Vrij Nederland Het onderzoek is practisch afge rond en binnen het CDA is men in verband met de voor Aantjes mo gelijk ongunstige uitslag van eni ge zorg vervuld. Het mogelijk staatloos zijn van Aantjes zou, behalve in de persoonlijke sfeer, ook op andere terreinen conse quenties hebben. Het zou bete kenen dat de AR-fractie en later de CD A-fractie, geruime tijd is aangevoerd door iemand die geen Nederlander is. Vietnam valt Kampuchea binnen en China leest Vietnam de les Vry Nederland schetst de huidi ge stand van zaken in Indochina en de verwarring waaraan "links" daardoor ten prooi is geraakt. Verder in het blad een vervolg op de serie "Het Web", waarin dit maal een onderzoek naar de firma Strengholt, waarvoor de betite ling "uitgeverij" wat aan de ma gere kant is. Martin van Ameron- gen schreef een In Memoriam naar aanleiding van het overlij den van Paul van 't Veer, waaruit blijkt dat de journalist dol was op dissidenten, zolang zij geen teke nen van groepsgedrag vertoon den Wielrenner Knetemann ver klaart in een lang interview dat hij Den Uyl niet mag omdat die, toen De Kneel nog als straalma- ker eens by hem voor de deur werkte, hem niet eens binnen vroeg voor een kopje thee of kof fie Van Agt daarentegen heeft zijn voorkeur "Dat is een man met principes". In VN's boeken- by lage onder meer aandacht voor de onlangs overleden Belgische schrijver Louis Paul Boon Hofland vervolgt in de Haagse Post zijn in diverse periodieken aan de gang zijnde kruistocht tegen de verloedering van onze hoofdstad. Iedere Amsterdammer stoot minstens /e/enmaal per week zijn hoofd of valt op zijn gezicht en niemand "kan zich in redeljkheid nog een goede afloop voorstel len" In de serie "Anders werken" staat deze week de Oegstgeester biologisch-dynamische woon- werkgemeenschap Gaiapolis centraal. Omdat Drees sr. graag nog op en kele punten uit het tweeluik "Staatsman tussen de schuifdeu ren" wilde ingaan, zochten de samenstellers. Jansen van Galen en Vuijsje, de oud-premier nog een keer op. Over Indonesië wil hij nu verder liever zwijgen. Wel wil hij nog kwijt dat het hele drama niet had hoeven plaats vinden wanneer Indonesië een conferentie had geaccepteerd in- plaats van direct de revolutie uit te roepen. Het omslagverhaal van de Haagse Post gaat over Mariene Dietrich, naar aanleiding van het verschijnen van haar nieuwe film "Just a gigolo" en van haar auto biografie Zowel film als boek blijken een grote teleurstelling. Had De Tyd de vorige week een vraaggesprek met Rob Tielman, deze week heeft Elsevier de voor- ziter van het Humanistisch Ver bond ondervraagd. Tielman vindt dat de leeftijd van het ge middelde verbondslid (ongeveer zestig jaar) nog steeds erg hoog is. Volgens Tielman is kenmerkend voor een humanist dat hij zelf vorm moet geven aan zijn be staan, zonder een beroep te doen op een hogere macht. Elseviers omslagverhaal gaat over de dames Haars, Smit, Veder, Gardeniers en Kraayenveld, kortweg de "Dames van Van Agt" genoemd. De dames laten zich volgens Elsevier gei n dag uit de media verdrijven. "De eerste 500 dagen van het kabinet-Van Agt staan in het teken van de vrouw". De gemeenplaatsen vliegen je om de oren: "Vrouwen kunnen keihard zijn voor elkaar", "vrouwen zijn erg kritisch op el kaar", "ze zijn serieuzer", "vrou wen zijn praktischer" en meer van dat fraais Op Elseviers "vellow pages" geeft Hoogerdyk een analyse waarom de Conservatieven in het Ver enigd Koninkryk w/el de kans krijgen om puin te ruimen en de VVD in ons land niet. In ons land ontstaat een zwemvest-maat schappij, vindt de hoofdredac teur. "Èr worden zoveel sociale reddingsboeien opgehangen, dat een aantal mensen het niet nodig vindt nog zwemmen te leren De VVD zou wel puin willen ruimen maar kan als kleinere coalitie partner het CDA niet naar de hand zetten." hervormd nederiand In haar commentaar op de kwestie van het ontslag in Katwyk van een leraar maatschappijleer die lid is van de CPN. brengt HN be grip op voor de houding van het schoolbestuur. "Er wordt al gauw geschermd met het begrip Berufsverbot. In alle nuchterheid moet worden vastgesteld dat het de plicht is van het bestuur van een bijzondere school ervoor te zorgen dat les wordt gegeven overeenkomstig de doelstellin gen van de school Bij een christelijke school wil dat zeggen dat het christelijk geloof er de maatstaf is Het blad vraagt zich ernstig af of de radicaliteit waar van in het evangelie sprake is in de CPN gestalte krijgt Hervormd Nederland opent met een interview met de seksuoloog, zenuwarts en psycho-therapeut Van Emde Boas. De geleerde be schouwt wat wij nu zien als sek suele evolutie als niets anders dan het onontkoombare gevolg van de industriële revolutie: ver stedelijking. verwereldlijking en emancipatie van de vrouw. Van Emde Boas is van mening dat de maatschappij de relatievormen bepaalt: "Het zou Van Agt geen goed doen als hy met een vrien din de sloot in reed" "Vijf miljoen groenen staan mach teloos" staat boven een artikel dat gaat over de zogenaamde groene partijen die zich óveral m Europa hebben geformeerd ter geit genheid van de Buropt m verkiezingen. Verder in het blad artikelen over Unctad 5. Gebo den voor het atoomtydperk en over de RMS Hoofdredacteur Arie Kuiper legt in De Tyd uit waarom hy zyn stem biljet voor de Europese verkie zingen by ontvangst heeft ver scheurd "Parlementen kiezen die geen echte bevoegdheden hebben, dat doen ze in Oost-Eu ropa ook."Kuiper is het eens met de Groningse rechtsgeleerde prof. Degen kamp die de komen de Europese verkiezingen "poli tieke oplichting" heeft genoemd: "Als dat gekozen parlement zo goed als niets te vertellen krijgt is er sprake van oplichting van de keizers." En degenen, onder wie Arme Vondeling, die menen dat het EP, eenmaal gekozen, vanzelf wel tot uitbreiding van zyn be voegdheden zal komen, worden door Kuiper ook uit de droom geholpen Een echt parlement, met echte bevoegdheden, zou het begin zyn van een supranationaal Europa an daw ztfn da Fransen en de Britten tegen. De Tyd heeft een onderzoek laten instellen naar de mate waarin de Europese verkiezingen onder ons volk le ven Interessante uitkomsten: slechts «-n op de vijf Nederlan ders heeft een duidelijk beeld van hoe de Europese samenwerking m elkaar zit. voor 44'is de rol die het EP kan spelen een duistere zaak. byna 70'weet niet dat het EP een machteloze instelling is en dat dit in de toekomst ver moedelijk zo zal blijven. Deze ge gevens. in combinatie met de we tenschap dat mensen zich in opi niepeilingen meestal beter voor doen dan zij zyn (in dit geval dus beterop de hoogte), maken, togen de achtergrond van Kuipers analyse, van het begrip "demo- era'ie" in verband met het EP een slap aftreksel van wat ooit was bedoeld als regering van het volk Lezensw aardig is verder een fraai verhaal van A L. Boom over de meimaand en een interview met dirigent Hans Vonk. BAS VAN KLEEF

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 11