'Twee vrouwen': film van grote
kwaliteit ondanks tekortkomingen
(fiftVJ!ndaag^
toegeHcht
Televisieshow Tekstpierement
opgenomen voor Leids publiek
f/llÖ\Rfggmm
5% extra verstandig met energie
móet toch haalbaar zijn:
rij niet te hard.
Op uw gezondheid!
DONDERDAG 17 MEI 1979
PAGINA 5
Nederlandse première op filmfestival in Cannes
CANNES (GPD) - De 'Hollandse Dag' tijdens het filmfesti
val van Cannes is per traditie altijd een wezenloze toe
stand geweest waarvoor alleen Nederlanders een kruisje
in hun agenda plaatsen. De afgehuurde bioscoop die ge
durende één dag onze nationalejaarproduktie placht door
te draaien, bleef in de regel leeg, op een paar Cannoise
werklozen na. Maar zelfs met geen haring en jonge klare
waren de wereldpers en de internationale handelaren tot
belangstelling voor de Hollandse filmvlijt te brengen.
Gisteren vond de jaarlijkse gebeurtenis andermaal plaats, maar met dit
keer een toch wat ander karakter, want in het kader van de Hollandse
Dag' heeft de wereldpremière plaatsgevonden van een film metniemand
minder dan de beroemdheden Bibi Anderson en Anthony Perkins. En
die, weliswaar buiten alle secties van het officiële festival om vertoonde
film is dus Nederlands. Gemaakt door George Sluizer en gebaseerd op de
succesroman 'Twee vrouwen' van Harry Mulisch.
Dat deze première niet in Neder
land, maar uitgerekend in Can
nes heeft plaatsgehad, is natuur
lijk verre van toevallig. Al de tijd
dat Sluizer nog zat te dubben, of
hij zijn film 'Two woman' zou
noemen of 'Twice a woman' of
'Second touch', wist hij in elk ge
val zeker dat hij ermee wilde
doorbreken in het buitenland.
Vandaar al die inspanningen om
via de overkomst naar Cannes
van Anderson en Mulisch, de
halve badplaats onder de affiches
geplakt, een stelletje in 'Twice a
woman'-T-shirts gehulde skate
boarders om de Croisette onvei
lig te maken en de aandacht op
'Twee vrouwen' gevestigd te
krijgen.
En dat is heel verstandig geweest
van Sluizer, want het is de grote
vraag of deze film in Nederland
(waar hü volgende week wordt
uitgebracht) een doorslaand suc
ces wordt. Het is namelijk een
misschien wel goede, maar te
moeizaam te volgen film hoewel
er bijzonder veel talent en ambi
tie in werd geinvesteerd. Zelfs is
het nog zo dat Sluizer (ooit door
het Nederlandse publiek zwaar
ondergewaardeerd voor zijn Bra
ziliaans drama 'Joao') zich er op
nieuw één van onze beste spelre-
gisseurs mee bewijst, maar aan
die verdiensten wordt nu hevig
afbreuk gedaan door een onge
lukkig scenario, dat overigens
door Sluizer zelf werd geschre-
Veranderend Nederland onder
Juliana, door Dr. C. Rijnsdorp.
Uitgeverij Boekencentrum, Den
Haag. 15.90.
Koningin Juliana fotoalbum. 70
jaar in woord en beeld. Uitgeverij
Zomer Keuning, Ede. Paper
back. 13.95.
De vloek van de farao's.Moderne
wetenschap ontraadselt een
eeuwenoude mythe, door Ph.
Vandenberg. Uitgeverij H. Meu-
lenhoff, Amsterdam, 37.50.
Dossier Eiser. Onthullingen over
de eerste aanslag op Hitier, door
L. Gruchman. De Haan/Tijd Con
touren. Uitgeverij De Haan,
Haarlem, 24.50.
Boter bij de vis. Visrecepten gete
kend door U. Olschewski. Uitge
verij Elsevier Focus, Amsterdam.
14.90.
Als u zó gaat beginnen, door Cha-
bot. Uitgeverij Horus.
De zwembadmentaliteit, door An
dreas Burnier. Uitgeverij Em.
Querido, Amsterdam, 27.50.
Nachtrit, door J. Bernlef. Querido.
17.50.
Verliefd, door Jaap van Manen.
Roman. Querido. 24.50.
ven, in samenwerking met Jur-
riën Rood.
Of geschreven? Eigenlijk moet je
zeggen dat Sluizer en Rood juist
hebben verzuimd om in te zien
dat Mulisch' boek niet als een
kant-en-klaar scenario be
schouwd had mogen worden. Li
teratuur en filmkunst hebben te
voldoen aan eigen wetten, die
niet klakkeloos van de ene disci
pline op de andere toepasbaar
zijn te maken. De kortsluiting
heeft nu plaats op de meest
kwetsbare plaats voor een film: in
de structuur namelijk.
'Twee vrouwen' is een volstrekt
andere film dan de al succesvol
gebleken 'Vrouw als Eva'. En wat
vooral blijkt is dat Van Heinin
gen het heel juist gezien had toen
hij aan Mulisch' boek zo zeer liet
sleutelen tot het uiteindelijk in
Van Brakels film amper nog te
herkennen is. Afgezien van uit
gesproken filmische onderdelen,
is het namelijk een onverfilmbaar
boek, tenzij je begint met de helft
weg te laten. Van Heijningen had
dat door, Sluizer niet.
Het boek heeft namelijk een merk
waardige opbouw met een
hoofdstukgewijze wisseling van
plaats en tijd, waardoor er langs
twee draden verteld kan worden,
die pas tegen de finale aanslui
ting vinden. Een in literatuur ver
re van ongebruikelijk principe.
Het is zelfs de structuur van de
twee belangrijkste romans uit
onze taal: Multatuli's 'Max Ha-
velaar' en Du Perrons 'Land van
herkomst'. Mulisch zelfheeft een
dergelijke compositie eerder toe
gepast in onder meer 'Het stenen
bruidsbed' en in 'De vertel
ler'.
Door verschillen in stijl of door de
gebeurtenissen van de eerste lijn
in de tweede lijn te spiegelen, te
becommentarie ren of te ver
vreemden, zijn de extra moge
lijkheden van dit structuurprin
cipe in literatuur veel vanzelf
sprekender functioneel te maken
dan in film. Meervoudige ver
haallijnen zijn best wel denkbaar
in film (René van Nie hanteerde
een dergelijk principe op ver
dienstelijke wijze met de associa
tieve montage van 'Kind van de
zon', bij 'Doodzonde' ging hij er
mee de mist in), maar je moet dan
wel heel goed weten waar je mee
bezig bent en heel zeker weten
dat je de overgangen logisch of
gevoelsmatig aannemelijk kunt
maken. En daar zit het falikant
fout mee bij Sluizer s 'Twee
vrouwen', waarin iedere tijds
sprong verwarring en irritatie te
weeg brengt. Zeker in het be
gin.
De film heeft een heden (een vrouw
rijdt naar de Rivièra om er haar
zojuist gestorven moeder te be
graven) en een verleden (onder
weg denkt ze terug aan het eigen
lijke drama; haar desastreus af
gelopenverhouding meteen jong
meisje). Scène's uit deze twee
tijdsniveaus wisselen elkaar af,
met het hoofdaccent op het ver
leden.
Daarin wordt uiteengezet hoe de
verhouding tot stand kwam tus
sen museum directrice Laura en
kapstertje Sylvia en uitgroeide
tot een idylle waar - voor Laura -
alleen nog een baby aan man
keerde. Waarna theatercriticus
Alfred (Laura's vroegere echtge
noot) op het toneel verschijnt. En
Alfred lijkt Sylvia in te palmen,
tot groot verdriet van Laura, die
niet in de gaten heeft dat Sylvia
alleen maar zwanger gemaakt wil
worden. Maar als die criticus
door krijgt dat hij alleen werd ge
bruikt, vermoordt hij het zwan
gere meisje.
Er is slechts op één essentieel punt
van Mulisch afgeweken en dat is
meteen een blunder geweest. Als
Laura, na de moord, oog in oog
met Alfred komt te staan, laat
Sluizer haar pathetisch uitroe
pen: „Je vermoordde mijn baby".
Alsof het nog lang niet geboren
wicht door Laura inmiddels' al
belangrijker was geworden dan
de zo te zien toch ook zeer dode
Sylvia. Door deze vrijheid van de
scenaristen wordt nu met terug
werkende kracht alle grond weg
geslagen onder de juist zo roe
rende en als oprecht gepresen
teerde liefdesgeschiedenis tus
sen de twee vrouwen. Onbegrij
pelijk!
Dat is dan de hoofdlijn van het ver
haal dat zeer verbrokkeld op het
doek terecht komt.
Binnen de afzonderlijke scene's
echter blijkt de grote eerbied
voor Mulisch' boek ook voorde
len te hebben. De dialogen zijn
voor een Nederlandse film onge
woon sterk. En er zitten ijzerster-
ke onderdelen in 'Twee vrou
wen', zoals de scene's tijdens en
na een voorstelling in de Amster
damse Stadsschouwburg van een
Orfeus-ballet, waarin Eurydice
een man blijkt te zijn. Of alle so
lo's van Bibi Anderson, die naar
het einde toe, steeds indrukwek
kender worden naarmate haar
Laura-personage uit haar emo
tioneel evenwicht gedreven
wordt.
Het is een bijzonder genuanceerde
creatie, waar Anthony Perkins
zich als Alfred wat routineus en
bleek (maar zeker niet slecht) te
gen aftekent. Ronduit verrassend
evenwel is Sandra Dumas die
Sylvia perfect belichaamt in pre
cies de door Mulisch bedachte-
mengeling van driesheid als van
een jonge hond, nonchalance en
raffinement. Sandra's naturel is
verbazingwekkend en haar fy
sionomie beantwoordt op frap
pante wijze aan de Sylvia uit het
boek, zelfs met haar achterkant
zoals die in het introductie-shot
gepresenteerd wordt: „Haar rug
was iets te lang, haar heupen te
smal en haar benen niet zo recht
als over het algemeen graag
wordt gezien". Dat is Sandra
Dumas ten voeten uit.
In productioneel opzicht levert de
film topkwaliteit. Echt een on
Nederlands hoog niveau. Mat van
Hensbergens fotografie is in zo
wel de interieurs als de exterieurs
subliem. De muziek van Willem
Breuker (afgezien van de plaats
waar Mulisch Peggy Lee voor
schrijft, daar krijgen we nu Ro-
drigo's Concierto d'Aranjuez,
Peggy Lee duikt toch weer elders
op) is puur vakwerk geweest. En
zelfs op de Franse lokaties heeft
men kosten noch moeite ge
spaard (bijvoorbeeld even een
auto-ongeluk langs de autoroute)
om zelfs de details van het ver
haal trouw te blijven.
'Twee vrouwen' is een film met gro
te kwaliteiten waarvan het bui
tengewoon spijtig is dat ze on
dermijnd worden door die hope
loze verhaalstructuijr, die echt
niets extra's toevoegt, alleen
maar compliceert.
P1ETER VAN LIEROP
ADVERTENTIE
Alléén de Bruna-Winkels presente
ren aan u: "Zal ik de dokter
roepen?". Een rustgevend naslag
werk van 500 blz., dat ook aangeeft
wanneer u de huisarts moet
raadplegen. Exclusief v
Nederland alléén
bij de
Bruna-Winkels
LEIDEN
Haarlemmerstraat 211 - Maarsmansteeg 10
Het duo Jos Brink en Frank Sanders op de planken van de LeidLse Schouwburg
LEIDEN - Televisiecamera's, ap-
plausmeters, druk heen en weer
dribbelende technici en een en
thousiast publiek gisteravond in
de Leidse Schouwburg. Publiek,
dat van nabij mee kon maken hoe
een theatershow voor de televisie
wordt opgenomen. En er soms
toe aangezet moest worden om
nóg wat harder te klappen en nóg
wat harder te lachen dan tijdens
de opnamen toch al het geval
was, vooral ook waar het om scè
nes ging waarvan AVRO-regis-
seur John Schelfhout het nood
zakelijk vond dat ze over gedaan
moesten worden. Gelukkig voor
Jos Brink, Frank Sanders en Lu
cy de Lange, tezamen de cabaret
groep 'Tekstpierement' vor
mend, bleek het Leidse publiek
wat dat betreft erg gewillig. Want
zij waren het die hier voor een
selectie uit hun vorige theater
programma's brachten. Nervosi
teit en vooral de mede door de
sterke lampen veroorzaakte hitte
zorgden tussen de opnamen door
duidelijk voor enige spanning,
met name bij Jos Brink. Op het
televisiescherm zal men daar
echter op donderdagavond 24
mei en op donderdagavond 31
mei, wanneer de in tweeën ge
splitste show door de AVRO
wordt uitgezonden, niets van
merken. Het werk aan de monta
getafel moet trouwens nog be
ginnen. De kijkers zullen hoe dan
ook een vlot verlopende televi
sieshow voorgeschoteld krijgen,
dat staat bij voorbaat als vast.
'Alstublieft
Majesteit'
zeer hoog
gewaardeerd
HILVERSUM (ANP) - Volgens
voorlooige kijkcijfers heeft het
programma „Alstublieft Majes
teit" dat op Koninginnedag ter
gelegenheid van de zeventigste
verjaardag van koningin Juliana
door de NOS en de AVRO via de
televisie is uitgezonden, de uit
zonderlijke hoge waardering van
8,3 gekregen. Dat is zelfs hoger
dan het befaamde oudejaars
avondprogramma van Wim Kan
enkele jaren geleden, dat 8,2
kreeg. Na het programma "Al
stublieft Majesteit" hebben vol
gens die cijfers ongeveer 5,5 mil
joen Nederlanders zitten kijken.
NEDERLAND I
18.00
18.30
18.45
18.55
18.59
21.17
21.37
21.55
22.10
23.05
Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
Sesamstraat (NOS)
Paspoort - voor Turken (NOS)
Journaal (NOS)
Bij ons in .Egmond aan Zee: gevarieerd programma
(KRO)
Voor een briefkaart op de eerste rang: filmquiz (KRO)
Wat heet beten rubriek over andere manieren genezen
(KRO)
't Zand 33 (KRO-RKK)
Journaal (NOS)
Den Haag vandaag (NOS)
Europa Dokumentaire (NOS)
Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.25 - De Bijbel, les 9 (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - De Astronautjes (AVRO)
19.05 - AVRO's Toppop (AVRO)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Superschot met AVRO's Televoetbalkanon (AVRO)
20.40 - De vijf van de vierdaagse, tv-spel (AVRO)
22.15 - Televizier Magazine (AVRO)
23.00 - AVRO's Sportpanorama (AVRO)
23.30 - Journaal (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
WDR: 19.00 Vorstoss in die Vergan-
genheit, tv-serie. 19.15 Mike Andros-
Reporter der Grossstadt, tv-serie.
20.15 Aktual. 20.45 Detektiv Harvey,
tv-serie.) 21.00 Journ. Aansl. Verkie
zingen. 21.15 Docum. Aansl. Verkie
zingen. 22.45 Licht muziekprogr.
DUITSLAND II
18.00 Journ. 18.10 Tekenfilmserie.
18.40 Aktual. en muziek. 19.20 Die
Tony Randall-Show, tv-serie. 20.00
J ourn. 20.30 Spelprogr. 22.00 Aktual.
DUITSLAND III WDR
18.00-18.15 Schooltelevisie. 18.30
Studiehulp voor volwassenen. 19.00
Kleuterprogr. 19.30 TV-ci
21.15 Schlussakkord, speelfilm.
22.55 Inform, serie. 23.25 Cult, serie.
0.10 Journ.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
NED. 1
18.00 Kinderfilmserie. 18.05 Jonge-
renprogr. 18.30 Jeugdserie. 18.55
ïMorgen. 19.45Nws. 20.lODe zoete
inval (Fawlty Towers), tv-serie. 20.35
Panorama. 21.25 Achter de coulissen
van het Witte Huis (Backstairs at the
White House), tv-serie. 23.00
Nws.
NED. 2
14.00-20.10 Zie net 1. 20.10 Sport.
20.40 Life at Stake, tv-serie. 21.30
Filmrubriek.
,Jedereen krijgt 20 of 30 keer per dag kanker. Als een lichaamscel
zich deelt en er gaat iets fout, heb je kanker. Maar het lichaam
heeft een afweermechanisme dat die cellen automatisch bestrijdt.
Ons afweermechanisme werkt meestal heel effectief. Dit mecha
nisme kan echter verzwakt worden door bijvoorbeeld tabak of
bestraling, maar waar we het meest door verzwakt worden is de
wanhoop, het gevoel dat het leven zinloos is". Aan het woord de
Amerikaanse psycholoog dr. Lawrence le Shan, die vanavond in
het KRO-programma over alternatieve geneeswijze „Wat heet
Beterte zien zal zijn.
Deze 'Wat heet Beter'-uitzending is geheel in Amerika gemaakt.
Aan het woord komen zes vooraanstaande medici die allen een
aparte opvatting hebben over het bestrijden van kanker. Naast
Le Shan zijn dat prof. Linus Pauling, die tweemaal een ongedeel
de Nobelprijs kreeg, dr. Ewan Cameron, een Schotse chirurg, dr.
Ernst Krebsjr., dr.John Richardson en dr. Charles Garfield.
Prof Linus Pauling en Ewan Cameron werken beiden aan een
wetenschappelijk onderzoek rond de vitamine C. Zij vinden dat
vitamine C naast de conventionele geneeswijze heel waardevol
kan zijn in de strijd tegen kanker. Ernst Krebs ontwikkelde in
1952 een theorie dat kanker niet wordt veroorzaakt door een
geheimzinnige bacterie .virus of vergifmaar dat het een deficiën
tie-ziekte zou zijn. Met deficiëntie wordt bedoeld dat er in ons
lichaam bepaalde tekorten zijn.
Deze opvatting wordt trouwens gedeeld door de andere deskundi
gen die in het programma aan het woord komen. Zo zouden wij
een belangrijk onderdeel in ons voedsel missen: het omstreden
laetril of vitamine B-17.
De arts dr. John Richardson houdt zich sinds 1972 intensief bezig
met de gestelde opvattingen rond loet ril. In zijn kliniek wordt een
aantal mensen met laetril behandeld. Dr. Charles Carfield is
psycholoog en verbonden aan de universiteit van Californië
waar hij kankeronderzo ek doet. Hij heeft veel onderzoek gedaan
bij mensen met levensbedreigende ziekten.
Dr. Lawrence Le Shan tenslotte stelt dat de invloed van de geest en
de emoties het lichaam gevoelig kunnen maken voor kanker. Vol
gens hem zijn er duidelijke verschillen in de persoonsstructuur
van mensen die kanker krijgenDe eeuwige tobbers hebben meer
kans om kanker te krijgen dan iemand die weet wat hij van het
leven wil. Hij zegt er wel bij dat je met psychologie alleen geen
kanker kunt voorkomen of genezen. „Wie zegt dat je er door ge
neest is een gevaarlijke kwakzalver en hoort in de gevangeriis
thuis", aldus Le Shan.
Uiteraard komt in het programma ook de Vlaardingse arts dr. C.
Moerman ter sprake. Hij gaat er vanuit dat kanker zich in een-
gezond lichaam niet kan oiitwikkelen. (Nederland 120.30 uur).
DONDERDAG 17 MEI
HILVERSUM I
NCRV: 18.11 Hier en nu. 18.30 (S) In
beweging. 18.45 (S) Leger des Heils-
kwartier. 19.02 (S) De wereld zingt
Gods lof. 19.55 Op de man af. 20.03
(S) 't Is Ted-tijd. 21.02 (S) Orgelcon
cert. 21.40 (S) Literama-donderdag.
22.02 (S) Bij de tijd. NOS: 23.02 (S)
Met het oog op morgen. KRO: 0.02
(S) De Nachtspiegel. 1.02 (S) Herrie
en Harry op 1. 6.02 (S) Country time.
6.50 Het levende woord.
HILVERSUM II
IKON: 18.05 Kleur, kritisch magazi
ne. AVRO: 18.35 DE VRIJE GE
DACHTE. 18.50 AVRO-tema. 19.00
Stemmen van weleer. 19.20 (S) In de
kaart gespeeld: verzoekprogr. 21.00
Het kan niet altijd kaviaar zijn, hoor
spelserie. 21.48 (S) Klass. pianomu
ziek. 22.30 Nws. 22.40 (S) Klass. or
kestmuziek. 23.05 (S) Vanuit Faure.
23.50 AVRO's Radiojourn. 23.55
HILVERSUM III
PP: 18.03 Uitz. van de PvdA. NOS:
18.13 (S) De Avondspits. TROS:
VRIJDAG 18 MEI
HILVERSUM I
(Ieder heel uur nws.). 7.03 Echo. 7.13
(S) Even na zeven. 9.03 (S) Gevar.
progr. 12.03 (S) Gevar. progr. 14.02
HILVERSUM II
NOS: 7.00 Nws. VPRO: 7.10 Och-
tendgym. 7.20 VPRO-expresse. (7.30
Nws. 8.00 Nws. 8.30 Nws.). 9.00 Gym.
voor de vrouw. 9.10 Waterstanden.
VPRO: 9.15 Expres-VPRO, sociaal-
cultureel progr. NCRV: 10.30 Onder
schooltijd. NOS: 10.45 De Werk
bank. AV. .O: 11.00 Schoolradio.
TROS: 11.20 Week in - week uit,
vrouwenprogr. 12.26 Meded. tb.v.
land- en tuinb. 12.30 Nws. 12.36 Ak-
tua. NOS: 13.00 Nws. 13.11 Meer over
minder. 14.20 Op de zeepkist, komt u
maar. 14.45 Rechtoprecht. 15.00 Stad
en land. 15.15 Knollen voor citroe
nen. 15.30 Kijk op de Derde Wereld
en Oost Europa. 16.10 Kijk op West
Europa. 16.20 Kijk op Den Haag.
16.30 Journalistenforum. VOO:
17.00 Info-radio. 17.30 Nws. 17.35 In-
fo-radio, vervolg.
HILVERSUM III
daad. 8.05 (S) Tijdsein. 9.03 (S) De
muzikale fruitmand. 10.03 (S)Te elf
der ure. NCRV: 11.03 (S) Pop non
stop, 12.03 (S) Goeiemiddag. VOO:
14.02 (S) Tipparade. 15.25 (S) Pop-
journaal. 15.30 (S) Top-40.
HILVERSUM IV
NOS 7.00 Nws. 7.02 (S) Vroeg klas
siek. 9.00 Nws. 9.02 (S) Muz. uit Mid
deleeuwen en Renaissance. 9.30 (S)
Vrijdagmorgenconcert VOO 1100
(S) Muz. voor miljoenen. (11.30 In
terview. 12.00 Nws. 12.20 Wie, wat.
waar? kwis). EO: 13.00 (S) Klank-
spiegel. 14.00 Nws. 14.02 Woord der
waarheid. 14.20 (S) Orgelconcert.
14 45 (S) Plaat-Praat. VPRO
15.00-17.00 (S) Muziek-op-vier
