■SBB
VOlfü
D§ dtf
fe@§üV
lh)®tf ©©fa
dtem sMtf
dl© Vtaidteff
(pffop
ZATERDAG 21 APRIL 1979
PAGINA 2'f)
.w
De recente ontwikkelingen binnen de Islam hebben de
aandacht gevestigd op landen als Iran en Pakistan. Die
ontwikkelingen gaan gepaard met grote politieke en so
ciale onrust en krijgen, met name in Iran, een extra di
mensie door de Westerse belangen en de nabijheid van
de Sowjet-Unie.
Tussen Pakistan, Iran en Rusland ligt Afghanistan, een
land dat maar weinig Nederlanders zich van de aardrijks
kundeles zullen herinneren. Een land met een belangrij
ke strategische positie, ingeklemd tussen het Midden-
Oosten, het Indiase sub-continent en Rusland.
Hieronder volgt het relaas van een maand reizen in Af
ghanistan en een - daaraan voorafgaand - kort bezoek
aan Iran.
Reizen door Iran was eind 1978
geen pretje. We hebben dan
ook overwogen om vanuit
Turkije direct naar Afghanis
tan te vliegen, maar de ver
halen van andere reizigers
waren niet al te verontrustend
en onze nieuwsgierigheid wél
groot. Het land was erg onrus
tig door demonstraties en
stakingen, maar de "vreem
delingenhaat" was nog niet
le ve n sge vaarli j k
De treinreis naar Teheran ver
liep met horten en stoten. De
gebruikelijke drukte die je in
het Midden-Oosten op sta
tions aantreft, misten we in
Iran. Er hepen steeds méér
soldaten dan burgers rond.
De trein bereikte zijn eindpunt
aan de grenzen van Teheran
in plaats van op het hoofdsta
tion. Oorzaak: staking van het
stationspersoneel. Achter op
een vrachtwagen reden we
toen de hoofdstad binnen.
Overal zag je tanks en militai
re vrachtwagens met daarin
mitrailleurs; daaromheen
militairen met de bajonet op
het geweer. Er ging een ge
weldige dreiging vanuit. Lo
pend door de hoofdstraten
zagen we voortdurend jonge
ren met een of meer li
chaamsdelen in het verband.
Westerlingen werden erg on
vriendelijk behandeld. We
kregen stenen tegen ons aan
gegooid, koopwaar werd ons
toegesmeten en jongeren lie
pen met opzet tegen ons aan.
Gezien de omstandigheden be
sloten we direct door te rei
zen. Toen we na een tocht van
17 uur in Mashad aankwa
men. was de avondklok al in
gegaan en moesten we tot 's
morgens 6 uur op het bussta
tion rondhangen.
Mashad, dicht bij de Afghaanse
grens leek nog explosiever
dan Teheran. Overdag waren
er voortdurend demonstra
ties - die wij zorgvuldig ver
meden - en 's nachts lagen we
te luisteren naar geweer- en
mitrailleurschoten. Toch
werden we er veel vriendelij
ker behandeld, waarschijn
lijk omdat de westerse ge
meenschap er veel kleiner is.
Intussen is de Sjah weg, Baktiar
weg en Chomeini aan de
macht. De oppositie zit elkaar
in de haren en het land is een
organisatorische en economi
sche chaos. Als we nii terug
moesten, zouden we van Af
ghanistan naar Turkije vlie
gen.
Herat
En dan zijn we in Afghanistan.
Een land dat bijna 1200 km
lang en 800 km breed is. De
ene helft bestaat uit heuvels
en hooggebergte, met daar
tussen vruchtbare valleien,
de andere helft uit een woes
tijnvlakte. De 15 miljoen in
woners zijn te verdelen in een
groot aantal etnische groepe
ringen en stammen. Hoofd
talen zijn Pashto en Perzisch,
maar je kan er gelukkig ook
met Engels terecht.
De eerste plaats die we aandoen
is Herat, 15 km. van de Irane
se grens. De westerse invloed
is er klein. Bijna geen verkeer,
alleen maar laagbouw, man
nen gekleed in een soort
p.vama's, veel tulbanden en
d e vrouwen van top tot teen in
de sluiers.
Het is een ideale plaats om te
winkelen en menige reiziger
schaft zich hier een aangepas
te garderobe aan. Een echt
trekkersparadijs met veel
goedkope hotels en restau
rants.
De enige weg (met bestrating)
tussen Herat en de hoofdstad
Kabul loopt door zuid-Af-
ghanistan, en bijna al het ver
voer gaat via deze route. Om
wat buiten de toeristische pa
den te treden, besluiten wij de
noordelijke route te nemen.
Een aparte toestemming van
politie en toeristen-organisa
tie is dan noodzakelijk.
En zo stonden we dan 's mor
gens om 6 uur, wat onzeker
vanwege al het onbekende,
bij een felbeschilderde, tot
bus omgebouwde vrachtwa
gen. De sfeer op zo'n moment
is iets om nooit te vergeten.
Een door lage gebouwtjes
omgeven parkeerterrein,
waar een paar "bussen" en
trucks staan; overal Afgha-
nen, hoofd en schouders met
doeken omwikkeld tegen de
ochtendkou, gehurkt bij hun
bagage; de meesten, wij ook,
hurken rond een theehuisje;
je warmt je handen aan het
potje thee en het versgebak
ken, nog warme brood en
probeert met een beetje En
gels en je handen en voeten
wat uit te leggen aan de meest
nieuwsgierigen.
Proppen
Als dan na lang wachten de bus
is aangeduwd, worden de rei
zigers op de bankjes gepropt;
een streep bank in je rug en
onder je, geen beenruimte en
links en rechts mensen tegen
je aangepakt. Zelfs op de
voorbank zit iedereen zo
dicht op elkaar, dat je goed
moet kijken wie nou eigenlijk
de bus bestuurt. Direct na He
rat houdt de bestrating op en
de "weg" is dan zo slecht en
smal dat het 9 uur duurt voor
dat we in het eerstvolgende
dorp zijn. 110 km. verder. Na
Herat houdt niet alleen de
weg op maar ook veel andere
zaken die wij als normaal er
varen zijn afwezig. Toiletten
en riolering bestaan niet,
stromend water is een zeld
zame uitzondering en ge
vaarlijk om te drinken, elek
trisch licht is er niet en slapen
doe je op de grond.
Met nog vier Europeanen huren
we een kleine ruimte in een
soort herberg. Het eten be
staat uit gebakken rijst met
rozijnen en een schaaltje met
gekookt vlees in jus. Honger
maakt rauwe bonen zoet.
In de herberg staan lange rijen
tafels, met tapijten bedekt.
Daarop zitten de gasten in
kruiszit hun maaltijd te ver
orberen en hun thee te drin
ken. Om 9 uur gaan de petro
leumlampen uit en legt ieder
een zich op de tafels te rusten.
In verband met de conditie van
de weg gaat het vervoer ver
der in kleine trucks met vier-
wielaan drijving. Het land
schap is erg ruw, woestijn
achtig. Zo af en toe komen
we door kleine nederzettin
gen en in de buurt daarvan is
het land bewerkt, alhoewel er
in dit seizoen niets op groeit.
Geregeld zien we tentenkam
pen van de Kuchi's, het no
madenvolk, kamelenkarava-
nen en grote kudden schapen
en geiten.
Politiek
Bala Murgab, het volgende
dorp, blijkt in een feeststem
ming te verkeren. Gevierd
wordt dat Afghanistan een
nieuwe vlag heeft. Een rode
vlag, de kleur in overeen
stemming met de politieke
richting van het regime van
president Noor Mohammed
Taraki. In april '78 vond de -
bloedige - coup plaats, die de
huidige machthebbers in hun
zetels plaatste. Voor de bui
tenwereld heet het regime
niet aan een van de grote
machten gebonden te zijn,
maar de realiteit is anders en
wordt eigenlijk nauwelijks
verhuld.
Dat levert een aantal grote
problemen op. De "regering"
wil een sterk centraal gezag
en van oudsher hebben Af-
ghanen daar weinig mee op
gehad. Stam- en familiever
banden staan voorop en de
groeiende onlusten in delen
van het land wijzen erop dat
het streven naar centralisme
alleen met militaire macht
kan worden doorgedreven.
Daarbij komt dat praktisch
alle Afghanen Moslems zijn
i het
i hun
ernstige bedreiging 1
religie ervaren.
Van meer dan één kant hoorden
we dat het regime ook niet
veel steun heeft onder de be
volking. Naast eerder ge
noemde redenen speelt een
rol dat er geen "arbeider
sproletariaat" in de klassieke
betekenis van het woord is.
Weliswaar is de meerderheid
van de bevolking arm en leeft,
naar onze maatstaven, in be
hoeftige omstandigheden,
maar van massale uitbuiting
is geen sprake.
We hebben weliswaar niet de
indruk gekregen dat de wei
nige welvaart die er is nou zo
eerlijk verdeeld wordt, maar
de verschillen tussen rijk en
arm zijn er klein, vergeleken
met andere landen.
Op weinig subtiele manier pro
beert het regime zijn aanhang
te vermeerderen. Het lijkt ons
echter onmogelijk om wie
dan ook te overtuigen met de
rethonek en demagogie
waarmee je via kranten,
pamfletten en radio gecon
fronteerd wordt. De maatre-
(oj(9>
Ochtendstemming in Afghanistan: het ontbijt wordt buiten genuttigd
gelen die de regering neemt
getuigen wel van goede be
doelingen, maar lijken te
drastisch, te slecht getimed
en uitgevoerd. Een ambitieus
plan voor scholenbouw wordt
opgezet, maar er zijn geen le
raren; het - nogal corrupte -
ambtenarenapparaat wordt
vernieuwd, waardoor veel
know-how verdwijnt. De po
litieke kleur van de nieuwe en
gepromoveerde ambtenaren
maakt hun geloofwaardig
heid niet groot.
Agrarische gebieden worden in
hoog tempo toegankelijk ge
maakt door nieuwe wegen.
Dit heeft een soort klein-ko-
lonialisme tot gevolg; goed
kope agrarische produkten
worden afgevoerd en dure
consumptie- en eindproduk-
ten aangevoerd.
De regering blunderde met
de wettelijke begrenzing
van de bruidschat (maxi
maal 300 Afs. 18,-).
Toen de maatregel werd af
gekondigd in de krant waren
we in Herat getuige van de
geweldige hilariteit die onder
de mannen ontstond. Ieder
een sloeg meteen aan het re
kenen hoeveel vrouwen hij
zich nu wel niet kon veroorlo
ven; de normale bruidschat
kan immers vele tienduizen
den Afs. bedragen (een af-
ghani is plm. 6 ct.). Eeuwen
oude gebruiken doorbreekt
je niet met een wetje.
De regering wint niet veel me
destanders met de propagan
da en haar maatregelen. De
geweld adige onlusten in de
len van het land, de bomont
ploffingen, de gevangenzet
ting van politieke tegenstan
ders, de avondklok, dit alles
geeft aan wat er eigenlijk aan
de gang is: een keiharde strijd
om de macht waarbij er
voorlopig alleen maar verlie
zers zijn.
Gezinsleven
Van dit alles merkt de gewone
toerist maar heel weinig. In
sommige gebieden verstoort
het militair machtsvertoon
het straatbeeld nogal, maar
als je net in Iran geweest bent
kan weinig op dat gebied je
nog imponeren. Je reist door
een land met een fascinerend
landschap, schilderachtige
dorpen en een vriendelijke,
weinig opdringerige bevol
king. Het is het enige Islam
land dat w(j bezochten, waar
westerse vrouwen onge
stoord op straat kunnen lo
pen. Verbazingwekkend als
je naar de positie van de Af
ghaanse vrouw en het ge
zinsleven kijkt, maar teke
nend voor het respect van de
Afghaan voor andermans
vrijheid.
Binnen het traditionele fami
lieverband bestaat er nauwe
lijks vrijheid en speelt de
vrouw een uitermate onder
geschikte rol. Dat is bij de ge
boorte al duidelijk. Wanneer
er een jongen geboren wordt
is er feest, terwijl bij de ge
boorte van een meisje de va
der zelfs geen prijs stelt op fe
licitaties. Binnen het gezin is
de stamvader de belangrijk
ste persoon. Hij neemt de be
slissingen en beheert de fa-
miliekas. In die kas wordt al
het inkomen van de getrouw
de en ongetrouwde zoons
verzameld. De vader beslist
hoe hoog het zakgeld zal zijn
en welke aankopen er gedaan
mogen worden.
De schoondochter, die na het
huwelijk bij de familie van de
man komt wonen, komt on
der het gezag van schoon
moeder te staan en wordt ge
drild in het huisvrouw en
moeder zijn. Al met al is het
leven van een vrouw weinig
rooskleurig. Al bij haar ge
boorte is ze tweede keus het
geen in onderwijs en opvoe
ding tot uiting komt: dan
wordt ze uitgehuwelijkt en
komt onder het gezag van de
schoonmoeder, met natuur
lijk absolute gehoorzaamheid
aan de man. De enige moge
lijkheid om haar positie op te
vijzelen is het leven geven aan
een aantal zoons. Dat wordt
door iedereen erg gewaar
deerd en bovendien kan ze
dan t.z.t. zelf schoonmoeder
worden.
Natuurlijk staat ook in Afgha
nistan de tijd niet stil; verbe
terd onderwijs van man en
vrouw heeft de positie van de
vrouw veranderd en het ge
zinsleven gedemocratiseerd.
Het uit elkaar vallen van het
familieverband door o.a. de
trek naar de grote stad heeft
hier ook toe bijgedragen.
Nog steeds echter geldt: Vaders
wil is wet!
Kabul
De noordelijke route eindigt in
Kabul, de hoofdstad van Af
ghanistan. Een relatief mo
derne stad met westerse pro
dukten in overvloed; je kan er
zelfs Drum en Samson krij
gen. Een plaats ook met dok
toren en medicijnen, zodat
alle reizigers de diverse aan
doeningen behoorlijk kun
nen behandelen. Met de hy
giëne en de gezondheid is het
in Afghanistan namelijk
slecht gesteld, waardoor spe
ciaal de conditie van maag en
darmen tot een vast onder
werp van gesprek horen.
Iedereen wisselt informatie uit
over "betrouwbare" restau
rants en hotels, en als je niet
zeker bent neem je je eigen
bestek mee en spoel je alles af
met kokende thee. Dat klinkt
zorgwekkend, maar als je bij
het begin van de reis de beno
digde injecties haalt, informa
tie inwint en je bepaalde hy
giënische voorzorgsmaatre
gelen eigen maakt, valt het
allemaal best mee. De landen
in het midden-oosten en Azië
zijn nou eenmaal geen vakan
tielanden voor iemand van de
warenwet.
In Kabul zijn we in de gelegen
heid om een aantal buzkashi-
spelen mee te maken. Het is
een sport die wordt vergele
ken met het Engelse "polo",
maar in onze ogen lijkt het
meer op rugby te paard. De
grootte van de teams is aan
partijen overgelaten en va
rieert tussen de 30 en 100 rui
ters. De bedoeling is dat het
ene team het kadaver van een
geit, schaap of kalf in de doel-
cirkel van het andere team
deponeert.
Spelregels lijken er niet te be
staan, maar het schijnt dat bij
ten en slaan verboden is.
De confrontatie van de teams
levert een spectaculair
schouwspel op. Twee maal
dertig minuten wordt er mee
dogenloos gestreden om ie
dere vierkante meter grond.
Paarden en bijrijders zie je
voortdurend in het gewoel
ten onder gaan en af en toe
moet het publiek vluchten
omdat het strijdgewoel zich
temidden van hun zitplaatsen
verplaatst heeft. Wat dat be
treft zaten wij veilig. Toeris
ten mogen niet op de normale
goedkope plaatsen zitten,
maar zijn verplicht de eretri
bune te bevolken en daarvoor
twintig gulden neer te tellen.
Vallei
We blijven na Kabul nog een
week in de prachtige Bamyan
vallei. Je vindt daar 's werelds
grootste boedha's, uitgehou
wen in een steile rotswand.
Het is een van de weinige
overblijfselen van het Boed-
hisme, dat rond het begin van
onze jaartelling de nationale
godsdienst in Afghanistan
Het wordt flink koud op de
hoogvlakte en we besluiten
warmer oorden op te zoeken.
We reizen naar Jallalabad,
maar dat blijkt niet zo'n ver
standige keus. Het is een van
de verzetshaarden tegen het
regime van "The glorious lea
der" Taraki en net als bij het
binnengaan van Kabul wordt
iedereen er op wapenbezit
gecontroleerd. Er is een
avondklok en er lopen erg
veel militairen rond. De
plaatselijke bevolking trekt
zich van beide weinig aanr
maar wij hebben in de afgelo
pen maanden meer tanks en
militairen gezien dan ons lief
is en reizen door naar vrediger
oorden.
Afghanistan, een bijna vergeten
land met erg veel economi
sche en politieke problemen.
Daoud, met zijn op het westen
gerichte politiek kon geen
rust en vooruitgang brengen
en zijn opvolger, Noor Mo
hammed Taraki, lijkt daar
ook niet in te slagen. Een fas
cinerend land, met een be
volking met een sterk eigen
karakter.
Alweer een land waarvan je
hoopt dat het een stabiele re
gering kan vinden die de ba
sisvoorwaarden van het be
staan kan verbeteren.
