Trends in de jaren tachtig
Migraine: nog altijd stiefmoederlijk behandelde kwaal
Sombere jaren voor blue jeans
Warme bakker verliest terrein
ZATERDAG 14 APRIL 1979
EXTRA
PAGINA 23
'Oiis uiterlijk zal in de jaren na '80 formeler zijn. Onze ver
schijning zal weer meer gaan vertellen over de plek waar
wij staan. Onze kleren zullen precies vertellen wie er onder
schuil gaat: man of vrouw, jong of oud, rijk of arm. De mode
zal om dat te hereiken weer kunstmatige signaalstukken te
hulp roepenzoals beha's, schoudervullingenrevers, hoe
den, hoge hakken en zelfs corsetten. Verschillen tussen man
nen en vrouwen worden naast kleding geaccentueerd door
haardracht en cosmetica. Mode-accenten op borsten en
heupen bij vrouwen en op schouders bij mannen mogen in
dit kader verwacht worden".
Tachtigers zullen
zijn die de dans met stijl en gratie beoefenen.
Ziehier enkele van de voorspel
lingen voor de tachtiger jaren
die onlangs in het prettig
leesbare boekje 'Ik zie ik zie
wat jij niet ziet' ten beste wer
den gegeven. Harry Obdeijn,
één van de directeuren (crea
tive director) van het Amster
damse reclamebureau J. Wal
ter Thompson bv, keek met
enkele medewerkers over de
rand van 1980 en hij is achter
af toch wel wat verrast door
de vele reacties die het boek
werkje, louter bedoeld als re
latiegeschenk, heeft losge
maakt.
Obdeijn: "Op de grens van de
tachtiger jaren zijn kennelijk
veel mensen met de toekomst
bezig. Het leeft op het
ogenblik. Wat dat betreft is
het boekje op een goed mo
ment gekomen".
Het succes van het boekje zal
ongetwijfeld mede te danken
zijn aan de omstandigheid dat
mensen nu eenmaal graag
toekomst-voorspellingen
willen horen of lezen. Nog al
tijd worden de profetiën van
al dan niet professionele
waarzeggers en zogenaamde
futurologen met gretigheid
geconsumeerd. Ook institu
ten, zoals het Centraal Bureau
voor de Statistiek (CBS),
houden zich met de toekomst
bezig.
Trends
Dat het doen van voorspellin
gen echter vaak een slag in de
lucht is blijkt duidelijk uit de
bijstellingen van de progno
ses waartoe het gerenom
meerde CBS jaarlijks moet
overgaan. Obdeijn is dan ook
de eerste om de waarde van
zijn boekje te relativeren. "Ik
koester geen pretenties met
het boekje. Voorspellingen,
hoe wetenschappelijk ook,
blijken in minder dan de helft
van de gevallen uit te komen.
Mensen doen nou eenmaal
andere dingen dan je ver
wacht. Acht a negen van de
tien nieuwe produkten die op
de markt worden gebracht
De Wilde Havana was in de jaren zestig een succesvolle sigaar. De term
Wild speelde ui op de hang naar natuurlijkheid terwijl Havana deed
denken aan Castro en zijn Cubaanse revolutie wat het vrijheidsgevoel
aansprak.
onzekerheid (terugkeer van
de blazer en groeiend mate
rialisme).
Kortom, er staat weer een pa
ternalistisch tijdperk voor de
deur. Obdeijn: "Het is van
belang om te zoeken naar
trends die elkaar kruisen en
versterken. Zo was de Wilde
Havana in de jaren zestig een
heel succesvolle sigaar. Ach
teraf valt dat te verklaren uit
de hang naar natuurlijkheid
mislukken ondanks voorbe
reidend onderzoek. Elk grein
tje zekerheid is daarom mee
genomen. Wat wij hebben ge
daan is het verzamelen van in
formatie uit het verleden. Wij
hebben een aantal trends ge
signaleerd, hebben die op een
rijtje gezet en kwamen toen
tot de conclusie dat veel za
ken in verschillende tijdvak
ken terugkeerden. Om struc
tuur in het geheel te krijgen
hebben we vervolgéns twee
uit de wetenschap bekende
begrippen, paternalisme en
maternalisme, gehanteerd".
Een paternalistisch tijdvak zou
zich kenmerken door een
sterk centraal gezag. Door re
gels en verboden, censuur en
taboes. De mensen in zo'n pe
riode hebben een neiging tot
introvertie (in zichzelf ge
keerd zijn) en houden zich
emotioneel op een afstand. Ze
vinden het leven een opgave
en wantrouwen het plezier.
De natuur is iets wat je moet
bedwingen. Er heerst een ma
teriële instelling, spaarzaam
heid is een deugd. Intellect en
techniek staan in hoog aan
zien. Je hoort bedachtzaam te
zijn en veel zaken worden
verstandelijk benaderd.
Een maternalistisch tijdvak
daarentegen zou een sterke
vrijheidsdrang laten zien. Het
gevoel verslaat het verstand.
De mensen maken een war
me, spontane indruk en er
heerst een gezamenlijk opti
misme. De samenleving is
iets waarmee je mag experi
menteren en iedereen staat
daar ook tolerant tegenover.
Openheid en extravertie (het
naar buiten gericht zijn) zijn
sleutelwoorden. Nieuwe din
gen zijn haast per definitie
goed. Het leven is een plezier
en een uitdaging. Je mag je
zelf beschouwen als een deel
van de natuur. Het is dan ook
te verwachten dat techniek en
exacte wetenschap in zo'n tijd
met argwaan worden bezien.
Niet-materiële zaken zijn
daarentegen des te belangrij
ker. De mensen gedragen zich
impulsief en emotioneel.
Spannend
Volgens de wetenschappelijke
theorie volgen perioden van
paternalisme en maternalis
me elkaar op. Obdeijn: "Het is
natuurlijk verleidelijk om
met die kennis op stap te gaan
door de geschiedenis. Dat is
wellicht niet verantwoord
maar wel spannend".
Zo'n 'spannende reis' toont de
twaalfde en dertiende eeuw
als een tijdperk van groot op
timisme. De samenleving is
tolerant, het gezag is lokaal en
veelvormig. Steden ontstaan
en hun eerste jaren kenmer
ken zich door vrijheid en de
mocratie. Beeldende kunst en
literatuur zijn emotioneel. Dit
maternalistische tijdvak
smoort in een periode met
misoogsten, hongersnood en
pest waarbij het gezag gecen
traliseerd wordt in instituten
als kerk en gilden en de slag
zin wordt: Memento mori
(gedenk te sterven).
De Renaissance is het volgende
opmerkelijke tijdvak waarin
het leven weer een avontuur
wordt. Ontdekkingsreizigers
trekken er op uit en denkers
als Erasmus en beeldhouwers
als Michelangelo tonen een
extraverte levenshouding. De
reformatie (17de eeuw) luidt
weer een paternalistisch tijd
vak in. Centrale regeringen'
met absolute vorsten doven
vrijheidsdrang en democra
tie.
De perioden van maternalisme
en paternalisme gaan elkaar
daarna steeds sneller afwis
selen: Franse revolutie - Vic
toriaanse tijd - Russische re
volutie - Depressie van de ja
ren dertig.
Uitbundig
In de jaren '60 gaat echter het
hek van de dam. In die uit
bundige periode bespeurden
Obdeijn en zijn medewerkers
o.m. de volgende trends:
anti-intellectualisme (de me
dische wetenschap wordt
gewantrouwd wat blijkt uit
yoga en alternatieve medica
tie; de natuur wordt als supe
rieur aan de techniek be
schouwd wat zich manifes
teert in een voorkeur voor
bruin brood, de open haard,
brandnetelsoep e.d.; het oos
ten raakt in gezien de reizen
naar Nepal en India, de po
pulariteit van de goeroes en
sitarmuziek)
een naar buiten gerichte le
venshouding (een creatieve
explosie zich uitend in zelf
bakken, boetseren e.d.; korte
en strakke kleding bijvoor
beeld jeans; bloot uit de sfeer
van nudisme: bloot zonneba
den en het verwerpen van de
beha)
vrijheidsdrang (democratise
ring: inspraak wordt mode;
het doorbreken van taboes op
kerkelijk en sexueel gebied;
het tolereren en op de voor
grond treden van minderhe
den zoals homofielen, gastar
beiders en feministen).
Neergang
In de jaren '70 lijkt echter de
neergang van dit maternalis
tische tijdperk te zijn ingezet.
Obdeijn c.s. komen onder
meer met de volgende gesig
naleerde trends op de prop
pen:
depressie (een groeiende
scepsis ten opzichte van grote
idealen; toenemende werk
loosheid)
vergrijzing van de maat
schappij (jeugd verliest zijn
overheersende positie waar
door de creatieve 'motor' gaat
verdwijnen)
overvoering informatie (ak-
tie-moeheid en hang naar tv
als verstrooiing)
en het aanwezige vrijheids
gevoel. De term Wild speelde
in op de natuurlijkheid terwijl
Havana deed denken aan Cas
tro met zijn Cubaanse revolu
tie. Op grond van de huidige
trends met het verdwijnen
van de nadruk op natuurlijk
heid zou een nu op de markt
brengen van zo'n sigaar min
der aan te bevelen zijn. Siga
ren zullen weer elegant moe
ten zijn, in plaats van wild en
slordig".
V erwachtingen
In zijn boekje somt Obdeijn nog
vele andere toekomst-ver
wachtingen op waaruit hier
onder een greep:
sombere jaren breken aan
voor de klassieke blue jeans
en ook zelfgebreide truien en
geitewollen sokken moeten
wachten op betere tijden
omdat we minder gaan hech
ten aan het "natuurlijke" ui
terlijk van ons voedsel zou
den termen als Volkoren en
Warme Bakker hun magie
kunnen verliezen
drie-dimensionele tv en ro
bots zullen zowel bij produ
cent als konsument een war
me belangstelling wekken
zaken als persoonsnummers,
volkstellingen en databanken
zullen bij hun invoering min
der obstructie ontmoeten dan
we nu algemeen veronder
stellen
democratische principes als
inspraak en protest zullen
minder op de voorgrond gaan
treden
onderwijs zal sterker gericht
zijn op de rechtstreekse be
hoeften van wetenschap en
bedrijfsleven
formeel zijn, je keurig gedra
gen en op jezelf blijven zullen
deugden zijn die de komende
jaren in aanzien stijgen
een agressievere houding zal
optreden ten opzichte van
minderheden, misschien stu
ren we inderdaad de gastar
beiders naar huis
de waardering voor zonne-
bruin daalt, kapsels mogen er
kunstmatig uitzien; een te
rugkeer van zaken als pom
made, verf en haarlak is niet
denkbeeldig
sport wordt steeds meer iets
om naar te kijken; het ver
schijnsel trimmen zal zijn be
staan slechts kunstmatig
kunnen rekken
televisie wordt definitief tot
een wat infantiel, volledig
door de commercie beheerst
amusementsmedium
de tachtiger jaren zullen geen
bloeitijd zijn voorde kritische
opiniepers
de opmars van de privé-video
kan resulteren in visuele pla
ten-hits, die ook als video
cassette verkocht worden
musical, revue en klucht zul
len toneel, concert en politiek
cabaret gaan verslaan
tachtigers zullen mensen zijn
die de dans met stijl en gratie
beoefenen
mollig zal waarschijnlijk
weer mode zijn: vrouwen als
Viola van Emmenes en Bette
Midler, rond, een witte huid
en veel cosmetica
alcohol zal onbetwist het be
langrijkste genotmiddel wor
den.
Harry Obdeijn tenslotte: "Ik zal
in m'n nopjes zijn als tien pro
cent van alle voorspellingen
zullen uitkomen. Misschien
kunnen we in 1989 nog eens
praten over hoe het allemaal
nergens op sloeg".
DEN HAAG <- Ongeveer 5 procent
van de mensheid lijdt naar schat
ting aan migraine, een aandoe
ning die wordt gekenmerkt door
in aanvallen optredende hoofd
pijn en die vaak gepaard gaat met
misselijkheid en braken. Bij
vrouwen in de vruchtbare levens
fase is het aantal getroffenen zelfs
10 tot 15 procent. Migraine is geen
levensbedreigende aandoening,
maar kan wel de kwaliteit van het
leven aanzienlijk schaden.
Hoewel dus veel mensen onder mi
graine gebukt gaan (die 5 procent
betekent 700.000 Nederlanders)
is de belangstelling bij medici
over het algemeen gering. Dit be
tekent. zo meent de Stichting
Bio-Wetenschappen en Maat
schappij. niet alleen dat de be
handeling van de individuele pa
tient vaak verre van optimaal is.
maar dat ook van het diepgaand
wetenschappelijk onderzoek
naar de oorzaken van migraine
weinig terecht komt.
Hoofdpijn is eigenlijk niet meer
dan een verschijnsel waaraan een
aandoening te herkenden is. Ze
kan ontstaan door overver
moeidheid, overmatig alcohol
gebruik, koolmonoxidevergifti
ging. etc. In veel zeldzamere ge
vallen berust de hoofdpijn op een
aandoening van de hersenen, zo
als een gezwel of een ontsteking.
Een naast de migraine veel voor
komende vorm van hoofdpijn is
de z.g. spanningshoofdpijn, die
aanvoelt als een druk op het
voorhoofd en vaak ontstaat tij
dens grote geestelijke inspan
ning, emoties en stress. Bij mi
graine beperkt de hoofdpijn zich
in het merendeel van de gevallen
tot één zijde van het hoofd
(„schele hoofdpijn").
De hoofdpijn heeft bij migraine een
kloppend karakter („het bonzen
van het hart in het hoofd") en kan
worden voorafgegaan door
stoornissen in het gezichtsver
mogen, zoals het zien van zwarte
of gekleurde vlekken, flikkerin
gen. etc. Is dit laatste het geval,
dan spreekt men van aanvallen
van klassieke migraine. Ge
woonlijk echter wordt de hoofd
pijn niet door dergelijke gewaar
wordingen ingeluid en ontstaat
zij volkomen onverwacht, in
volle gezondheid.
De duur van de aanvallen kan sterk
variëren, van enkele uren tot eni
ge dagen. De patient ziet bleek,
transpireert, heeft koude handen
en voeten, is misselijk en braakt.
Er bestaat een overgevoeligheid
van de zintuigen, om welke reden
de patiënt het liefst in bed kruipt,
de slaapkamerdeur dicht doet en
de gordijnen sluit.
Oorzaken
De eerste migraine-aanval treedt in
het algemeen op vóór het twin
tigste levensjaar; bij vrouwen ge
schiedt dit vaak rond de eerste
menstruatie. Gesuggereerd
wordt dat vrouwen vaker aan mi
graine lijden dan mannen. Dc
verhouding zou ongeveer één
.op twee a drie zijn. Het betreft
hier echter studies van patiënten
die in klinieken en poliklinieken
geholpen zijn. Te weinig wordt
stilgestaan bij het feit dat slechts
de helft van de migrainepatiën-
ten naar een arts gaat vanwege
zijn of haar hoofdpijn en dat die
arts in het merendeel van de ge
vallen de huisarts is. Bevolkings
onderzoek wijst op het gelijkelijk
voorkomen van migraine bij
mannen en vrouwen. De hoofd
pijn bij migraine schijnt echter
bij vrouwen meer op de voor
grond te treden.
Over de oorzaken van migraine is
nog weinig bekend. Vele ver
schijnselen. vooral van bioche
mische en hormonale aard. zijn
bekend in verband met de mi
graine-aanval. In het geheel niet
duidelijk is dc wijze waarop de
verschijnselen met elkaar sa
menhangen.
Grofweg zijn er twee „scholen" van
migraine-onderzoekers te onder
scheiden: een school die zich
richt op de hersenen als bron van
alle kwaad, en een andere die de
oorzaak zoekt in afwijkingen van
de samenstelling van het bloed
en-of de cellen van het bloed, de
bloedplaatjes in het bijzonder. Zo
werd onléngs in het Engelse blad
„The Lancet" geopperd dat mi
graine een ziekte zou zijn van de
bloedplaatjes. Beide scholen be
strijden niet eikaars waarnemin
gen, maar er bestaat een verschil
van inzicht over oorzaak en ge
volg.
Erfelijk
Hormonen hebben ook hun in
vloed op de ziekte, hetgeen voor-
De aanvallen blijken vaaksamen
te gaan met de menstruatie: drie
kwart van de patiënten is tijdens
de zwangerschap van de ziekte
verlost en „de pil" blijkt een be
staande migraine te kunnen ver
ergeren of zelfs migraine - die
dan waarschijnlijk in aanleg al
aanwezig is - te kunnen doen
ontwaken. Over het precieze ver
band tussen hormoonhuishou
ding en migraine is weinig be
kend.
Reeds in de vorige eeuw viel op dat
migraine in bepaalde families
vaker voorkwam. Men neemt nu
algemeen aan dat patiënten een
erfelijke aanleg voor de ziekte
hebben. Ook bestaat de opvatting
dat de manier van leven personen
kwetsbaar maakt voor de ziekte.
Migrainepatiënten zouden bij
uitstek mensen zijn die aan zich
zelf en aan hun omgeving hoge
eisen stellen en streven naar per
fectie. Deze manier van leven zou
in de opvoeding kunnen worden
doorgegeven. Zoals de ouders
zingen, piepen tenslotte de jon
gen.
Veel patiënten kunnen hun hoofd
pijn verlichten door op de slaga
der bij de slaap aan de zijde van
de hoofdpijn te drukken. Over
deze methode werd al in de 18e
eeuw bericht. Dit ervaringsfeit, te
zamen met de kennis over de aard
van de pijn (kloppend), heeft in
de dertiger jaren geleid tot een in
tensieve bestudering van „het
gedrag" van de bloedvaten in de
hersenen, hersenvliezen en
hoofdhuid tijdens de migraine-
aanval.
Op grond van deze studies is door
de Amerikaanse neuroloog Ha
rold G. Wolff een theorie ontwik?
keld die ook tegenwoordig nog
algemeen erkend wordt. In deze
theorie wordt de migrainehoofd-
pijn toegeschreven aan een vaat-
verwijding in het hoofd aan de
zijde van de hoofdpijn, met pijn
lijke overrekking van de vaat-
wand. De veronderstelling is me
de afgeleid uit de vaatvernau-
wende werking van ergotamine,
hét middel tegen de hoofd
pijn.
Onderzoek
Aan de Erasmus Universiteit in
Rotterdam loopt momenteel een
onderzoek, dat men naar een ver
klaring zoekt voor de schijnbare
tegenstelling tussen het uitgezet
zijn van de bloedvaten in het
hoofd en de bleke, koude huid ter
plekke van de hoofdpijn. Het on
derzoek richt zich op het bestaan
van directe verbindingen tussen
slagaders en aders. De overgang
van slagader naar ader verloopt
normaal via de haarvaten, een fijn
netwerk van kleine bloedvaatjes
waar stoffen uitgewisseld wor
den tussen bloed en weefselcel
len. In die haarvaten neemt de
bloeddruk af.
Wanneer nu de directe verbindin
gen tussen slagaders en aders
open gaan - zoals de Rotterdamse
onderzoekers veronderstellen
dat dit gebeurt tijdens een aanval
- dan vloeit het bloed onder een
grote slagaderlijke druk direct in
het aderlijk systeem. Op deze
wijze zouden èn de druk op de
vaatwanden èn de bleekheid van
de hoofdhuid (weefsel krijgt veel
minder bloed) verklaard kunnen
worden. Bij katten konden de
onderzoekers steun vinden voor
hun theorie, maar meer onder
zoek is nodig alvorens definitieve
uitspraken gedaan kunnen wor
den.
In tegenstelling tot bijvoorbeeld
Engeland, Denemarken en de
Verenigde Staten kent Neder
land geen speciale klinieken voor
de behandeling en de bestude
ring van migraine. Een reden
hiervoor is niet gelegen in het feit
dat in ons land procentueel min
der patiënten voorkomen.
