deTijd HP 'Hoe een erfenis verloren dreigt te gaan' EISEVIERS tyn DONDERDAG 29 MAART 1979 Op 26,27 en 28 april houdt de PvdA in Amsterdam een partijcongres met als meest in het oog sprin gend punt de verkiezing van een nieuwe voorzitter. Ien van den Heuvel heeft zich ditmaal niet herkiesbaar gesteld, zij staat tweede op de PvdA-lijst voor de komende Europese verkiezin gen. De keus gaat tussen Wim Meijer, oud-staatssecretaris van CRM en thans kamerlid, Max van den Berg, oud-wethouder van Groningen, en Jaap van der Doef, kamerlid en vice-voorzit- ter van de partij. Ook enkele andere bestuursposten moeten worden opgevuld. Be langrijkste hierbij is die van buitenland-secretaris, een be zoldigde full-time functie, een luxe die van alle politieke par tijen alleen de PvdA zichzelf - en het buitenland - gunt. Op de twee en een halve dag dat het congres duurt wordt natuur lijk niet alleen over personen gestemd. Uitvoerig zal ook ge debatteerd worden over de NA VO en de toekomstige ontwikke ling van onze economie. Ten slotte zal de veelbesproken stra tegie-nota van het partijbestuur aan de orde komen en ongetwij feld de van PvdA-congressen bekende lange rij sprekers en amendementen opleveren. (Van onze parlementaire redactie) DEN HAAG -Terwijl het verkiezen van een partijvoorzitter bij de meeste politieke partijen een kwestie is die nauwe lijks boven het belang van een hamerstuk uitstijgt, wordt in de PvdA over deze zaak een strijd gevoerd met zo'n inzet en zo'rt felheid dat het lijkt alsof het om het kiezen van een nieuwe oppositieleider gaat. De twee kandidaten, Wim Meijer en Max van den Berg, reizen voor een echte campagne stad en land af met het doel op het april-con- gres van de PvdA zoveel mogelijk stemmen te verwerven. partijblad ,,Roos in de Vuist" wordt die strijd een tikje rustiger - gevoerd door de kandidaten voor de ande re bestuursposten. Bij dit soort campagnes is het ge bruikelijk dat de portretten van de gegadigden worden ontdaan van al te veel nuances, opdat de tegenstelling zo duidelijk moge lijk wordt. Zo kon het gebeuren dat Meijer - oud-staatssecretaris en tegenwoordig kamerlid - werd gedoodverfd als „de man van het Haagse circuit", terwijl Van den Berg de laatste maanden door het leven gaat als de „man van de ba sis". PvdA-mensen die de strijd van nabij meemaken vinden dat de tegenstellingen worden over dreven en dat beide kandidaten minder ver van elkaar afstaan dan men doet voorkomen. Het is vooral voor Meijer uitkijken geblazen dat hij niet al te zeer het stempel van „Hagenaar opge drukt krijgt. Aan de tegenstelling Den Haag-basis gaat in de PvdA een hele geschiedenis vooraf. De PvdA is de enige grote partij die in haar program verstrekkende maatschappijhervormingen voorstaat. Dat leverde al vaker het dilemma op van de schone of de vuile handen: ofwel de partij staat als oppositie langs de kant en roept hard tegen een niet- linkse coalitie hoe het wel moet, ofwel de PvdA stapt in een rege ring, krijgt daar te maken met aanmerkelijk minder linkse partners en kan alleen via com promissen de maatschappelijke hervormingen met mondjesmaat doorvoeren. Partij van de Actie In de tweede genoemde mogelijk heid wordt in ieder geval wel een deel van de idealert in beleid om gezet. Maar in het verleden is gebleken dat het allemaal te karig werd bevonden door de „achter ban", die in de jaren zestig en be gin zeventig - ver van Den Haag - de PvdA omdoopte tot Partij van de Actie. Het idee van actiepartij heeft men echter grotendeels weer moeten laten varen, omdat al snel bleek dat men niet tegelijk schone èn vuile handen kan heb ben. Af en toe laat de discussie echter zijn sporen achter. Het jneest re cente en meest ingrijpende voor beeld was wel de wijze waarop de achterban van de PvdA - onder leiding van „basist" Piet Reek- man - in oktober 1977 de forma tiepoging van Den Uyl liet stran den omdat men vond dat de for mateur teveel moest tegemoet komen aan de verlangens van het CDA. Die gang van zaken, die er direct toe leidde dat de grootste winnaar van de verkiezingen van mei '77 (met tien zetels winst naar 53) en daarmee dus ook de groot ste partij geen regeringsverant woordelijkheid kon dragen, heb ben veel kopstukken in de PvdA aan het denken gezet. In de laat ste dagen van het vorig jaar publiceerde de Wiardi Beekman- stichting (het weten schappelijk bureau van de PvdA) het rapport „Partij, parlement en activisme". Vice-fractieleider Ed van Thijn - één van de denkende kopstuk ken - vatte in „Roos in de Vuist" het rapport samen: „Het signa leert terecht dat de PvdA zichzelf bij haar ontwikkeling tot actie partij dreigt te overeten, te weinig selectief is geweest bij de onder steuning van actiegroepen, de banden met de traditionele orga nisaties wat heeft laten liggen en onvoldoende is toegekomen aan het mobiliseren van ongeorgani seerden". In deze strijd dreigt Meijer wegge drukt te worden door het - door zo velen in de PvdA versmade - „parlementarisme". Op vergade ringen en in interviews heeft Meijer zich hevig tegen dat beeld verzet. In een vraaggesprek met Het Vrije Volk zei de oud-staats secretaris onder andere: „Na tuurlijk ben ik blij met het karak ter, de richting waarin de PvdA zich de laatste tien jaar heeft ont wikkeld. Maar het komt er nu op aan de invloed van de leden en de afdelingen op de politieke koers te versterken Dat betekent dat ook de kamerfractie dienst baar is aan dat grotere geheel". Hij pleit in het interview voor het opvoeren van het aantal congres sen en voor grote onafhankelijk heid tussen fractie en be stuur. Discussie In een interview met de Haagse Post licht Meijer toe op welke punten hij niet zo blij is geweest met de ontwikkelingen binnen de partij: „Er moet dus, voordat een besluit wordt genomen, eerst een gedegen discussie komen en studie ook. Dan krijgen de leden in de afdelingen de kans om hun oordeel en opinie te geven, dan neemt het congres besluiten. Maar dat moet in duidelijke en goed gedisciplineerde procedu res gebeuren en niet op een wijze waarbij je als het ware de discus sie voortdurend herhaalt en her opent. Je moet niet de illusie hebben dat naarmate de mensen langer met elkaar praten, de op lossingen ook beter worden". Op het terrein van de interne orga nisatie zijn de verschillen tussen Meijer en Van den Berg eigenlijk niet zo groot. Ook de Groningse oud-wethouder pleit voor een grondige discussie in de afdelin gen die aan congressen vooraf moet gaan. Hij verwijt Meijer voorstander te zijn van een "en quête-besluitvorming". Van den Berg wil het aantal te behandelen onderwerpen terugbrengen tot de hoofdpunten. Naar aanleiding van die discussie moeten begin sel- en verkiezingsprogram wor den opgesteld, die op hun beurt gaan gelden als leidraad voor fractie en - ooit weer eens - be windslieden. Grote schoonmaak Ook het kamerlid Jaap van der Doef - al zes jaar lang ondervoor zitter - ziet de organisatie niet snel ondersteboven gehaald door de nieuwe voorzitter. Hij heeft driemaal de voorzittersverkie zingen meegemaakt en telkens begon men vol goede moed met de grote schoonmaak. „Er blijft altijd onvrede. Ideaal wordt het nooit", zegt hij. Met het oog op de kamerverkiezin gen van (uiterlijk) 1981 zal het nieuwe bestuur zich ook moeten gaan bezighouden met de strate gie van de partij. Beide kandida ten sluiten een coalitie met het CDA niet helemaal uit, maar zij kunnen niet genoeg beklemto nen dat tot zo'n samengaan slechts in het uiterste geval moet worden besloten. Meijer vindt dat coalitievorming met het CDA alleen kan op basis van een meerderheidsstrategie. Ook Van den Berg stelt de - zoals hij het noemt - „getalseis". In zijn bena dering komt dat neer op een zo danige samenstelling van het ka- iBinet dat links, als het op stem men aankomt, de meerderheid heeft. Maar belangrijker vindt Van den Berg het dat de PvdA vooraf een minimumprogram opstelt waar aan door de toekomstige partner niet kan worden getornd. In dit program moeten harde eisen ten aanzien van onder andere kern bewapening en kernenergie worden opgenomen. Als deze za ken voor het CDA onaanvaard baar zijn moet de PvdA niet aan zo'n samenwerking beginnen vindt hij, ook al zou de porte feuilleverdeling 15-1 zijn. De laatste tijd is Van den Berg een beetje aan het terugkomen op zijn stokpaard: het minimum- programma. Hij zit nu net als Meijer meer op de lijn van de meerderheidsstrategie. Deze koersverlegging levert hém van de Meijer-vleugel het verwijt van opportunisme op; Van den Berg zou te snel ideeën van Meijer overnemen. Internationaal secretaris Hoewel de functies van de partijse cretaris en internationaal secre taris wat minder politiek geladen zijn dan de voorzitterskwestie kan ook hier het dilemma van schone handen, vuile handen een rol spelen. De post van internationaal secreta ris heeft de PvdA in de afgelopen twee jaar flink wat schrammen bezorgd. Op het najaarscongres van 1977 joeg de zaal in een drift bui Harry van den Bergh van die stoel af. Hij was zich - aldus een meerderheid van het congres - te buiten gegaan aan „vliegtuigdi- plomatie", wat wil zeggen dat hij per jet meer in het buitenland was dan op het partijbureau. De afstraffing hield in dat Wim Boogaard werd gekozen, een aardige bescheiden tegenkandi daat, die in een interview na zijn verkiezing verkondigde dat hij het buitenlandbeleid van de par tij vooral in handen wilde leggen van de basis. Dat werd, zoals er varen rotten in het vak toen al voorspelden, geen succes. Boog aard, die bovendien op part-time basis zijn functie nioest bekle den, stapte tussentijds op toen de problemen hem boven het hoofd groeiden. De tegenstelling tussen van den Bergh en Boogaard komt op het naderende congres enigszins te rug in de keus tussen de kandida ten Maarten van Traa en Sonja van der Gaast. Derde kandidaat is buitenlandspecialist Relus ter Beek van de fractie, die de voor ganger van Van den Bergh was en dus wel weet wat er in de winkel omgaat Motief Ter Beek geeft ronduit toe dat hij niet staat te springen om op zijn oude post terug te keren. Zijn motief om zich toch beschikbaar te stellen is voornamelijk dat - in zijn eigen woorden - „Sonja niet kan". „Als zij het wordt is dat een slechte zaak", meent Ter Beek. In Den Haag wordt Sonja van der Gaast gezien als een chaotische kandidate die niet het praktisch handelen, dat het internationaal secretariaat met zich meebrengt, zal kunnen opbrengen. Haar idealen zullen haar in de weg staan, zo meent men. Van Traa maakt een veel prakti scher, afstandelijker indruk. Dat neemt niet weg dat hij het bui tenlandbeleid op poten wil zetten na discussie met - luisteren naar- de basis. „Ik ben verstandig links", zei hij in een HP-inter- view, waarin hij ook voorspelt dat het netto-resultaat van zijn beleid groter zal zijn dan dat van Sonja van der Gaast. „Slechter dan dat het nu is", kan volgens Van Traa niet, want, „d'r is nu niks en nie mand bekommert zich daar- Het congres moet zijn keus maken. Het gaat in de eerste plaats om personen en hun persoonlijke aantrekkingskracht voor de par tijleden. Daarnaast speelt - de PvdA zou de PvdA niet zijn als het anders was - de richtingen strijd een rol. Wint het „basisme" met bijvoorbeeld de combinatie Van den Berg-Sonja van der Gaast, of zegeviert de praktische parlementaire lijn met Meijer en Ter Beek? Tijdens de kabinets formatie leek de invloed van de basis in de PvdA, tot wanhoop van Den Uyl, zeer groot. Nu zal blijken of de partij meer oog voor de werkelijkheid heeft gekregen en bereid is de zakelijk politieke lijn wat meer vrijheid van han delen te geven. Meningen op deze pagina zijn voor rekening van de auteurs. Door drs. Rinse Zijlstra, lid ARP Mijn partij viert feest. Honderd jaar rijke historie; mar kante persoonlijkheden; een relatief grote en belang rijke bijdrage aan de meningsvorming in het parle ment en daarbuiten, ziedaar een verleden om terecht trots op te zijn. Niettemin is de vreugde vermengd met droefenis. Immers de pe riode wordt onherroepelijk afgesloten. In het najaar van 1980 is de partij versmolten met de KVP en de CHU tot het CDA. Zeer velen uit de AR zullen deze dag met vreugde begroeten. Een lang gekoesterd ideaal gaat in vervulling. De drie belangrijkste christelijke politieke partijen hebben dan bewezen elkaar op grondslag, programma en uitvoering hiervan te kunnen vinden. Tekenen van saamhorigheid werden opgericht. Scheidslijnen vervielen. Een nieuw elan maakte zich van honderdduizenden meester. Verkiezingen werden gewonnen. Er kwam een kabinet tot stand waarin de christen-democratische stroming ongekend sterk ver tegenwoordigd was. Een omstreden coalitie, geen sterke parlementaire basis, toegege ven, maar welk een kansen om te bewijzen wat in een nationaal en internationaal moeilijke periode opgebracht kon worden. En dan nu de beschamende afbraak, de vermorsing van idealen, de demotivatie van tienduizenden die zich bij verkiezingen enthou siast hebben ingezet. Verbijstering over de kamikaze van bijvoorbeeld Jan van Houwe- lingen en de deloyaliteit ten opzichte van het kabinet. Het lijkt alsof een deel van mijn partij vooruitziet in wrok en zich onmachtig voelt om al die verworvenheden en talenten - in de honderd jaar zo ruim gebruikt en geëtaleerd - in de nieuwe poli tieke partij tot gelding te brengen. Ik heb reeds vaker betoogd, het CDA is reeds jaren een realiteit. Daar kunnen inhoudelijke bezwaren of partijorganisatorische remmingen niets meer aan af of toe doen. Het verschuiven van de officiële ingangsdatum of een commissie die zich over de inhou delijke kant van de huidige CDA-politiek gaat buiten, verande ren aan dit feit niets meer. Wat nog wel kan veranderen, is de betekenis en het gewicht van de politieke rol die de christen-democratische beweging in het Ne derlandse toekomstige bestel zal spelen. En deze verandering heeft zich, niet in de laatste plaats door het optreden van en het met elkaar omgaan binnen het CDA, reeds volop ingezet. Uittocht De uittocht is al begonnen voordat de blijde intocht haar formele bekroning vond. De uitslagen van alle onderzoekingen van de laatste maanden bevestigen dit. De uitkomst van het beraad over inhoudelijke politieke zaken van de commissie onder leiding van prof. Steenkamp is voorspelbaar. Immers het verkiezingspro gramma van het CDA - Niet bij brood alleen - behoeft echt niet door deze commissie te worden herschreven. De kritiek die uit eigen kring dan ook wordt vernomen, kan ook door de commissie niet anders geformuleerd worden dan in de vorm van een aansporing aan het kabinet het beter te gaan doen. Het politieke effect van deze kritiek is en zal in toenemende mate worden, dat het toch al tanende gezag van dit kabinet verder wordt aangetast en een kabinetscrisis wordt steeds dreigender, met verkiezingen die naar mijn oordeel een voor het CDA desa streuze uitslag te zien zullen geven. Het is dan goed te beseffen dat voor een dergelijke gang van zaken niemand anders verantwoordelijk kan worden gesteld dan die leden van de CDA-fractie die het politieke inzicht, wijsheid, ge duld en moed niet hebben kunnen opbrengen om deze vier jaar te gebruiken het samen eens te blijven om aldus te bouwen aan een héchte en.sterke christen-democratische politieke stroming. Het „point of no return" is dichtbij. De discussies over de grondslag en de binding hieraan - die over de vraag wat het CDA inhoude lijk moet voorstellen - zijn, ik heb dat intensief meegemaakt, breedvoerig en diepgaand geweest. Wanneer deze discussies niet hun afronding vinden in een loyale eensgezindheid binnen de fractie en onderling en tegenover het kabinet, dan zullen de volgende verkiezingen, ondanks het be staan van een CDA, de definitieve contouren te zien geven van een programmatische partijstructuur. De honderdjarige ARP is dan in onvrede ontslapen. Voor haar rijke erfenis zal in deze partijstructuur dan helaas geen belangstelling meer bestaan. De Tijd van deze week gaat in op de al vaak gestelde vraag: "Willen werklozen eigenlijk wel wer ken?" Officieel staan er op het ogenblik 211.000 werklozen ge registreerd en wachten 60.000 ar beidsplaatsen op de juiste man. Werkgevers die om personeel zit ten te springen, maar overal bot vangen, zijn de wanhoop nabij. Volgens hen moeten de sociale uitkeringen omlaag, die zijn de grote boosdoeners. Maar uit een recent onderzoek van het Instituut voor Sociaal Weten schappelijk Onderzoek uit Til burg bij 361 bedrijven bleek dat juist ondernemingen met onver vulbare vacatures nogal hoge ei sen stellen aan sollicitanten: jon geren en oudere werklozen, waarvan het aanbod groot is, vallen bij deze bedrijven uit de boot. Er spelen trouwens veel meer factoren een rol. Dr. A, B. Vaandrager van het minis terie van sociale zaken vindt dat er op dit gebied veel wordt over dreven, zowel door- werkgevers als door werknemers. "Het is waar dat werkgevers vaak erg kieskeurig zijn bij het aantrekken van personeel. Anderzijds zijn de Nederlandse werknemers veel minder mobiel dan hun collega's in de omringende landen". Uitvoerige aandacht ook voor (ex)- psychiater Jan Foudraine (59), die zoveel succes oogstte met het boek "Wie is van hout". Na die bestseller, die hem ook een hoop narigheid bezorgde, zwierf hij van baan naar baan en van huis naar huis. Tenslotte beland de Foudraine bij een "verlichte meester" in Poona, India. Daar schijnt hij nu rust te hebben ge vonden. Hij heeft inmiddels nieuwe kledij (een oranje ge waad) en een nieuwe naam: Swami Deva Amrito. Er is ook een nieuw boek van hem uit: "Oorspronkelijk gezicht - een gang naar huis". De Tijd publi ceert er een beklemmend hoofd stuk uit. Het blad is niet erg opti mistisch over Foudraines toe komst. Maar het schrijft ook: "De door Wie is van Hout gekwetste psychiaters zullen ongetwijfeld met terugwerkende kracht kun nen gnuiven over hun vroegere collega die het nu kennelijk in zijn bol is geslagen. Maar het zou een grote vergissing van hen zijn te menen dat hiermee alsnog de ideeën van Jan Foudraine over de psychiatrie van tafel zijn. Al zou den ze dat wel willen". De Haagse Post komt een beetje laat met "De voorlaatste verjaar dag van de ARP: honderd jaar angst voor de roomsen". Ben van Kaam schetst hoe de strijdlustige partij van Abraham Kuyper ^en slotte "zachtjes jankend in het grauwe politieke midden ten on der gaat". Lieve Joris bericht uit Napels, "het Calcutta van Europa", over het geheimzinnige virus dat al aan 70 zuigelingen het leven heeft ge kost. Een arts zegt "Zuigelingen hebben hier zo weinig weerstand tegen bacteriën omdat - en dat is nog maar één oorzaak - de kwali teit van het eten slecht is. Vroeger gaven moeders hun kinde ren borstvoeding. Dat maakte de baby's immuun voor allerlei ziek tesMaar veel moeders heb ben helemaal geen melk omdat ze zelf geen vlees en melk binnen krijgen". Verder in HP: een zeer kritische blik op het Duitse popfenomeen Nina Hagen, "De avances van het CNV jegens de FNV", het ruige leven van een Amerikaanse vak bondsleider en Ischa Meyers kijk op het Eroscentrum in Rotter dam. MAGAZINE Elsevier besteedt veel aandacht aan het akkoord tussen Egypte en Is raël: "de broze vrede". Wat in het verdrag tussen Begin en Sadat ontbreekt, aldus EM, is de broe derschap, de cordiale samenwer king. Verder interviews met drie onheilsprofeten: Assad, Hoes sein, Arafat. Met de moord op de Britse ambas sadeur, sir Richard Sykes, is de IRA het continentale offensief begonnen, aldus EM. Niet toe vallig in Nederland. Bij het ver dere geweld in Europa kan Ne derland als een ideale basis wor den beschouwd. De naïef-roman- tische solidariteit, zeker niet van modieuze smetten vrij, met de Ierse terroristen, wordt beleden in allerlei links-extremistische groepen. De sympathie is wereldwijd en geldt de acties van het Japanse Rode Leger, RAF, PLO enz. Al die organisaties kunnen in be paalde' Nederlandse kringen minstens op goodwill rekenen en eventueel op hulp en onderdak". Voorts in Elsevier "D'66 wil vrijge zel blijven, ondanks alle vrijages, "Alleen de bouw van gastankers kan Verolme nog redden", por tretvan J. M. Lücker, de met pen sioen gaande oude-hoofdredac- teur van de Volkskrant. hervormd nederlamd Hervormd Nederland sprak uitge breid met oppositieleider Den Uyl over voornamelijk de wa penwedloop ("Hoe maak je aan waanzin een eind, dat is de kern vraag") en de NAVO ("Als de neutronenbom wordt ingevoerd, zal een apart congres worden bij eengeroepen"). Er komen ook andere dingen ter tafel. Zo zegt hij voor de komende regeerpe riode wel weer beschikbaar te zijn als minister-president, maar "er niet van wakker te liggen als ik nooit meer premier zal zijn". Van de huidige regeringsploeg zegt hij: "Ach, lang niet alles is slecht^ voor een De Ruiter, een Ginjaar kun je best waardering opbren gen". In Hervormd Nederland ook een uitvoerige reportage over reli gieuze perikelen in het Noord hollandse Andijk. Daar zijn énige tientallen leden van de gerefor meerde kerk overgegaan naar de baptistengemeente in Enkhui zen. Het gevolg was dat gezinnen en families uit elkaar werden ge rukt. VRIJ NEDERLAND Met het artikel "Winst hier - is werk in Amerika", poogt Vrij Neder land het falen van minister An- driessen van financiën aan te to nen. "Hij heeft altijd ongeschokt geloofd in de stelling dat meer winst tot meer investeringen leidt. Dat is ook wel zo, alleen zijn vrienden in de big business laten hem nu in de steek meer winst in Nederland leidt tot meer investe ringen in het buitenland". En het blad wijst vervolgens op activi teiten van V D, Ahold, Elsevier en Unilever in Amerika. Twee volle pagina's heeft Frans Peeters nodig om de politieke roerselen in België bloot te lig gen: "Hoe koning Boudewijn zijn land verloste van Leo Tinde- VN tekent het portret van Durk van der Mei, staatssecretaris voor Eu ropese zaken, "de zwijgzaamste bewindsman van het kabinet- Van Agt". Een ambtenaar over hem: "Het is niet zo dat hij niet werkt. Hij laat zich uitvoerig brie fen. Hij stelt de goede vragen. Hij wordt volstrekt bediend. Maar als het er op aan komt, houdt hij zijn mond, dan durft hij niets te zeg gen". Zelf zegt Van der Mei: "Het is moeilijk jezelf een rapportcijfer te geven". In VN verder nog: "De lege Neder landse BV van meester-afperser Eschel Rhoodie", "Het bestsel ler-syndroom van de Amerikaan se boeken-industrie" en de strijd om de vormgeving van de VARA- haan. Het kleurkatern is geheel gewijd aan schrijvers en pas ver schenen boeken. RUUD PAAUW

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 11