Gmzmzmo
"Het gaat altijd over
de kerkstructuur,
maar nooit over God"
KERKDIENSTEN
ZATERDAG 24 MAART 1979
Voor pater Van Kilsdonk is "de kerkeen geschenk maar ook een lot
"Het beschamende op de laatste zitting van het Landelijk
Pastoraal Overleg in Noordwijkerhout was nog niet eens
dat de bisschoppen zich niet met het probleem van de
vrouw in het ambt verwant voelden, maar dat ze weiger
den de overwegingen van hun kerkvolk in Rome neer te
leggen. Dat is gemijterde hoogmoed van de eerste orde".
Pater Van Kilsdonk
"Ik schaam me
niet een roomse jongen
te zijn, ofschoon
voor die schaamte
alle aanleiding bestaat
De bekende Amsterdamse studen
tenpastor Jan van Kilsdonk (62)
heeft al jaren over "de kerk" ge
zwegen. In een exclusief inter
view met onze krant luchtte hij
nu weer eens zijn hart. "Ik heb
vyfjaar geen woord over de offi
ciële kerk gezegd. En let goed op.
want ik doe het pas over vijfjaar
weer. Gesteld dat ik het moede
hoofd dan nog niet ter ruste heb
gelegd".
Dat stuntelige gedoe van de bis
schoppen over de vrouw in het
ambt vindt pater Van Kilsdonk
"een voorbeeld van een tekort
aan intelligente rechtschapen
heid". Hij betrekt dat ook in zijn
algemeenheid. "Wat opvalt is de
armoede, de versleten, afgezaag
de. ik zou haast zeggen fantasie
loze manier waarop deze bis
schoppen spreken als ze hun
mond open doen over God. Deze
bisschoppen, en met name Si-
monis en Gijsen. hebben nauwe
lijks enige taal over God. behalve
een aantal gemeenplaatsen. Ik
vraag me af of ze in eigen ziel wel
een echte religieuze ervaring
hebben, de ervaring van het ge
bed. anders dan de flink gecas
treerde latijnse psalmen die ze af
en toe meezingen in een retraite
in de abdij van Vaals".
Geremdheid
Houdt pater Van Kilsdonk zich nog
redelijk in als het gaat over de
bisschoppen in het algemeen, hij
is verbolgen over mgr. Simonis.
Deze bisschop, "met zijn onvol
wassen blik en affectieve ge
remdheid", maakt op hem een
burgerlijke indruk. "Hij is eigen
lijk iemand die net zo goed tand
heelkundige had kunnen wor
den. Zulke onrijpe lieden hebben
aan het geloof in God enorme
schade toegebracht En dat is in
hoge mate te betreuren".
Dat mgr. Simonis "als een van zijn
laatste pastorale gebaren" schade
moest berokkenen aan de 600.000
Nederlanders met een homo-
sexuele gerichtheid vindt hij in
één woord verschrikkelijk. Het
getal verhoogt nog de ernst daar
van, "maar ook al was het er maar
één - of liever twee -, hij gaat niet
vrijuit, vooral omdat hij er met
zoveel slordigheid over heeft ge
sproken".
Omdat het hier om mensen gaat.
voelt Van Kilsdonk zich er diep
bij betrokken. "Deze homo-
sexuele blikrichting is bij velen
zo diep geworteld in de ziel, dat
die hun ademhaling, hun bloed
somloop, ja alle levenstrilling be
heerst, zoals de erotische ontroe
ring tussen een man en een
vrouw het hele bestaan kan kleu
ren of vitaliseren, opbouwencf'.of
verwoestend.
Welnu, tegenover deze feiten - in
alle rassen, in alle eeuwen, in alle
culturen, bij beide seksen - voelt
dr. Simonis zich geroepen om te
beweren - in een brief van 11 de
cember 1978 - dat homosexueel
gedrag, let wel: hefdesgedrag, in
strijd zou zijn met Gods wet en
met Zijn scheppingsordening.
Wat denkt deze man eigenlijk
wel? Een man die nooit verder is
gegroeid dan de vaardigheid om
een romeins document te lezen,
maar die niet in staat is de on
doorgrondelijkheid van een
mens mee te maken".
Schepping van God
Als het bisschoppelijke inzicht nu
was gestoeld op royale ervaring,
wetenschappelijke studie en
open overleg, dan zou een discus
sie wellicht mogelijk zijn - hoewel
pater Van Kilsdonk het er fun
damenteel mee opeens is en blijft
- maar niets vanaal alles.
"De bisschop wordt tot zo'n missi
ve bewogen door niets anders
dan door het romeinse decreet
"Persona Humana" van een paar
jaar geleden. Iemand die ook
maar enige ervaring heeft met de
cultuurfase waarin hedentenda-
ge de menselijke sexualiteit ver
keert, zal toén al verbijsterd heb
ben gestaan over de oppervlak
kigheid van dit document van de
Congregatie voor de Geloofsleer,
klerikaal in de meest geborneer
de zin van het woord".
Dan treedt er een verstilling in het
gesprek in. Met dichte ogen
spreekt pastor Van Kilsdonk voor
zich uit: Homosexuele structuur
van de ziel is een schepping van
GodEvenzeer als de gevoeligheid
tussen man en vrouw dat is. Een
schepping en een roeping. Simo
nis en de romeinse congregaties
kunnen niets aan die schepping
verwrikken. Ze kunnen alleen
mensen ontmoedigen, verwon
den, beledigen. En hun ouders. En
dat zijn nog eens 1.200.000 men
sen. Maar wie dat doen. al die
namen staan stuk voor stuk ge
grift in het rode graniet van de
toorn van God. En Adrianus Si
monis zal het weten."
Een optreden als van mgr. Simonis
bevestigt pater Van Kilsdonk in
zijn overtuiging dat de bisschop
pen niet de intellectuele, cultu
rele en zelfs morele kwaliteiten
van de katholieke geloofsge
meenschap vertegenwoordigen.
Dat ligt volgens hem aan hel be
noemingssysteem. Dat heeft naar
zijn stellige overtuiging "bij
voorkeur lakeien of betrouwbare
administrateurs, ja soms begaaf
de managers van de kerkelijke
multinational" op de zetel ge
bracht en in veel minder mate
zielzorgers, om dan maar hele
maal niet te spreken van theolo
gen. "Dit benoemingssysteem
was op het tweede Vatikaanse
concilie taboe, terwijl het toch
van zo vitaal belang was".
Alle keukens...
"Maar," erkent pater Van Kilsdonk,
"waar zwart is is ook wit." Ont
roerd denkt hij terug aan de in
1966 overleden bisschop Bek
kers. "Hij wou alles indrinken.
Een innerlijk vrij mens. Een on
uitwisbare herinnering. Hij deed
het gewoon Er zijn toen in Ne
derland wonderen gebeurd." En
kardinaal Alfrink, die hy in een
langzaam groeiproces heeft leren
bewonderen als een ongemeen
begaafde, intelligente en steeds
zuiverder man Met enige teder
heid spreekt hij over mgr. Ernst,
bisschop van Breda. Van Kils
donk heeft een groot vertrouwen
in hem. In zijn gaafheid. "Hij is
een echte pastor, by wie vele
priesters, ook van buiten het bis
dom. hun nood uiten, hun ont
moediging, maar ook hun ge-
loofsvreugde."
Pater Van Kilsdonk ziet hoe zich
een zekere matheid en neerslach
tigheid op het gezicht van mgr.
Ernst aftekenen. "Wat wil je. Het
moet voor een fijnzinnig mens
een kwelling zijn een vertrou
wensrelatie met gelovige mensen
te moeten opbouwen als er twee
zulke halfvolwassen dwingelan
den naast je zitten die in hetzelfde
ambt dienst doen. Ernst is duide
lijk platgeslagen. Ik ken alle keu
kens, alle koks. alle messen, de
macht. De structuur kan iemand
tot zwijgen brengen. En dan zijn
ook de gelovigen zelf gepolari
seerd. Bisschop Ernst zal den
ken: laat ik het niet moeilijker
maken dan het al is."
Zoeken naar waarheid
Pastor Van Kilsdonk kan meepra
ten over wat hij "geestelijke ter
reur" noemt.
In 1962 kwam hij in opspraak met
een rede over "gezag, geweten en
vrijheid". Wegens zijn onverho
len kritiek op de "intellectuele
terreur van de romeinse curie",
zeventien jaar geleden, wilde
Rome hem van zijn functie van
studentenpastor ontheffen Dat
ging niet door Een paar jaar later
riep het Heilig Officie hem op het
matje om verantwoording af te
leggen over artikelen in het stu
dentenblad over de maagdelijk
heid van Maria en de godheid van
Christus. Weer enige jaren later
werd hij berispt wegens deelne
ming aan een avondmaalsvie
ring. Jarenlang mocht hij niet
publiceren. Tien jaar geleden liet
hij ook van zich spreken wegens
zijn begrip ten aanzien van voor
echtelijk geslachtsverkeer.
Tot aan het tweede Vatikaanse
concilie heeft het geduurd dat
een priester werd veroordeeld
zon der ondervraagd te worden en
zelfs zonder dat zijn bisschop
werd gehoord. Die tijd is voorbij.
"Er is nu een stuk minder terreur.
Maar voor alle duidelijkheid: van
een ongeremd zoeken naar waar
heid is nog geen sprake. Op het
concilie werden alle hete hangij
zers. bijvoorbeeld de celibaats-
plicht, van de agenda afgevoerd.
Wel zond de paus in 1967 een en
cycliek over het celibaat de we
reld in, zonder vooraf de 2500 bis
schoppen die het concilie telde
eerlijk te raadplegen. Op
pervlakkig theologisch gerinkel.
Ook de ethiek van de geboortenre-
geling was op het concilie onbe
spreekbaar. In de zomer van 1968
komt dan als een blikseminslag
de encycliek Humanae Vitae, na
dat twee pauselijke commissies
niet dienovereenkomstig hadden
geadviseerd. Kardinaal Ottaviani
heeft, met de sympathieke onbe
schaamdheid van de echte or
thodoxe, toen gezegd: "De Heili
ge Stoel kan toch niet anders dan
trouw blijven aan eigen vroegere
uitspraken." Partijlijn? Narcis
me? Of hoe je het noemen
moet..."
De totstandkoming van de en
cycliek noemt pater Van Kils
donk zonder omwegen "terroris
tisch". Als het hele wereldepis
copaat in alle vrijheid zou zijn
geraadpleegd, had dat zeer veel
indruk op hem gemaakt,
ook al zou dat nog weer niet het
laatste woord zijn geweest.
Het gaat altijd over problemen be
treffende de kerkstructuur. Nooit
over God. Als de bisschoppen of
de Congregatie van de Geloofs
leer een boeiend stuk zouden ge
ven overGod.danzou ik de adem
inhouden. Maar over God heerst
een dodelijk stilzwijgen in de
kerk. Afgezien dan van de mono
tonie van een aantal gemeen
plaatsen, waarbij je niet hoeft na
te denken."
Komische crisis
De kwestie van de vrouw in het
ambt beangstigt de top van de
kerk. maar geeft pater Van Kils
donk ruimschoots plezier.
De kerk heeft moeite met het fe
nomeen "vrouw en theologie".
"Nu ook vrouwen een heel eigen
talent gaan ontwikkelen om te
spreken over God, komt de kerk
in een geweldige, haast komische
crisis. Enerzijds heel beleefd
doen tegenover vrouwen, ander
zijds God en Christus almaar te
hulp roepen om inbreng en ver
antwoordelijkheid van de vrouw
te minimaliseren. Natuurlijk is de
vrouwelijke ambtsdrager een
breekijzer in de hele monumen
taliteit van het instituut. Ik moet
ronduit zeggen dat deze spanning
mij tot lachen prikkelt. Gewoon
een cabareteske beleving op
roept". Van Kilsdonk schatert
het bijna uit: "De vrouwen win
nen tóch. Vrouwen kan je immers
niet klein krijgen".
Waarom blijft een katholiek - en
dan nog wel een priester en zelfs
pater Jezuiet - met zoveel kritiek
op paus, bisschoppen en eigen
lijk het hele kerkelijke instituut
nog in deze kerk?
"Omdat ik in De Peel ben geboren,
ben ik katholiek. Ook omdat ik
heel een cultuur heb ingedron
ken, verwerkt en genoten. Dat ik
katholiek ben. hoe toevallig ook,
ervaar ik niet alleen als een lot
maar ook als een geschenk, en
omdat ik wil blijven genieten ben
ik het nog".
En voorgoed. Hij kan er moeilijk
buiten. "Ik ben met de kerk ge
trouwd. Bij gebrek aan beter
Zuals eigenlijk in ieder huwelijk
Ik voel mij thuis. Als kind vond ik
een onuitsprekelijke vreugde in
de romeinse liturgie. Ik hecht aan
het klimaat van de Jezuietenordc
en eet dan ook driemaal daags
met mijn confraters in het kloos
ter.
Ik heb mateloze vreugde als ik hoor
spreken over God. Ik bid graag.
Zal me dan ook nooit schamen te
zeggen dat ik een roomse jongen
ben. Ofschoon voor die schaamte
aanleiding genoeg bestaat".
Communie uitreiken vindt hij veel
fijner dan preken. "Hoewel ik
boeiende protestantse vrienden
heb, voel ik me in mijn gevoelens
met hen toch niet verwant. Ver
want voel ik mij nog het meest
met niet-gelovigen. Let wel, met
hun manier van genieten, van
ruiken, van ademen".
Nergens anders
Toch gelooft pater Van Kilsdonk
dat hij zich nergens anders beter
kan ontplooien dan in die rooms-
katholieke kerk. "Met haar unie
ke cultuur van de zinnen".
"In mijn beleving ken ik ook geen
milieu waarin men beter met de
dood kan omgaan dan in die kerk.
En ik vind het heerlijk om vol te
derheid zieken en stervenden
nabij te zijn. De rest is voor mij,
nu oud geworden, helemaal niet
zo belangrijk".
THEO KROON
Protest. De lutherse predikant
Jonathan Nelson uit Washington
(Amerika) is tot 45 dagen gevan
genisstraf veroordeeld omdat hij j
al protesterend de marinebasis in
Bangor (aan de westkust) had be
treden. Daar liggen onderzeeërs
voor anker die zijn uitgerust met
atoomkoppen die vijfmaal de
kracht van de atoombom op Hi
roshima hebben.
De moeder van de predikant, Ruth
Nelson, is een bekende vrouw in
kerkelijk Amerika. In 1973 werd
zij tot "Moeder van het jaar" uit
geroepen. Zij heeft verklaard,
achter het protest van haar zoon
tegen de atoombewapening te
staan. "Hoe kan men enerzijds
verantwoorden dat zulke wapens
worden gemaakt en anderzijds
beweren dat de enige hoop voor
de komende generaties in Chris
tus ligt?"
Mensenrechten. In een toe
spraak tot bestuursleden van het
Internationale instituut voor de
Mensenrechten heeft de paus
opnieuw het opkomen voor de
mensenrechten een van de taken
van de kerk genoemd.
"Het werk van het tien jaar oude
instituut is van belang voor elke
christen die zich bewust is van
het geheiligde karakter van de
menselijke persoon," zei de paus.
"De richtlijnen van het instituut
zijn uiterst actueel. Het gaat er
om, met wijsheid en volharding
de mensenrechten te verdedigen,
onderzoek op dit gebied te be
vorderen en de openbare mening
wakker te schudden."
Inperking
Leertuchtproces. "Het besluit
om de predikant dr. Paul Schulz
uit zijn ambt te zetten is een aan
tasting van de geloofsvrijheid".
Dat zeggen Hamburgse christe
nen, onder wie vier predikanten,
in een publieke verklaring.
De uitspraak tegen de Hamburgse
lutherse predikant volgde op een
onderzoek van driejaren waarbij,
volgens de kerkelijke commissie
voor rechtspraak, kwam vast te
staan dat hij zich niet aan de be
lijdenis van de Verenigde Evan-
gelisch-Lutherse Kerk van
Duitsland had gehouden en ook
niet van plan is zijn al te vrijzinni
ge opvattingen te herzien. De
groep die nu bezwaar tegen deze
uitspraak heeft aangetekend,
meent dat de beslissing een in
perking is van de ruimte van
denken en handelen in de kerk.
"In de toekomst kunnen geloof
sopvattingen van kritische chris
tenen alleen nog maar onder de
tafel of buiten de kerk worden
geuit," vrezen de critici.
De Evangelische Academie "Loc-
cum" zal eind april een studiebij
eenkomst houden naar aanlei
ding van de uitspraak tegen ds.
Schulz. Prof. Eduard Lohse, die
het onderzoek naar de ideeën van
de afgezette predikant heeft ge
leid, zal daar spreken over "Belij
denis en leer".
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Dronten P.
Hetebrij Assen, te Werkendam E.
F. Vergunst Middelhamis, te
Meerkerk L. J. Geluk Zwolle, te
Oldebert (Gr.) A. K. van Kooy
Dronten, te Wassenaar (aanst.
vacature dr. Wiersma) N. van
Egmond (studentenpredikant)
Utrecht. Geref. Kerken: aange
nomen naar Grijpskerke (Z.)
kandidaat L. Sinke Dronten; be
roepen te Zierikzee J. Korteweg
Haastrecht. Geref. Kerken Vrij
gemaakt Buiten Verband: aan
genomen naar Eek en Wiel (voor
stichting l'Abri) N. Comelisse
Zwijndrecht. Baptistengemeen
ten: aangenomen naar Rotter
dam-Zuid B. Stuut Heerenveen.
LEIDEN-Herv Gem.: Hoog] kerk 10 ds
Pannekoek, 11.45 oec. stud, dienst, Ma-
rekerk 10 en 5 ds Meijers; Maranatha-
kerk L. Morsw. 10 ds Hofman; Meren-
wijk 9.30 ds Hortensius, 11 ds Hortensius
en pastor v Well; Bethl. kerk Driftstr. hr.
Sierat (Leiden); Bevr.kerk ZW 10.30 ds
Wagenvoorde; Vredeskerk 10 dr Lam
ping; Waalse kerk 10.30 ds Ribs; Acad. Z
10.15 ds Bovenberg; Diac. huis 10.30 ds
Hemmes; jeugdkapel Vredesk. 10;
jeugdkapel G. Herder. Oude Vest. 10.30;
Endegeest 9.30 ds Friederich; Petrakerk
Sur.str. 10 30 dienst voor doven, hr
Terpstra. Geref. Kerk; Zuiderkerk 10 en
5 ds Sijtsma; Petrakerk 10 ds v.d. Werff
te Voorhout: 5 ds Hortensius: Oude V.
10.15 ds Koolstra. 5 ds Dijkstra Benne-
broek; Mar.kerk L Morsweg 10 ds Hof
man, 5 ds Koolstra; Bevr. Kerk ZW 9 ds
Koolstra, 5 ds v.d Werff: Groenh. 10 ds
Hoornstra N.-Vennep; De Mirt 10 hr
Huigen; Mierennest 10 hr Kroon; Me-
renwijk zie herv.; Petrakerk Sur.str.
10.30 dienst voor doven, hr Terpstra.
Dolerende Noodgemeente Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1): 9 en 5 ds v.d. Slys.
Geref Kerk Vnjg. (Herengracht 70): 10
en 5 ds Gootjes. Chr. Geref. Kerk (Steen-
schuur 9); 9 ds Van Smeden Den Haag. 5
ds Biesma Veenendaal. Geref. Gem (N.
Rijn): 10 en 4 30 leesdienst Geref. Gem
in Ned. (Bethl. kerk Dnftstraat): 11.30 en
5.30. Evang.-Luth Gem. (Hoogl. Kerk-
gracht): 10.15 ds Van Beek Rotterdam.
Remonstr. Doopsgez. Gem. (Pieters
kerkstraat 1): 10.30 ds Kuipers, aanne
ming Leiden. Baptistengemeente (O
Rijn 3): 10. Evang. Christengemeen
schap (Middelstegracht 3): 10 hr Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw. singel 21): conferentie in Drieber
gen. Evangeliecentrum Zijlsingel 2: hr
Zijlstra, met de Travellers, di. 8 Edgar
Holden, vr. 8 jeugdsamenkomst. Pink
stergemeente (Oude Rijn 3): 3 hr. Eiker
bout Leger des Heils (Hooigracht): 10 en
7.30. Nieuw Apost. Kerk (H. Rijndijk 24)-
9.30 en 4, wo. 8. Christian Science
(Steenschuur 6): 10.30. Kerk van J. Chr.
v.d. Heiligen der L. Dagen (Steenschuur
6): 10.15. Zevendedag-adventisten (Lok-
horstkerk): elke zat. 9.45 bijbelstudie, 11
prediking. Soefie-beweging: 11 in zaal
Pieterskerk, hr. v. Gils over "Geestelijk
zijn". Oud Kath. Kerk (Zoeterw singel):
10. Rooms-Kath. kerken: Meren wijk 9.30
en 11: Haagweg zat. 7. zond. 9, 10.45 en
12; Steenschuur zat. 10 en 7, zond. 8.30,
10. 11.30, 6 en 7: Lammenschansweg zat.
7. zond. 9, 10.30, 12 en 6: Haarl.str. zat. 7.
zond 9.30.10.45 en 12.15; Rijndijk zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30; Boshuizerlaan zat. 7,
zond. 9.30,11 en 12.15; Herensingel zat. 7,
zond. 8.30, 9.30 en 11
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 ds Kret te
Sassenheim.
AARLANDERVEEN - Herv Gem.: 10
ds Wolthaus. 7 ds Van Hoegee. Geref.
Kerk: 10 hr Tenyenhuis, 6.30 ds Olde-
mans, Hilversum. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.30 ds Hamstra. R.K. Kerk: zat. 7,
zond. 7.30 en 10.30
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem Adventskerk lOdsHanemaaver, 5
ds Stolk. dienst met geestelijk gehandi
capten; Kruiskerk 10 ds Lefeber;
Opst.kerk 10 ds v.d. Heiden. 6.30 ds v.
Vliet Papendrecht; Nabij lOjeugdkapel:
zaal Opst. kerk 10 ds v.d. Heiden, 6.30 ds
v Vliet Papendrecht; Nabij lOjeugdka
pel: zaal Opst kerk lOjeugdkapel. G.H
kerk 10.30 en 6.30 ds Hoogendijk ('s
avonds zangdienst); De Bron 9 ds Hoo
gendijk. 6.30 ds Verheul; Ashram 9.30 ds
Verheul, Oudsh kerk 10 ds Oort jeugd-
dag; Sionskerk 9.30 ds Kieskamp Leer
dam, 6.30 ds Stelwagen Boskoop Geref.
Kerk: Mar.kerk 10 ds Oldemans Hilver
sum, 6.30 ds Stolk; Saiv. kerk 10 ds
Stolk, 6 30 hr Tenyenhuis: G.H. Kerk 9
ds Mulder; De Bron 10 ds v.d. Ree, 10.30
ds Mulder Zie ook herv. gemeente. Ge
ref. Kerk Vrijgemaakt 8.45 dienst, 6 30
ds Borgdorff. Geref. Kerk Vrijg. Buiten
V 9.30 br Kleingeld, 4.30 ds Goossens.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds Ham
stra. Oud Geref. Gemeente: 9.30 en 4.00.
Baptistengemeente: 10 en 6.30 ds Koek
koek; Noord (Sportl.) 10 hr v.d Vlugt.
Volle Evang. Gem. (school Preludeweg):
10 hr v.d Hoorn, doopdienst. Leger des
Heils: 10 en 6.30 uur. Remonstr. Kring:
10 ds Hooykaas Pinkstergem. Alphen
(R.-Kruisgebouw): 10 hr. Bakker. Pink
stergem. Bethel (R.-Kruisgebouw): 6
nam. R.K. Kerken: Bon. kerk zat. 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30; Piuskerk zat. 7,
zond. 9. 10.30 en 11.45; De Bron zat. 7.
zond. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem 9.30 ds
Exalto. 6 ds v.d. Vlist Nieuwerkerk a.d.
IJssel. Geref. Gem.. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN - Herv. Gem Dorps
kerk 10 ds De Vreugd, 6.30 ds Droogers;
Salv. kerk 10 ds Droogers, 6.30 dr Haits-
ma; Bethl. kerk 10 ds Richter. 6.30 ds De
Vreugd, jeugddienst. Geref. Kerk: 10 en
6.30 ds 't Hart. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en
4 ds Borgdorff.
BOSKOOP - Herv Gem Dorpskerk
9.30 ds Stelwagen, 6.30 ds Hevmans: De
Stek 9.30 ds Dijkstra. Geref. Kerk: 9.30
ds Omta, 5 ds Modderaar Chr Geref.
Kerk: 10 30 ds Toorman Den Haag, 3 ds
Starreveld Delft. Geref. Gem.. 9.30 en 6.
Opwekkingsgemeente (Concordia):
9.30 Verg. v Gelovigen (Nieuwstraat):
9.30 en 5. R.K. Kerken zat. 7, zond. 9.30
en 11; De Stek zat. 5.30.
HAZERSWOUDE - Herv Gem 9.30 ds
Geertserna, 6 30 ds Harteveld R.dam
Geref. Kerk: 10 ds Bouma te Noordwijk.
5 ds v. Wijk Amsterdam. R.K Kerk: An
ker zat 7, zond 8.45 en 1115; Bern. 10;
dorp zat 7, zond. 8, 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv Gem 10 ds Roth-
fusz. 5 ds Wijngaarden. Geref. Kerk: 10
ds Bohlmever Den Haag, 5 zie herv. Chr.
Geref. Kerk: 10 en 5 ds Ribbers Aals
meer. R.K. Kerk: Mart. kerk zat. 7, zond.
8.30. 10. 11.30 en 12.45: Jozefkerk zat 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem 10 ds De
Jong Rotterdam. R.K. Kerk: zat. 7, zond.
10.
DE KAAG-Herv Gem.: lOdsDenTon-
kelaar. R.K. Kerk' zat. 7. zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv
Gem.: Dorpskerk 10 ds v. Achterberg
Leiden, 6 ds Gebraad; Ontm. kerk 10 ds
Gebraad. 6 ds Bouman Heerde. Geref.
Kerk: 9.30 ds v.d Horst. 5 ds Vrolijk.
R.K. Kerk: zat. 7, zond. 9.30 en 11.15
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds De Vos, 6 ds Vroegindewey;
O. Kerk 10 ds Hovius, 6 cis Vink; ich-
thuskerk 10 ds De Jong. 5 ds v. Roon;
Pnièlkerk 9.30 ds Schuurman. 6 ds Arke-
raats, Gr v. Pr.school 10 ds Arkeraats;
Overduin 2 ds Baas. Geref Kerk Vr.
kerk 10 ds Hartkamp te Hillegom, 5 ds
v.d. Horst; Tr.kerk 10 ds Vrolijk, 5 ds
Damsma Rijnsburg. Geref. Kerk Vrijg
10.15 en 3.30 stud. Van Houwelingen
Geref. Kerk Vrijg. Buiten V 8.45 en 7 ds
Roukema. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 lees
dienst. Geref. Gem.: 10 en 5. Volle
Evang. Gem. (Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.; 10 ds v.d. Linden, 7 ds Jonkers,
Utrecht. Geref. Kerk: 10 ds Nierop, 7 ds
De Raadt Valkenburg.
LEIDERDORP - Herv Gem en Geref.
Kerk Dorpskerk 10 ds Van Steenis Rot
terdam. 6 30 ds Doesburg, zangdienst
mmv Excelsior; Hoofdstr.kerk 10 mr
Reugebnnk; Scheppingskerk 9 en 10.30
ds Knorth; dond 7.30 Dorpskerk oec.
avondgebed. Öaptistengemeente: 10 bi-
De Vries. R K. Kerk: zat 7. zond. 9,10.30
en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem 9.30 ds Ni-
colai, 7 hr. Goedhart. Geref. Kerk: 9.30 ds
Los, 7 ds Bezemer. R.K. Kerk. zat. 7,
zond 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv Gem. Grote Kerk 10 en 7
ds 't Hooft; Pauluskerk 10 ds De Gelder.
Geref. Kerk: 10 ds Schaap Monniken
dam, 7 hr Stam Geref. Kerk Vnjg.: 10
kand De Jong, 4.30 stud. Krijtenburg.
Geref. Kerk Vnjg. Buiten V.: 9 en 5 ds
Schuurman. Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30
ds Van Dijken, 7 dienst voor iedereen.
Geref. Gem.: 10 en 4 ds Hakkenberg.
Oud Geref Gem 9.30 en 3 R K. Kerken
Agathakerk zat. 7. zond 8 30. lOen 11.30;
Poelhuys zat. 7, zond. 9 en 11.30; Maria-
kerk zat. 7, zond. 8.30,10 en 11.45; Engel-
bew. zat. 7, zond. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP-Herv. Gem.: 9 30 en 6.30
ds Bronsgeest. Geref Kerk: 9 30 en 6.30
ds Nooteboom. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
6.30 dienst. R.K. Kerk: zat. 7. zond. 9.
10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 ds
Molenaar. 6.30 ds Ten Napel, Giessen-
Oudekerk. Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds v.
Houten Aalsmeer. R.K. kerk zat. 7, zond.
9 en 11
NIEUW-VENNEP - Heiv. Gem. 9.30 en
7 ds Goverts. Geref. Kerk: 9.30 ds Wijn
gaarden, 4 30 ds Rang Chr Geref. Kerk:
9.30 en 3 ds Visser. R K Kerk: zat. 7.
zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem 9.30 en 7 ds
Zoutendijk Geref. Kerk (Woerdense
Verlaat) 10 kand. Schreuder, 7 hr
Christ. Leiden. R.K Kerk: zat. 7. zond. 9
en 10.30.
NOORDWIJK-Herv. Gem.. Voorslr. 10
ds Keuning, 7 ds Bogers AlphenS. Mio 9
ds Keuning, Hoofdstr 9 ds Warnink,
10 30 ds Hemstede, vlootpred., jeugd
dienst. 5 ds Bosman; De Rank 10 ds
Vroegindewey Katwijk, 5 kand v.d
Linde; Vierboet Boerenburg 10 jeugd
kapel. Geref Kerk: Vinkenlaan 9.30 ds
Bosman, 5 ds Warnink; St Kerk 11 ds
Bosman. Zie ook herv. R.K. Kerken: Zee
9.30 en 11; Binnen 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem
10 ds Kalkman. R K. Kerk: Jozefkerk
zat. 7, zond. 10 en 11.30: Viktorkerk zat 7,
zond 9 30 en 11.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Groene
Kerk 10 ds Ter Linden, belijdenisdienst;
Pauluskerk 10 ds Sasse; Gem.centr
10.30 ds Van Hylckema Vlieg, 7 ds Veg-
ter. avondmaal: v. Wyckerslooth 4.30
prof dr. Jansen Schoonhoven Geref
Kerk: 10 ds Heemskerk cn ds Vegter be
lijdenis en avondmaal. Zie ook herv Ge-
rel. Kerk Vnjg.: 9.30 en 2.43 stud. Kry-
genburg. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.:
8.45 ds Janse, 4 ds v.d. Berg R.K. Kerk:
Will, kerk zat. 7, zond. 9, 10.30 en 12;
Bon.kapel zat. 6.30, zond. Óen 11. Volle-
Evangeliegem. (gem.centr.): 4 hr v.d.
Brugge.
OUD-ADE - R.K. kerk: zat. 7, zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 ds Lalleman. Geref.
Kerk: 9.30 ds De Wit, Lisse, 5 hr.
Schoenmaker. R.K. Kerk: zat. 7, zond.
9.30.
ROELOFARENDSVEEN - R.K Ker
ken: P. Banden zat. 7, zond. 9.30, 11 en
12.15; M. Pres. zat. 7, zond. 9 en 11.
RIJNSATERWOUDE-Herv Gem.: 9.30
ds De Kruijf, 7 ds Janse. Nigtevecht. Chr.
Geref Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds Bouw.
RIJNSBURG -Hen.- Gem.: Grote Kerk
9.30 ds Boer Katwijk aan Zee, 5 ds v.d.
Bogerd. Bethelkerk 9.30 ds v.d. Bogerd,
5 ds Bouman Heerde. Geref. Kerk: Pe
trakerk 9.30 drv Oeveren, 5 ds Hassefras
Putten. Imm kerk 9 cn 10.30 ds Huis
man, 5 ds Baayen; Mar.kerk 9.30 ds
Baayen, 5 dr v Oeveren. Geref. Kerk
Vrijg.10 en 5.15 ds Zomer. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds De Joode. Evang
Christengemeente (aula mavo): 10 ds
Visser Amsterdam, 7.30 br. Boskamp,
evangelisatiedienst, mmv Camping Sin
gers. R.K. Gemeenschap (aula tuin
bouwschool) zat. 7. zond. 10.30.
RIJPWETERING - R.K. Kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 ds
Kalkman Noordwijkerhout, 10.30 dr De
Ru Den Haag. 6.30 ds Pannekoek, Lei
den Geref. Kerk: geen opgave. Chr. Ge
ref Kerk: 10 ds Den Harder Amersfoort,
5 ds Rebel. R.K. Kerk: zat. 7, zond. 9.30
en 11.
TER AAR - Herv. Gem 9.30 ds Linden-
burg. 6.30 drs. Katten berg. Geref. Kerk.
10 ds Bezemer, 6.30 ds Los. R.K. Kerk:
dorp zond. 9 en 12; Langeraar zat. 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv Gem 10 ds
Baas. 6.30 dr Van Oeveren Rijnsburg,
leugddienst, mmv Advendo Geref.
Kerk: 9.30 ds De Raadt. 6.30 ds Nibrop
Koudekerk. Geref Kerk Vrijg.: 9.30
leesdibnst, 2.45 ds Joosse.
VOORHOUT - Herv. Gem 10 ds Bro
kerhof. R.K. Kerk: zat. 7,zond. 9,10.30en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv Gem Dorps
kerk 10 ds v.d. Schoot, 7 zie geref. kerk;
aula NH 9.30 vic. Bijl; H. en Heil 10 ds
Verheule; Ark 10 jongerendienst. Geref.
Kerk: 10 ds De Zeeuw, 7 ds v. Buuren
Zoetermeer, jeugddienst. Geref. Kerk
Vrijg.: 8.30 stud. Krijtenburg, 3 ds Geel
hoed. R.K. Kerken. Laur kerk zat. 7,
zond. 10 en 11.30; aula NH 11; M. Gods-
kerk zat. 7, zond. 8.30 en 10.30.
WADDINXVEEN - Hen-. Gem Be
thelkerk 9 ds Venvelius, 5 ds Verboom,
10 30 ds Roetman. 6.30 ds Venvelius;
Hoekst. 9.30 ds Verboom, 6.30 ds Roet
man; Imm.kerk 10 en 5 ds Hulst. Geref.
Kerk: Kruiskerk 10 ds Modderaar, 5 ds
v.d Berg; Ontm kerk 10 ds v.d. Berg. 5
ds Modderaar. Oud Geref. Gem 10 en
6.30. Chr. Afgesch. Gem.. 9.30 en 5. Volle
Evangelie Gem. (Lindengaarde 17a):
9.30 R.K Kerk: Ontm.kerk zat 7, zond
8.45, 11.45 en 7: Viktorkerk zat. 7, zond.
10.
WARMOND - Herv Gem 10 ds Belt
man, zendingspred., 5 ds Den Tonkelaar
R.K. Kerk: zat 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR-Herv Gem Dorpskerk
10 ds v Heerden Den Haag. 4.30 ds Oos-
terom Maarssen, 7 ds v Zanten: Kieviet-
kerk 10 ds Wiersma; Messiaskerk 10 ds v
Zanten, 4 30 passieprogramma; Dorps
centrum 9.30 ds Tukker. Geref. Kerk: 10
en 5 ds v d. Meulen; Zuid 10 en 5 ds v.d
Kamp. Ned. Prot Bond: 10.30 ds Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gem.: 9.30 ds De
Vree Leimuiden, 6.30 ds Oort Alphen.
Geref. Kerk: 9.30 ds v.d. Heiden, 6.30 ds
v.d. Ree. R.K. Kerk: zat. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem.: 9.30 ds
Verwey Krimpen aan de IJssel, 7 ds Ni-
colai, in geref. kerk. Geref Kerk: 9.30 ds
Fernhout Alphen, 7 ds Nicolai. R.K.
Kerk: zat. 7, zond. 9 en 10 45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem 10 ds
De Jong Leiden. R.K. Kerken: Janskerk
zat 7.30, zond. 10.30: Chr. Dicnaarkerk
zat. 7, zond. 9.15. Rijndijk, Meerburg, zat
7, zond. 10. 12 en 6
ZWAMMERDAM - Herv. Gem 10 ds
Haakman, 6.30 ds Steinhart, in geref.
kerk. Geref. Kerk: 10 hr Knoppers, 6.30
ds Steinhart.
