Huren dit jaar met
vijf procent omhoog
'Ledental omroepen moet omhoog'
Luns ontkent
lidmaatschap
MS-
Pantserwagens
soms nodig als
machtsvertoon
Kabinet buigt voor kamermeerderheid:
Regering geen
schuld aan
vervoer vreemd
VRIJDAG 2 MAART 1979
BINNENLAND
PAGINA 7
DEN HAAG (GPD) - „Het moet al-
lemaal op een misverstand berus
ten. Ik ben in mijn studententijd
van geen enkele politieke partij
lid geweest".
Zo reageerde gisteravond mr. J.
Luns (68), oud-minister van bui
tenlandse zaken en sinds 1971 se
cretaris-generaal van de NAVO,
op berichten over zijn NSB-lid-
maatschap in de jaren '30. Vol
gens directeur dr. L. de Jong van
het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie (RIOD) in Amster
dam zijn er twee authentieke be
wijsstukken waaruit blijkt dat
mr. Luns tussen voorjaar 1933 en
april 1936 lid is geweest van de
Nationaal-Socialistische Bewe
ging (NSB). Uit de stukken, een
lidmaatschapskaart en een stam-
boekkaart, blijkt volgens direc
teur De Jong dat mr. Luns in
1936, toen hij 25 jaar was, heeft
bedankt.
De huidige NAVO-secretaris-gene-
raal wilde gisteravond voor de
televisie niet al te diep ingaan op
de beschuldigingen rond zijn
NSB-lidmaatschap. „Begin vol
gende week ga ik met de heer De
Jong praten om na te gaan hoe die
registratie is te verklaren".
De plaatsvervangend minister van
onderwijs, mevrouw Gardeniers-
Berendsen, zal vandaag met di
recteur De Jong van het RIOD
over diens onthullingen een ge
sprek hebben. Verwacht wordt
dat ook de ministerraad zich met
de zaak-Luns zal bezighou
den.
Of de affaire verdere gevolgen zal
hebben voor de positie van mr.
Luns als hoofd van de NAVO, is
nog niet bekend. CD A-fractielei-
der drs. R. Lubbers leek gister
avond niet geneigd om politieke
gevolgen aan de nu bekend ge
worden gegevens te verbinden.
Hij zei eerst het gesprek tussen
mr. Luns en dr. L. de Jong af te
willen wachten.
Volgens drs. Lubbers geeft de heer
Luns een heel plausibel argu
ment bij zijn ontkenning lid te
„Familielid gaf leden op"
zijn geweest van de NSB. „Ten
tijde van het beweerde NSB-lid
maatschap studeerde mr. Luns in
Amsterdam en was voorzitter van
het studentencorps in Amster
dam. In 1934-'35 was hij rector
van de Senaat, in de tijd dat de
leden van de NSB in feite werden
geweerd uit het studenten
corps".
Bovendien hadden in diezelfde tijd
de bisschoppen een ernstige
waarschuwing uit doen gaan te
gen de NSB. Die maakte het ka
tholieken zoals Luns in feite
haast onmogelijk om als NSB'er
zo'n positie in het studenten
corps te bekleden.
Oppositieleider Den Uyl wil dat de
regering „zo snel mogelijk" de
gegevens inzake het NSB-lid-
maatschap van oud-minister
Luns ter beschikking stelt aan de
Tweede Kamer. Zonder een oor
deel uit te willen spreken, ver
klaarde Den Uyl het „zeer onge
zond" te vinden dat deze berich
ten afkomstig zijn van directeur
De Jong van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie, en
niet van de regering. Volgens
hem behoren deze berichten te
worden gepubliceerd door de
verantwoordelijke minister (Pais
van onderwijs en wetenschap
pen).
Kamervoorzitter Vondeling heeft
inmiddels het verzoek van de op
positieleider als een verzoek van
de gehele Kamer doorgegeven
aan de regering. „Het is inder
daad van landsbelang dat hier
over zo snel mogelijk ophelde
ring wordt gegeven", verklaarde
Vondeling tijdens het korte or
dedebat gistermiddag in de
Tweede Kamer.
CDA-vice-fractievoorzitter Scha
kel verklaarde voor de radio dat
Luns geen lid geweest kan zijn
van de NSB, omdat hij in dezelf
de periode rector (voorzitter) van
het Amsterdamsch Studenten
corps was. Schakel zei dat een
familielid van de oud-minister
daarentegen wèl lid van de NSB
was geweest, en vrienden en fa
milieleden opgaf als lid van
Zwart Front. Met Den Uyl was hij
van mening dat de publikatie van
deze feiten door de regering ver
zorgd had moeten worden, en
niet door het Rijksinstituut. Hij
verwachtte dat er na een onder
zoek van het gehele verhaal niets
over zou blijven. Schakel baseer
de zijn verklaring op gesprekken
die hij hierover met Luns gehad
zou hebben.
Schakel zou het overigens een
„schijnheilige opstelling" vinden
wanneer iemand onbekwaam
was om een officieel ambt te
bekleden na een kort lidmaat
schap van de NSB. In het hypo
thetische geval, gebaseerd op de
feiten zoals die bekend zijn van
de heer Luns, vond hij het hoog
stens een jeugdzonde. In de ogen
van Schakel maakte de beweging
een heel slechte ontwikkeling
door, nadat zij begonnen was als
een verzetsbeweging tegen de
verziekte democratie in ons land
van voor 1940.
De NSB, opgericht in december
1931, is vanaf het begin een zeer
omstreden organisatie geweest in
ons land. In maart 1933 verbood
de toenmalige minister van de
fensie aan militair kader het lid
maatschap van „groepen op fas
cistische grondslag", waarmee
vooral de NSB werd bedoeld.
Eind 1933 werd de NSB verboden
voor alle ambtenaren. De leider
van de NSB, ir. J. A. Mussert,
werd als gevolg daarvan dan ook
in mei 1934 ontslagen bij rijkswa
terstaat. In februari van dat jaar
lieten de Nederlandse bisschop
pen een ernstige waarschuwing
uitgaan tegen de NSB.
Toen Luns zich volgens de gege
vens van het RIOD in het voor
jaar van 1933 meldde, telde de
NSB nog maar zo'n 5000 leden.
De beweging was in 1936 op haar
grootst met rond 55.000 leden.
Daarna daalde het aantal tot het
begin van de oorlog tot 34.000.
Tijdens de oorlog waren er zo'n
100.000 leden.
Aanvankelijk richtte de NSB zich
meer op sympathie met de Ita
liaanse fascistenleider Mussolini.
In de loop van de jaren '30 echter
werd de NSB steeds nadrukke
lijker pro-Duits en antisemi
tisch.
DEN HAAG (GPD) - De huren gaan per 1 juli met 5 procent
omhoog. Hiermee is het kabinet gezwicht voor de wens
van de kamermeerderheid. Het kabinet, dat steeds aan
een huurverhoging van 6 procent had vastgehouden,
ging gisteravond door de knieën voor een compromis
voorstel van de WD.
De liberalen deden het voorstel om
de huren alleen voor dit jaar met 5
procent te verhogen. De socialis
ten wilden vijf procent zonder die
beperking.
Van Dam (PvdA) noemde de door
de WD te elfder ure ingebrachte
oplossing getuigen van kleinzie
ligheid en een gebrek aan princi
pes. Van Dam wees erop dat de
bewindsman van volkshuisves
ting ieder jaar het huurverho
gingspercentage aangeeft en dat
het VVD-amendement, dat nu
ineens door het kabinet werd ge
slikt, derhalve overbodig
De PvdA zag het WD-amende-
ment als een poging het zetelver
lies dat de laatste opiniepeilingen
voor deze partij aangeven, goed
te maken. „Nu staat onder het
wijzigingsvoorstel de naam van
de VVD en niet van de PvdA.
Daar was het de WD om te
doen", merkte Van Dam op, die
eraan toevoegde dat hij toch het
amendement van de liberalen
steunde om de miljoenen huur-
ders niet met meer dan vijf pro
cent huurverhoging op te sche
pen.
Staatssecretaris Brokx ontraadde
zowel het PvdA- als het WD-
amendement met klem, omdat
aanneming „schadelijk is voor de
volkshuisvesting. Ik betreur het
in hoge mate dat mijn betoog niet
heeft kunnen overtuigen om voor
zes procent te kiezen".
Met het accepteren van het WD-
voorstel is de schade volgens
Brokx beperkt tot één jaar. Het
kabinet heeft woensdag en ook
gisteren nog koortsachtig overleg
gevoerd om een oplossing te vin
den voor het conflict met een
meerderheid van het parlement.
Alleen het CDA en de kleinere
rechtse partijen, GPV en SGP,
bleven voor een huurverhoging
van 6 procent pleiten. Brokx
trachtte tevergeefs in een ruim
twee uur durend betoog de VVD
achter zich te krijgen.
Verliezer
Terwijl het PvdA-amendement op
een „onaanvaardbaar" van het
kabinet kon rekenen, weigerde
staatssecretaris Brokx dit
machtsmiddel te gebruiken voor
het WD-voorstel, dat in feite ge
lijk is aan de inbreng van de so
cialisten. Dat Brokx zich in de
huurstrijd als verliezer voelde,
bleek uit het feit dat hij na afloop
van het debat achter de rege
ringstafel wegrende en weigerde
de gebruikelijke felicitaties in
ontvangst te nemen.
Het 5 procents-voorstel van de
VVD werd ten slotte gesteund
door WD, PvdA, D'66, PPR,
PSP, CPN en DS'70. Van Dijk,
woordvoerder van het CDA,
noemde aanvaarding van het
WD-amendement
quent. „Tot m'n grote verdriet
moet ik constateren dat, door de
keuze voor vijf procent, een gat in
de begroting van tientallen mil
joenen ontstaat", aldus Van Dijk
aan het slot van het huurdebat,
dat gekenmerkt werd door felle
woordenwisselingen en dit keer
met name ook tussen de rege-
Brokx benadrukte voortdurend dat
een huurverhoging van 6 procent
noodzakelijk zou zijn op grond
van de gestegen bouw- en exploi
tatiekosten. Bij een huurverho
ging van 5 procent moet de over
heid volgens de bewindsman te
veel extra subsidies verstrekken
om de aanvangshuren van nieuw
te bouwen huizen op een aan
vaardbaar peil te houden. Brokx
achtte het gevaar groot dat bij 5
procent onderhoud en beheer
van huurwoningen achteruit
gaat. Zes procent huurverhoging
zou naar het oordeel van Brokx
len.
Bij een te lage huur dreigt voorts
het gevaar dat beleggers hun hui
zen afstoten, voerde Brokx aan.
De staatssecretaris berekende
dat 6 inplaats van 5 procent, circa
15 mij oen gulden extra oplevert,
waarvoor dan leningen voor
honderden extra woningwetwo
ningen kunnen worden ver
strekt. Brokx weigerde aan te
nemen dat een huurverhoging
met vijf procent juist gunstig is
voor de schatkist. De liberaal De
Beer had op een budgettair voor
deeltje gewezen.
Mi.w JH K
t M - J Mji*
BEIROET - Een blik op het landschap in Zuid-Libanon. De voertuigen van de Nederlandse kwartier
makers naderen hun commandopost in Haris,
In Libanon
HARIS (LIBANON) (gpd) - De eer
ste Nederlandse soldaten van het
VN-detachement in Zuidlaren
hebben woensdag definitief hun
intrek genomen in het gebied
rond het Zuidlibanese plaatsje
Haris, waar de commandopost
van het Nederlandse bataljon zal
worden ingericht. Op een bijzon
der strategische heuvel, vanwaar
kilometers ver in alle richtingen
gekeken kan worden, sloegen de
Nederlandse kwartiermakers
hun bivak op.
Vanaf dat moment waren zij niet
meer afhankelijk van de Fransen,
die tot dan wat eten en onderdak
betreft hun gastheer waren ge
weest. Na een eerste appel van de
volledige groep, boven op de top
van de heuvel, gingen de kwar
tiermakers aan de slag met het
voorbereiden van de komst van
de grote hoofdmacht van het ba
taljon, volgende week zater-
Woensdagochtend slingerde zich
een lange kolonne van zo'n veer
tig vrachtwagens jeeps en busjes
over de hobbelige en soms vrij
wel onbegaanbare wegen van
Zuid-Libanon omhoog naar Ha-
ris. De Nederlanders brachten
zelfs een grote oplegger met
daarop een reusachtige bulldozer
mee. Het lossen van de schuiver
(„Wiellaadschop"), die vervol
gens op eigen kracht een met
soms letterlijk meterhoge
rotsblokken bezaaid pad naar de
top van de bivakheuvel moest
afleggen, lokte vele tientallen
dorpsbewoners naar buiten.
Een bulldozer kan in deze omge
ving ontzettend veel werk doen.
Niet alleen om de heuvels voor de
militaire kampementen geschikt
te maken, maar ook om de bewo
ners te helpen bij het ruimen van
puin (op elk heel huis is er een dat
op instorten staat of dat stadium
al is gepasseerd) of het egaliseren
van de wegen. En dat laatste is
geen overbodige luxe, „want
geen weg is zo glad of er zit wel
een gat in".
De Nederlandse soldaten zullen in
de komende dagen op tal van ter
reinen hun licht gaan opsteken
bij de Fransen. Majoor F. Straat
man, plaatsvervangend com
mandant van het 44e pantserin-
fanteriebataljon uit Zuidlaren:
„Er wordt door ons nog geen pa
trouille gelopen. De beveiliging
van het gebied is immers tot 15
AMSTERDAM - Prinses Bea
trix en Prins Claus hebben gis
teren de receptie bijgewoond ter
gelegenheid van het honderd
jarig bestaan van het Amster
damse Burgerziekenhuis. De re
ceptie werd gehouden in het
Koninklijk Instituut voor de
Tropen.
Het Burgerziekenhuis heeft spe
ciale banden met het Koninklijk
Huis. Drie maanden lang, eind
1937 en begin 1938, verbleef de
hele koninklijke familie in het
ziekenhuis, waar Prins Bern-
hard destijds werd verpleegd,
na een auto-ongeluk.
Op de foto het prinselijk paar in
gesprek met geneesheer-direc
teur Dr. D. Spoelstra (m) en
voorzitter van het. bestuur CJ.
Baron Schimmelpennick van
der Oye.
maart een taak voor de Fransen.
Wel is bijvoorbeeld onze officier
operaties nu aan het rondrijden
om de posities van de Fransen te
bekijken. Onze kwartiermakers
zijn ook naar de kwartiermakers
van de Franse compagnieën toe,
om daar hun toekomstige werk
terrein te onderzoeken".
We staan op de flank van de heuvel,
in een stralende zon en een harde,
frisse wind. Het uitzicht is
sprookjesachtig. Om ons heen
overal heuvels, sommige grauw
en hard van de rotsen, anderen
begroeid met sinaasappel- of ba-
nanenstruiken. Een moeilijk ge
bied om te beveiligen. De rotsen,
struiken, maar vooral de smalle,
diepe valleien, vormen natuurlijk
een ideaal terrein voor infiltran
ten.
De Nederlanders zullen niet zonder
meer de manier van optreden van
de Fransen overnemen. „Zij heb
ben hun technieken, wij de on
ze", zegt Straatman. „Een ver
schil is bijvoorbeeld dat wij ge
pantserde pelotons hebben, met
YP-pantserwagens. Die wagens
zullen vooral gebruikt moeten
worden voor de patrouilles langs
de wegen. Voorts zetten wij ze in
bij de controleposten. De Fran
sen zitten daar alleen achter
zandzakken. Wij zetten daar ook
_nog een YP neer".
„Bovendien moeten die YP's (er
zijn er 60) als een soort mobiele
reserve gelden, om snel te kun
nen inzetten als er ergens een
moeilijke situatie dreigt te ont
staan. Dan moet je zorgen dat je
gewoon wat machtsvertoon kunt
brengen. Zo van: kijk, zoveel
hebben we nou en je mag er niet
door. En als je dat toch probeert,
dan gaan we schieten".
Het is in zo'n geval de commandant
van de patrouillegroep die beslist
of er inderdaad geschoten wordt.
„Maar we zullen het natuurlijk
eerst via overreding proberen",
zegt majoor Straatman, terwijl
we inmiddels in het dorp Haris
staan. „Daarna moet je zo'n man
zó bedreigen dat hij toegeeft. En
als ook dat helemaal niet meer
helpt, ja, dan kan echt geweld
nodig zijn. Maar dat betekent nog
niet meteen schieten. En als je
schiet, hoeft dat nog niet direct
gericht schieten te zijn".
De Nederlandse militairen moeten
er, dat blijkt deze dag uit ge
sprekken met de Fransen duide
lijk, rekening mee houden dat de
DEN HAAG (GPD) - De grote
partijen in de Tweede Kamer
vinden dat de regering niet
verweten kan worden dat af
gedankt legermaterieel, be
stemd voor christelijke solda
ten in Libanon, aan boord was
van hetzelfde schip dat het
materieel van het Nederland
se VN-onderdeel naar het
Midden-Oosten vervoer
de.
Bij het ontschepen van voertui
gen voor het Nederlandse
VN-onderdeel in Libanon
kwam de zaak aan het licht.
Het ging om afgedankt Ame
rikaans materieel uit West-
Duitsland voor de christelijke
militia in Zuid-Libanon. De
taak van de VN-troepen in dit
gebied is juist om christelijke
en Palestijnse soldaten uit el
kaar te houden.
Het PSP-kamerlid Van der
Spek heeft de regering giste
ren schriftelijk gevraagd
waarom zij de, volgens hem
illegale, wapenhandel naar
Zuid-Libanon niet voorko
men heeft. Van der Spek
vraagt de regering ook hoe zij
denkt duidelijk te maken dat
het Nederlandse leger haar
vredeshandhavende taak kan
uitvoeren terwijl de regering
zelf wapenleveranties aan een
van de partijen laat plaats
vinden.
De kamerleden Stemerdink
(PvdA) en Ploeg (WD) me
nen dat voor de uitvoer van
het afgeschreven materieel
geen exportvergunning no
dig is. Desondanks willen
beiden van de regering op
heldering over de zaak. Het
kamerlid Frinking (CDA)
meent dat het incident de Ne
derlandse zaak niet bevor
dert, maar de neutraliteit van
het Nederlandse legeronder
deel is volgens hem niet in het
geding.
Ook Van der Spek (PSP) zegt
dat formeel geen exportver
gunning nodig is voor het af
gedankte materieel, maar hij
vindt wel dat de regering ver
antwoordelijk is voor de „veel
te zwakke" controle bij de
uitvoer van dit soort goede-
in het gebied aanwezige ge
vechtsgroepen, Palestijnen én
christen-rechtse milities, vol
gende week rond de macht
sovername zullen proberen hun
posities te verbeteren. Het korte
vacuum dat er dan toch - al is het
alleen maar door de onervaren
heid van de Nederlanders - ont
staat, zal ongetwijfeld benut
worden.
DEN HAAG (GPD) - Minister Gardeniers
van CRM gaat, nadat zij afgelopen zomer
de plannen daartoe reeds kenbaar maak
te, de ledentallen op grond waarvan de
omroeporganisaties respectievelijk de A-,
B- en C-status verkrijgen, sterk optrek
ken. Een A-omroep (is: 400.000 leden)
moet ten minste 500.000 leden hebben,
een B-omroep (is: 250.000) ten minste
325.000 en een C-omroep (is: 100.000) ten
minste 150.000 De getalsdrempel voor
toelating als aspirant-omroep (is: 40.000
leden) wordt verhoogd tot 75.000. De pe
riode voor een aspirant om uit te groeien
tot C-omroeporganisatie, is verkleind van
twee tot één jaar.
Het is nog moeilijk te schatten wanneer deze
wijziging van de Omroepwet, die de be
windsvrouw gisteren bij de Tweede Ka
mer indiende, praktisch gaat werken. Na
de schriftelijke afhandeling zal eerst de
Tweede Kamer en vervolgens de Eerste
Kamer zich over de voorstellen moeten
buigen, waarna de gewijzigde wet in het
staatsblad wordt gepubliceerd. Dan pas is
de nieuwe wet van kracht en dat zal vol
gens een woordvoerder van het ministerie
van CRM zeker niet zijn voor 1 januari
1980.
De minister is overgegaan tot verhoging van
de getalscriteria op grond van de veron
derstelling dat alle omroeporganisaties er
nieuwe leden zullen bij krijgen door de,
eveneens in dit wetsontwerp voorkomen
de, ontkoppeling van lidmaatschap van
een omroepvereniging en het betalen van
luister- en kijkgeld. De zgn. tweede ont
koppeling, waarbij abonnees op een pro
grammablad niet meer automatisch gere
kend worden tot leden van een omroepor
ganisatie, heeft minister Gardeniers al
eerder laten vallen. De eerste ontkoppe
ling betekent dat elke Nederlander vanaf
18 jaar lid van een omroep kan worden.
Met opzet heeft de bewindsvrouw de ge
talscriteria niet achteraf (dus nadat be
kend is welke de effecten zullen zijn van
de eerste ontkoppeling) willen verhogen,
maar met onmiddellijke ingang.
Eveneens met opzet heeft zij oók de getals
drempel voor de A-omroepen verhoogd.
Haar ambtsvoorganger, minister Van
Doorn, was van mening dat de drempel
voor A-omroepen ongemoeid moest wor
den gelaten. Van Doorn, die voorstander
was van de beide ontkoppelingen, ging er
namelijk van uit dat de vermeerdering
van het aantal leden door de afschaffing
van het „huismanskiesrecht" (zoals de
ontkoppeling van lidmaatschap en het
houden van een omroepkaart wel wordt
genoemd) vooral bij de A-omroepen teniet
zou worden gedaan door de ontkoppeling
van lidmaatschap en abonnement op een
programmablad. Onderzoek had volgens
Van Doorn uitgewezen dat zeer veel lezers
van omroepbladen geen overtuigde leden
van de betreffende omroeporganisatie
zijn en dat er zeer velen zouden afvallen
als de tweede ontkoppeling doorgang zou
vinden. Minister Gardeniers echter
meent, nu zij alleen het „huismanskies
recht" wenst af te schaffen, dat nu slechts
met de gevolgen van deze wijziging reke
ning dient te worden gehouden.
