Fascinerende film over Israël
'Holocaust' omringd door hulpverlening
toegelicht
'De plaats van de vreemdeling9
Vragen VVD over NOS-
beleid sluikreclame
WÉ^mgramma
DONDERDAG 1 MAART 1979
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
Kwart van Nederlandse bevolking heeft geruchtmakende tv-serie al gezien
NEDERLAND 1
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Paspoort: informatie voor Turken (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Lucy en Mr. Mooney, tv-serie (NCRV)
19.25 - Minivoetbalshow (NCRV)
20.15 - The streets of San Francisco, politieserie (NCRV)
21.05 - Wereld van het nieuws (NCRV)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag (NOS)
22.10 - Fabeltjeskrant voor de groten (NOS)
22.20 - Beeldspraak (NOS)
23.15 - Journaal (NOS)
NEDERLAND 2
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - De Astronautjes (AVRO)
19.05 - AVRO's Toppop (AVRO)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Superschot met AVRO's Televoetbalkanon (AVRO)
20.40 - De Vader Abraham Show (AVRO)
21.40 - LUlie, tv-serie (AVRO)
22.30 - Televizier Magazine (AVRO)
23.15 - AVRO's Sportpanorama (AVRO)
23.45 - Journaal (NOS)
LAREN (GPD) - Lang niet alle
hulpverlenende organisaties die
de TROS ter zijde staan bij de op
vang na de uitzendingen van de
Amerikaanse serie „Holocaust",
zijn even gelukkig met de beslis
sing van de TROS om deze tv-se
rie over de jodenvervolging tij
dens de Tweede Wereldoorlog uit
te zenden. Dit bleek tijdens een
perspresentatie die in het Singer
Museum in Laren werd georgani
seerd. De instanties die bezwaren
hebben gemaakt tegen het uit
zenden van de serie (onder meer
in verband met de commerciële
aanpak) zullen echter toch hun
medewerking verlenen, aange
zien men primair uitgaat van de
kijkers, die eventueel met vragen
of moeilijkheden komen te zit
ten.
Henk Leliefeld, voormalige secre
taris van het Werk- en Advies
college Materiële Hulpverlening
aan Oorlogsgetroffenen en me
dewerker aan de hulpverlening
bij het uitzenden van Holocaust
meende: „Wij als opvanggroep
hebben gezegd: je kan natuurlijk
aan het besluit van de TROS tor
nen, maar dat hebben we niet ge
daan. We accepteren het feit dat
de serie op het scherm komt en
willen de opvang dan ook zo goed
mogelijk regelen".
Tijdens een discussie gisteren le
ken de meningen over de serie
nogal verdeeld, hoewel iedereen
het erover eens was dat het nuttig
Enkele joodse organisaties protes
teerden, zonder dat zij overigens
de film hadden gezien, omdat
Van den Berg een anti-Israëlfilm
zou hebben gemaakt. Maar daar
is geen sprake van. Hij zet dikke
vraagtekens bij de politiek van
Israël, hij laat een joodse profes
sor aan het woord die in Israël
woont maar een afkeer heeft van
zionisme en Israël als „staat", hij
maakt er geen geheim van dat na
een verblijf van twee dagen in Is
raël de treurigheid toeslaat. Maar
evenmin verzwijgt Van den Berg
dat Israël na de massamoord op 6
miljoen joden door nazi-Duits-
land „moest" ontstaan.
Het is waar dat Van den Berg geen
vriendelijk beeld van het huidige
Israël geeft. Men krijgt voorna
melijk zwaar bewapende militai
ren te zien, die onheil aanrichten
omdat hen - zoals zij zeggen - on
heil wordt aangedaan, militairen
Uitzending
VPRO-tv
op 11 maart
met de vinger aan de trekker van
hun mitrailleur, militairen die
burgers aanhouden, militairen
die bioscoopbezoekers fouille
ren, militairen die na afloop van
hun opleiding een wapen en een
bijbel in hun handen krijgen ge
drukt.
Daarnaast filmde Van den Berg
Palestijnse vluchtelingenkam
pen, de gevolgen van bombar
dementen op dorpen in Zuid-Li-
banon, Israëlische vestigingen in
bezette gebieden, Libanezen die
niet meer terug kunnen naar hun
huizen omdat die er niet meer
zijn.
Deze beelden wisselt hij af met
fragmenten uit het Nederlandse
joodse leven die op sommige
ogenblikken aansluiten op de
Rudolf van den Berg, de maker
van de omstreden film 'De plaats
van de vreemdeling'.
is dat de serie ook in Nederland
wordt vertoond. Ook de heer A. J.
van der Leeuw, van het Rijks In
stituut voor Oorlogsdocumenta
tie was die mening toegedaan.
„Er zijn wel enkele historische
fouten gemaakt, maar dat neemt
niet weg dat Holocaust een gun
stig effect kan hebben". De heer
Van der Leeuw verklaarde zich
het meest gestoord te hebben aan
het feit dat bijna alle gevangenen
in het kamp Auschwitz in de serie
nog de beschikking hebben over
het hoofdhaar en dat geheel in te
genstelling tot de werkelijkheid.
Ook Rafaël Shibolet van het
Joods Historisch Museum plaat
ste enkele historische kantteke
ningen, maar was tevens van me
ning dat de Amerikanen met
Holocaust een (al dan niet aan
vechtbare) manier hebben ge
vonden om een dergelijk gevoe
lige materie enigszins bespreek
baar te maken.
Binnen de verschillende groepen
van hulpverleners is een discus
sie ontstaan over het al dan niet
meewerken aan de begeleiding
van Holocaust. Er zijn zelfs men
sen die op principiële gronden
hebben geweigerd hun mede
werking te verlenen. De TROS
heeft uiteindelijk zelf de verant
woordelijkheid van de organisa
tie van de hulpverlening op zich
genomen. Verschillende hulp
verlenende organisaties, waar
sfeer van strijdvaardigheid in Is
raël: een discussie tussen oudere
en jongere joden tijdens een di
ner, een kerkdienst, een trouw
plechtigheid. Vooral uit de dis
cussie valt af te leiden wat Rudolf
van den Berg met zijn film voor
heeft.
Voor de oudere joodse generatie
zijn er geen twijfels over het jood
zijn, over Israël als „toevlucht
soord", over de joden als volk. De
jongeren denken er geheel an
ders oven joden zijn als alle ande
re mensen op deze wereld, zij
hebben geen specifieke innerlij
ke of uiterlijke kenmerken die
hen zou binden tot één volk, één
„ras", met een eigen taal of va
derland, er zijn er slechts relatief
enkelen, die dezelfde godsdienst
belijden.
Deze jongeren, én Rudolf van den
Berg (30), geloven er niets van dat
Israël anno 1979 nog steeds een
„toevluchtsoord" is. Israël is een
op alles voorbereide militaire
staat, die aanvalt om zich te ver
dedigen, die zionistisch is en
daardoor iedere jood waar ook ter
wereld tot zionist stempelt. Er
gens in de film wordt gezegd dat
er joden zullen bestaan tot de
laatste anti-semiet is uitgestor
ven. Van den Berg is er duidelijk
over dat naar zijn oordeel het an-
ti-semitisme niet zal verdwijnen
zolang er zich in het Midden-Oos
ten een groep joden bevindt die
zich in een verdedigende positie
heeft teruggetrokken.
Voor alle andere joden betekent dit
dat zy zich nimmer als gewoon
vrij mens onder mensen zullen
kunnen ontplooien. In een schrif
telijke toelichting op zijn film laat
hij het de Franse oriëntalist
Maxime Rodinson als volgt zeg
gen: „Israël heeft zichzelf vaak
als vertegenwoordiger van alle
joden opgeworpen. De zionisti
sche beweging is gecreëerd door
een handvol joden en heeft
slechts een minderheid van alle
joden gemobiliseerd. Toch
dwingt datzelfde zionisme alle
joden ertoe, zichzelf in relatie tot
het zionisme te definiëren".
De door Van den Berg aan de orde
gestelde problematiek is in „De
plaats van de vreemdeling" in
onder de Stichting Correlatie en
de Stichting '40-'45, hebben toe
gezegd individuele hulpverle
ners uit eigen organisatie en
daarbuiten ter beschikking te
stellen. In totaal zullen zo'n 60 tot
80 hulpverleners eind april (wan-
telefoonnummer 1 beschikbaar
zijn. Het TROS-bestuur heeft
voor het organiseren van de
hulpverlening enkele tiendui
zenden guldens beschikbaar ge
steld.
Uit een onderzoek is gebleken dat
een kwart van de Nederlandse
bevolking een of meer afleverin
gen van Holocaust op Duitsland-
3 heeft gezien. Daarnaast bleek
rond de 6 procent van de Neder
landers zich te herinneren een of
meer afleveringen te hebben ge
zien in september vorig jaar toen
de serie via de BRT in België
werd uitgezonden.
Naast het uitzenden in Nederland
van de serie op 21, 23, 28, 29 april
en 3 mei zal de TROS ook nog
andere tv-programma's over de
jodenvervolging tijdens de
Tweede Wereldoorlog gaan uit
zenden. Hieronder valt onder
meer de Duitse documentaire
„Entlossung" over de vernieti
ging van de joden tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Vooraf
gaande aan elk deel van de serie
zal door middel van een tv-pro-
gramma aandacht worden be
pakkende, vaak erg onthullende
beelden vastgelegd door één van
de beste (misschien de beste) ca
meramensen, die ons land kent,
Theo van de Sande. Vooral de
scène waarin een Israëlische sol
daat geconfronteerd wordt met
een foto van een uitgemergelde
vrouw in een nazi-kamp, is in
drukwekkend. Op dezelfde wijze
aangrijpend is het beeld van de
biddende Arabier, die ontdekt
dat al zijn bezittingen zijn vernie
tigd.
Van den Bergs film is een tamelijk
radicaal werkstuk geworden,
waarmee een vooral voor de jon
gere joden belangrijk vraagstuk
wordt aangesneden. Hij geeft
geen oplossing aan voor dat
vraagstuk. Essentieel voor de
film is dat een joodse filmer de
moed heeft gehad het probleem
aan te snijden en heeft willen to
nen dat ook joden kritiek op de
staat Israël moeten kunnen uitoe
fenen, simpelweg omdat ook dit
land zijn slechte („de allerslecht
ste heb ik door de deelname van
de ouderen aan de discussie niet
willen laten zien", aldus Van den
Berg) kanten heeft.
steed aan een bepaald facet dat in
die aflevering wordt behandeld.
Ook de TROS-radio zal zich gaan
bezighouden met Holocaust. Na
elke aflevering wordt er via Hil-
versum-1 gedurende twee uur
door een forum vragen beant
woord van kijkers.
Aanstaande vrijdag organiseert de
TROS een informatiedag voor
scholen in het Cultureel Centrum
De Flint in Amersfoort. Aange
zien de belangstelling voor deze
dag uitzonderlijk groot bleek,
wordt een dergelijke informatie
dag ook op 15 maart gehouden.
Vrijdag verwacht de TROS zo'n
1000 leerlingen en leraren.
Geringe kennis
Voor het Joods Historisch Museum
heeft Rafaël Shibolet een beperkt
onderzoek gedaan op twee mid
delbare scholen. Bij de leerlingen
bleek onder meer dat er een ge
ringe kennis bestond over de jo
denvervolging door de geschie
denis heen en over de grondoor
zaak van de jodenvervolging in
Duitsland. Het aantal van
6.000.000 vermoorde joden tij
dens de Tweede Wereldoorlog
bleek bij de deelnemers zeer al
gemeen bekend te zijn. Naarmate
de leerlingen meer afleveringen
van de serie te zien kregen steeg
ook de waardering voor het pro-
dukt. Na het eerste deel waren de
reacties overwegend negatief, na
het laatste deel waren de reacties
vrijwel unaniem positief.
Belangrijk punt uit het onderzoek
was verder dat de meeste deel
nemers direct na de uitzending
uitgebreid over het programma
wilden praten. Bijna iedereen
meldde dat er thuis met de ou
ders over het onderwerp was ge
sproken. Na het zien van de serie
vond vrijwel iedereen, die aan het
onderzoek meedeed, dat oor
logsmisdadigers niet ongestraft
mochten blijven. Dertig vonden
spontaan dat oorlogsmisdadigers
alsnog de doodstraf verdienen.
Shibolet eindigde de resultaten
van zijn onderzoek dan ook met:
„Het emotionele karakter van de
Holocaust-serie lijkt dan ook te
leiden tot een verharding van de
houding ten opzichte van oor
logsmisdadigers en tot een inten
siever meevoelen met de slacht
offers".
De TROS zal in samenwerking met
de afdeling Kijk- en Luisteron
derzoek van de NOS een onder
zoek houden dat antwoord moet
geven op de vraag in hoeverre
Holocaust een bijdrage heeft ge
leverd aan de kennis en de be
trokkenheid bij die mensen die
de Tweede Wereldoorlog niet of
nauwelijks hebben meegemaakt.
Vlak na de uitzendingen en een
half jaar later zal er een onder
zoek worden gedaan.
DUITSE TV
DONDERDAG 1 MAART
DUITSLAND I
WDR: 18.00 Von Affenschande bis
Zapfenstreich, tv-serie. 18.15 Die
unsterblichen Methoden des Franz
J osef Wanninger, tv-serie. 19.15 Akt.
'19.45 Der Mann in der Nachbarzelle,
tv-spel). 20.00 Journ. 20.15 Akt. do
cument. 21.15 Muziekportret. 21.45
Circus. 22.30 Journ. 23.00 Filmre
port 23.45-23.50 Journ.
DUITSLAND II
18.20 Spannagl Sohn, tv-serie.
19.00 Journ. 19.30 Gevar. amu-
sem.progr. 20.30 Satirisch progr.
21.00 Akt. 21.20 Report. 22.05 Der
kleine Godard - an das Kuratorium
junger deutscher Film, tv-film. 23.25
Joum.
DUITSLAND III WDR
18.00 Kleuterprogr. 18.30 TV-cursus
DONDERDAG 1 MAART
HILVERSUM I
18.00 De kerk vandaag. P.P.: Uitz
DS'70. NCRV: 18.30 Nws. 18.41 (S)
De wereld zingt Gods lof. 19.35 (S)
Leger des Heilskwartier. 19.50 Je
kunt het geloven of niet. 20.00 (S)
Draaischijf 21.20 Een, twee, uit de
maat. 21.40 Bij de tijd. 22.00 Rondom
het woord. 22.25 Zojuist verschenen.
22.30 Nws. 22.40 Politiek weekoverz.
22.50 (S) De liederen van Franz
Schubert (40). 23.25 (S) Muziek van
eigen tijd. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
18.00 Nws. 18.11 Radiojournaal.
IKON: 18.30 Kleur AVRO: 19 00
Aspecten. 19.20 (S) In de kaart ge
speeld, klass. verzoeken. (20.00
Nws.) 21.00 Het Amadeus Strijk
kwartet: Klass. muz. NOS. 23.00 (S)
Met het oog op morgen. 23.55-24.00
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vacaturebank. 18.10
(S) Avondspits. TRÖS: 19.02 (S) Pos
ter. 20.02 (S) Ferry Maat's Soul
Show. 22.02 (S) Sesjun. 23.02 (S) LP
top 20. 0.02 (S) De Hugo van Gelde
ren Show met LP-werk. 1.02-7.00 (S)
De Nachtwacht.
VRIJDAG 2 MAART
HILVERSUM I
KRO: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
woord. 7.09 (S) Even na zeven. (7.30
Nws. 7 41 Echo). 8.30 Nws. 8.36 Gym.
voor de huisvrouw. 8.45 (S) Gevar.
progr. (10.30 Nws.). 11.00 (S) Zuid
Nederlandse ontmoetingen. 12.00
(S) Gevar. progr. (12.26 Meded. 12.30
Nws. 12.41 Echo). 14.00 (S) Gevar.
progr. (15.30 Nws.) 16.00 (S) Spreek
uur. 17.00 (S) Beelden uit mijn kin-
deijaren. 17.30 Nws. 17.32 (S) Echo
magazine.
geschiedenis. 19.00 Jeugdmagaz.
19.45 Journal 3. 20.00 Journ. 20.15
Das Testament des Dr. Cordelier (Le
testament du Dr. Cordelier), speel
film. 21.45 Cult, magaz. 22.15 Film-
report. ca. 23.00 Journ.
BELGISCHE TV
DONDERDAG 1 MAART
BELGIË VLAAMS
NET 1
18.00 Kinderfilmserie. 18.05 Jonge-
renprogr. 18.30 De verschoppeling,
Franse tv-serie. 18.55 Standpunten.
19.35 Meded. en Morgen. 19.45
Journ. 20.10 Poppenshow. 20.35 Pa
norama. 21.25 Centennial, tv-serie.
23.00-23.10 Joum.
NET 1
18.00-20.10 Zie NET 1. 20.10 Sport-
tribune. 20.40 Tijl Uilenspiegel, tv-
film. 21.25 Kunstrubr. 21.50-22.40
Film-inf.
HILVERSUM II
NCRV: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgym.
7.20 Te Deum Laudamus. 7.54 Op de
man af. 8.00 Nws. 8.11 Hier en nu.
8.25 Vandaag vrijdag. 9.00 Politiek
en samenleving. NOS: 9.10 Spiegel
van Belgie. 9.35 Waterst. 9.40
Schoolradio. 10.00 De Taaishow.
10.30 NOS-Jazzportret. 11.00 Nws.
11.03 Meer over minder. 12.30
Rechtoprecht. OVERHEIDS
VOORLICHTING: 12.49 Uitz. voor
de landb. NCRV: 13.11 Hier en nu.
NOS: 13.30 Vonken onder de as.
13.45 Onder de groene linde. 14.00
Kijk op de Communistische wereld.
14.45 Kijk op West-Europa. 15.00
Verhaal uit Joegoslavië. 15.30 Zoek
licht op Nederland (16.00 Nws.)
VPRO: 17 00 Welingelichte Kringen.
18.45 Embargo. (17.55 Meded.).
HILVERSUM III
EO: 7.02 (S) Ronduit op drie. 8.02 (S)
EO-Metterdaad-Memo. 8.05 (S) Tijd
sein 9.03 (S) De muzikale fruitmand.
10.03 (S) Te elfder ure. TROS: 11.03
(S) Polderpopparade. 12.03 (S) De
Nederlandstalige top tien en kwis-
wijs. NCRV: 13.30 (S) Peter Blom.
15.03 (S) Elpee pop. VOO: 16.03 (S)
De Nederlandse top 40.
HILVERSUM IV
NOS: 7.00 Nws. 7.02 Vroeg klassiek.
9.00 Nws. 9.02 Muz. uit de Midde
leeuwen en Renaissance. 9.30 Vrij
dagmorgenconcert. VOO: 11.00 (S)
Muziek voor miljoenen. (11.30-12.00
Concertagenda en muz. uit de klass.
top 10. 12.00-12.15 Wie-Wat-Waar?
Kwis). EO: 13.00 (S) Klankspiegel.
Concertgebeuren uit heden en ver
leden. 14.00 Nws. 14.02 (S) Op de
vleugelen van het lied. 14.20 (S) Se-
fer T'Hillim. Psalmen. 14.45 (S)
Woord der waarheid. VPRO:
15.00-17.00 (S) Muziek-op-vier: Ein
stein on the beach.
DEN HAAG (GPD) - Deze week is de omstreden, met CRM-
subsidie tot stand gekomen film „De plaats van de
vreemdeling" van de joodse politicoloog-cineast Rudolf
van den Berg in Den Haag en Amsterdam aan een klein
publiek gepresenteerd. Op 11 maart zendt de VPRO-tele-
visie het 87 minuten durende werkstuk uit. Het is niet
goed verklaarbaar waarom er zoveel verzet tegen is gere-
Een scène uit de film 'De plaats van de vreemdeling'. Vooral deze scène heeft stof doen opwc
dat twee van de'acteurs'later bij de rechtbank van Amsterdam de verwijdering van passages.!
voorkwamen, eisten. De rechtbank wees deze eis af en CRM zag daarom geen grond om de toegezegde subsi
die in te trekken.
ADVERTENTIE
DEN HAAG (GPD) - De WD-fractie in de Tweede Kamer vindt dat de
NOS willekeurig te werk gaat bij het beoordelen of reclame in sportac
commodaties wel of niet onder sluikreclame valt.
In schriftelijke vragen aan de minister van CRM wijzen de WD'ers Keja
en Evenhuis op het besluit van Studio-Sport, op 25 februari jl, om af te
zien van het uitzenden van de halve finales om het wereldkampioen
schap ijsspeedway in Assen omdat zich op de ijsbaan reclameborden
bevonden die zich daar normaliter niet bevinden.
Een dag eerder was via de televisie duidelijk waarneembaar hoe tijdens de
voetbalwedstrijd Italië-Nederland, in Milaan gespeeld, in de Nederland
se taal reclame werd gemaakt voor het produkt van een Nederlandse
bierfabrikant.
Deze gebeurtenissen zijn, volgens deze WD'ers, moeilijk te rijmen met de
uitspraak van minister Gardeniers-Berendsen dat de NOS bij de beoor
deling van reclame in sportaccommodaties niet willekeurig te werk
gaat.
Ze zal nimmer prijken op de hitlijsten, en dus ook nooit in de
gelegenheid worden gesteld te figureren in een van die talloze hit-
lijst-tv-programma's. Blossom Dearie zingt haar Amerikaanse
songs, en 'zet die bij haar eigen maatschappijtje op de plaat. Een
vertakt distributienet kan ze er niet op nahouden, en populariteit
zal daarom ook nooit haar deel worden. "De stem van Blossom
Dearie", het mxLzikale interview dat K. Schippers met zijn idool
had, en dat de NOS vanavond in de rubriek Beeldspraak uitzendt,
is dan ook een special die zonder financiële hulp van een platen
maatschappij geproduceerd is. (Nederland 1. 22.20 uur).
In de televisie-actualiteitenrubriek Televizier Magazine van de
AVRO wordt vanavond aandacht besteed aan het gebrek aan prak
tiserende huisartsen in ons land. Daarnaast blijkt er een overschot
te zijn aan pas afgestudeerde medici, die om allerlei redenen geen
praktijk kunnen beginnen.
De AVRO heeft voorts een bijdrage over de groeiende invloed van de
Islam in de landen van het Midden-Oosten en een reportage over
schoolmeubelendie tal van klachten zouden veroorzaken. In een
school in Delft wordt thans geëxperimenteerd met nieuw ontworpen
meubelen. (Nederland 2. 22.30 uur).
De NCRV-televisie zendt vanavond de vierde aflevering uit van
"De wereld van het nieuws" In deze aflevering krijgen de uitgevers
van de "roddelbladen" de gelegenheid om de kijkers uit te leggen
waarom zij zo'n blad uitgeven. Ook gaat men in deze uitzending in
op de vraag hoe men zich kan wapenen tegen ongewenste publica
ties en welke juridische mogelijkheden er zijn om publicaties over
het privéleven van bekende personen tegen te gaan. (Nederland 1,
21.05 uur).
