Wetenschappers op congres Moon
TENTOONSTELLING OVER ELEKTRICITEIT
Asiel krijgt f 12.000 na rommelmarkt
„Het wordt pas interessant als
het Katwijkse archief klaar
VRIJDAG 23 FEBRUARI 1979
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
Elke dinsdag en woens
dag zijn twee Amster
damse studenten in de
kelder van het Katwijk-
se gemeentehuis vol y-
ver bezig het gemeen
tearchief op orde te
stellen.
Het zijn Albert Meyer en L. Ho-
vy. Beiden studeren aan de
Universiteit van Amsterdam
archiefwetenschappen. Ze
volgen onder meer colleges
van de Voorschotense prof.
J.L. van der Gouw. Deze be
geleidt hen tevens bij hun
stage in Katwijk.
Van der Gouw draagt de ver
antwoording van de sanering
van het Katwijkse archief. Hij
heeft er dan ook de nodige
weet van, want als voormalige
inspecteur van de archieven
in Zuid-Holland heeft hij in
de loop der jaren verschillen
de archieven geïnventari
seerd. Ruim anderhalf jaar
geleden legde hij de laatste
hand aan de sanering van het
Wassenaarse archief en nu is
Katwijk dus aan de beurt.
Hele klus
Het is volgens Albert Meyer een
hele klus. "Het Katwijk van
nu bestond vroeger uit twee
dorpen. Er waren dus twee
archieven. Het feit dat de
Katwijkers in de oorlog geë
vacueerd zijn geweest, maakt
het er ook niet makkelijker
op. Stukken werden van het
ene raadhuis naar het andere
gesleept. Er zijn zelfs stukken
gevonden in hotel "De Ros
kam". Ja, want daar werden
heel vroeger de gemeente
raadsvergaderingen gehou
den en de stukken bleven
daar achter."
Hovy zegt dat de oudste stuk
ken in Katwijk, in vergelij
king met andere archieven
niet opzienbarend zijn. "Het
Katwijkse archief begint pas
rond 1700. Dat betekent een
Prof. van der Gouw
op orde brengen Katwijks
archief is hels karwei
hoeveelheid stukken die,
wanneer je ze achter elkaar
legt, 400 meter lang zijn".
Meyer valt hem bij: "Die stuk
ken lezen wij nu oppervlak
kig door, maken er een uit
treksel van en zo ontstaat
stukje bij beetje een catalo
gus. Daarvoor zijn wij twee
dagen per week bij de ge
meente Katwijk in dienst".
Hels karwei
Van der Gouw haakt in: "Het is
een hels karwei al die papie
ren te ordenen. De grote vraag
is steeds: Waar moet ik wat
zoeken? En dat houdt in dat
je, éér je een bepaald stuk ge
vonden hebt, je soms een paar
uur zoet bent. Maar het feit
dat het Katwijkse archief zo
interessant is, maakt een
hoop goed.
Inderdaad, vroeger bestond de
ene helft Katwijkers uit vis
sers en de andere helft uit
tuinders. Het is dan ook ver
rekt aardig te weten hoeveel
die vissers vroeger verdien
den, hoe vaak hun kinderen
naar school gingen, hoe de
vissers gehuisvest waren en
hoelang zo'n schuit gemid
deld onderweg was.
Dat blijkt onder meer uit de
monsterrollen (soort gasten
boek) die in bijna elke kust-
plaats verloren zijn gegaan,
maar die toevallig in Katwijk
bewaard zijn gebleven.
Toegankelijk
Meyer"Wat wij in wezen hier in
Katwijk al anderhalf jaar
doen is de kennis van zaken
van de afgelopen 200 jaar toe
gankelijk te maken voor ie
dereen. Het schrijven van een
geschiedenisboek over Kat
wijk kan een volgende etappe
zijn. Wij doen eigenlijk het
voorafgaande werk voor his
torici. Mensen die over het
vroegere Katwijk schrijven,
zoals Van Brakel van het ge
nootschap Oud-Katwijk,
stappen hier dan ook regel
matig binnen. We hopen het
Katwijkse archief tegen het
einde van dit jaar op orde te
hebben gesteld".
Van der Gouw zegt dat het de
laatste jaren duidelijk de goe
de kant is opgegaan met het
archiefwezen in ons land.
"Volgens de wet mag een ar
chief nu niet meer op een vlie
ring staan. Hier in Katwijk
heeft het een ideale ruimte
gekregen. We hebben hier een
uitstekend luchtverversings
systeem en bovendien heb
ben we zoveel ruimte dat we
de eerste 75 jaar wel vooruit
kunnen. Hier kan het uitste
kend voor de nazaten be
waard worden."
Adriaan Pars
Meyer zegt het inventariseren
interessant werk te vinden.
"Het is niet stomweg alles in
de rekken zetten. Wil je de
oude stukken begrijpen, dan
moet je weten hoe de wetten
en dergelijke in die tijd wa
ren. Je kunt dan ook een
beetje nagaan of het allemaal
wel betrouwbaar is.
Wij hebben bijvoorbeeld hele
oude boeken over Katwijk
van een zekere ds. Adriaan
Pars aangetroffen. Maar wat
daarin voor een nonsens
staat, is niet te geloven. Het is
allemaal volledig uit de duim
gezogen. Met dergelijke
sprookjes kom je geen stap
verder". Van der Gouw. "Dat
is strozakken vullen!"
Oude stukken
De Voorschotenaar zegt een
vermoeden te hebben dat par
ticulieren best eens oude
stukken van Katwijk, die in
feite in het gemeentelijk ar
chief thuishoren, in de één of
andere oude kast kunnen
hebben liggen.
"Het zou fijn zijn als men die
papieren hier wil brengen,
zodat het voor altijd bewaard
kan worden. Ja. het wordt pas
interessant als de zaak hier
klaar is. Dan is hier een geor
dend archief en kan iedereen
hetgeen hij over het oude
Katwijk wil weten, hier vin
den. Voorzover het aanwezig
is, wel te verstaan."
"compleet gekkenhuis". Dierenasiel de Postbrug i
Zat het dierenasiel 'Postbrug'
aan de t Haarlemmertrek-
vaart in Oegstgeest vorige
week nog flink in de penarie,
dankzij de woensdag en giste
ren gehouden bazaar ten bate
van een algehele opknapbeurt
voor het asiel zijn ze er nu na
genoeg uit.
Ruim 12.000 gulden bracht de
ze, in het Oegstgeester ge
meentecentrum gehouden,
rommelmarkt in het laatje.
Daarmee kunnen de mensen
van het asiel een flink eind
uit de voeten.
Wat was er aan de hand? Na een
grondige inspectie kwam de
dierenbescherming tot de
conclusie dat acht buiten-
hokken, vol kieren en gaten,
niet meer aan de eisen volde
den om er honden in te hou
den. Geld om ze te vervangen
was er niet en daarom besloot
de Oegstgeestse mevrouw
Van het Reve een rommel
markt op touw te zetten. Win
keliers en particulieren gaven
met gulle hand en ziedaar het
resultaat.
Vandaag of morgen nemen eni
ge vrijwilligers hamer en
verfkwast ter hand om het
ietwat armetierige dieren
verblijf in een nieuw jasje te
steken. De hokken worden
vernieuwd, het aanrecht ge
repareerd, het terreintje geë
galiseerd en met tegels be
legd.
Een tevreden mevrouw Van het
Reve: „Fantastisch. We heb
ben voortdurend aanloop ge
had. Nadat wethouder Tom
de rommelmarkt woensdag
middag had geopend, was het
hier een compleet gekken
huis. De verkoop van erwten
soep en niet te vergeten het
rad van avontuur hebben ook,
een flinke duit in het zakje
gedaan. Ja hoor, wij zijn
voorlopig uit de brand".
Carna„val" uit de lucht...
Enige tientallen leden van de Texelse parachutistenvereniging
zullen morgenmiddag kwart voor één op de Brink in Noordwij-
kerhout landen. Met deze demonstratie zal meteen het carnavals
feest beginnen.
Aansluitend zal een optocht worden gehouden en om twee uur zal
burgemeester Bosma de dorpssleutel aan prins August overhan
digen.
UTRECHT (GPD) - Een
tiental Nederlandse we
tenschappers, meest
hoogleraren, is sinds 1973*
ingegaan op uitnodigin
gen om deel te nemen aan
buitenlandse congressen
die georganiseerd blijken
te worden door de omstre
den sekte van Sun Myung
Moon.
Deze sekte opereert in ons land on
der de naam Verenigingskerk,
vroeger Unified Family, en heeft
in Bergen (NH) een kloosterach
tige gemeenschap opgericht in
Huize Glory, het voormalige Bio-
vakantieoord.
Aan het congres van december in
Boston (VS) namen bijvoorbeeld
drie Utrechtse wetenschappers
deel, namelijk de hoogleraar so
ciologie J. S. van Hessen, de
hoogleraar parapsychologie H.
van Praag, en de lector in de islam
en de fenomenologie J. M. J.
Waardenburg.
De wetenschappen^jn in de mees
te gevallen verzeiWgeraakt op de
congressen zonder dat ze van te
voren wisten dat het een door de
Moon-organisatie(s) betaalde ac
tiviteit betrof. Veelal werd hen dit
pas op het laatste moment duide-
Verwarring
De (hoog)geleerde gasten, uit de
hele wereld, worden voor de
jaarlijkse congressen namelijk
uitgenodigd door personen die
zich uitgeven als vertegenwoor
digers van de International Cul
tural Foundation (ICF) en-of de
International Conference on the
Unity of Sciences (ICUS, staat
Omstreden sekte probeert prestige te versterken
voor Internationale conferentie
voor de Eenheid der Weten
schappen). De officiële bedoeling
van de congressen is, door con
tact van wetenschappers de drei
gende verwarring en het voort
schrijdende uit elkaar groeien
van de wetenschappen te bestrij
den, zo heet het.
Eenmaal ter plekke aangekomen,
worden de meeste gasten verrast
door het feit, dat de organisatie en
de verzorging in handen zijn van
de „Moonies", zoals de leden van
de sekte worden genoemd, en dat
Moon in hoogst eigen persoon de
conferentie opent en sluit. Hij
staat trouwens op briefpapier van
de ICUS ook vermeld als „Foun
der" (oprichter), maar meestal
wordt briefpapier met deze ver
melding pas gebruikt als de gas
ten hun komst al hebben toege
zegd. Velen blijken daar trou
wens ook dan nog overheen te le-
Prof. Van Hessen wist dat wel, om
dat hij eerder vorig jaar al (samen
met o.a. twee hoge CRM-ambte-
naren) een conferentie over
jeugdwerkloosheid in Londen
bezocht, die ter plekke ook een
Moon-aangelegenheid bleek te
zijn. Daar werd hij meteen uitge
nodigd voor Boston
Van Hessen, Van Praag en Waar
denburg waren benaderd door
ene Hendrik Dijk namens de In
ternational Cultural Foundation.
Deze Dijk is het hoofd van de
Verenigingskerk in Bergen.
De staf in Bergen heeft zich onder
meer tot taak gesteld in ons land
wetenschappers en hun studen
ten te benaderen om sympathie
en leden te werven voor de bewe
ging. Uit documentatie blijkt, dat
het einddoel is dat Moon geeste
lijk en uiteindelijk politiek we
reldleider wordt, en dat de leden
de leider trouw tot in de dood
Prestige
Het uitnodigen van wetenschap
pers moet leiden tot versterking
van het prestige van de bewe
ging. Studenten die benaderd
worden, hoeven zich niet onmid
dellijk in Bergen in te kwartieren,
maar worden binnengehaald bij
andere mantelorganisaties; de
Collegiate Association for the
Research of Principle (CARP,
staat voor Genootschap voor het
Zoeken naar Beginselen) of het
Centrum voor Geestelijk Ónder
wijs.
Vrijwel alle Nederlandse weten
schappers die tot nog toe de
ICUS-conferenties bezochten,
zijn niet van plan dat een tweede
keer te doen omdat de opzet hen
niet zo aanstaat. De argumenten
daarvoor zijn verschillend; de
een vindt het wetenschappelijk
niveau onvoldoende, de ander
vindt het maar een griezelige be
weging waar hij zich niet voor wil
laten gebruiken. Toch gaat de
werving door de Moonies ge
woon door, maar die richt zich
telkens op andere prominen
ten.
Voor menige wetenschapper is
vaak doorslaggevend, dat de uit
nodiger namen kan noemen van
bekende persoonlijkheden die
hem aanbevolen zouden hebben,
en de vergoeding van alle onkos
ten, desgewenst ook voor de
echtgeno(o)t(e). Vandaar dat over
dergelijke uitnodigingen ook niet
pleegt te worden beraadslaagd
binnen de universiteiten.
De kosten van de conferenties be
lopen naar schatting meer dan
een miljoen dollar - wel begrijpe
lijk met 400 deelnemers. De
Moon-organisatie kan dat betalen
dank zij de inspanningen van de
duizenden Moonies tegen ver
goeding van slechts kost en in
woning en dank zij de vele
bloeiende bedrijven van de sek
te.
Van Hessen en Waardenburg, die in
december de conferentie in Bos
ton bezochten, hebben er duide
lijk gemengde gevoelens over. Zij
zijn van plan zich nu beter over de
Moonsekte te oriënteren als ver
schijnsel, maar erkennen het risi
co dat wetenschappers met het
deelnemen aan de ICUS-confe-
rentie steun geven aan een bewe
ging die niet goed staat aange
schreven,
Van Hessen echter weet niet zo heel
zeker dat die slechte naam nu wel
helemaal terecht is. Wetenschap
pers moeten, naar zijn mening, in
zo'n geval niet te gauw „nee" zeg
gen als ze ergens hun licht kun
nen opsteken.
Waardenburg ziet heel duidelijk
dat er minstens sprake is van
dubbelzinnigheid. „Moon en de
wetenschappers exploiteren el
kaar. Moon houdt die ICUS-con-
ferenties natuurlijk ter meerdere
eer en glorie van zichzelf, en de
wetenschappers redeneren van:
ach, die Moon is gek, maar zolang
hij zich nergens mee bemoeit en
alles betaalt, gaan wij onze
gang."
Volgens Van Hessen bestaat er ook
binnen het presidium van de
ICUS, waar tal van vooraan
staande Amerikaanse geleerden
in zitten, ongenoegen over Moons
bemoeienis met de ICUS. De ge
leerden zouden zelf de conferen
ties hebben opgezet, maar Moons
sponsoring heeft zijn invloed te
groot gemaakt.
De conferentie in Boston werd ge
houden, juist toen uit Guyana het
onthutsende nieuws kwam over
de massale zelfmoord van de le
den van de Jim Jones-sekte. Die
ramp gebeurde nadat de Ameri
kaanse senator Ryan daar op in
spectie kwam. Ook hij werd ver
moord. Die gebeurtenissen
maakten de deelnemers in Bos
ton extra waakzaam, en de sfeer
van de conferentie werd er niet
bepaald door verhoogd. Maar de
Moonies verklaarden keer op
keer, dat in hun beweging zoiets
zeker niet zou gebeuren. Hetgeen
achteraf Van Hessen doet zeg
gen: „Tja, qui s'excuse, s'accuse".
(Wie zich verontschuldigt, be
schuldigt zich).
Slavernij
Als uitvloeisel van de enorme pa
niek rond de sekten in de VS
hield senator Dole een hoorzit
ting over het sekte-wezen. Was
hington was het toneel van wilde
betogingen van voor- en tegen
standers. Dq Moonies vooral wa
ren actief en eisten vrijheid van
godsdienst op.
De tegenstanders voerden echter
aan, dat deze vrijheid voor de sek
ten leidt tot „slavernij", tot „on
derdrukking van de geest" en tot
„voorschriften voor geweld en
dood".
Ook in West-Europa, met name in
West-Duitsland, komt een bewe
ging op gang tegen sekten, vooral
omdat die erin slagen jonge men
sen zo in te kapselen dat ze van
hun vroegere omgeving niets
meer willen weten. In navolging
van de VS worden in Engeland en
de Bondsrepubliek „depro
grammeringen" uitgewerkt, dat
wil zeggen aflcickbehandelingen
om ex-leden te bevrijden van de
Inlichtingendienst
Van Hessen en Waardenburg bea
men dan ook dat onderzocht
moet worden wat de ware aard is
van sekten zoals die van Moon: de
opmerkelijke mengvorm van re
ligie, wetenschap, politiek en bu
siness maakt allerlei misbruiken
mogelijk.
Interessant is wat dat betreft de nog
korte geschiedenis van Moons
sekte. Deze is niet door hemzelf,
maar door de Zuidkoreaan Yong
Pil Kim opgericht in de jaren
1961-1963. Kim was toentertijd
directeur van de Zuidkoreaanse
inlichtingendienst. De Unifica
tion Church was mede bedoeld
als politiek wapen in de strijd te
gen het communisme, volgens
zijn eigen verklaringen.
Kim, die later vooraanstaande poli
tieke functies in z'jn land be
kleedde, viel daarop in ongenade
bij hqt regime, maar is eind vorig
jaar weer herkozen in het parle
ment. Hy is nog steeds een be
langrijk man in de beweging, en
bezocht in 1974 en 1977 het cen
trum in Bergen.
Moon is pas veel later in de bewe
ging naar voren geschoven, meer
in het bijzonder om de VS te
„veroveren". Dat gebeurde vol
gens de beweging in 1973, toen
o.m. de huidige president Carter
Moon met pracht en praal ont
ving in Alabama, de hoofdstad
van de staat Georgia waar hij toen
gouverneur was.
De Moonies plegen bij dat soort
feestelijkheden een van hun po
pulairste propanganda-middelen
in de strijd te werpen: het beken
de koor The Little Angels of Ko-
DELFT (GPD) - „Ga op de nylon mat
staan en wrijf met uw schoenzolen over
het oppervlak. Raak nu de elektro-
scoop aan, die zich aan de linkerkant
van de tafel bevindt". Wat er dan ge
beurt kan men tot 29 april zien in het
Technisch Tentoonstellingscentrum
van de Technische Hogeschool in
Delft Er is daar weer een van de educa
tieve reizende tentoonstellingen van
het beroemde Science Museum uit
Londen te zien.
De tentoonstelling handelt over elektri
sche ladingen, omzetting van chemi
sche in elektrische stromen, gelijk
stroom- en wisselstroomgeneratoren,
transformatoren, thermische centrales
en waterkrachtcentrales, en piezo-,
thermo- en foto-elektriciteit. Voor een
leek een hoop moeilijke woorden en
begrippen, maar de objecten op de
stands bestaan voor een groot deel uit
werkende modellen en experimentele
opstellingen, die door de bezoekers
zelf kunnen worden bediend.
De tentoonstelling omvat meer dan der
tig eenvoudige leerzame werkende
modellen, waaronder enkele onge
bruikelijke, zoals de waterdruppelge-
lijkrichter van Keivin voor het opwek
ken van hoge spanningen, een appa
raat dat in de leerboeken wordt be
schreven, maar dat men zqldeh in wer
king kan zien.
Er zijn hoogspanningsmachines te zien,
die vonken produceren, maar ook een
voudige doch opmerkelijke demon
straties, zoals de elektromotor, die
wordt aangedreven door elektrische
energie afkomstig van een in een ci
troen gestoken mes en vork.
De klassieke inductieproeven van Fara
day kunnen door de bezoekers zelf
worden uitgevoerd. Het tijdperk van
de elektriciteit begon met de ontdek
king van inductiestromen door Mi
chael Faraday in 1831. Chemische bat
terijen waren toen al bekend, maar de
ze gebruikten veel chemicaliën en pro
duceerden weinig elektriciteit. Fara
day ontdekte dat, als men mechani
sche energie gebruikte om een mag
neet in een draaispoel te bewegen, er
een elektrische stroom werd geprodu
ceerd. Dit schiep de mogelijkheid om
overvloedige en onafgebroken hoe
veelheden elektriciteit te produceren,
zonder dat er chemicaliën werden ge
bruikt.
Het lijkt moeilijk
Op de tentoonstelling worden ook ou
derwetse Geisslergasontladingsbuizen
en moderne voorbeelden van elektro-
luminescentie getoond. Het klinkt al
lemaal wat moeilijk voor de leek, maar
een toeschouwer zei dat de tentoon
stelling voor hem een kans was om alle
kennis uit de boeken nu eens in wer
kelijkheid te zien. Ook hem liet het
-• aanschouwelijk onderwijs een nieuwe
wereld opengaan.
Zo kon hij gelijkstroom-, wisselstroom
generatoren en transformatoren in be
drijf zetten en zien hoe ze werken. Hij
zette een stofzuiger aan die een model
van een stroomturbinegenerator in
werking zette. Volgens de suppoost
een vaak gebruikt model, want „ik heb
het kreng al vaak uit elkaar moeten
halen". Als het model werkt moet het
een elektrische centrale voorstellen.
Verder zijn er een werkend model voor
demonstratie van opslag van elektri
sche energie in de vorm van potentiële
energie van water in een hoog gelegen
bekken; en een schaalmodel van het
Peltonwiel. Het Peltonwiel is een van
de alternatieven als de fossiele brand
stof op is. De energie van snel stro
mend water kan gemakkelijk worden
gebruikt voor het doen draaien van een
rad of turbine, die een generator aan
drijft. Om nu de energie van het water
op de turbine over te dragen wordt de
snelheid van de turbine vergroot ten
koste van de snelheid van het water.
Als de watersnelheid tot nul wordt ge
reduceerd, zal alle energie van het wa
ter gebruikt zijn voor het laten draaien
van de turbine. Het Peltonwiel is zoda-
g ontworpen dat dit kan worden be-
:ikt.
Het leuke van de tentoonstelling is ook
dat jong en oud bijna overal met zijn
vingers mag aanzitten. Zo kan men een
lamp laten branden door in een kristal
te knijpen; elektriciteit opwekken uit
de warmte van de hand; en kan men
het aantal pk's meten dat zelf wordt
opgebracht. Ook kunnen proeven
worden gedaan die niet alleen opvoed
kundige waarde hebben, maar die te
vens vermakelijk zijn. Volgens de or
ganisatoren kost het doen en begrijpen
van alle proeven ongeveer èèn uurr
De reizende tentoonstelling is een heel
klein stukje van het Science Museum
in South Kensington in Londen, daar-
orti kan men in de tevens opgestelde
kleine fototentoonstelling „Topstuk
ken" van het Science Museum een in
druk krijgen van wat dit museum te
bieden heeft.
Aardoliè
Tot april is er in het Technisch Tentoon
stellingscentrum tevens een educatie
ve reizende tentoonstelling te zien van
het Geologisch-Paleontologisch Insti-
tuut van de universiteit van Kiel over
aardolie, een van de belangrijkste he
dendaagse grondstoffen.
Deze tentoonstelling laat zien hoe aardo
lie is ontstaan, hoe het gevonden en
gewonnen wordt en welke produkten
ervan worden gemaakt. Ze geeft daar
mee informatie over de belangrijkste
energiedrager van deze eeuw. Met
aardolieprodukteri worden onze auto's
aangedreven en onze woningen ver
warmd; ze worden tot kunststoffen,
kleurstoffen en lakken verwerkt, en
zijn de basis voor farmaceutische pro
dukten, was- en reinigingsmiddelen en
nog vele andere eindprodukten.
De tentoonstelling bevat enkele panelen
met afbeeldingen in reliëf en met geo
logische profielen. Er is tevens een
werkend model van een seismische
meting en van het aandrijfmechanisme
- de zogenaamde .jaknikker" - van een
diepliggende pomp. Verder staat er
een Gulliver opklapbare boortoren op
schaal 1:50, en het bijna drie meter ho
ge natuurgetrouwe model van een
vakwerk-boortoren op schaal 1:25,
waarmee het boorproces kan worden
gedemonstreerd.
Originele apparatuur voor het zoeken
naar en winnen van aardolie (rolbei-
tels, kroonboren, kernboren, een pomp
voor het omhoog voeren van olie,
stukken stang en buis), verder boor-
kernen, reservoirgesteenten, monsters
ruwe olie uit vele landen en ten slotte
tussen- en eindprodukten van raffina
derijen en de petrochemische indus
trie completeren de tentoonstelling.
De toegang tot de twee tentoonstellin
gen is gratis. Behalve op zon- en feest
dagen is de tentoonstelling dagelijks
van tien tot vijf uur geopend.
