Verrekt interessante heesten
DE BARRE WINTER VAN 1929
Kf
B
LEIDENAAR HEEFT HUIS VOL SLANGEN:
Engelse bloemen op Hollandse grond
PAGINA 4
VARIA
WOENSDAG 21 FEBRUARI 197
Of de winter nooit meer ophoudt. Dat zeggen we deze maand geregeld:
sneeuw en ijs houden dit land al sinds oudjaar in hun greep. Dat is ons
sinds 1963 niet meer overkomen. En ook in vroeger jaren kwam het
maar zelden voor.
De kroon spant in dit opzicht wel de winter van 1845. Toen stond er in
Rotterdam een stalletje op het ijs waar je mooi beschilderde paaseieren
kon kopenOp 22 maart van dat vreselijke jaar begon het licht te
dooien, op 27 maart was het ijs nóg dik genoeg om er met arresleden
overheen te rijden.
Er zijn heel wat anekdotes in omloop over de verschrikkingen die winters
uit vroeger tijden veroorzaakten. In 1609 braken de mensen in Zeeland
hun eigen zolders af om het hout in de kachel op te stoken. Een eeuw
later, in 1709, moet het zo afgrijselijk hard gevroren hebben, dat de
vogels van de kou hun vleugels niet meer konden bewegen en als ijs
klompen uit de lucht kwamen vallen.
Soms ook was de kou een belangrijke factor in de oorlogvoering. In 1674
bijvoorbeeld, toen 600 in Oude water gelegerde Hollandse soldaten op de
schaats een verrassingsaanval uitvoerden op Franse troepen, die de
streek toen onveilig maakten. Ze doodden er 45, maakten er 40 krijgsge
vangen en ontnamen hun alle spullen, die ze bij elkaar geplunderd
hadden. Pech had daarbij een barbier uit het Hollandse leger, die in
Franse handen viel: hij werd naakt uitgekleed en levend in een wak
geduwd waar hij niet meer uitgekomen is.
In onze eeuw is de winter van 1929 de meest barre geweest. Het heeft toen
twee maanden bijna onafgebroken gevroren en er speelden zich allerlei
ongelofelijke tonelen af. Trouwens, die winter gebeurde er van alles in
Nederland. De hevige brand in Leiden bijvoorbeeld, die het schitteren
de stadhuis in as legde. En de viervoudige moord in Grootegast, waar
ene Yje Wijkstra vier politiemannen doodschoot en de keel afsneed. En
ten slotte een hevige griepepidemie, met Arnhem als centrum, die tien
tallen mensenlevens eiste.
Maar het meest gepraat werd er toen, precies een halve eeuw geleden,
toch wel over de winter. Net als nu. Onze verslaggever Ad van Liempt
bladerde in de krant van die maanden en tekende onderstaand portret
van de winter van 1929.
e werden massale schaatstochten gehoudenin die gedenkwaardige winter van 1929. Ook voor
>as de (ijs)baan van Monnikendam naar Marken een geliefde rit
UTRECHT - Het begon in 1929
op 3 januari licht te vriezen. Op 8
januari stond in de krant: „Men
meldt ons uit Lemmer dat er
druk schaatsen wordt gereden
op slooten en plassen, maar het
ijs is niet betrouwbaar".
De volgende dag stond de eerste melding
van een doodgevroren meneer in de
krant. In Venlo was het gebeurd, en het
betrof „een zwerverstype". En meteen
kwamen de berichten over door het ijs
gezakte schaatsers. Gemiddeld bevat el
ke krant wel een stuk of vier, vijf van dat
soort overlijdensgevallen: die dag twee
uit Lutjebroek, één uit Zuid-Scharwou-
de en één uit Nijmegen.
In Rijswijk zakte, op 13 januari, een
draaiorgel door het ijs, dat er door een
optimist op gesleept was. Er kwam een
kraanwagen aan te pas om het deerlijk
beschadigde orgel op de kant te trek
ken.
Het bleef een week of twee kwakkelen.
Net als dit jaar veel ijzel. De krant heeft
een foto (kwam niet vaak voor in die tijd)
van een tramconducteur in Amsterdam,
die op de schaats naar zijn werk gekomen
was: hebben we zoiets dit jaar ook niet
gehad? Wat we dit jaar nog missen is een
noodlanding van een vliegtuig op het ijs.
In 1929, op 25 januari, gebeurde dat in
Schagen. Het ijs kraakte vervaarlijk,
maar het hield de kist.
Begin februari werd de vorst weer se
rieus. De schipbrug tussen Vianen en
Vreeswijk werd in allerijl weggehaald,
omdat het ijs opdrong. De Nederlandse
schaatskampioenschappen konden
worden gehouden. De eerste plaats was
voor Van der Scheer, voor schaatsfana
ten nog wel een bekende naam. Als
tweede eindigde iemand met een - nu -
nóg bekendere naam in schaatsland:
Heiden.
Onze Waddeneilanden raakten door de
vorst in een isolement Terschelling en
Schiermonnikoog waren het eerst onbe
reikbaar. De ene veerdienst na de andere
moest worden gestaakt.
Alphen aan de Rijn ontstond een op
stootje, toen er een ijsbreker recht op de
plaatselijke ijsbaan afkwam. Het publiek
„nam een dreigende houding aan" en de
bemanning van het schip moest, volgens
de Alphense correspondent, een veilig
heenkomen zoeken.
De kou werd met de dag heviger. Strenge
vorst, stormachtige noordenwind. Dr.
Heijermans van de GGD in Rotterdam
gaf de lezers dit advies: „Kleedt u goed en
eet flink, maar ik weet dat velen daartoe
helaas niet altijd in staat zijn".
Op de ijsbanen werden zogenaamde
spekrijderijen gehouden: door armoe
geïnspireerde jongens schaatsten om
het hardst, want op de winnaar lagen
een paar ons spek of een paar pond
brood te wachten. De ziekenhuizen in de
grote steden kregen de eerste door de
kou bevangen wandelaars binnen.
Op de dag dat de eerste vrachtauto over
de IJssel in Deventer reed en het stad
huis van Leiden door brand werd ver
woest, startten in Leeuwarden driehon
derd dapperen voor de Elfstedentocht.
Het vroor overdag een graad of twaalf. De
hevige kou fungeerde in de tocht als
scherprechter. Op de Dokkumer Ee bij
voorbeeld was het ijs zo hard als staal. De
beide koplopers, technisch begaafde
schaatsers als Pronk en Jongert, gleden
voortdurend weg. Zij moesten stoppen
om hun schaatsen te slijpen. Een zeer
tijdrovend karwei.
Dan had Kas Leemburg, een stoere kerel
uit Leeuwarden, het beter bekeken: hij
had extra scherpe reserveschaatsen bij
zich, die hij precies op tijd aan deed. Zijn
achterstand van twintig minuten zette hij
in korte tijd om in een voorsprong van
veertien minuten. Pronk en Jongert
hadden hem niet eens zien passeren. Een
heldhaftige eindsprint van Jongert
(Pronk was inmiddels door de kou be
vangen en uitgevallen) bracht hem nog
op drie minuten van winnaar Leemburg.
Hij was op het eind nog twee keer ver
keerd gereden ook.
In Amsterdam brak een staking uit onder
de diamantslijpers, omdat de verwar
ming was uitgevallen. De Christelijke
Ambtenarenbond eiste dat de gemeen
ten voor hun buitendienstpersoneel
warme hoofd- en handenbedekking ter
beschikking zouden stellen, alsmede
warme dranken.
Een nieuwe rel rond een ijsbreker deed
zich voor in De Zijpe. Schipper Kees van
Schoorl wilde daar het ijs van de Groote
Sloot komen breken. Hij stuitte op ge
wapend verzet van de burgers, die daar
juist zo heerlijk schaatsten. Omdat de
wet in dat soort gevallen niet voorziet
koos de politie de zijde van de schipper.
Er ontstond een kloppartij, waarbij de
politie van de blanke sabel gebruik
maakte. De afloop was typisch Hollands:
de ijsclub bood de schipper een bedrag
dat deze voldoende vond om rechtsom
keert te maken.
Uit de sportberichten van 15 februari nog
deze melding: in Noordbroek zijn de
hardrijderijen voor veteranen gewonnen
door de heer G. Streupel. De leeftijd van
de winnaar is 82 jaar.
In dezelfde krant, onder de kop „Droe
vig" een bericht dat rechtstreeks mis
schien weinig met de kou te maken heeft
een driejarig kind is in de keuken van het
ouderlijk huis in een ketel kokende soep
gevallen en aan de brandwonden later
overleden.
De gemeente Delft besluit de armenuit-
kering met 20 procent te verhogen, Gro
ningen geeft de behoeftigen een eenma
lige extra uitkering van vier, vijf of zes
gulden, afhankelijk van de gezinsgroot
te. Ook Culemborg bedenkt z'n armen,
welk bericht een ingezonden brief ople
vert van iemand die het gemeentebe
stuur van dit stadje ten voorbeeld stelt
aan het Utrechtse, dat niet met zo'n so
ciale maatregel gekomen is.
Inmiddels zitten we op 16 februari: alle
grote rivieren zijn dichtgevroren. Nage
noeg alle veren zijn niet meer nodig,
overal rijden auto's en zelfs bussen over
de rivieren. Op de Waddeneilanden be
gint gebrek te ontstaan aan veevoeder en
brandstof. In het hele land gebeuren nu
zeer akelige dingen. Een greep:
Twintig werklieden van een leerfa
briek in Oisterwijk moeten naar de dok
ter met bevroren neus of oren.
Op de Maas, meldt de Venlose corres
pondent, drijven vastgevroren wilde
eenden in het drijfijs de rivier af.
In Brabant worden langs de boswegen
vele konijnen en hazen vastgevroren
aangetroffen: stropers weten wel raad
met zo'n „gemakkelijke tafelgast".
Droefenis op de Geldersche eiervei-
ling: meer dan een half miljoen eieren is
bevroren
kan worden wegge-
Maar er zijn ook aardiger mededelingen
te vinden:
Een dame te Amsterdam verstrekt op
één dag 150 koppen dampende koffie aan
verkleumde voorbijgangers en roept an
deren op hetzelfde te doen.
In Limburg wordt aan arme mensen
gratis kolen uitgedeeld, welk project
door de Vincentiusverenigingen wordt
georganiseerd.
In Bodegraven gaat W. van de Nagel
met een hectoliter cokes naar huis, ge
wonnen bij een hardrijderij.
De agenten in Bussum krijgen hoofd
deksels die hun oren beter beschermen
tegen de kou dan hun petten deden.
En actiecomité actiecomité in Vianen
bereikt zijn doel: de overtocht naar
Vreeswijk voor auto's en vrachtwagens
over het ijs wordt gratis.
We zitten inmiddels op 20 februari. De
vorst weet van geen wijken, de kolom
men barsten nog steeds van groot en
klein ijs- en vorstnieuws. In het barak
kenkamp van Waalsdorp bijvoorbeeld
zouden 80 manschappen met bevroren
oren naar de legerarts zijn gegaan. De
volgende dag wordt dit bericht gerectifi
ceerd, kennelijk op last van de legerlei
ding, het waren er maar zes, en die man
keerden vrijwel niets.
Op 19 februari reed voor het eerst in de
geschiedenis een auto over de Wadden
zee. Een zekere J. Heeringa uit Hinner-
scha bereikte vanaf het Friese land na
een barre tocht Ameland, met drie pas
sagiers in de wagen. De volgende dag
brachten twee met paarden bespannen
sleeen een nieuwe lading margarine naar
Ameland, waar ze door de voorraad heen
waren. Een arreslee onderhield ook het
contact tussen Vollenhoven en Schok
land.
In Oud-Gastel een ongeloofwaardig
voorval: er is daar op 21 februari een koe
gebarsten, volgens de plaatselijke cor
respondent ten gevolge van overvloedig
eten van bevroren voer.
Op 25 februari meldt de overijverige cor
respondent in Enkhuizen dat daar de ro
de vlag wappert het is gaan dooien en
het wordt afgeraden de Zuiderzee over te
steken. p
De vorst slaat nog even terug, maar
wordt niet meer streng. Het is trouwens
mooi geweest: als de genie probeert een
vaargeul tussen Vianen en Vreeswijk te
maken met behulp van dynamiet blijkt
het ijs soms tussen de twee en drie meter
dik te zijn.
Maar als rond 28 februari de dooi door
zet gaat het ijs kruien. Enorme hoge
ijsmassa's drijven rond, hier en daar
knappen meerpalen als lucifers. Het
voorbijrazende ijs in de grote rivieren
brengt veel kijkers op de been. De cor
respondent in Venlo staat in vervoering I
langs de boorden van de Maas en seint
door: „Het compacte ijsdek werd door
daverende, tot ver in de omtrek hoorba
re losbarstingen, naar boven gedrongen
en zette zich in drift".
Op de dag dat het volgens de krant weer
niet gelukt is de vaargeul tussen Vianen
en Vreeswijk open te krijgen leest men
dit bericht: „Heden werden in Akkrum
de eerste kieviten gezien".
Ook de winter van 1929 is
dus aan z'n eind geko
men.
door
Sjak
Jansen
Leidenaar Wim in 't Veld is er zo langzamerhand aan
gewend dat bezoekers bij het binnenkomen van zijn
woning (op de hoek van de Willemstraat) met de
schrik om het lijf vaak meteen rechtsomkeert maken.
Begrijpelijk, want eenmaal over de drempel geko
men staat men oog in oog met een tiental slangen.
In de meeste gevallen echter
weet de 28-jarige Leidenaar
zijn gasten op andere gedach
ten te brengen, door het ge
ruststellende verhaaltje af te
steken dat zijn huisdieren:
ten eerste achter glas zittten;
en ten tweede: geen mens
kwaad doen.
Het zijn rattenslangen die Wim
thans in zijn terrarium houdt.
Giftig zijn ze niet; de rattens
langen moeten het hebben
van hun Supersnelle en voor
muizen onontkoombare
wurggreep. Bepaald onge
vaarlijk zyn deze reptielen
dus niet.
In 't Veld geeft dat grif toe: "Je
moet ermee om leren gaan.
Als je zenuwachtig bent, bij
ten ze. En door die aangebo
ren angst zijn vreemden altijd
nerveus. Zo ontstaan die
vooroordelen. En dat is jam
mer, want het zijn verrekt in
teressante beesten".
Muizen
Eens in de twee weken voert In
't Veld zijn zwarte, rode en
gele rattenslangen een paar
muizen. Vroeger kocht Wim
die in de dierenwinkel maar
nu haalt hij ze op de laborato
ria van de ziekenhuizen: dat is
goedkoper. Binnen een mum
van tijd hebben zyn huisdie
ren zo'n muis verorberd.
Vindt hij het niet luguber
wanneer hij zo'n wit beestje
in een paar seconden de
kraaienmars hoort piepen?
"In het begin wel. Dan denk je
oh hemel, wat zielig. Maar als
je bedenkt dat die muizen aan
de lopende band gefokt wor
den en de slangen niet, dan
gaat dat gevoel wel over. En
ach, zoveel muizen hebben
mfjn slangen niet nodig".
Diepvries
Wim's slangen eten uitsluitend
levende muizen. Dood vlees
of kadavers lusten ze niet. De
slangen van één van zijn ken
nissen wel: die krijgen uit de
diepvries vergaste muizen
voorgeschoteld.
In 't Veld zegt erg begaan te zijn
met het lot van de slang in ons
land: "Niet iedere dierenhan
delaar gaat er even fijntjes
mee om. Vandaar dat ik zo
veel mogelijk fok om die ma
lafide handel enigszins tegen
te gaan. Dat doe ik in vereni
ging met andere reptielen-
houders in ons land".
In 't Veld weet niet alleen veel
van slangen af, hij heeft ook
de nodige weet van slangen-
geneeskunde. Vaak loopt hij
handelaren af om zieke slan
gen voor een zacht prijsje
oVer te nemen. Thuis kalefa
tert hij die op, vormt paartjes
BROMSNOR
GEOPEREERD
De longoperatie, die de 70-ja-
rige acteur Lou Geels uit
Roelofarendsveen gisteren
in het Leidse Diaconessen-
huis heeft ondergaan is vol
gens Bromsnors echtgenote
goed verlopen.
Zij vertelde gisteravond dat
haar man nog niet helemaal
bij kennis was en dat pas
volgende week kan worden
vastgesteld of Bromsnor
volledig zal herstellen. ïn
elk geval staat vast dat Lou
Geels niet meer zal kunnen
werken.
Wim in 't Veld (28) met één van zijn vele slangenkronkelend over
arm en hoofd. De Leidse "slangenkoning" erkent wel: "Je moet
ermee leren omgaan..."
en zo fokt hij verder. Zo is het
allemaal ook begonnen.
"Vijf jaar geleden heb ik een
paartje gekocht. Ik kreeg er
een zieke by en van het één
kwam het ander. Op een ge
geven moment had ik, ik weet
niet hoeveel slangen in huis.
Ringslangen, boa-constric-
tors en pythons. Ja, dat zijn
van die hele groten. Die kun
nen wel zeven meter worden.
Maar op het laatst kon ik die
dieren niet meer houden om
dat de hamsters en cavia's
niet aan te slepen waren.
Je moet weten dat die boa's en
python's in de vrije natuur
geiten en herten eten. Maar in
de toekomst wil ik er toch
weer mee gaan fokken, denk
ik. In elk geval met gifslan
gen".
"Het is hardstikke leuk om naar
die beesten te kijken, hoe ze
overal op reageren. Je kunt
ook sterk hun levenspatroon
beïnvloeden, bijvoorbeeld
door de lichten in de terraria
langer te laten branden. Dan
gaan ze eerder paren".
Wim doet veel slangenonder-
zoek. Vaak gaat hy naar
D wingeloo om het gedrag van
in de natuur levende rings
langen en gladde slangen te
bestuderen. „In die zuidoost
hoek van Drente vind je er
nog veel. Ook hagedissen Lo
gisch eigenlijk, want die
gladde slangen lusten alleen
maar hagedissen. Die slangen
zijn ook giftig".
"Als je overigens giftige slan
gen houdt moet je wel tegen
gif in huis hebben. Want als je
gebeten bent en eerst naar de
dokter moet, kun je het wel
vergeten.
Aan hygiëne moet je ook veel
zorg besteden. Regelmatig
moet je, om allerlei infecties
tegen te gaan, de terraria
schoonmaken. Je kunt ook
niet anders, want als die bees
ten hun behoefte gedaan
hebben (dat doen ze eens in
de twee-drie weken) dan is
het.niet meer om te harden".
Volgens Wim is het een hard
nekkig misverstand dat slan
gen glibberig zouden zijn.
"Integendeel: de huid, die
maandelijks vervelt, is ruw en
warm. Slangen hebben een
goed gezichtsvermogen, een
gehoor hebben ze nauwelijks.
Een ontwikkelde reuk daar
entegen wel, dat doen ze met
hun tongetje. De slang her
kent je aan de bewegingen
waarmee je hem nadert", al
dus Wim.
Wim kent zijn slangen door en
door. Als hen wat mankeert,
merkt hij dat meteen.
"Meestal geef ik hen dan een
vitamine-injectie of ik voer
hen een muis die ik vooraf
met vitamine heb ingespo
ten. Dan knappen ze zo weer
op".
Sterk water
Toch zijn in de loop der jaren
enkele van zijn huisdieren er
onder door gegaan. Die kada
vers heeft In 't Veld netjes
bewaard op sterk water, zodat
hij belangstellenden het één
en ander visueel kan uitleg
gen omtrent de slang.
In 't Veld zegt het overigens niet
vervelend te vinden telkens
weer hetzelfde verhaaltje te
moeten vertellen. "Nee, ik
doe dat graag. Men weet per
slot zo weinig van de slang. Ik
probeer de mensen ervan te
overtuigen dat het interessan
te dieren zijn. Straks krijg ik
jongen van een boa-constric-
tor. Wil je geloven dat ik daar
elke dag naar uitkijk
Grote publieke belangstelling was er deze week op het Treslongcom
plex in Hillegom, waar 40U0 Engelse narcissen werden tentoonge
steld.
De Nederlandse vakhandel mocht deze Engelse produktie bewonde
ren. Groot-Brittannië is op het ogenblik de grootste narcissen-
kweker in de wereld en Nederland de grootste afnemer. Vorig jaar
bijvoorbeeld nam ons land voor f 6 miljoen af aan narcissenbol-
len en bloemen.
