binnen VVD m
over de toekomstige koers
Positie
fractie
leider
Rietkerk
wankelt
ZATERDAG 10 FEBRUARI 1979
EXTRA
PAGINA 31
DEN HAAG - Het rommelt binnen de Volks
partij voor Vrijheid en Democratie. Niet
langer is de WD het traditionele toonbeeld
van burgerlijke rust. Met de verjonging van
de fractie lijkt de partij bijna een échte poli
tieke partij te zijn geworden, in plaats van
de vroegere debatingclub. Bij nauwelijks
een andere partij woedt de discussie over de
te volgen koers tegenwoordig zo fel als bij
de liberalen. De strijd werd tot voor kort in
alle vriendelijkheid achter de schermen
uitgevochten, maar zij draagt sinds kort een
aanzienlijk grimmiger karakter, het strijd
perk is nu de fractiekamer. Tegelijkertijd is
het politieke leiderschap van Rietkerk
rechtstreeks in het spel, en dat maakt de
conflicten niet zachtzinniger.
Vroegere WD-leiders als Utrechts burge
meester Vonhoff en de Gelderse commissa
ris van de koningin Geertsema, pleiten nog
steeds voor een terugkeer naar de „echte"
liberale beginselen. Hun stemmen lijken
luider geworden, nu het demagogisch
spreekgeweld van oud-fractieleider Wiegel
wat verstomd is door zijn bezigheden als
minister. In ieder geval heeft nu ook een
deel van de fractie dit pleidooi van de „libe
rale liberalen" tot de zijne gemaakt. De
jonge Turken" uit de fractie hebben de
geluiden uit de achterban opgevangen.
Opening naar links
Daar komt nog bij dat het onderwerp
een voortdurend terugkerend onderdeel
vormt van de inhoud van het politiek-we-
tenschappelijke tijdschrift „Liberaal Re
veil". De vaak puur materialistische con
servatieve lijn van Wiegel wordt door de
deelnemers aan dit debat afgezworen. Een
pleidooi voor een beweging in de richting
van het politieke centrum, vindt er net zo
goed een plaats als een betoog dat gestreefd
moet worden een opening naar links te
scheppen, al is het alleen maar in de rich
ting van D'66.
In de praktijk moet het erop neerkomen, zo
sprak de Tweede-Kamerfractie twee weken
geleden uit, dat immateriële zaken meer
aandacht krijgen. Het geestelijke terrein
moet benadrukt worden, en hierbij dient
een open oog gericht te worden op de posi
tie van de zwakkeren in de samenleving.
Indien deze woorden omgezet gaan worden
in daden, kun je dus spreken van een over
winning voor de linkervleugel van de 28
man tellende fractie.
In ieder geval was het de hoogste tijd voor
deze koerswijziging, of „koersverdieping"
zoals de WD'ers het zelf noemen. Het gaat
namelijk helemaal niet goed met de partij,
en zonder steun uit het politieke centrum
kan de tegenwoordige vleugelpositie van
de liberalen in 1981 nergens anders toe lei
den dan een roemloos einde van de coalitie
met het CDA en een nieuwe periode als op
positiepartij.
De liberalen lijken zich verzoend te hebben
met een verlies van een zetel of zes bij de
komende verkiezingen. Ook de groei van
het ledenbestand lijkt enigszins voorbij, na
de enorme sprong van de afgelopen zes jaar
van 35 000 naar zo'n 110.000 is zeker niet
mis. De vrees bestaat echter in de partij dat
dit vooral te danken was aan het „Wiegel-ef-
fect", en daar is tegenwoordig niet iedereen
t Vonhoff: 'gevoelens achterwege laten'
meer even gelukkig mee. In de landelijke
politiek overheerst tegenwoordig trouwens
het „Van Agt-effect", dat het CDA geen
windeieren legt.
„Het Wiegel-effect was een element.
de VVD aan de weg timmerde. We zitten nu
in een tijd waarin geprobeerd wordt een
aantal funderingen onder het liberalisme
aan te brengen, breder en zwaarder dan on
der Wiegel het geval was", aldus Vonhoff
vorige week in een interview in Elsevier. In
het verlengde hiervan wijst de vroegere
propaganda-leider van de WD, tegen
woordig kamerlid. De Korte, erop dat de
partij nog een hoop te doen heeft om het
image van een materialistische club weg te
werken. Hij geeft toe dat dit beeld zich
„klaarblijkelijk" bij de mensen heeft vast
gezet.
De oplaaiende discussie over de toekomstige
koers is volgens De Korte een gevolg van de
snelle groei van de partij. De nieuwe leden
vragen zich af wat het liberalisme inhoudt
en beginnen daar dan ook een discussie
over, zegt hij. Daarnaast bestaat er vooral op
kadercursussen grote belangstelling voor
datgene wat de partij bindt. Uit deze krin
gen zijn dan ook stemmen opgegaan om het'
beginselprogramma aan een onderzoek te
onderwerpen, om met name te kijken naar
wat gewijzigd zou moeten worden.
Vanuit diezelfde partij blijken steeds meer
stemmen op te gaan, die fractievoorzitter
Rietkerk als zondebok aanwijzen voor het
slechte beeld dat van dë partij naar buiten
komt. Op zijn minst wordt hem verweten in
de weg te staan van de broodnodige ver
nieuwing. Met cynische glimlachen hebben
fractieleden dan ook hun voorzitter's boude
bewering ontvangen dat alle voorstellen
voor de nieuwe koers van hem afkomstig
zouden zijn.
Vooral Rietkerks niet-inspirerende optreden
in de Kamer, en zijn slaafse volgen van het
kabinet staan in schril contrast met de hou
ding van zijn voorganger. Een parlementair
journalist noemde hem dan ook „Van Agt's
eigen ja-knikker" in de recente verkiezing
van politicus van het jaar door het
weekblad De Tijd. Rietkerk ontving slechts
èèn stem. De zelfverzekerde Wiegel is veel
meer een politiek dier. die precies begreep
hoe hij Kamer en publick moest bespelen
om een zo groot mogelijk effect te berei
ken.
Zowel bij het partijbestuur als in de partij zijn
forse weerstanden gegroeid tegen de „te
keurige" Rietkerk, die verweten wordt te
weinig mededelingen te doen over de dage
lijkse politiek en die voorts ook bij de ach
terban gewoon slecht overkomt. Een wat
vreemd gegeven is in dit verband, dat van
uit de liberale landelijke propagandacom-
missie, de overkoepelende club van alle
VVD-propagandisten. te horen valt hoe on
gelukkig men in deze kringen met Rietkerk
als fractievoorzitter is. De discussies, die
uiteindelijk moeten uitmonden in een aan
beveling aan de fractie, duren hierover
voort.
Belangrijker dan deze kritiek van buitenaf is
de afwijzende houding, die een deel van de
Eerste- en Tweede-Kamerfracties tegen
over Rietkerk heeft aangenomen. Het is dan
ook alleen maar logisch, dat hij in ieder ge
val naar buiten de indruk wil wekken ver
antwoordelijk te zijn voor de progressieve
geluiden vanuit de Tweede-Kamerfractie.
Desondanks circuleert er al enige tijd een
korte lijst met zes namen, waarop onder
meer die van vice-fractievoorzitter Anne-
lien Kappeijne van de Coppello, het (Am
sterdamse) kamerlid Jacobse en sinds kort
ook staatssecretaris Smit-Kroes, die in
aanmerking komen Rietkerk eventueel op
te volgen.
Traditiegetrouw wordt een WD-fractievoor-
zitter niet halverwege de rit afgezet. Ook
met Rietkerk zal dit waarschijnlijk niet ge
beuren. Maar in ieder geval wijst deze ont
wikkeling op een groeiende onvrede met
het optreden van de fractievoorzitter. En dit
gaat heel wat dieper dan een conflict over
abortus, of over wel of geen streven naar
samenwerking met de PvdA.
Idealistisch
Na het weekeinde in Wolfheze, in augustus,
heeft de fractie onlangs besloten het idealis
tische in de liberale koers duidelijker te
presenteren. Wat betekent dat precies, bij
voorbeeld op zo'n kenmerkend terrein als
het sociaal-economische? Woordvoerder
op dit gebied is dr. Rudolf de Korte, die op
dit terrein met de nodige gegevens durft te
komen.
Hij wijst erop dat het grote probleem van de
VVD neerkomt op het voor het voetlicht
brengen van het idealisme in het liberalis
me. Als oorzaken noemt hij de vaak nuchte
re stellingname, die voortkomt uit het ge
voel dat de mensen de gevoelens achter de
stellingname toch wel begrijpen. Ook ont
breekt een geinspireerde, emotionele hou
ding. Vonhoff zegt hierover: „Ik voel ook
een weerstand om mij emotioneel uit te
drukken. Mijn invalshoek is: het oplossen
van problemen en het achterwege laten van
gevoelens".
De Korte shockeerde een jaar of zes geleden
het voltallige hoofdbestuur van de WD
door openlijk voor te stellen, dat de partij
zou moeten streven naar een coalitie met de
PvdA. Het kostte hem bijna zyn zetel als
bestuurslid. Hoewel hij op dit moment niet
wil speculeren over een coalitie met PvdA
en D'66, wijst hij er wel op dat de filosofie
van de WD erop gericht is, dat op lange
termijn de verstarde coalitieverhoudingen
dienen te verdwijnen.
„Ik probeer over de strategie-discussie heen
te kijken. Ik geloof dat je jezelf als politieke
partij onrecht aandoet, wanneer je vaststelt:
„met die wil ik wel, maar met die wil ik niet
samenwerken". Deze verstarring kan vol
gens hem het best doorbroken worden door
met de andere partijen de discussie aan te
gaan over onderwerpen die in de toekomst
van belang zijn: het milieu, de energie en de
problemen rond de jongeren. Als (mogelijk)
voorproefje hierop heeft hij komende week
een discussie met de Pvd A'er Van der Doef
over de werkgelegenheid.
De Korte gelooft dat - op zijn terrein -er nu al
met de andere politieke groeperingen ge
praat zou moeten worden over de invulling
van „Bestek '85". Dit moet volgens hem de
opvolger worden van Bestek '81, het ver
guisde ombuigingsprogramma van het ka
binet-Van Agt. Want, zegt hij, de ruimte om
wat extra's te doen, zal ook na 1981 erg be
perkt zün. Over de inkleuring van deze
ruimte zou je nu al moeten gaan overleggen
met alle betrokken partijen.
Verdieping van de koers en extra aandacht
besteden aan de zwakken betekent het zo
snel mogelijk verminderen van het aantal
inactieven. Want ook wanneer wao'ers of
werklozen een uitkering krijgen, staan ze er
immaterieel slecht voor, aldus De Korte. Ze
zijn - en voelen zich - afhankelijk van ande
ren en dus zijn ze zwak. Zelf heeft hij al
voorgesteld het de bedrijven moeilijker te
maken werknemers af te laten vloeien naar
de wao. In zijn ogen zouden gedeeltelijk ar
beidsongeschikten net als vroeger binnen
het bedrijf moeten worden herplaatst Een
drempel dus bij de fabriekspoort - en
daarmee zit De Korte op één lijn met de
vakbeweging.
Arbeidstijdverkorting
Een tweede punt is de arbeidstijdverkorting,
die van groot belang is, niet alleen om de
werkloosheid te verminderen, maar ook
omdat hiermee de individuele ontplooiing
van de werknemers bevorderd kan worden,
want de extra vrije tijd moet hoe dan ook
besteed gaan worden. Op dit punt bestaan
er wel verschillen met de vakbeweging,
geeft De Korte grif toe, zoals bijvoorbeeld
de vraag wie de kosten hiervan zal beta
len.
Dan is er nog de huurverhoging voor dit jaar.
WD en PvdA zitten samen op vijf procent,
ondanks de wensen van staatssecretaris
Brokx (volkshuisvesting). Het fractiebe-
raad leidde ertoe dat een commissie op
dracht kreeg het jeugdbeleid door te lich
ten. Jeugdwerkloosheid en onderwijs zul
len hierbij de revue passeren. Al over onge
veer een maand moet het eerste resultaat op
tafel liggen.
Justitie, het invalidenbeleid en de decentrali
satie zijn volgens De Korte nog drie terrei
nen waarop de nieuwe koers tot uitdruk
king zal worden gebracht. Het „erg activis
tische" milieubeleid van minister Ginjaar
(volksgezondheid en milieuhygiëne) is daar
nu al een voorbeeld van, zegt hij. En op De
Korte's eigen terrein zijn binnenkort ook
nieuwe ideeën te verwachten. Een indicatie
hoever de verhoudingen mogelijk op dit
punt al gewijzigd zijn, kan blijken tijdens de
komende discussie tussen De Korte en Van
der Doef. Dan kan blijken of samen werking
PvdA-WD in het verschiet ligt.
Door
Louis Burgers
WIK» m
Fractie-leider
Rietkerk:
positie
in het geding....
