'Ornicar': vrouwenfilm met humor
Wanneer mag film vrouwe
mssm
Indringende film over mishandelde
vrouwen die in vrouwenhuis belanden
Veel vraagtekens rond modieus begrip
Films
deze
week
Oproep aan
Leidenaars
VRIJDAG 9 FEBRUARI 1979
PAGINA 11
,Mais ou et done Ornicar" was
de enige film in de reeks die
niel door een vrouw was ge
maakt (Bertrand van Effen-
terre) en dat was te merken
De vrouwenfilms (en trou
wens al wat de vrouwenbe
weging voortbrengt) waren
zeer zioanger van problemen
gespeend van humor en wat
erger is: zelfspot.
Wat vrolijkheid betreft, kwa
men we ruimschoots aan onze
trekken in Ornicar, waarin
chef-de-garage Anne (Brigitte
Fossey) auto's repareert in
smetteloos witte jas en Isa-
belle Geraldine Chaplin) zich
op een bizarre manier bezig
houdt met communicatie- en
relatieproblemen in een labo
ratorium vol video-appara-
tuur. Intussen worden haar
eigen relatieproblem
groter, net zoals die v>
Er wordt in de film n
gespot met werkende
en de gevolgen v
werklust, maar ook met tal
van andere sociale toestan
den. Zo werkt de man van
Anne in de bosbouw rond Pa
rijs. waar hij zijn eigen
steeds
alleen
tun
broodwinning omkapt ten ge
rieve van picknickende ste
delingen.
Illegale gast-bosarbeiders hou
den zich schuil in barakken.
Anne en haar man ..Wij zijn
van de huurflatgeneratic
kunnen eens per maand vrij
en als de kinderen bij oma
zijn en de buren weg. want de
flat heeft ..kartonnen muren".
Mais ou et done Ornicar -
nauwelijks een vrouwenfilm
te noemen - biedt bijna twee
uur kijkgenot. Warrige, van
de hak op de tak springende
scènes wisselen elkaar moei
teloos af Ze schijnen niet veel
meer relatie met elkaar te
hebben dan dat ze de betrek
kelijkheid of de waanzin van
het leven tonen.
mrafïïBQtNlAffi 0 'HffliAlOd
ROTTERDAM - Veel be
langstelling (van vooral
vrouwen, maar ook van
een aanzienlijk aantal
mannen) was er afgelopen
zondag voor zes vrouwen
films, die werden ver
toond als onderdeel van
het Rotterdamse festival
Film International: niet
alleen alle stoelen waren
bezet, maar ook in de
gangpaden zaten en ston
den mensen.
Naarstig, maar zonder succes,
wordt in de filmwereld nog
steeds gezocht naar een definitie
van „vrouwenfilm". Aan welke
voorwaarden moet zo'n film vol
doen om die kwalificatie te dra
gen? Is het genoeg als vrouwelij
ke hoofdpersonen worden gepre
senteerd als weldenkende men
sen, die serieus genomen dienen
te worden (in plaats van het
gangbare patroon met vrouwen
als onbetekenende (sex)objecten
in bijrollen)? Of moet een vrou
wenfilm de positie van de vrouw
in de samenleving laten zien en
een bijdrage leveren aan be
wustwording en bevrijding: de
film als middel in de emancipa
tiestrijd? Mag zo'n film door
mannen zijn gemaakt, of is een
film alleen een vrouwenfilm als
die vanuit een vrouwelijke ge
zichtshoek (aan de hand van een
door een vrouw geschreven
script, door een vrouw geregis
seerd en door een Vrouwenploeg
gefilmd en gemonteerd) tot stand
is gebracht? De organisatoren
van Film International kwamen
er niet uit en besloten in het pro
gramma de aanduiding „vrou
wenfilm" tussen aanhalingste
kens te zetten.
Het is dus de vraag wanneer een
film vrouwenfilm mag heten.
„Mag", want gebleken is dat het
genre zich verheugt in een grote
belangstelling en er dus geld aan
valt te verdienen. Dat is filmpro
ducenten voor wie de commercie
interessanter is dan het hervor
men van de maatschappij niet
ontgaan. Zij worden ertoe verleid
beproefde volle-zalen-thema's te
begieten met een modieus pseu-
do-feministisch sausje en vervol
gens te presenteren als „vrou
wenfilm". De vlag dekte de la
ding niet en de discussie over het
gebruik van de term was een feit.
Ongenoegen in de vrouwenbe
weging, recht in de leer, op het
dogmatische af.
Het feministisch filmcollectief Ci-
nemien, sinds 1975 actief mét het
distribueren en vertonen van fe
ministische films in Nederland,
heeft besloten de term „vrouwen
film" niet langer meer te bezigen:
„Het is belachelijk dat bijvoor
beeld „The turning point" een
vrouwenfilm wordt genoemd.
Als zoiets mogelijk is dan vinden
we de term te uitgehold om nog te
gebruiken".
Uit "Die Macht der Manner is die geduld de Frauen".
Nouchka van Brakel, regisseuse
van „Een vrouw als Eva", noemt
haar film ook al geen vrouwen
film, maar weer om een andere
reden. Ze zegt niet van een hok
jesverdeling te houden en ook
i dienen haar film te gaan
Wie toch poogt genres te onder
scheiden, noemt „Een vrouw als
Eva" ongetwijfeld een vrouwen
film, nog afgezien van de vraag of
Nouchka in haar opzet is ge
slaagd begrip te kweken voor
Eva, zonder het gevaar te lopen
dat vooroordelen in de trant van
„emancipatie leidt tot kapotte
huwelijken en lesbische verhou
dingen" te bevestigen.
Intussen moet Nouchka van Brakel
zich aan de lopende band verde
digen tegen de aantijging dat zij
haar onderwerp koos omdat het
zo goed in de markt ligt. Nee, zegt
ze, de reden is mijn persoonlijke
betrokkenheid. Dat aan de inte
griteit wordt getwijfeld zodra de
kassa's gaan rinkelen, is niet zo
verwonderlijk. Te dikwijls wor
den menselijke gevoelens.
problemen en zwakheden groot
scheeps geëxploiteerd in recla
me-, televisie- en bioscoop
films.
Maar ook de filmer die helemaal
niet uit is op gewin, maar uit puur
idealisme een film wil maken,
kan de financiële kant niet uit het
oog verliezen. Bij het maken van
een film zijn zulke grote bedra
gen gemoeid, dat het een hele
kunst is een synthese te vinden
tussen budget en boodschap.
De eerste twee films, die zondag
werden gedraaid, „Erikas Lei-
denschaften en „Eine Frau mit
Verantwortung" vertonen dui
delijk de beperkingen die door
het budget (en de daarmee sa-
lenhangende tijdsduur) werden
Regisseuse van beide films, de
Westduitse Ula Stockl, vertelt
over Erikas Leidenschaften: „Ik
had een lange speelfilm in mijn
hoofd, maar die kon ik niet ma
ken van de 100.000 mark die ik
ervoor van de Duitse televisie
kreeg. Uitgaande van wat haal
baar was - werken met twee ac
trices, opnamen maken in mijn
eigen flat - heb ik het script aan
gepast. Het werd een van de
moeilijkste produkties die ik ooit
heb gemaakt".
Hat budget was gebaseerd op een
draaitijd van tien dagen maar Ula
Stockl besteedde er drie weken
aan. „Ik had al acht dagen nodig
om met Karin Baal en Vera Tsje-
chova te praten voordat we kon
den beginnen. Als je iets goeds
wilt maken moet je een ontzet
tend goed contact met je acteurs
hebben".
De film is een vervolg op „Neun
Leben hat die Katze", die Ula
Stockl acht jaar eerder maakte.
De twee belangrijkste persona
ges uit Die Katze, nu dertigers,
ontmoeten elkaar weer in Erikas
Leidenschaften, na elkaar (vol
gens de inhoud van de film) vier
jaar niet gezien te hebben. Zij
analyseren hun relatie van des
tijds, zijn zich haarscherp bewust
van concurrentie en machtsspel
(vooral op het gebied van uiter
lijk, kleren, ambities in werk en
relaties met mannen), een spel
dat zij tegelijkertijd weer opne
men. Erika en Franceska zijn als
twee roofdieren die om elkaar
heendraaien voor het gevecht
begint aan elkaar gewaagd,
zwakke plekken zoekend, drei
gende uitvallen en waakzaam te
rugtrekken. Er wordt veel gezegd
en nog veel meer blijft onuitge
sproken, de atmosfeer is gela
den.
Een uitbarsting blijft uit. Gelukkig
valt er zo nu en dan te glimlachen
om Erika's onhandigheid (die on
tstaat als Franceska in haar buurt
is) en om een nukkig slot op de
badkamerdeur. De film eindigt in
bad, de deur op slot. De film is
niet steeds even boeiend, zodat
het rondhangen in de flat (in irri
tant fotogenieke poses) soms
aardig gaat vervelen. Geduld en
intelligentie is wat van de toe
schouwers wordt verwacht. Een
vrouwenfilm, dat wel, die afre
kent met de fabel dat er alleen in
man-vrouw-relaties sprake is van
machtsstrijd, terwijl vrouwen
onderling alleen maar lief en so
lidair zijn.
Een totaal andere film is Ula
Stockls „Eine Frau mit Verant
wortung": begrijpelijker en fe
ministisch in de zin van middel
tot bewustwording. In 70 minu
ten worden vijf jaren uit het tragi
sche leven van een jonge vrouw
(Christina Scholz) van ongeveer
18 tot 23 jaar, getoond. Door haar
omstandigheden en omgeving
kan de aanleg tot een typische
vrouwenneurose, dwangmatig
schoonmaken, zich ontwikkelen.
Het script van Jutta Bruckner is
gebaseerd op de werkelijkheid,
aan de hand van gegevens van
een instituut voor psychothera
pie. De film is voor de Duitse te
levisie gemaakt en werd gevolgd
door een discussie met psychia
ters en therapeuten.
Hoewel Ula Stockl wel tevreden is
met de film, zat de beperking
ditmaal in de tijdsduur. Ze had de
film minstens twintig minuten
langer willen maken, om duide
lijker aan te tonen dat het meisje
zich best anders had kunnen ont
plooien, als ze niet zo opgesloten
had gezeten in de huisvrouw- en
moederrol. Summier wordt dat in
de film nu ook wel aangege-
Het meisje in de film neemt als ze
twaalf is de moederrol over, om
dat haar ouders scheiden. Wat zij
heeft geleerd is verantwoordelijk
zijn voor anderen, maar niet voor
zichzelf. Ze kan niet voor zichzelf
opkomen. De eerste signalen van
haar ziekte zijn in het begin te
zien als zij zich overdreven zor
gen maakt over stof en vuil dat
haar broertjes en zusjes zoek zou
kunnen maken. Ook na seksuele
contacten met vriendjes krijgt ze
schoonmaakdriften, iets dat - tij
dens de discussie achteraf - werd
verklaard als symbolisch voor
een onbewuste afkeer van sex.
Als ze tenslotte zwanger raakt,
trouwt, een kind krijgt, tegen
haar wil voor de tweede keer
zwanger raakt, steeds minder
contacten met de buitenwereld
heeft en al eenzamer en wanho
piger wordt, zie je het schoonma
ken ziekelijke vormen gaan aan
nemen. Haar omgeving (man,
schoonmoeder) merken dat er
iets mis is, maar dat er sprake is
van een ziekte wordt niet onder
kend. De schoonmoeder stelt
voor nog verder buiten te gaan
wonen, in een huis met een
zwembad. Einde van de film.
Behalve aangrijpend en herken
baar is „Eine Frau mit Verant
wortung" een erg mooie speel
film geworden, die niet de ken
merken van een leerzame docu
mentaire vertoont. De film werd
in Duitsland uitgezonden in de
serie „Noodsignalen", een reeks
over veel voorkomende psychi
sche ziekten die nauwe relaties
hebben met de omgeving. Ook
zonder een kader van psycho-
deskundigen die er het hunne
over zeggen is Eine Frau mit Ver
antwortung een interessante
vrouwenfilm geworden, die een
extreem maar vrij vaak voorko
mend gevolg van het huisvrou
wen- en groene-weduwenisole-
ment laat zien. Poetsdwang, of
„smetvrees" komt alleen bij
HANNEKE ACKER
Instemmend applaus na „Die
Macht der Manner ist die Ge
duld der Frauen" en felicita
ties aan het adres van Cine-
mien. die de film heeft ge
kocht en gaat distribueren in
ons land. Van de reeks van zes
vrouwenfilms die werden ge
draaid op deze vrouwendag
van Film International, was
deze de meest authentieke. In
de eerste plaats al omdat de
film van Cristina Perincioli
(een in Berlijn wonende
Zwitserse cineaste) gemaakt
is samen met de vrouwen om
wie het gaat: vrouwen die na
mishandeling door hun man
terechtkwamen in een Ber-
lijns vrouwenhuis, een van de
zes Duitse „Blijf van m'n
Lijfhuizen". Het script is ge
baseerd op hun persoonlijke
ervaringen. De vrouwen spe
len zelf in de film. Alleen de
man van hoofdrolspeelster
Addi (Elisabeth Walinski) is
een acteur.
Cristina Perincioli: „Om de
vrouwen aan de camera's te
laten wennen, hebben we
eerst stukje voor stukje opge
nomen op video. Dan draai
den we de band weer af en
samen met de
rd
een scène gekritiseerd, ein
deloos overgemaakt, net zo
lang tot de film was zoals we
hem hebben wilden. We heb
ben er een jaar lang aan ge
werkt".
Die Macht der Manner is een
indrukwekkende, aangrij
pende film geworden, die niet
alleen vrouwenmishandeling
schokkend (hoewel het ge
weld zelf uiterst terughou
dend en voor het grootste deel
suggererend in beeld werd
gebracht) in de openbaarheid
brengt, maar ook het zwij
gend, wetend toezien van de
omgeving, en tenslotte het
absolute falen van de be
roepshulpverleners: advoca
ten. kinderbeschermers, de
sociale dienst.
Addi. een marktkoopvrouw,
speelt zichzelf, en een actrice
had het haar niet verbeterd.
Het moet een verschrikking
voor haar zijn geweest op
nieuw - als spel - de ellende
door te maken, maar zij vond
het belangrijker dat mishan
deling in de openbaarheid
kwam (de film is in Duitsland
voor de televisie uitgezon
den). In de periode dat zij
werd mishandeld, praatte ze
er met niemand over. Voor de
blauwe plekken was altijd
wel een smoesje te vin
den.
Zij moest haar baan opgeven,
omdat haar zoontje niet lan
ger op de kleuterschool kon
blijven vanwege zijn moeilij
ke en agressieve gedrag
Als ze eenmaal van huis is weg
gelopen en zonder geld op
straat staal, zegt de sociale
dienst dat zij moet gaan wer
ken. haar werkgever dat ze
eerst een opvang voor haar
kind moet zoeken en de kleu
terschool dat zij eerst een vas
te woonplaats moet hebben
(want kinderopvang in Ber
lijn blijkt wijkgebonden). Een
vicieuze cirkel, die haar
steeds weer bij haar man doet
terugkeren, om opnieuw
mishandeld te worden.
Een toevallige televisie-uitzen
ding over een soort Blijf van
m'n Lijf-huis brengt tenslotte
uitkomst, maar ook daar is ze
niet bevrijd van dreigemen
ten chantage (haar man aan
de telefoon dreigt met zelf
moord als ze niet terugkomt)
en onwil van de kant van de
officiële instanties. Pas als
haar man haar zoontje kid
napt en ze op
dwongen wordt terug naar
huis te gaan, krijgt de kinder
bescherming „het bewijs" dat
Addi inderdaad werd mis
handeld. Ze wordt zo gesla
gen, dat ze met talloze kwets
uren in het ziekenhuis .be
landt.
Hoewel de film vooral regi
streert, wordt er toch een paar
keer ingegaan op de achter
gronden van mishandeling.
„Oorzaken? Voor 80 procent
zou ik zeggen zijn opvoeding,
want hij was een kind dat da
gelijks slaag kreeg en z'n va
der was niet zachtzinnig". ..Ik
kreeg ook vaak slaag als kind.
maar dat heb ik verwerkt".
„En die andere 20 procent?".
„Gekrenkte ijdelheid, dron
kenschap. angst en egoisme,
erg veel. En dan weten ze ook
goed genoeg dat de tegen
woordige vrouw zich door de
emancipatie en zo zich niet
meer van alles en nog wat laat
voorschrijven. En als het een
vrouw is die een eigen wil
heeft, dan denken ze aha, dat
zullen we eens in de kiem
smoren. Dat is ook de achter
grond van de grote angst, de
angst dat de vrouwen ens
wakker zullen worden". Ai-
dus een dialoog van twee
vrouwen in de film.
Het beeld dat deze film geeft
van vrouwenmishandeling
komt pijnlijk precies overeen
met wat de Engelse Erin Piz-
zey schreef in haar „Gillen
van angst is burengerucht" en
wat de vrouwen van Neder
landse Blijf van m'n Lijf-hui
zen vertellen over hun per
soonlijke ervaringen. Ook de
belevenissen met justitie,
kinderbescherming en so
ciale dienst hadden in ons
land opgetekend kunnen zijn.
Cinemien heeft met „Het ge
duld
cht
de
belangrijke film aan haar 45
feministische films tellende
catalogus kunnen toevoegen
De anderhalf uur durende
kleurenfilm is voor f 140 te
huur. Veel van de Cinemien-
films worden gehuurd door
sociale academies, vrouwen
huizen en -cafés, buurthui
zen, vormingscentra, enz. In
het Amsterdamse Filmmu
seum (Vondelpark) zal Die
Macht der Manner binnen
kort te zien zijn.
LEIDEN -Guido Pieters. regisseur
van de in Leiden op te nemen film
Kort Amerikaans is op zoek naar
een huis met smalle gang dat een
rechtstreekse trap naar de twee
de etage heeft, zodat hij van de
zolderverdieping in een shot naar
de voordeur kan filmen. Het liefst
zou hij ook die scene in Leiden
opnemen maar helaas speelt het
vinden van een dergelijke zeld
zame locatie hem momenteel
ernstig parten. Zij die zo'n huis in
hun nabijheid kennen, worden
verzocht deze tip door te geven
aan bureau voorlichting van de
gemeente. Er valt een première
kaartje mee te winnen
Blijvers
"Force 10 from Navarone" -
Oorlogsgeweld. Luxor. Leiden.
"De klompenboom" - Wel mooi.
maar wat aan de lange kant. Ita
liaanse film. Camera, Leiden.
"Een vrouw als Eva" - Uit de
sleur van het huwelijk. Lido 1,
Leiden.
"The Buddy Holly Story" - Ga
ry Busey geeft gave vertolking
van de bekende songs, Lido 2,
Leiden.
"An unmarried woman" - Jill
Clay burgh overleeft echtschei
ding op haar manier. Lido 3,
Leiden.
"Waterschapsheuvel" - Het be
tere tekenfilm- en animatie-
werk. Studio, Leiden.
"Hcrfstsonate" - Ingmar
Bergman, Ingrid Bergman, en
Liv Ullman, dus kwaliteit, Tria
non, Leiden.
"Deep throat" We moeten nog
een weekje slikken dames, Rex.
Leiden.
"De wraak van de roze panter"
- Peter Sellers op z'n best. Euro
1. Alphen.
"Jaws 2" - Haaien op de kust.
Euro 2. Alphen
"Voor een handvol dollars" -
Western, Euro 3. Alphen.
Nieuw in Alphen
"Veel liefs uit Moskou" - Vol
gens sommigen de beste James
Bond-film, Euro 4, Alphen.
Kindermatinee
"Dik Trom" - Camera. Leiden.
"Bambi" - Lido 3. Leiden.
"Salty de vrolijke zeeleeuw" -
Euro 3, Alphen.
Nachtfilms
"Taxidriver" - Camera. Leiden.
"Deep throat" - Rex, Leiden.
"Omega man" -Euro 1Alphen.
"King Kong" - Euro 2, Alphen.
"Eros roulette" - Euro 3, Al
phen.
"Veel liefs uit Moskou" - Euro
4, Alphen.
Haagse bioscopen
APOLLO 1: "De Turkse non",
da. 2.30, 7.00, 9.15, 16 jr.
APOLLO 2: "Jaws 2". da. 7.15
en 9.30 uur, do., vr., ma. en di.
ook 2.00 uur, 12 jr.
ASTA: "Force 10 from Navaro
ne", da. 2.30.7.00 en 9.30 uur. zo.
1.30. 4.00, 7.00 en 9.30 uur. 12 jr.
BIJOU: "Robert et Robert", da.
2.00, 7.30 en 9.45 uur, zo 2.00.
4.15, 7.30 en 9.45 uur. al.
CALYPSO: "Grease", da.2.15,
7.00, 9.30 uur, zo. 1.45, 4.15, 7.00
en 9.30 uur, al.
CAMERA: 'The shout", da.
21.5, 7.15 en 9.30 7.15 zo. 2.00,
uur 7.5 en 9.30 ur, 16 jr
CINEAC. "Even en oneven",
da 1.30,4.00.7.00 en 9.30 uur. al.
CORSO: "Veel liefs uit Mos
kou". da. 2.00. 6.45 en 9.15 uur.
zo. 1.45,4.15,6.45 en 9.15 uur, 12
jr.
DU MIDI: The car da. 8.15,
vr. en za. 7.00 en 9.30, zo. 3.30,
7.00 en 9.30 uur, 16 jr.
EURO: "2001: A space Odys
sey", da. 7.45 uur, za. en zo ook
3 45 uur. 12 jr.
METROPOLE 1: "Een vrouw
als Eva", da. 2.00, 6.45 en 9.30
uur. zo. 1.15, 4.00, 6.45 en 9.30
uur, 16 jr
METROPOLE 2: "Sergeant
Peppers lonely hearts club
band", da. 2.00, 6.45 en 9.30 uur,
zo. 1.15, 4.00, 6.45 en 9.30 uur, al.
METROPOLE 3: "Interiors",
da. 2.00, (3.45 en 9.30 uur, zo. 1.15,
4.00. 6.46 en 9.30 uur, 16 jr
METROPOLE 4: "Moord op de
Nijl", da. 2.00 en 8.15 uur. al.
METROPOLE 5: "De wraak
van de roze panter", da. 2.00,
6.45 en 9.30 uur, zo. 1.15, 4.00,
6.45 en 9.30 uur. al.
ODEON 1: "The furv", da. 1.45,
6.45 en 9.30 uur. zo. 1.45, 4.15,
6.45 en 9.30 uur, 16 jr.
ODEON 2 "Waterschapsheu
velda. 2.00. 6.45 en 9 15 uur,
zo. 2 00,4.30,6 45 en 9.15 uur. al.
ODEON 3 "Kentucky fried
movie", da. 2 00. 6.45 en 9 15
uur, zo. 2.00. 4.30. 6.45 en 9.15
uur. 16 ir
ODEON 4: "De wraak van de
roze panter", da. 2.00. 6 45 en
9.30 uur, zo. 4.30, 6 45 en 9 30
uur. al.
PASSAGE "The Buddv Holly
story", da. 2.00,7 00 en 9~30 uur,
za. en zo. 1.30, 4.00, 7 00 en 9.30
uur. al.
STUDIO 2000: "Una giornata
particolare", da. 7 00 en 9.30
uur. 16 jr.
DE UITKIJK "Des enfants ga-
tés", da. 2.00,7.00 en 9 30 uur, 16
