Waarnemer liet hartpatiënt een sigaret roken..
ZATERDAG 13 JANUARI 1979"
EXTRA
PAGINA 23
JMstf Mfefe
©IP [^©(dlBsslhi® i?®e[hiif§[p)ff®®fe
UTRECHT - Steeds meer Nederlanders
hebben klachten over de manier
waarop ze medisch worden behan
deld. Dat resulteert in een grote stij
ging van het aantal zaken dat medi
sche tuchtcolleges te behandelen krij
gen. Over het medisch tuchtrecht
schreef verslaggever Ad van Liempt
deze artikelen: Een gesprek met een
jurist die het tuchtrechtstelsel kri
tisch benadert en een geval van ie
mand die bij het contact met de tucht
rechtspraak een merkwaardige erva
ring opdeed.
UTRECHT - De medische tuchtrechtspraak staat, zoals dat
tegenwoordig heet, in de wind. Het stelsel, waarin medici
tegen wie klachten zijn ingebracht vooral door collega's
worden berecht, is oorspronkelijk opgezet om de kwali
teit van de medische behandeling te handhaven. Ofte wel:
dokters die ernstige fouten maakten, konden op deze ma
nier tot inkeer worden gebracht. Die functie heeft het
tuchtrecht al lang niet meer (alleen). Tegenwoordig wen
den zich patiënten tot de tuchtrechter die vinden dat hen
onrecht is aangedaan en die genoegdoening wensen. En
daarop is het tuchtrecht niet of onvoldoende inge
steld.
Dat is althans de mening van mr
Paul Laurs, een Utrechtse ju
rist, die een dissertatie voorbe
reidt over klachtenbehande
ling in de gezondheidszorg en
die daarvoor een studie heeft
gemaakt van vele tuchtrech-
terlijke uitspraken. Zijn
conclusies stemmen niet vro
lijk: Laurs vindt dat de klach
ten onvoldoende onderzocht
worden, dat er bij het behan
delen van klachten veel te wei
nig openbaarheid wordt be
tracht en dat de kwaliteit van
deze vorm van leken-recht-
spraak te wensen overlaat.
Eerst die openbaarheid. De zit
tingen van het medisch tucht
college zijn vrijwel nooit toe
gankelijk. Er is een handjevol
uitzonderingen, zoals vorig jaar
de zitting waarop de klacht be
handeld werd tegen twee rönt
genologen, die zich bij het op
maken van declaraties ver
schreven zouden hebben. De
uitspraak wordt toegezonden
aan degene die de klacht heeft
ingediend, maar er zijn moge
lijkheden dat een deel van de
uitspraak ook voor hem ge
heim blijft. Dat kan bijvoor
beeld als de geestesvermogens
van de klager in de motivering
van de uitspraak betrokken
worden.
Beslotenheid
De beslotenheid van de zitting
wordt door de Koninklijke Ne-
derlandsche Maatschappij tot
bevordering van de Genees
kunst altijd beschouwd als het
belang van de patiënt, „omdat
vaak uiterst intieme zaken van
de patiënt zelf aan de orde kun
nen komen", zoals KNMG-se-
cretaris mr. Van der Mijn on
langs schreef. Paul Laurs zegt
daarop: „Laat dat de patiënt
zelf maar uitmaken. Als die op
beslotenheid aandringt, kun je
daar altijd nog toe-besluiten. Ik
vind het onjuist dat de tucht
rechters vrijwel zonder uitzon
dering bepalen dat gezien „het
algemeen belang" de zaak maar
beter in het geheim behandeld
kan worden"
Ook de 'bescherming van de arts
kan in dit verband een rol spe
len. Paul Laurs wijst erop dat
een arts in hoge mate in zijn
belang geschaad kan worden
door uitgebreide negatieve
publiciteit. „Die negatieve
publiciteit ontstaat vaak omdat
de klagende patiënt, zwaar ge
frustreerd door wat hij ervaart
als een besloten onderonsje
van medische tuchtrechters
zelf de publiciteit gaat opzoe
ken, om zo gehoor voor zijn
klacht te krijgen.
Een derde overweging voor be
slotenheid is het beroepsge
heim van de arts, maar ook daar
ziet Laurs niet voldoende
grond in: „Als een patiënt er
gens over klaagt en een zaak
volledig behandeld wil zien,
dan is de arts volgens mij van
zelfsprekend op datzelfde mo
ment ontslagen van zijn be
roepsgeheim"
Uitzondering
Publikatie van de uitspraak (in
het blad van de KNMG, Me
disch Contact) is tot nu toe
meer uitzondering dan regel
Laurs. „Het is nu zo dat de
tuchtrechters bepalen of de
uitspraak gepubliceerd zal
worden. Ook daarom is het zo
moeiljk een goede indruk te
krijgen van de kwaliteit van de
tuchtrechtspraak. Je weet het
eenvoudig niet, omdat je er
geen gegevens over krijgt
Toch heb ik reden om aan te
nemen dat het niet zo best ge
steld is met die kwaliteit. Ik
mag natuurlijk niet generalise
ren, maar ik heb produkten van
tuchtcolleges gezien die ik zeer
onzorgvuldig zou willen noe
men. Gewoon juridisch haast
werk, zou je zeggen"
.,Een aanvechtbaar vonnis kan in
het nadeel zijn van de patiënt,
ook als hij gelijk zou hebben ge
kregen. Met een ondeugdelijk
vonnis begin je bijvoorbeeld
niets bij de verzekeraar van de
arts. Stel dat er grove schuld
blijkt uit het vonnis en je wilt
op grond daarvan schadever
goeding eisen, dan kan de ver
zekeraar van de arts (elke arts is
tegen dergelijke "schade" ver
zekerd) die uitspraak wel eens
aanvechten. En dan bereik je
nog weinig of niets"
Dit soort kritiek op de kwaliteit
van de medische tuchtrecht
spraak valt doorgaans slecht bij
de KNMG. Mr. Van der Mijn
schreef onlangs, ter verdedi
ging van de kwaliteit van de
tuchtrechtspraak: „Tot een
beoordeling van de deskun
digheid en toewijding van een
medische beroepsbeoefenaar
zijn vooral beroepsgenoten ge
roepen; niet omdat zij belang
hebbenden zijn, maar omdat zij
op deze punten deskundig zijn
Tot leden van medische tucht
colleges en van de rechtspre
kende colleges der KNMG,
worden de besten uit de medi
sche professie benoemd, in
derdaad voor wat de tuchtcol
leges betreft op voordracht van
de KNMG, omdat die weet wie
de besten zijn. Hun taak is
zwaar en wordt bescheiden ge
honoreerd. Om een goede
rechtspraak te waarborgen, is
een jurist, en wel een lid van de
rechterlijke macht, voorzitter
van een medisch tuchtcolle
ge"
Amateurs
Laurs kan het met deze verdedi
ging niet eens zijn. Hij noemt
drie oorzaken voor de proble
men van de tuchtcolleges: het
aantal zaken dat ze te behan
delen krijgen is snel gestegen
door de toegenomen mondig
heid van de patiënten; de colle
ges werken met te weinig on
dersteuning (geen griffie) èn ze
bestaan voor vier-vijfde (vier
medici tegen èèn jurist) uit
„amateurs, die rechtspraak
beoefenen"
Dat medici door hun deskundig
heid geroepen zijn over colle
ga s te oordelen, bestrijdt Laurs
dan ook: „Is een huisarts de
aangewezen deskundige met
betrekking tot psychiatrie7
Wat weet een oogarts van anes
thesie? En bovendien: in het
civielrecht krijgen gewone
rechters ook zeer ingewikkelde
zaken te beoordelen. Ik heb wel
eens een geding over compu
ters meegemaakt waar en leek
geen letter van begreep. Maar
daarvoor horen de rechters dan
deskundigen. Dat kan in de
tuchtrechtspraak ook wel
maar er wordt slechts spora
disch gebruik van ge
maakt
Eigenlijk is het medisch tucht
recht bedoeld als aanvulling op
het strafrecht. Wie vindt dat
een arts een fout jegens hem
gemaakt heeft, kan zowel bij de
tuchtrechter met zijn klacht te
recht als bij de officier van jus
titie. Maar toch werkt het zo
maar zelden. Paul Laurs
„Strafrecht in medische zaken
komt niet zoveel voor. Als er
een klacht wordt ingediend op
medisch gebied, dan zal een of
ficier van justitie al gauw tot
seponeren overgaan. Dat zit
ook in de tuchtrechtspraak
zelf: omdat dat tuchtrecht er nu
eenmaal is, is er in het straf
recht weinig animo om dezelf
de zaken ook nog eens te gaan
behandelen"
Een ander aspect dat het ver
trouwen in de medische tucht
rechtspraak bij patiënten niet
bevordert, is de strafmaat. Er
komen nogal wat gevallen voor
waarin de arts schuldig wordt
bevonden en dan een waar
schuwing krijgt, of een beris
ping. Men schijnt daar nogal
van onder de indruk te zijn.
Maar patiënten worden door
een dergelijke afloop van hun
zaak vaak gefrustereerd, vooral
als ze door een misschien lichte
fout van de arts met veel ellen
de zitten. Bovendien: in het
strafrecht betekent een waar
schuwing dat iemand er gena
dig van afkomt"
Grove schuld
,,Ik wil overigens met de meeste
nadruk zeggen dat bij het straf
recht een arts alleen maar kan
worden veroordeeld als grove
schuld i£ komen vast te staan.
Dat acht ik geheel juist. Een
arts moet een fout kunnen ma
ken, dat mogen mensen in an
dere beroepen ook. Dat crite
rium van grove schuld, dat zou
moeten blijven bestaan, vind
ik"
Laurs vervolgt „Er is nog iets dat
ik een heel vervelend bijver
schijnsel vind. Alle artsen zijn
zoals gezegd verzekerd tegen
de schade die anderen door
hun fouten kunnen oplopen
Nu kan het gebeuren dat een
arts een bepaalde fout toegeeft,
maar dat de verzekeraar zijn
cliënt opdracht geeft die fout te
ontkennen: dat kan in het be
lang van de verzekeraar zijn
Voor de arts is dat een heel ver
velende situatie en voor de kla
ger niet minder natuurlijk
Trouwens, als ik arts was, zou
ik ook niet graag voor een
tuchtcollege willen verschij
nen. Je kunt ook als arts ten on
rechte komen te hangen, ten
gevolge van ondeugdelijk on
derzoek. Al gebeurt het omge
keerde waarschijnlijk vaker
als het onderzoek slecht is, be
tekent het meestal dat het be
wijs niet is geleverd en dat de
patiënt met lege handen
staat"
Volgens niet lang geleden ge
publiceerde cijfers wordt ruim
driekwart van de klachten af
gewezen. Niemand weet op
welke gronden de tuchtrech
ters klachten afwezen: daar
over wordt niets gepubliceerd
Mr. Van der Mijn schreef daar
in juni over, dat er zo'n groot
verschil bestaat tussen de ma
nier waarop een betrokkene,
een klager dus, tegen een zaak
aankijkt en de manier waarop
een tuchtcollege de feiten
toetst. „Wie kennis neemt van
de uitspraken en niet alleen op
de getallen afgaat, kan onmo
gelijk tot de conclusie komen
dat de artsen in de colleges hun
aangeklaagde collegae meer in
bescherming nemen dan de pa
tiënt", aldus mr Van der
Mijn.
Amerikaans?
- Ziet Laurs misschien meer in
het, Amerikaanse systeem,
waar patiënten de artsen voor
van alles en nog wat voor het
gerecht dagen om vaak zeer
hoge schadevergoedingen uit
het vuur te slepen?
Laurs: „Nee, dat zeker niet. Maar
er is wel meer over te zeggen: in
medische kringen wordt vaak
de vrees uitgesproken dat we
hier op weg zijn naar toestan
den als in Amerika. Dat is ech
ter zeker niet zo, volgens mij.
Op de eerste plaats wordt het
procederen in Amerika erg ge
stimuleerd door de bepaling
dat een advocaat dar de helft
opstrijkt van de uitkering die
hij voor zijn cliënt heeft weten
binnen te slepen. Hij vecht dus
in feite voor zijn brood als hij
zijn zaak probeert te winnen.
Hij vecht er ook voor een be
paalde zaak te krijgen: ook als
het een arme cliënt betreft, is
daar een hoop geld mee te ver
dienen.
„Op de tweede plaats kent Ame
rika niet zo'n stelsel van sociale
zekerheden als wij dat kennen.
Als iemand wat overkomt, staat
het lang niet vast dat hij een
uitkering of vergoeding van
ziektekosten krijgt. Hij móet
dan vaak wel procederen om in
leven te blijven, als hij bijvoor
beeld arbeidsongeschikt is ge
worden. Die twee redenen be
tekenen voor mij dat de vrees
voor Amerikaanse toestanden
volkomen ongegrond is".
- Terug naar Nederland. Wat zou
er hier moeten verande-
Laurs: „Een van de grote
problemen bij het medisch
tuchtrecht van vandaag is het
leveren van het bewijs. De pa
tiënt moet het bewijs leveren
dat de arts schuld heeft. Dat
valt niet mee. Hij heeft geen
N rapporten, hij krijgt ze soms
niet eens ter inzage. Die
problemen kun je op twee ma
nieren oplossen: of je laat de
bewijslast bij de patiënt maar je
geeft hem de beschikking over
een adequaat onderzoeksappa
raat. Of je legt de bewijslast bij
de aangeklaagde. Dat is in ons
stelsel misschien wel onge
bruikelijk, maar het is wel
rechtvaardiger. De medicus is
veel beter in staat zijn onschuld
te bewijzen dan dat de patiënt
in staat is de schuld van de me
dicus aan te tonen"
Tijdverlies
Er is overigens een staatscom
missie aan het werk geweest
om wijzigingen in het stelsel
van de tuchtrechtspraak voor
te bereiden. De twee belang
rijkste aanbevelingen van die
commissie zijn: uitbreiding
van de onderzoekscapaciteit èn
een voorselectie door de in
spectie van de volksgezond
heid. De uitbreiding van de on-
derzoekcapaciteit is volgens
Paul Laurs hard nodig: „De
tuchtcolleges hebben die capa
citeit niet of nauwelijks. Er
wordt maar matig onderzocht
en bovendien gaat het allemaal
heel traag. Er is geen openbare
aanklager die een zaak aan
pakt, er is geen getraind opspo
ringsapparaat dat klachten
diepgaand onderzoekt"
Maar het instellen van een voor
selectie door de inspecteur
voor de volksgezondheid acht
Laurs geen goed idee. „Dan
moeten de mensen met hun
klacht weer naar een dokter om
hun verhaal te vertellen en dat
maakt het voor hen zo moeilijk.
Het grote probleem daarbij is
tevens dat er veel tijd verloren
gaat door weer een extra fase in
de procedure. Tijdverlies bete
kent bijna altijd dat er bewijzen
verdwijnen. Nu al is een nadeel
van de tuchtrechtspraak dat
het allemaal zo langzaam
gaat'.
Laurs ziet niet zoveel in het op
lappen van het tuchtrechtsys
teem door allerlei-wijzigingen.
Hij vindt dat het uitgangspunt
zou moeten zijn: het publiek
moet vertrouwen hebben in de
rechtspraak. „Ik geloof dat het
vertrouwen het grootst is als de
gewone rechter zich met medi
sche zaken zou bezighouden.
Eventueel een speciale medi
sche kamer van de recht
bank".
UTRECHT - Op zondagmorgen 9
januari van vorig jaar krijgt
de heer A. stekende pijn in de
borst en hevige pijn in de keel.
Zijn vrouw belt de huisarts
maar die heeft geen dienstVia
de doklerscentrale belt ze een
vervanger, die direct komt en
de heer A. onderzoekt A. zegt
zelf dat hij denkt een harlaan-
val te hebben gehad, de arts
denkt van met. maar weet het
niet zeker. ..Rijd morgen naar
het ziekenhuis en laat daar een
cardiogram maken" zegt
hij.
Aen de arts roken samen nog een
sigaret, waarna de arts ver
trekt: als de pijn bleef, moest A
nog maar even bellen. A. was
opgelucht: als het ernstig was
geweest, zou hij wel meteen op
genomen zijn geweest en zou hij
niet een dag hebben hoeven
wachten om zelf naar hel .zie
kenhuis te rijden.
Maar de pijn blijft. Een paar uur
later belt A.'s vrouw toch de
dokter maar weer. Die laat A
zelf de keuze. A. zegt: laat me
maar opnemen. Dat gebeurt, er
komt een ziekenauto. Onder
weg toont de bemanning daar
van zich zeer bezorgd. .Ze stop
ten wel drie. vier keer om me te
onderzoeken. Ik werd in het zie
kenhuis apart gelegd.omdat ze
dachten dat ik het niet zou ha
len. De volgende dag ging het
iets beter en werd ik op de in
tensive care gelegdIk mocht me
niet bewegen, elke beweging
kon gevaarlijk zijnaldus de
heer A
Later, als hel levensgevaar gewe
ken is, mag A. weer lezen: hij
begint met boeken over hart
ziekten.Zijn conclusie isalsnel:
..Wat had ik vooreen dokter ge
had die mij had laten lopen en
een sigaret had laten roken en
die vond dat ik de volgende dag
maar naar het ziekenhuis
moest rijden?".
Als A. na een paar weken thuis
komt belt hij zijn eigen huis
arts en vraagt naar de naam
van diens vervanger. Hij weet
het niet. A. belt dan de dokters-
centrale. maar daar willen ze
het niet zeggen. Maanden blijJ't
A. zitten met de vraag wie hem
toch heeft bezocht en. naar zijn
mening. ..onverantwoord heeft
behandeld"
Gezochte man
Op 6 september wordt A.'s vrouw
wakker met ernstige pijn in de
borst en uitstralende pijn in cle
arm. Het is weer zondag, weer
heeft de huisarts geen dienst A
krijgt een nummer van een arts
die dienst heeft Als hij beltzegt
deze: ..Mijn dienst was gister
avond al afgelopen, ik kom
niet" A.: Maar de centrale gaf
me uw nummer"! Arts: ..Dat
klopt niet. maar heeft uw
vrouw medicijnen in huis?".A.
.Ja.Biscopanmaar dat is voor
haar maag"Arts: ..Geef haar
maar twee tabletten" A:
..Maar volgens mij is het een
hartaanval"Arts: „Dal zal wel
niet".
De arts vraagt clan opeens hoe het
met A. zelf gaat: hij is destijds
bij hem geweest toen A. zelf pijn
in de borst had. ..Hé. maar dan
bent u de man die ik al enige
tijd zoek om een klacht legen in
te dienen" zegt A. ver
baasd.
Met de vrouw van A. blijkt alles
mee te vallen: het was geen
hartaanval. Maar A. besluit
toch tegen de arts een klacht in
verantwoordelijk gedrag toen
A. zelf een hartaanval had en
weigering te komen voor de
De klacht komt terecht bij de in
terne tuchtrechtspraak van de
Koninklijke Nederlansche
Maatschappij tot bevordering
van de Geneeskunde, en wordt
behandeld door de Districts-
raad. Die houdt een zitting. A.
een Amerikaanse hoogleraar
die gebrekkig Nederlands
spreekt, vraagt of hij zijn ver
weer in het Engels mag voeren
Dat mag.
Een paar weken na de behande
ling krijgt A. de uitspraak
thuis: op alle punten kiest de
Distrietsraad voor het verweer
van de arts.opeen punt na.Het
feil dat de arts weigerde te ko
men toen A. belde ten behoeve
van zijn vrouw, wordt als een
ernstige fout gezien. Daarvoor
krijgt de arts een waarschu
wing. .4. wil het daarbij laten
..Ik wilde hem een lesje leren en
ik vond dat dat met die waar
schuwing afdoende was ge
beurd'.
In beroep
Toch is de zaak niet afgehandeld
want de arts gaat in beroep. A.
krijgt daar bericht van, wordt
een beetje boosen zet zich achter
de schrijftafel. In dertien dicht-
betypte vellen geeft hij zijn le
zing van de zaak. in het Engels
Kort daarna krijgt hij een brief
van de Raad van Beroep met'
het verzoek op eigen kosten voor
een vertaling van de stukken te
voerd ..in de taal van het land"
A. schrijft temg dat zijn zaak
door cle Distrietsraad ook in het
Engels is behandeld .zonder dat
daar iemand bezwaar tegen
heeft geuit Brief terug cle
Raad van Beroep moet vast
houden aan behandeling in het
Nederlands. Komt er geen ver
taalde versie van A.'s brief, dan
kan zijn verweer niet in de be
roepszaak worden betrok
ken
4. schrijft een boze brief terug met
allerlei voorbeelden, waarin
getuigen of verdachten hun ei
gen taal mochten gebruiken
tijdens in Nederland gevoerde
processen. De brieven worden
nu langer en bozer: de Raad
van Beroep houdt vol dat er al
leen in het Nederlands geproce
deerd kan worden en A. verwijt
de Raad van Beroep geen eer
lijk proces te willen roeren
Binnenkort WOfdt ic iaat; be
handeld. A. zal er niet zijn hij
zit in het buitenland Anders
was hij óók n iet opgekomen..Ik
beschouw dit soort rechtspraak
als feodaal. Ik vind Nederland
een geweldig land in verhou
ding met Amerika, waar ik 20
jaar gewoond heb. Maar dit is
me verschrikkelijk tegengeval
len".
U'aaru«i luj er zu il puil! wan ge-
maakt heeft? „Ik ben van natu
re een vechter, in dit soort din
gen ben ik nog net een klein jon
getje. Ik kan dit soort onrecht
niet verdragen",
slwt n iet slecht voor zijn hart om
zich er zo druk over te maken?
.Nee. integendeel. ALs ik zo n
zaak over m'n kant zou laten
gaan. zou ik juist een tweede
hartaanval krijgenIk moet me
er wel druk over maken
