Noodtoestand in Engeland
niet te
vermij den
Machtsvertoon VS rond Perzische Golf
NAAST HET NIEUWS
Hervatting vredesgesprek
Egypte-Israël op tocht
Bedreiging bij opening proces Letelier
Veerdiensten
naar Engeland
liggen stil
mim.LTwm-
W.-Duitsland wordt
autoritaire staat
DONDERDAG 11 JANUARI 1979
WASHINGTON (Reuter/AFP) - De rechter
en de officier van justitie die het proces in
verband met de moord op de Chileense
oud-minister van buitenlandse zaken
Orlando Letelier dinsdag in Washington
hebben geopend, zijn met de dood be
dreigd. De politie heeft in de toiletten van
de rechtbank een plakplaatje met de naam
"Omega-7" gevonden, het symbool van
een klandestine terroristische groepering
iie zich richt tegen het bewind van Fidel
Castro op Cuba. De politie neemt dan ook
aan dat extreem rechtse Cubaanse ballin
gen verantwoordelijk zijn voor de drei
gingen. De veiligheidsmaatregelen, die al
ongekend streng waren, zijn nog verder
verscherpt.
Rechter Parker heeft een voorstel verwor
pen om het proces elders voort te zetten.
De verdediger van de drie aanwezige Cu
baanse verdachten zei dat de dreigingen
vijandelijkheden zouden kunnen uitlok
ken tegen de Cubanen.
Vijf Cubaanse ballingen en drie leden van
de voormalige Chileense inlichtingen
dienst Dina zijn beschuldigd van de
moord op Orlando Letelier en diens me
dewerkster Ronnie Moffitt. Op 21 sep
tember 1976 werd hun auto in Washington
opgeblazen. Letelier werd na de bloedige
coup in september 1973 in Chili door de
militaire machthebbers in een concentra
tiekamp gestopt. Via invloedrijke politici
uit het buitenland wist hij echter vrij te
komen. Hij moest Chili verlaten en voerde
in het buitenland een krachtige campagne
tegen de militaire dictatuur in zijn land.
Ook in Nederland heeft hij verscheidene
malen actie gevoerd tegen generaal Pino
chet, de president van dit Zuidameri-
kaanse land.
Slechts drie van de acht verdachten zijn tij
dens het proces in Washington aanwezig,
de Cubaanse ballingen Guillermo Novo,
Alvin Ross en Ignacio Novo. De eerste
twee worden beschuldigd van moord, de
laatste van medeplichtigheid. Een sleutel
rol is weggelegd voor de Amerikaan Mi
chael Townley, een voormalig agent van
de Dina. Hij heeft al eerder toegegeven de
bom onder de auto van Letelier te hebben
geplaatst. In ruil voor zijn getuigenverkla
ring kan hij rekenen op een verzachting
van zijn straf. Wel heeft hij tal van mensen
moeten noemen die iets te maken hebben
gehad met de moord op Letelier.
- Een belangrijk figuur daarbij is het vroegere
hoofd van de Dina, generaal Manuel Con-
treras wel in bewaring gehouden.
Het proces in Washington kan belangrijke
consequenties hebben voor de verhou
dingen tussen Washington en Santiago.
President Carter heeft de ogen wat meer
gericht op de mensenrechten dan zijn
voorgangers Ford en Nixon. Het Witte
Huis ziet graag dat de zaak volledig uit de
doeken wordt gedaan en hierbij zou wei
eens een kwalijke rol van de Dina boven
water kunnen komen. De Chileense mili
taire junta heeft altijd de talloze beschul
digingen van de hand gewezen dat het
bewind via de Dina op grote schaal poli
tieke tegenstanders uit de weg ruimde.
Mocht bewezen worden dat de Dina de
hand heeft gehad in de moord op Letelier,
dan komt die bewering van de junta op
losse schroeven te staan. De Chileense re
gering heeft tot nu toe echter volgehou
den niets met de aanslag uitstaande te
hebben.
Van onze correspondent)
LONDEN - De Britse regering kan in de komende dagen
gedwongen worden een nationale noodtoestand af te
kondigen, wanneer de vrachtwagenchauffeurs besluiten
volledig in staking te gaan. Nu al hebben hun acties grote
tekorten veroorzaakt in winkels en fabrieken waardoor
tienduizenden werknemers op wachtgeld zijn gezet.
Eén van Engelands grootste indus
trieën, ICI, die chemische pro-
dukten maakt van kunststoffen
tot verf, zegt al 200 miljoen gul
den verloren te hebben door het
uitvallen van de leverantie van
grondstoffen. Tienduizend van
zijn 90.000 werknemers zijn op
non-actief gesteld, de bevoorra
ding van Britse afnemers is tot de
helft teruggelopen en de export
(onder normale omstandigheden
vier miljard gulden per jaar) is
met 55 procent verminderd.
Geschat wordt, dat wanneer de
vrachtwagenchauffeurs het werk
inderdaad neerleggen een mil
joen arbeiders zonder werk kun
nen komen. In het noordwesten
van Engeland zijn vooral de tex
tielfabrieken getroffen door de
acties, maar ook zijn er al tekor
ten aan metaal voor het maken
van conservenblikjes en aan be
vroren levensmiddelen.
Premier James Gallaghan, die gis
teren terugkeerde van het inter
nationale topoverleg op het Cari
bische eiland Guadeloupe, zei op
een persconferentie dat de rege
ring in de afgelopen paar weken
al enkele keren op het punt had
gestaan om een noodtoestand af
te kondigen, maar dat de natio
nale situatie zich iedere keer weer
had hersteld. Hij hoopte dat dat
nu ook het geval zou zijn.
Hij was verder van mening dat het
van eeri „benepen gezichtspunt"
getuigde om te zeggen dat Enge
land zich op de rand van de chaos
bevond. Niettemin kon ook hij de
herinnering van de Britten niet
wegnemen aan de barre winter
van 1973, toen de mijnwerkers
staakten en er een driedaagse
werkweek werd ingevoerd. Die
staking bracht de toenmalige
Conservatieve premier Edward
Heath ten val en Labour aan de
macht.
Het is duidelijk dat de Conservatie
ven nu op het omgekeerde ho
pen. Hun leidster, mevrouw Mar-
gareth Thatcher, heeft Callaghan
al een brief gestuurd waarin om
een debat in het Lagerhuis wordt
gevraagd, vermoedelijk maan
dag. Wanneer de afkondiging van
een noodtoestand plaatsvindt, zal
de labourregering zich moeten
opmaken voor een debat in het
parlement waarbij de Conserva
tieven weer alles op alles zullen
zetten om Labour ten val te bren
gen.
GEEN OORLOGSSPEELGOED
oorlogsspeelgoed in Zweden
akkoord tussen de raad voor
liging van speelgoedhande-
Met ingang van december as.
verboden.Dit ishet resultaat
consumentenbelangen en di
laars.
Volgens de overeenkomst mogen schaalmodellen van militaire voer
tuigen en schepen nog worden verhandeld .Het oorlogsspeelgoed
maakt ongeveer een procent uit van de totale spcelguedomzet van
700 miljoen kronen (ongeveer f 325 min) per jaar.
BEHA'S VOOR CHINA
China heeft aan Japan gevraagd te helpen bij de bouw van
fabriek voor beha's om te kunnen voldoen aan de toekom.
ndergoed uil het Westen in de Volksrepubliek
il' in Kyoto deelde gisteren mee dat deCh
tiet te verre toekomst beha
'ii de potentiële vraag daai
de firma terrein, gebouw
voor het verschaffen vcCn
ige
nder onder-
i groot zal zijn.
en arbeidsters
terialen en uil-
goed zullen drage
De Chinezen hebbe
aangeboden, in r\
rusting.
De fabriek zou aanvankelijk moeten werken voor de export naar
Japan,maar later de Chinese markt mogen bedienenwanneer de
tijd komt dat Chinese vrouwen westers ondergoed gaan dragen'.
De hoofddirecteur van Wacoal. Koitsji Tsoekamolo, brengt binnen
kort een zakenbezoek aan Peking.
SNEEUWRUIMERS ALS TAXI
Het blad Moskowskaja Prawda' heeft er gisteren schande van ge
sproken dat voertuigen voor het sneeuwruimen 's nachts veelvul
dig worden gebruikt voor personenvervoer. Bij een onderzoek
bleek dat het merendeel van de passagiers bestond uit taxichauf
feurs die na afloop van hun werk naar huis terugkeerden.
SNELLER PER DUIF
Een ziekenhuis in het Britse Plymouth gebruikt 25 duiven om bloed
en urinemonsters die snel moeten worden geanalyseerd naar een
laboratorium te brengen dat aan de andere kant van de stad
staat.
Een woordvoerder van het ziekenhuis zei dat de vogels de afstand in
vijf minuten overbruggenterwijl een taxi er minstens 20 minu
ten over doet. De monsters zitten in kleine flesjes die aan de poten
van de duiven worden gebonden.
(Van onze correspondent)
BONN - De Bondsrepubliek
Duitsland vertoont steeds meer
de trekken van een autoritaire
staat. Dit is de voorlopige conclu
sie van de internationale jury van
het derde Russelll-tribunaal.
Protest
tegen
fascisme
ROME (UFI) - "Neen tegen het
fascisme" staat te lezen op span
doeken die demonstranten gisteren
in Rome met zich meevoerden. De
demonstratie werd gehouden uit
protest tegen een aanslag die dins
dag door een rechtse terreurorgani
satie werd gepleegd op een radio
station.
Ook gisteren 1 ver den weer aansla
gen gepleegd op krantengebouwen
en partijkantoren in Rome. Volgens
de politie werden minstens negen
bom- en brahdbomaanslagen ge
pleegd, onder andere op het kantoor
van het blac 11 Messagero, een bu
reau van de communistische partij,
een vakbond s kantoor en twee kan
toren van de regerende christen-
democratiscae partij.
Bij de achtervolging van de daders
schoot de politie een jongeman in
het hoofd die met een pistool dreig
de. De jongen is later aan zijn ver
wondingen overleden.
Een onbekende vrouw heeft de pers
gebeld en gezegd dat de aanslagen
het werk zijn van neo-fascisten uit
wraak voor het doodschieten van
twee rechtse jongeren een jaar gele
den.
DEN HAAG (ANP) - De veer
diensten vanuit Nederland
naar Engeland liggen stil of
draaien op halve kracht. Dit is
het gevolg van de chauffeurs
staking in Engeland die vanaf
vandaag officieel wordt, zo
heeft een woordvoerder van
NOB wegtransport gisteren
meegedeeld.
De Torline en Transport Ferry
Service (beide Rotterdam)
hebben de diensten op En
geland gestaakt. Ook de bo
ten van de Zeebrugge-Hull-
dienst en Europoort-Ips-
wich-dienst van de Noordzee
veerdiensten liggen stil. De
Norfolk Line heeft vandaag
nog één vaart vanuit Scheve-
ningen naar Engeland ge
maakt.
De veerdiensten Europoort-
Huil en de schepen van de
maatschappij Zeeland varen
nog. De Olau-Lijn vanuit
Vlissingen vaart op halve
kracht.
De chauffeurstaking in Enge
land wordt vanaf vandaag ge
steund door de vakbonden.
Er staken nu ongeveer 55.000
chauffeurs (op een totaal van
180.000). De Britse wegtrans
portorganisatie verwacht dat
meer chauffeurs zich bij de
staking zullen aansluiten.
Er is sprake van posten en
werkwilligen worden onder
druk gezet. De situatie biedt
voorlopig geen uitzicht, aldus
een woordvoerder van NOB-
wegtransport.
(Van onze correspondent)
JERUZALEM - Volgens rege
ringskringen in Jeruzalem is een
snelle hervatting van de vredes
onderhandelingen met Egypte
niet te verwachten. De reden is,
dat volgens Israël geen verande
ring te bespeuren is in het Egyp
tische standpunt, ondanks de
Egyptische verklaringen van de
afgelopen dagen, die over een
verspoepeling spreken.
Op de essentiële punten, een
streefdatum van Palestijnse au
tonomie en het recht van Egypte
andere Arabische landen in geval
van oorlog bij te staan, heeft
Egypte zijn standpunt niet ver
anderd.
Eerder deze week sprak premier
Menachem Begin de verwach
ting uit dat de onderhandelingen
volgende week hervat zouden
worden. Nu wordt over „enkele
weken" gesproken. Een en ander
is het resultaat van een brief die
de Egyptische premier Chalil aan
de Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken Vance heeft
gestuurd en waarin het Egypti
sche standpunt wordt toege
licht.
De Amerikaanse ambassadeur in
Israël, Samuel Lewis, heeft de
inhoud van die brief dinsdag en
woensdag met de Israëlische mi
nister van buitenlandse zaken
Dajan en premier Begin bespro
ken. De Israëli's waren duidelijk
teleurgesteld over hetgeen Lewis
te vertellen had, te meer omdat
Egyptische zegslieden en de
Egyptische pers nieuwe soepel
heid hadden aangekondigd.
Van Amerikaanse kant is er een
duidelijke aarzeling om de on
derhandelingen te hervatten
zonder dat van tevoren de kans
van slagen vast staat. Een tweede
mislukking willen de Verenigde
Staten niet riskeren. In feite is er
voor zover bekend - nog niets
concreets vastgesteld: niet wan
neer, waar en op welk niveau de
onderhandelingen hervat zullen
worden. Het enige wat voor het
moment overblijft, is de princi
piële bereidheid van Egypte en
Israël om verder te onderhande
len.
tV PARIJS-De inmiddels hertrouwde weduwe van Lee Harvey Oswald.de
moordenaar van president Kennedyneemt deel aan een debat in een
Frans televisieprogramma
Gesproken werd over de vraag of Oswald nu werkelijk de moord op Ken
nedy heeft gepleegd of dat andere mensen bij de aanslag waren betrokken
Een onderzoekscommissie in Amerika heeft onlangs ontdekt dat de moor
den op Kennedy en King niet het werk van twee moordenaars is geweest,
maar dat er sprake moet zijn van een komplot.
Vijf dagen lang heeft het tribunaal
in de Stadthalle van Keulen-
Mühlheim onderzocht hoe het is
gesteld met de censuur, de rech
ten van verdedigers in strafpro
cessen en het optreden van de
binnenlandse veiligheidsdienst
in West-Duitsland.
Op basis van rapporten van des
kundigen en uitlatingen van ge
tuigen is de jury tot de conclusie
gekomen dat er op al deze gebie
den sprake is van specifieke aan
tasting van de onvervreemdbare
mensenrechten, zoals die in de
Duitse grondwet zijn vastgelegd.
Met name het feit dat de binnen
landse veiligheidsdienst zich
volgens de jury steeds meer ont
wikkelt tot een soort schaduwre-
gering, wordt zeer gevaarlijk ge
vonden.
De jury is overigens van mening dat
ook in andere westerse democra
tieën de grondrechten niet altijd
zijn gewaarborgd. Daarom is een
internationale vergelijking nood
zakelijk. Tribunaal-voorzitter
prof. Wladimir Dedijer, een Joe
goslavische historicus, kondigde
aan dat er een speciale interna
tionale commissie wordt ge
vormd, die zich met de ontwik
kelingen in de Bondsrepubliek
zal bezighouden. Het is de be
doeling dat deze commissie elk
jaar rapport uitbrengt. Volgens
Dedijer is dit van groot belang
omdat de Bondsrepubliek een
leidende positie in de Westelijke
wereld inneemt en daarom in
vloed kan uitoefenen op de poli
tiek van regeringen in andere
Westeuropese landen.
De Westduitse regering heeft tot
dusver nog geen enkel commen
taar gegeven op het oordeel van
het tribunaal.
ONTSLAG - De Sowjetrussische
pers heeft gisteren gemeld dat
het hoofd van de KGB (geheime
dienst) van Turkmenia, Yakov
Kiselev, uit zijn functie is onthe
ven. Hij heeft een andere, niet
nader genoemde functie gekre
gen, zo schreef een dagblad in
Turkmenia op vijf januari. De
nieuwe KGB-chef in deze pro
vincie is Alexei Boiko, aldus de
krant.
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - De VS hebben
twaalf F-15 gevechtsvliegtuigen
en ruim driehonderd man lucht-
machtperspneel naar Saoedi-
Arabië gestuurd. Deze manoeu
vre wordt uitgelegd als Ameri
kaans militair machtsvertoon dat
niet alleen ten doel heeft de Sa-
oedi's te sterken tegen een moge
lijk overspatten van het politieke
tumult in Iran, maar ook de Rus
sen duidelijk moet maken dat het
de VS ernst is bij de bescherming
van zijn belangen in het Midden-
Oosten.
Het zenden van de vliegtuigen gaat
gepaard met een versterking van
de vlooteenheid, die de VS ge
reed houden om zo nodig naar het
gebied van de Perzische Golf op
te stomen. Zij moet de Ameri
kaanse geallieerden in het gebied
- behalve Saoedi-Arabië zijn dat
ook Israël en Egypte - overtuigen
van de Amerikaanse bereidheid
om zijn verplichtingen ten aan
zien van de veiligheid in het Mid
den-Oosten na te komen.
Terzelfder tijd heeft het ministerie
van buitenlandse zaken onder
minister Warren Christopher af
gevaardigd naar Turkije, een
NAVO-bondgenoot terzijde van
Iran. In Turkije is het de laatste
tijd ook politiek onrustig ge
weest, maar formeel gaat
Christopher uitsluitend spreken
over zaken als Cyprus en de
Turks-Amerikaanse veiligheids
belangen en is zijn bezoek niet
rechtstreeks het gevolg van de
ontwikkelingen in Iran.
Het is niettemin zeker dat Iran ter
sprake zal worden gebracht, aan
de vooravond van nieuwe onder
handelingen tussen Turken en
Amerikanen over een defensie-
verdrag. De verhoudingen tussen
Turkije en de VS zijn aanzienlijk
verbeterd sinds Carter het wa
penembargo tegen dat land heeft
opgeheven en diverse Ameri
kaanse bases, die voornamelijk
een onderkomen vormden voor
apparatuur om oog te houden op
de Sowjet-Unie, werden hero
pend.
De wijziging in het Amerikaanse
beleid ten aanzien van de sjah, die
nu van het Witte Huis mag ver
trekken en zelfs zou moeten af
reizen om de regering-Baktiar
een schijn van kans te geven, is
voor de beleidsbepalers in Was
hington een bittere pil. De VS
proberen te voorkomen dat in
Iran hetzij een rechtse militaire
machtsgreep zal plaatsvinden,
hetzij een anti-westelijk islami
tisch bewind gestalte zal krijgen.
En verklaringen van het Penta
gon dal de verplaatsing van de
gevechtsvliegtuigen naar Saocdi-
Arabië bedoeld is om de toestel
len te demonstreren aan de Saoc-
di's die ze willen kopen, zijn
nauwelijks geloofwaardig. De
vliegtuigen zijn niet bewapend,
maar zowel de raketten als de
munitie voor de boordkanonnen
kunnen volgens zegslieden „snel
worden betrokken".
Het Amerikaanse beleid ten aan
zien van Iran zal zeker opnieuw
twijfels oproepen aan Carters be
kwaamheden op het terrein van
de buitenlandse politiek. De
steun aan de sjah bleef zo lang
gehandhaafd omdat Carter voor
al luisterde naar de influisterin
gen van Brzezinski, de voorzitter
van de nationale veiligheidsraad
en weinig aandacht schonk aan
andere schattingen van onder
meer het ministerie van buiten
landse zaken.
De steun aan de sjah heeft geleid tot
de instelling van een kortstondi
ge militaire regering en dat was
op zichzelf al een soort gesanc
tioneerde militaire machtsgreep.
Baktiar maakt volgens Ameri
kaanse schattingen weinig kans
en de voorspellingen omtrent wat
er daarna gaat gebeuren lopen
uiteen, maar in alle gevallen is
een langer verblijf van de sjah in
zijn vaderland een factor die
slechts tot blijvende onrust kan
leiden. In Washington wordt het
gevaar van een burgeroorlog tus
sen de militairen en Chomeim's
orthodoxe islamieten zeer reëel
geacht.
Voorlopig lijken de VS zich min of
meer neer te leggen bij de ont
wikkelingen in Iran, gegeven de
onmogelijkheid van een recht
streeks Amerikaans ingrijpen -
alle aanwijsbare belangen ten
spijt - zo lang de Russen zich niet
rechtstreeks in de kwestie men
gen Het falen van de Amerikaan
se inlichtingendienst ton aanzien
van de positie van de sjah en de
Iraanse situatie in het algemeen,
zal Carter veel politiek kapitaal
gaan kosten, dat hij met de hard
nekkigheid van een schooljon
gen in de afgelopen jaren, muntje
voor muntje had opgespaard.
Joe die inlichtingendienst kon fa
len is niet geheel duidelijk. Ken
nelijk hebben de Amerikanen
zich verlaten op gegevens van de
Savak, de geheime politie van de
sjah, die zeer actief was onder
Iraanse studenten ih de VS, een
activiteit die oogluikend werd
toegelaten. Maar alleen al de kei
harde demonstraties van Iraanse
studenten bij het laatste bezoek
van de sjah aan Washington en
demonstraties onder meer bij het
gebouwencomplex van de CIA in
McLean. Virginia, op korte af
stand van het centrum van Was
hington. hadden moeten leiden
tot de conclusie dat onder een
Iraanse bevolkingsgroep die in
eerste aanleg door de zogenaam
de „vernieuwingen" van de sjah
aan lotsverbetering moest toe
komen, grote weerzin tegen de
monarch bestond.
