VOLWASSENEN WILLEN GRAAG VERDER LEREN
Lissenaren zingen met
en voorde Chilenen
WEINIG ANIMO VOOR
'ANDERE' OPPASCENTRALE
Proeven met een „open school
DINSDAG 9 JANUARI 1979
Samen met twee Chilenen wer
ken momenteel drie jonge
Lissenaren hard aan het in
studeren van een repertoire
van Chileense liturgische en
volksliederen waarmee ze
eind van deze maand hun
"debuut" willen maken. De
vijf maken onderdeel uit van
de Chili-groep bollenstreek.
Die groep kwam bijna driejaar
geleden tot stand, onder meer
met als doel de helpende
hand te bieden aan Chileense
gezinnen waaraan de vader
ontbreekt De bollenstreek-
groep heeft zich inmiddels
over vijf van dergelijke ge
zinnen ontfermd. Van vier
daarvan is de vader na de
staatsgreep in '73 gefusil
leerd, van de vijfde is de vader
als vermist opgegeven.
Briefcontact
Elk gezin krijgt per maand 200
gulden overgemaakt. Er is
een intensief briefcontact
tussen de Chileense gezinnen
en de werkgroep, die overi
gens nog meer pijlen op de
boog heeft genomen. Zo
wordt er ook geld ingezameld
om daarmee gaarkeukens te
bekostigen. In die keukens
kunnen dagelijks gemiddeld
zo'n 75 kinderen eten komen
halen.
Steun
Het dekenaat bollenstreek
heeft de regionale werkgroep
steun toegezegd en dat houdt
onder meer in dat er in de di
verse parochies thema-vie
ringen mogen plaats vinden
en dat de daaraan gekoppelde
collectes ten bate van Chili
komen. Om die thema-vierin
gen Chileens te tinten is aan
vankelijk geprobeerd een uit
dat land afkomstige en nu
door Nederland reizende
zanggroep ook naar de bol
uit jouw stilte
groeien bloemen
openen zich wegen
en worden
kinderen geboren
D
Het vignet van de Chili-groep bollenstreek.
lenstreek te halen. Maar de
gages lagen te hoog. Men
vond het daarom verstandi
ger dan zelf maar een "Chi
leense" groep te formeren.
De vijf muzikanten, die voor het
eerst te horen zullen zijn in de
Agatha-kerk in Lisse (27 en 28
januari a.s.), maken voorna
melijk gebruik van Chileense
muziekinstrumenten zoals de
Overleg
De werkgroep, die de adoptiea
dressen kiest in overleg met
een bisschop in het noorden
van Chili en een daar wer
kende pastor, ziet mogelijk
heden om in de nabije toe
komst meer gezinnen in nood
(gemiddeld vier kinderen) de
helpende hand te bieden.
Ineke Smakman, voorzitster
van de werkgroep en tevens
een van de vijf muzikanten:
"We krijgen steeds meer ge
hoor, daardoor komt er ook
meer geld binnen. We zijn met
drie gezinnen begonnen, we
hebben er momenteel vijf en
daar komen er waarschijnlijk
nog wel wat bij. Overigens ligt
het accent niet op het over
sturen van geld maar op het
contact met de mensen daar".
Een erg aarzelend begin. Dat kan gezegd worden van de eerste
stappen op weg van de oppascentrale voor lichamelijk en/of
geestelijk gehandicapten, zoals die ruim een halfjaar geleden in
de bollenstreek (in combinatie met Leiden) tot stand is gekomen.
Slechts twintig ouders hebben zich tot nu toe op de oppaslijst
laten zetten. In de praktijk maken ze gemiddeld een keer in de
drie weken gebruik van de diensten van de bij de oppascentrale
aangesloten vrijwilligers.
"Er bestaat inderdaad meer drempelvrees dan wc hadden ge
dacht", zegt Ursula Dierks van het Sociaal Pedagogisch Centrum
in Leiden, van waaruit het idee vrijwilligers in te zetten om ou
ders van gehandicapten ter zijde te staan, voor Leiden en de
bollenstreek verder werd uitgewerkt. "Onze indruk is dat juist
ouders die het het hardst nodig hebben, er geen gebruik van.
maken. Toch zijn we niet al te pessimistisch over het geringe
aantal aanmeldingen. Naarmate de oppascentrale langer func
tioneert, zo verwachten we, zullen meer ouders de stap wagen".
Overigens, de oppascentrale zit nog te springen om vrijwilligers.
Hun taak? Zij passen op als de ouders er een paar uurtjes uit
willen, maar tot het vrijwilligerswerk kan ook behoren zo nu en
dan met ouders van gehandicapten een praatje komen maken of
bijvoorbeeld de gehandicapte (in bijna alle leeftijden) eens een
paar uur mee uit te nemen. "Men heeft nog teveel het idee dat een
oppascentrale alleen in de avonduren functioneert", zegt Ursula
Dierks, "maar het kan net zo goed overdag".
Vrijwilligers dienen tenminste 17jaaroud te zijn en wordendoor de
centrale getoetst op geschiktheid. De beloning was aanvankelijk
nihil. Maar de nu bij de centrale aangesloten ouders van gehandi
capten staan er op dat ze de vrijwilligers geld geven voor het
oppassen. Want, is het argument, we zouden ook voor een "nor
male" oppas moeten betalen.
„Het volledig dagonderwijs
aan het begin van het leven -
hoe breed en hoe lang ook -
kan niet toereikend zijn voor
het hele leven daarna. Ieder
een zal zijn leven lang moe
ten kunnen blijven Ieren en
zich door training, studie,
discussie en bezinning moe
ten kunnen heroriënteren.
Hiervoor zijn voorzieningen
nodig".
Woorden van oud-minister van
onderwijs Van Kemenade,
neergelegd in zijn nota „Con
touren van een toekomstig
onderwijsbestel" uit 1975.
Veel eerder had het begrip
van de langdurig of perma
nent onderwijs z'n intrede
gedaan. In 1969 hield CRM-
minister Klompè zich al be
zig met „een leerperiode die
over het hele leven verspreid
Nu, tien jaar later, is sprake
van een gigantische ontwik
keling rond de educatie van
volwassenen. De kreten van
weleer zijn geen loze ge
weest. De behoefte aan leren
na afloop van de schoolse pe
riode is groot gebleken. In de
jaren zestig en zeventig is
een net van voorzieningen
tot stand gekomen waarbin
nen volwassenen in principe
aan hun trekken kunnen
komen. We kennen het dag
en avondonderwijs voor
volwassenen, het schrifte
lijk onderwijs, de instruc
tieve omroep, de 'volksuni
versiteiten, het vormings
werk en de activiteiten van
club- en buurthuizen. Soms
ligt het accent op het onder
wijs, dan weer meer op de
vorming. Binnen de proef
projecten Open School is ge
zocht naar een combinatie
van beide elementen.
De open school zou antwoord kunnen geven op veel vragen waarop volwassenen in het dagelijks leven stoten
HILVERSUM -iBegin 1977 ging op veertien plaatsen in
Nederland een proefproject van de Open School van start.
Het is een hoofdstuk op zich. Niet opgezet als een apart
instituut, maar bedoeld om te kunnen ervaren hoe een op
de deelnemers gerichte aanpak van onderwijs en vorming
na afloop van de proefprojecten voortgezet kan worden
binnen die genoemde bestaande voorzieningen. De proef
zou twee jaar duren, tot medio volgend jaar, maar daar is
inmiddels een jaar bijgeplakt. Niet in de laatste plaats om
heel wat commissies en werkgroepen de gelegenheid te
geven de voortzetting van de volwasseneneducatie in
goede banen te leiden.
Met hulp van Lies Vellekoop (32)en
Cees Storm (35) is het wat mak
kelijker lijn te brengen in de wir
war van gebeurtenissen. Lies
Vellekoop is voorlichtster van de
Commissie Open School, Cees
Storm vervult dezelfde functie
bij de Stichting Proefprojecten
Open School.
We moeten terug naar de jaren van
minister Klompé voor de eerste
samenhangende schreden op
weg naar de volwasseneneduca
tie. Op initiatief van het ministe
rie van CRM wordt in 1969 een
ronde-tafelconferentie belegd
over het begrip van de permanen
te educatie. Met haar toenmalige
collega Veringa, minister van on
derwijs en wetenschappen, pro
duceert minister Klompé een no
ta over de instructieve omroep.
Voorzichtig wordt de koppeling
omroep en open school gelegd.
Plannen zijn er; de uitwerking
moet nog gestalte krijgen.
In 1972 worden de koppen weer
bijeen gestoken en wordt alge
meen aanvaard, dat permanente
educatie voor volwassenen zich
niet mag en moet beperken tot
een radio- of televisieschool. Er
mag niet te hoog worden gegre
pen, juist degenen die vroeger
een tekort aan onderwijs en vor
ming hebben genoten, moeten
hun tweede kans kunnen grij
pen.
De Commissie Open School wordt
in het leven geroepen en zij komt
begin 1975 met een eerste advies
voor de ministers van onderwijs,
Wetenschappen en CRM. In dat
eerste advies valt het woord
proefproject Open School. Bin
nen die proefprojecten moeten
„kansarme" groepen in eerste in
stantie aan bod komen. De com
missie wijst op drie deelgroepen:
de werkende volwassenen, de
werkende jong-volwassenen en
tenslotte de (gehuwde) vrouwen.
Maar, zo zegt de commissie, an
dere groepen behoeven door deze
keuze niet achterop te raken.
Miljoenen
Begin 1977 draaien alle veertien
proefprojecten in Nederland. Het
maximum aantal deelnemers is
op 1550 gesteld. De rijksoverheid
trekt gelden uit, de uitgaven lo
pen in de miljoenen. De veertien
plaatsen zijn te vinden in Mid
den-Zeeland, Noordwest-Lim
burg en Zuid-Friesland (gericht
op de doelgroep werkende vol
wassenen); in Emmen, Tilburg en
Leiden is het proefproject van de
Open School gericht op werken
de jong-volwassenen, terwijl
Groningen, Twente-Oost-Gel-
derland, Amsterdam-Noord,
Utrecht-Houten, Noord-Noord-
Holland, de Zuidhollandse eilan
den, West-Brabant en de regio
Venlo zich hebben opengesteld
De proefprojecten zitten vol. Het
aanbod van deelnemers is twee
keer zo groot geweest. De mees
ten zijn dan ook bij gebrek aan
plaatsingsmogelijkheden afge
wezen, anderen omdat het oplei
dingsniveau toch te hoog was,
omdat de wens tot deelneming te
eenzijdig gericht was of omdat de
gestelde leeftijdsgrenzen over
schreden werden.
In alle projecten functioneren
teams van begeleiders, die uiterst
zorgvuldig samengesteld zijn.
Juist omdat de combinatie van
onderwijs en scholing in net
proefproject aanwezig moet zijn.
In het aantrekken van begelei
ders is veel tijd gaan zitten, zoals
ook het opzetten van instructieve
radio- en televisieprogramma's
ten behoeve van de Open-
Schoolprojecten niet eenvoudig
is geweest. „Ervaring met inlei
dende en begeleidende pro
gramma's was er nauwelijks",
weet Lies Vellekoop. „De af
stemming op het materiaal in de
Open School verliep niet steeds
parallel. Bovendien strookten de
verwachtingen van de deelne
mers in het begin vaak niet met
de hoge idealen van de begelei
ders. Het is voorgekomen dat
deelneemsters het proefproject
betraden en vroegen om een dic
tee om er later achter te komen.
dat algemene vorming van even
groot belang is".
Terwijl tot medio 1980 de proef
projecten doordraaien, wordt
koortsachtig gewerkt aan nieuwe
vormen voor de volwassenene
ducatie. Immers, de proefprojec
ten houden in 1980 op te bestaan
in de huidige vorm. Dat weten
begeleiders en deelnemers.
De Commissie Open School moet
niet alléén inhoud geven aan de
toekomstige volwasseneneduca
tie. De in 1975 ingestelde Com
missie Bevordering Plaatselijke
Educatieve Netwerken pluist
sindsdien uit wat nu precies moet
worden verstaan onder een edu
catief netwerk en op welke wijze
tot een plaatselijke vertaling ge
komen kan worden van de ver
worvenheden uit de periode van
de proefprojecten Open School.
Het denkwerk van beide com
missies loopt parallel aan andere
ontwikkelingen die door het mi
nisterie van CRM in gang zijn ge
zet en tenslotte in het begin van
de jaren tachtig moeten uitmon
den in een kaderwet specifiek
welzijn. Decentraliseren is het
trefwoord. Verantwoordelijkhe
den worden verlegd van hogere
regionen en naar plaatselijke
overheden. De commissie-PEN
volgt deze ontwikkelingen op de
Toch, zo blijkt uit het gesprek met
Lies Vellekoop en Cees Storm,
zal het niet eenvoudig zijn de
ideeën en ervaringen, opgedaan
binnen de Open-Schoolprojec
ten, te verweven met plaatselijke
educatieve programma's en
plannen, die weer vereist zijn
binnen de nieuwe rijksbijdrage
regeling voor het sociaal-cultu
reel werk (één van de regelingen
in het kader van de wet specifiek
welzijn).
Witte plekken
Uitgangspunt voor CRM is een be
tere en rechtvaardiger verdeling
van de subsidiegelden. Gemeen
ten hebben opdracht gekregen
een educatief programma en plan
te maken, waarbij de inspraak
een groot goed is.
Zo moet bekeken worden, welke
voorzieningen op het gebied van
het sociaal, cultureel en vor
mingswerk voorhanden zijn,
moet bekend worden in hoeverre
activiteiten elkaar overlappen,
maar moet vooral duidelijk wor
den aan welke voorzieningen het
nog ontbreekt. „Witte plekken"
in het land worden opgespoord,
opdat daar gelden terechtkomen
voor de opzet van tot dusverre
ontbrekende voorzieningen. Dat
kan betekenen dat de ene organi
satie iets van het eigen pakket
van activiteiten zal moeten inle
veren ten gunste van nieuwe ini
tiatieven elders.
De commissie-PEN heeft moeten
inspelen op deze gang van zaken.
Het zicht ging een beetje verlo
ren, omdat het vormingswerk in
het geheel van het sociaal-cultu
reel werk werd opgenomen en de
verhouding tot educatie in de
vorm van onderwijs en scholing
niet duidelijk werd gemaakt. Het
blijft een open vraag of, zoals de
commissie-PEN voor ogen heeft,
inderdaad educatieve netwerken
ontstaan, die samenhang bren
gen in het educatieve aanbod en
de organisatie van de volwasse
neneducatie ter plaatse duidelij
ker maken.
Teneinde de resultaten van de
proefprojecten Open School niet
te laten verzanden in het grote
geheel, is gepleit voor een spe
ciale rijkssubsidie voor stimule
ringsprojecten, zoals de Open
School.
Zeker is dat de begeleiders van
proefprojecten straks meer ruim
te krijgen om hun neus ook bui
ten de eigen lokatie te steken en
hulp kunnen bieden bij de opzet
van educatieve netwerken in an
dere plaatsen.
Bovendien krijgt het hoofdkantoor
van de Stichting Proefprojecten
Open School in Zeist meer arm
slag na beëindiging van de pro
jecten. De correspondenten van
de commissie-PEN houden de
ontwikkelingen nauwlettend in
de gaten en er is overleg met de
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten. Dc educatieve plan
nen, waarvoorde PEN pleit, moe
ten straks in het reine worden ge
bracht met de gemeentelijke
plannen en de voortzetting van
de Open School.
Deelnemers zijn er genoeg, maar
meer nog wanneer inhoud gege
ven kan worden aan de eerste ad
viezen van de derde commissie in
dit geheel, de Commissie Betaald
Educatief Verlof, die in septem
ber 1977 door de Sociaal Econo
mische Raad (SER) is ingesteld
op verzoek van de regering. De
eerste notities van deze commis
sie spreken van betaald educatief
verlof voor iedereen. Gelet op de
kosten is echter gepleit voor in
voering in fasen. Ondervonden is,
dat waar in Nederland betaald
educatief verlof reeds ingang
heeft gevonden, meer mannen
aan proefprojecten van de Open
School meedoen.
Belangrijk
De huidige minister van onderwijs,
Pais, heeft laten weten dat de
educatie van volwassenen èèn
van belangrijkste punten is. Veel
meer heeft de minister nog niet
gezegd. Medio 1980 wordt „zijn"
nota over de volwasseneneduca
tie verwacht, hoewel vanuit de
Tweede Kamer al stemmen zijn
opgegaan dat tijdstip te vervroe
gen.
Gerekend naar de verklaringen van
Pais wordt 1980 een belangrijk
jaar. De proefprojecten Open
School lopen ten einde, plaatse
lijk gezien moeten de plannen
vorm hebben gekregen en zal het
begrip van de „educatieve wer
ker" (wiens pakket van kennis
onderwijs en vorming bevat) uit
gewerkt zijn.
Dat allemaal ten behoeve van men
sen die vroeger in hun feitelijke
schooljaren te weinig hebben
kunnen meepikken, in werk en
gezin dat gemis zijn gaan voelen
en de draad weer willen oppak
ken. Niet vanuit de schoolbanken
van vroeger, maar als volwasse
nen met een stuk levenservaring.
Dat „eigene" van de mens is uit
gangspunt bij het leren in de
Open-Schoolsituatie.
Overigens hebben de uitspraken
van minister Pais juist deze week
een behoorlijke knauw gekregen.
Bij de behandeling van de on
derwijsbegroting is de Tweede
Kamer akkoord gegaan met een
voorstel van CDA en WD om
èèn miljoen extra te bestemmen
voor het avondonderwijs. Dat
bedrag wordt afgehaald van de
post die op de begroting is gere
serveerd voor de experimenten
Open School.
De ingang van het oefenschietterrein in de Katwijkse zuidduinen.
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 215. U mag ook
schrijven.
Staatsbosbeheer is van plan
komend voorjaar korte met
ten te gaan maken met wat
nog aan gebouwen resteert op
het oefenschietterrein in de
Katwijkse zuidduinen. Met
name militairen van de Leid-
se kokschool hebben daar tot
voor een paar jaar onderricht
in het schieten gehad. Vorig
jaar heeft defensie het voor
malige schietterrein, dat on
derdeel uitmaakt van een der
tig hectare groot natuurge
bied, overgedragen aan
staatsbosbeheer. Daarna is
begonnen met de ontmante
ling van het er.fcnr0mplex.
Amsterdamse studenten zijn
ingeschakeld om de kilome
terslange, in de grond veran
kerde prikkeldraadversper
ring uit de weg te ruimen en
nu is het de beurt aan de ge
bouwen die er nog staan. Het
gaat onder meer om wat bun
kers waarin munitie werd op
geslagen, een slaap- en een
eetzaaltje. Vlakbij deze, rond
een plein gegroepeerde
bouwsels, stond enige tijd
Vlak bij ook nog een zoge
naamde gaskamer, waarin
met gasmaskers gewapende
recruten hun "gasdoop" on
dergingen. Dat gebouw ligt
inmiddels plat.
Staatsbosbeheer wil de dertig
hectaren gaan omheinen en
zodoende ontoegankelijk
maken voor het wandelende
publiek. Opzichter Arno
Bosch: "In het gebied komt
vrij zeldzame begroeiing
voor. Aan ons nu de taak om
te voorkomen dat die verlo
ren gaat. Dus is de enige op
lossing het publiek weren.
Trouwens, ook vroeger
mocht er eigenlijk niemand
het gebied betreden maar in
de praktijk pakte dat anders
uit. Nu hopen we wel met af
doende maatregelen te kun
nen komen."
Helemaal ontoegankelijk wordt
het natuurgebied niet. Er be
vindt zich een vrij hoge heu
vel in, van waaraf men een
panoramisch zicht heeft op de
wijde omgeving. Het is de be
doeling dat er naar die heuvel
een smal pad wordt aange
legd en dat de top van de heu
vel te bereiken is door het be
klimmen van een 65 treden
tellende trap. Maar dat is dan
ook de enige concessie die het
wandelende publiek zal wor
den gedaan.
