Kerk heeft het moeilijk
met haar
aanpassing
KERKDIENSTEN
Delegatieleider LPO bisdom Rotterdam:
Er zijn ook objectieve waarden
JJIIIÜMA'Jk'l.
Het Landelijk Pastoraal Overleg (LPO) van de rooms-ka-
th'olieke kerkprovincie van Nederland hangt aan een zij
den draad. Er is zo langzamerhand in katholiek Neder
land niemand te vinden, die nog veel heil ziet in een voort
zetting van het overleg in de huidige vorm.
"Ook de delegatie van het bisdom Rotterdam naar het LPO
is verre van gelukkig met de voorbereiding en het verloop
van de zittingen", aldus dr. ir. J.J.M. de Goeij (41), leider
van de delegatie Rotterdam. "De delegatie had allang het
bijltje erbij neer gegooid, als ze zich niet zo betrokken
voelde bij het totale katholieke gebeuren in ons land"
"Het is echter wel jammer, dat
men - mede onder invloed van
een feministische lobby vanaf de
publieke tribune - het zo heeft
aangepakt".
Ook de deskundigheid en de loyali
teit ten opzichte van de kerk bij
de afgevaardigden zijn voor de
hepr De Goeij een belangrijk
punt. Hij maakt zich daarover
zorgen.
"Er zijn afgevaardigden die onvol
doende op de hoogte zijn van de
inhoud van de documenten van
het Tweede Vaticaans Concilie.
Sommigen willen er zelfs niet van
weten. Toch zou je deze docu
menten", zo vervolgt hij, "als een
soort blauwdruk of grondwet
voor de kerk kunnen beschou
wen. Eigenlijk zou elke afgevaar
digde zich hieraan trouw moeten
verklaren, zoals een lid van de
Tweede Kamer trouw aan de wet
ten van de staat belooft. Dat zou
veel onduidelijkheid wegne-
De zaak zit de voorzitter van de Rot
terdamse delegatie zo hoog om
dat het tc maken heeft met de
grondslagen van het katholieke
geloof. De centrale waarheden
van dit geloof dien je naar zijn
mening te accepteren.
De heer De Goeij is teleurgesteld en
ook wat ontstemd. Veel van wat
hij namens zijn delegatie in
bracht in de voorbereidingsver
gaderingen van de agendacom
missie kreeg nauwelijks aan
dacht.
"Als men meer naar ons had geluis
terd, dan zóu men nu niet zo in de
moeilijkheden zitten", zegt hij.
Zo pleitte de delegatie er her
haaldelijk, maar tevergeefs, voor
om nu eerst eens gezamenlijk na
te gaan wat men in feite van het
overleg verwacht. Het zit hem
bijzonder dwars dat zijn discus
siestuk - nota bene geschreven
op verzoek van de agendacom
missie - over de te volgen lijn op
de oktoberzitting geruisloos on
der tafel werd gewerkt.
In dat stuk stelde de heer De Goeij
voor om eerst wat meer helder
heid te krijgen op wat nu kerk
opbouw inhoudt, en van daaruit
deelonderwerpen af te leiden
Over deze deelonderwerpen zou
den pas in een later stadium wel
overwogen en bruikbare beleids
aanbevelingen aan de bisschop
pen gemaakt moeten worden
Ook bij de bisschoppen leefde
een voorkeur voor een dergelijke
aanpak.
De agendacommissie besloot ech
ter met grote meerderheid tot een
andere procedure. "En dan leg je
je als goed democraat daarbij
maar neer en probeer je het beste
ervan te maken, ook al zie je dat
het fout moet gaan", verzucht hij.
Toch irriteert het hem mateloos,
want als lid van de agendacom
missie voelt hij zich mede aan
sprakelijk voor de gang van za
ken.
Slecht en onvolledig
Helaas heeft de loop der gebeurte
nissen op de oktoberzitting de
heer De Goeij in het gelijk ge
steld.
"Eigenlijk werd er tamelijk zinnig
gepraat", zegt hij. "Er kwamen
zelfs drie belangrijke deelonder
werpen boven drijven, t.w.: kate-
chese, leiderschap en ruimte voor
verscheidenheid in geloofsbele
ving. Dit zijn onderwerpen die
van grote waarde zij%voor de
toekomst van de kern. In de
publiciteit is dit echter onderge
LEIDEN-Herv. Gem.: Hoogl.kerk 10ds
Knipscheer Epe, 11.45 oec. stud.dienst;
Marekerk 10 ds De Groot te O.geest, 5 ds
Droogers Bodegraven; Mar.kerk L.
Morsw. 10 ds Koolstra; Merenwijk 9.30
ds v. Leeuwen, 11 ds v. Leeuwen en pater
Van Vliet, doopfeest; Bethl. kerk
Driftstr. 10 ds Pannekoek; Bevr.kerk
ZW 10.30 ds Boogert; Vredesk. 10 mevr.
ds De Meij; Waalse kerk 10.30 ds Ribs;
Acad. Ziekenh. 10.15 ds Bakker;
Diac.huis 10.30 ds Van *t Hof; Endegeest
9.30 gez. nieuwjaarsdienst met euch.vie
ring, pastor Boshouwers. Geref. Kerk:
Zuiderkerk 10 dr. Vlijm, 5 ds. Omta Bos
koop; Petrak. 10 ds Hoornstra Nieuw-
Vennep, 5 ds Sijtsma; O. Vest 10 dr Wier-
singa, 5 ds Koolstra, Mar.kerk L. Morsw.
10 ds Koolstra, 5 dr. Vlijm; Bevr.kerk ZW
9 ds Sijtsma, 5 ds De Zwart Voorschoten;
Groenh. 10.15 ds Sijtsma; De Mirt 10 hr.
Kroon; Mierennest 10 hrv.d. Zwan; Me
renwijk zie herv. Dolerende Noodge-
meente Groot Leiden (Pieterskerkstr. 1
9 en 7 ds Van Benthem Genemuiden, 's
avonds avondmaal. Geref. Kerk Vrijg.
(Herengracht 70): 10 en 5. Chr. Geref.
Kerk (Steenschuur 9): 10 en 5 ds v.d.
Kamp Leeuwarden. Geref. Gem. (N.
Rijn): 10 en 4.30 ds Boogaard. Geref.
Gem. in Ned. (Bethl.kerk Driftstraat):
11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgracht): 10.15 ds Happee Re-
monstr.-Doopsgez. Gem. (Pieterdkerk-
straat 1): 10.30 ds Kuipers. Baptistenge
meente (O. Rijn 3): 10 ds v. Mameren.
Evang. Christengemeenschap (Middel
stegracht 3): 10 br. Dikkes. Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw.singel
21): 5 nam. Evangeliecentrum Zijlsingel
2: 10 hr. Zijlstra, di. 8 bijbelstudie. Pink
stergemeente (O. Rijn 3): 3 hr. Eikerbout.
Leger des Heils (Hooigracht): 10 en 7.30
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijndijk 24): 9.30
en 4, wo. 8. Christian Science (Steen-
schuur 6): 10.30. Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Steenschuur 6):
10.15. Zevendedagadventisten (Lok-
horstkerk): elke zat. 9.45 bijbelstudie. 11
prediking. Schoolgebouw "De Twee
Sleutels" (hoek Rijnsb.singel): 5 nam.
evangelisatiebijeenkomst Volle-Evang.
Gem. "Bethel". Oud Kath. Kerk (Zoe
terw.singel): 10. Rooms-Kath. kerken:
Merenwijk ("Regenboog") 9.30 ds v
sneeuwd door het rumoer om de
aanbeveling inzake o.a. de vrouw
in het ambt"
Helemaal op het eind van de zitting
moest toen volgens schema in
een uurtje een stel aanbevelingen
in elkaar worden getimmerd. En
op het moment dat ze in stem
ming moesten komen, werd er
eerst nog een leespauze ingelast,
omdat niemand de aanbevelin
gen nog had kunnen bestuderen
"Eigenlijk weetje niet eens precies
waarover je hebt gestemd", aldus
de heer De Goeij, "zo slecht en
onvolledig waren sommige be
leidsaanbevelingen geformu
leerd. Er is bv. een aanbeveling
aangenomen dat er door de kerk
betaalde opbouwwerkers moe
ten komen. Dat klinkt heel aar
dig, maar als men niet aangeeft
waar het geld vandaan moet ko
men, gaat dat natuurlijk ten koste
van katecheten, pastorale wer
kers en priesters. Zouden alle
voorstemmers dat nu op het oog
hebben gehad7"
Hij vervolgt: "En wat moet je nu
met de aanbeveling dat het over
heersende manbeeld van de bij
bel door het ménsbeeld moet
worden vervangen? Dit kan toch
niet inhouden, dat de bijbel
wordt herschreven of dat bepaal
de passages niet meer mogen
worden gelezen7 Maar wat dan
wel?"
Voor de heer De Goeij - en met hem
de Rotterdamse delegatie - was
de klap niet zozeer dat de kardi
naal het gesprek over de gehuw
de priester en de vrouw in het
ambt van de hand wees. Veel
meer was dat het feit, dat het LPO
zich opstelde als een soort parle
ment, dat zich bevoegdheden
aanmatigde, die het niet heeft.
"Dat klinkt hard", zegt hij, "en dat
zullen wellicht ook niet alle voor
stemmers bedoeld hebben, maar
het staat er wel zo". Maar het al
lerergste vindt hij, dat de aanbe
veling waarin o.a. gebed en be
grip voor de bisschoppen werd
gevraagd, door sommige delega
ties en bloc werd weggestemd
De sfeer waarin dat allemaal ge
beurde was toen wel erg onbe
haaglijk geworden. De Rotter
Leeuwen, lldsv. Leeuwen en pater Van
Vliet, doopfeest; Haagweg zat. 7, zond. 9,
10.45 en 12; Steenschuur zat. 10 en 7,
zond. 8.30, 10, 11.30, 6 en 7; Lammen-
schansweg zat. 7, zond. 9, 10.30, 12 en 6;
Haarl.str. zat. 7, zond. 9.30,10.45 en 12.15;
Rijndijk 281 zat. 7, zond. 9.30 en 11.30.
Boshuizerlaan zat. 7, zond. 9.30, 11 en
12.15; Herensingel zat. 7, zond. 8.30, 9.30
en 11.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
ds Van Malssen te Leiderdorp, 7 ds
Haitsma te Boskoop. Geref. Kerk: 10 ds
Vree, 6.30 ds Stolk. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, 3 ds Bijkerk Putten. R.K
Kerk: zat. 7, zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv
Gem.: Adv. Kerk 10 ds Bogers, avond
maal, 5 ds v.d. Heiden; Kr.kerk 10 ds Le-
feber, avondmaal; Opst. kerk 10 ds v.d.
Heiden, 6.30 ds Bogers, beide avond
maal; G.H. Kerk 9 ds v.d. Ree, 10.30 be
vestiging en intrede ds Mulder; De Bron
9.30 10.30 en 6.30 ds Hoogendijk; Ash
ram 9.30 dr v. Santen; Driehoorne 7 dr v.
Santen; Sionskerk 9.30 ds Verploeg, 6.30
ds v.d. Velden Woerden; Oudsh.kerk 10
ds Oort. Geref. Kerk: Mar. kerk 10 ds
Stolk, 6.30 ds Helderman Badh.dorp;
Salv. kerk 10 ds Helderman, 6.30 ds
Vree; G.H. kerk 6.30 ds Verheul. Zie ook
herv. gem. Geref. K. Vrijg.: 8.45 dienst,
6.30 dstud. Krijtenburg. Geref. Kerk
Vrijg. Buiten V 9.30 en 4.30 kand. Oer-
lemans (Eikenlaan 233). Chr. Geref.
Kerk: 9.30 dienst, 5 ds Hamstra. Oud Ge
ref. Gemeente: 9.30 en 4. Baptistenge
meente: 10 en 6.30 ds Koekkoek; Noord
(Sportl.) 10 hr. Visser. Volle Evang. Gem.
(school Preludeweg): 10 hr. v. Leeuwen.
Leger des Heils: 10 en 6.30 uur, Corn, de
Vlamingstr. R.K. Kerken: De Bron zat. 7,
zond. 9 en 11.30; Bon.kerk zat. 7, zond.
8.30, 10 en 11.30; Piusk. zat. 7, zond. 9,
10.30 en 11.45.
BENTHUIZEN - Herv. Gem.: 9.30 ds
Meijers, Leiden, 6 ds Van Eijk Gouda.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 2.30 ds
Honkoop.
BODEGRAVEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 ds De Vreugd, 6.30 ds De Bruijn
Sliedrecht; Salv. kerk 10 ds Richter, 6.30
ds Heikoop IJmuiden; Bethl.kerk 10 ds
Droogers 6.30 kand. v.d. Berg, Geref.,.
damse delegatie was daardoor
tamelijk ontmoedigd, hoewel de
meeste leden het wel hadden zien
aankomen en zich erop hadden
ingesteld.
"Toch had een lid van de delegatie
bij de aanvang van de zitting nog
maar een kalmeringstablet inge
nomen", voegt hij er lakoniek aan
toe
Gewoon doorgaan
De heer De Goeij is er niet de man
naar om bij de pakken neer te zit
ten. Hij is een vechter en blijft op
zijn post, en dat geldt voor de ge
hele delegatie, die haar bisschop,
mgr. dr. A J. Simonis, niet in de
steek wil laten. De leden zijn het
niet steeds met elkaar eens, dat
bleek ook uit de stemmingsuit
slag in Noordwijkerhout. Wel is
er een grote bereidheid om naar
elkaar te luisteren en samen con
structief te werken, ook naar de
bisschop toe.
"Dat is voor mij natuurlijk een ge
weldige morele steun", zegt de
heer De Goeij. "Wij gaan gewoon
door totdat het volstrekt onmo
gelijk wordt. Wij voelen ons in
deze ook verplicht aan de gelovi
gen in het bisdom, van wie wij
afgevaardigden zijn.
Veel personen en groepen hebben
ons in de voorbereidingstijd be
naderd, enerzijds met hun noden,
problemen en verontrusting en
anderzijds met hoopvolle initia
tieven, nieuw élan en indruk
wekkende getuigenissen. Deze
mensen kunnen wij niet in de kou
laten staan. Trouwens, het advi
seren van bisschoppen door ge
lovigen en het mede dragen van
verantwoordelijkheid is heel le
gitiem en in overeenstemming
met de besluiten van het Tweede
Vaticaans Concilie. Voor ons is
het dus geen kwestie of er een
LPO moet zijn, maaralleen hoe7"
Naar zijn mening dient er in ieder
geval een betere sfeer geschapen
te worden, en in die sfeer een be
tere aanpak.
Kerk: 10 en 6.30 ds Buitenhuis. Geref. K.
Vrijg.: 9.30 en 4 stud. Krijtenburg.
BOSKOOP - Herv. Gem.: 9.30 ds Hey-
mans, 6.30 ds Stelwagen; Do Stek 9.30 ds
Omta. Geref. Kerk 9.30 ds Dijkstra, 5 ds
Versluys H.woude; De Stek 9.30 ds Om
ta. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds Den
Hertog Vlissingen. Geref. Gem.: 9.30 en
6. Opwekkingsgemeente (Concordia):
9.30. Verg. v. Gelovigen (Nieuwstraat):
9.30 en 5. R.K. Kerken: De Stek zat. 5.30;
kerk zat. 7, zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE-Herv. Gem.: 9.30 hr.
Goedhart, 6.30 ds Boer, Katwijk. Geref.
Kerk: 10 ds Versluys, 5 ds Dijkstra, Bos
koop. R.K. kerk: dorp zat. 7, zond. 8, 10
en 11.30; Bern. 10; Anker zat. 7, zond. 8.45
en 11.15.
HILLEGOM - Herv. Gem.: 10 ds Roth-
fusz 5 (in geref. k.) ds Pouwels. Geref.
Kerk: 10 en 5 ds Pouwels. Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5. R.K. Kerk: Mart.kerk zat.
7, zond. 8.30,10,11.30 en 12.45; Jozefkerk
zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE-Herv.Gem.: lOdrvVliet.
R.K. Kerk zat. 7, zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gem.: 10 ds V. Veen,
Wassenaar. R.K. Kerk zat. 7, zond. 8 en
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Heiv
Gem.: Dorpskerk 10 ds Teygeler, 6 ds
Pannekoek Leiden; Ontm. kerk 10 ds
Gebraad, 6.30 ds Groenenberg Utrecht.
Geref. Kerk 10 dr Gilhuis Den Haag. 5 ds
Van Halsema. R.K. kerk: zat. 7, zond.
9.30 en 11.15. Marinevliegkamp: 10.30
gezinsdienst, ds Schepers.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem.: N
Kerk 10 ds Vroegindewey, 6 ds Vink; O.
Kerk 10 ds Schuurman, 6 ds Arkeraats;
Ichthuskerk 10 ds Boer, 5 ds De Jong;
Pniëlkerk 9.30 ds Arkeraats, 6 ds
"Het is nu wel achteraf gerede
neerd, maar de bisschoppen
hadden met de delegatieleiders
belangrijke onderwerpen moe
ten aandragen voor behandeling
op het LPO en deze over perioden
moeten verdelen, in plaats van af
te wachten wat er uit de bus
komt. Als ik kritiek op de bis
schoppen heb", aldus de heer De
Goeij, "dan is het wel dat ze in de
nu ruim drie jaar durende voor
bereidingsperiode zich veel te af
zijdig hebben gehouden"
Gelukkig is nu iedereen ervan over
tuigd dat er een bezinning nodig
is op de doelstellingen en werk
wijze van het LPO. Inmiddels
wordt er in de delegaties van de
diverse bisdommen en in de
agendacommissie druk gespro
ken en nagedacht over welke in
houd men zou moeten, kunnen of
mogen geven aan het LPO. Ook
bisschoppen hebben nu stelling
genomen. Zo gaf mgr. Simonis
daags na de oktoberzitting een
verklaring uit, waarin hij stelde
dat het zo niet verder kan en dat
er een grondig beraad noodzake
lijk is.
Trouw verklaren
Een vraag die vaak rijst is de kwes
tie of de afgevaardigden, die ge
groepeerd zijn tot zeven delega
ties, nu werkelijk representatief
zijn voor wat men zo vaak "de ba
sis" pleegt te noemen. De heer De
Goeij heeft daarbij wel zijn twij
fels.
"Kijk b.v. maar eens naar de aanbe
veling over de vrouw in het ambt
Deze kwestie ligt sterk verdeeld
in de katholieke gemeenschap
Toch stemden vijf van de zeven
delegaties en bloc vóór. En dat
gaat er bij mij nu niet in"
Bij de Rotterdamse delegatie was
de uitslag ongeveer half vóór en
half tegen. Overigens vindt de
delegatie dat de plaats van de
vrouw in de kerk bespreekbaar
moet zijn in het beraad tussen
bisschoppen en afgevaardigden
Schuurman; Gr. v. Pr.school 10 ds Baas
Heokst. 10 dovendienst; Overduin 2 ds
Baas. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds Vrolijk,
5 ds Gilhuis Den Haag; Tr.kerk 10 ds v
Halsema, 5 ds Vrolijk. Geref. Kerk
Vrijg.: 10.15 en 3.30. Geref. K. Vrijg. Bui
ten Verband: 8.45 en 7 ds Roukema. Ge
ref. Gem. 10 en 5. Chr. Geref. Kerk: 10 en
2.30 ds Hamstra. Volle Evang. Gem.
(Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv
Gem.: 10 ds v.d. Linden, 7 ds De Gelder,
Lisse. Geref. Kerk: 10 ds Hoekstra Den
Haag, 5 ds Stolk Alphen.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk: Dorpskerk 10 ds Knorth, avond
maal, 6.30 mevr. Jacobi; Hoofdstr. 10 ds
Doesburg, avondmaal; Scheppingskerk
9 en 10.30 ds Van Loenen, Leythenrode
10 ds Lutmers. Baptistengemeente: 10
br. De Vries. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9,
10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Geref. Gem.: 9.30 ds Wa
penaar, Tiel. Geref. Kerk: 9.30 ds Los, 7
kand. Van Wallmga. R.K. kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem.: Dorpskerk 10 ds
De Gelder; Pauluskerk 10 hr Hoffenaar
Voorhout, 7 hr. Hoffenaar. jeugddienst.
Geref. Kerk: 10 ds De Wit, 7 gez. jeugd
dienst. Geref. Kerk Vrijg.: 10 leesdienst,
3.30 kand. De Graaf. Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V.: 9 en 5 ds Schuurman. Chr.
Geref. Kerk: 10.30 ën 4.30 ds v. Dijken.
Geref. Gem.: 10 en 4.ds Hakkenberg.
Oud Geref. Gem.: 9.30 en 3. R.K. Kerken:
Agatha zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30;
Poelhuys zat. 7, zond. 9 en 11.30; Mariak.
zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.45; Engelbew.
zet. 7, zond. 8, 9.30 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem.: 9.30: ds
Bronsgeest, 6.30 hr, Christ, Leiden,
"Dan ben je orthodox, hetgeen niet
wil zeggen: conservatief. Anders
ben je onorthodox, hetgeen niet
wil zeggen: progressief. Ik wil or
thodox en tegelijk progressief
zijn. We moeten proberen vooruit
te gaan met behoud van het es
sentiële. Wat niet goed is beter
maken en aan de moderne tijd
aanpassen. Wij leven nu eenmaal
in een sterk veranderende tijden
daardoor in een soort aanpas
singscrisis. Helaas is deze crisis
ook een identiteitscrisis gewor
den. En dat is ook wel begrijpe
lijk, want vorm en inhoud van
geloof en geloofsbeleving zijn
niet steeds gemakkelijk van el
kaar te scheiden"
Als wetenschapsman - hij is o.a
lector aan het Interuniversitair
Reactorinstituut in Delft - heeft
De Goeij weinig tijd voor andere
dingen. En daar heeft hij moeite
mee, want hij wil zich graag voor
een aantal zaken buiten zijn werk
inzetten. Een daarvan is de kerk
Met graagte verdiept hij zich in de
problematiek van de katholieke
kerk. Hij staat voor zijn taak als
delegatieleider en maakt zich
zorgen.
"Het ambt en de sacramenten staan
op de tocht. De ervaringen van
mensen zijn waardevol en nood
zakelijk, ik erken het, maar ze zijn
niet normatief. Er zijn ook objec
tieve waarden. Ik kan echt niet
beoordelen wat kerk-zijn nu pre
cies is. Het is eigenlijk een myste
rie, en daarom heb ik toch een of
andere autoriteit nodig. Ik laat
me in deze dan ook liever leiden
door paus en bisschoppen, dan
door particuliere theologen, hoe
goed die het ook mogen bedoelen
of hoe bekend ze ook mogen
zijn"
NIEUWVEEN - Herv. Gem.. 9.30 ds
Molenaat, 6.30 ds Hoornaar, Geref. Kerk:
9.30 hr. Stam Sassenheim, 7 ds Vrolijk
Katwijk. R.K. Kerk: zat. 7, zond. 9 en 11
NIEUW-VENNEP - Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, ds Starreveld, Delft. R.K.
Kerk: zat. 7, zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem.: 9.30 en 7 kand.
Marchand, Dorkwerd. Geref. Kerk
(Woerdense Verlaat): 10 ds Verweij
Driebergen, 7 kand. Bol. R.K. Kerk: zat.
7, zond. 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem.: Voorstr. 10
dr. Jansen, 7 ds Elgersma; Hoofdstr. 9 ds
Keuning, 10.30 ds Elgersma, 5 ds Keu-
ning; De Rank 10 kand. Klok Zeist, 5 ds
Vroegindewey Katwijk aan Zee. Geref.
Kerk: Vinkenlaan 9.30 ds Plaatser Vin-
keveen; Stichtingskerk 11 ds Bosman;
Sole Mio 9 hr. v. Duin. Zie ook herv. Ned.
Prot. Bond: 10.30 dr Verheus A.dam
(aula O. Zeeweg). R.K. Kerken: Zee zat.
7, zond. 9.30 en 11; Binnen zat. 7, zond. 8,
10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem..
10 ds Kalkman; De Zilk 10 hr. De Vries
Heemstede. R.K. Kerk: Jozefkerk zat. 7,
zond. 10 en 11.30; Viktorkerk zat. 7, zond.
9.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Gr. Kerk
10 dr Verdonk; Pauluskerk 10 ds Sasse;
Gem. centr.: 10.30 ds Werner Wassenaar,
7 ds Vegter; Kapel Gem.centr. 10.30
jeugdkerk; Van Wyckerslooth 4.30 ds
Enklaar. Geref. Kerk: 10 ds Vegter. Ge
ref. Kerk Vrijg.: 9.30 kand. De Graaf, 4.30
leesdienst. R.K. kerk: Will.kerk 9, 10.30
en 12; Bon.kapel 9 en 11, zat.av. 7.30.
RIJNSATERWOUDE-Herv. Gem.: 9.30
dr Haitsma Boskoop, 7 ds Hanemaayer,
Alphen. Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst,
2.15 ds Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem.: Grote Kerk
9.30 ds v d Bogerd, 5 dr. Bezemer Sche-
veningen; Bethelkerk 9.30 ds v.d. Meer
Sassenheim, 5 ds v.d. Bogerd. Geref.
Kerk: Petrakerk 9.30 ds Huisman, 5 ds
Damsma; Imm.kerk 9 en 10.30 ds
Damsma, 5 dr. Van Oeveren; Mar.kerk
9.30 dr. V. Oeveren, 5 ds Huisman. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds Zomer. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 ds De Joode; 5 ds Kok
Capelle a.d. IJssel. Evang. Christenge
meente (aula mavo): 10 br. v. d. Brink.
R.K. gemeerïschap (aula tuinb.school):
zat. 7, zond. 10.30.
ZATERDAG 6 JANUARI 1979
Indonesische kerk onder druk
I De verstandhouding tussen üe christelijke minderheid in
gend islamitische Indonesië en de regering is op het ogenblik zo ge
spannen dat de voorzitter van de Indonesische Raad van Kerken, dr.
T.S. Simatupang, is weggebleven van de vergadering van het Cen
traal Comité van de Wereldraad van Kerken op Jamaica. De andere
lederi van de Indonesisische delegatie zijn wel naar Kingston geko-
Dr. Simatupang en de rooms-katholieke kardinaal van Indonesië hebben
president Soeharto om een onderhoud gevraagd. Deze is tot nu toe niet
op dit verzoek ingegaan. Dat dr. Simatupang de reis naar Jamaica niet
aandurfde houdt waarschijnlijk verband met de mogelijkheid dat Soe
harto alsnog in een gesprek zal toestemmen.
De situatie is ontstaan door maatregelen van de Indonesische regering om
de kerken in hun activiteiten te beperken. Er mag niet meer worden
gepredikt onder mensen die al een godsdienst belijden. Gebeurt dat wel,
dan wordt dat opgevat als een belediging van de desbetreffende gods
dienst.
Dr. J. Sutarno, een van leden van de Indonesische delegatie in Kingston,
rector van de christelijke universiteit in Salatika, verklaarde tegenover
onze verslaggever op Jamaica, dat het de regering ernst is met deze
maatregel. Dat bleek wel met kerstmis toen zowel in Jakarta als in
Bandoeng kerstvieringen van de samenwerkende kerken voor daklozen
en misdeelden werden verboden omdat ze, volgens het ministerie voor
religieuze zaken, bedoeld waren als een poging tot evangelisatie.
Argwaan
Volgens Sutarno is de campagne tegen de kerk het werk van conservatieve
en fanatieke moslims die met argwaan zien hoe groot de invloed van
christenen is binnen de Indonesische samenleving.
Toen het koloniale tijdperk voorbij was, hoopten de moslims dat het
onafhankelijke Indonesiè een moslimstaat zou worden. De nationalis
ten dachten daar anders over en formuleerden een grondwet waarin de
vrijheid van godsdienst lag verankerd. Het militaire regime van na 1965
handhaafde die vrijheid, maar de laatste jaren oefent de moslimse ge
meenschap steeds meer druk uit om de islam toch tot staatgodsdienst te
verheffen.
Het eerst doel van de moslims is, dat de kerken niet verder groeien.
Tegelijkertijd is er, zo vertelde dr. Sutarno, een agressieve campagne
begonnen om de positie van de islam te versterken. Vaak met fïnanciël
steun van de overheid hebben de moslims de laatste jaren vele activitei
ten ontplooid. Toen de regering in het najaar van 1978 besloot de bui
tenlandse hulp aan de kerken aan strenge voorwaarden te binden en de
Raad van Kerken en de bisschoppen daartegen protesteerden, schreven
de islamitische geestelijke leiders in heel het land gebedsdiensten uit en
dankten zij de overheid.
Al zijn er gelukkig ook plaatsen waar de betrekkingen tussen moslims en
christenen normaal zijn gebleven en soms zelfs hartelijk zijn, toch is dr.
Sutarno niet optimistisch. Niet alleen is hij bezorgd over de positie van
de christenen in zijn land, maar meer nog over de naleving van mensen
rechten. "De recente maatregelen zijn een aantasting van de vrijheden
van de Indonesische staatsburgers".
Hij is échter niet van plan de Wereldraad over de situatie in Indonesië te
alarmeren. "Een uitspraak van de Wereldraad zou de toestand kunnen
verergeren. Bovendien kunnen wij onze eigen boontjes wel doppen.
Leidse steun voor Wereldraad
En tot slot: "U moest eens weten
wat er zoal omgaat. Veel mensen
schrijven brieven en stukken, die
nadere bestudering vereisen, en
soms ook een antwoord. En dan
al die telefoontjes, die me vaak
uren bezighouden. En soms staat
er plotseling iemand onaange
kondigd bij mij thuis op de stoep,
die ik toch niet zomaar kan af
schepen. Op mijn werk vertel ik
liever niet dat ik bemoeienis met
het LPO heb, want dan blijf ik
aan de gang"
THEO KROON
In een brief van dr. Philip Potter en dr. Boudewijn Sjollema van de
Wereldraad van Kerken betuigt de Leidse Studenten-ecclesia haar soli
dariteit met de Wereldraad, "als reactie op het tumult rond de gift aan het
Patriottisch Front van Zimbabwe (Rhodesië)". Afschriften zijn gestuurd
naar de synodes van de Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken,
de basisbeweging van Kritische Gemeenten en het Landelijk Pastoraal
Overleg van de rk kerkprovincie.
De Leidse studenten zeggen in de brief vertrouwen te hebben iu het door
de Wereldraad gevoerde beleid, met name van het anti-racismefonds, en
te hopen dat de Wereldraad op deze weg zal voortgaan bij het zoeken
naar vrede en gerechtigheid.
"Het ware beter geweest als deze actie niet nodig zou zijn. maar de heftige
kritiek, vaak getuigend van vooringenomenheid en slecht geïnformeerd
zijn, noopt tot een tegengeluid.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Enkhuizen M.J. Aartens Den Helder;
aangenomen het beroep door de provinciale kerkvergadering Utrecht
voor maatschappelijke toerusting van ambtsdragers B.J. Knottnerus
Baarn, provinciaal directeur maatschappelijk werk van de prov. kerk
vergadering Utrecht; bedankt voor IJselmuiden J. van de Ketterij Zet-
ten-Andelst.
Gereformeerde Kerken: beroepen te Haulerwijk (Fr.) G.J. van der Linde
Oude Pekela.
Geref. Kerken Vrijgemaakt: beroepen te Oegstgeest-Lisse kandidaat R.
de Graaf Kampen.
Geref. Gemeenten: bedankt voor Den Haag-Centrum P. Blok Dirksland.
Katwijk aan den Rijn: omdat de gereformeerde kerk "Open Hof" te
Katwijk aan den Rijn een onderhoudsbeurt krijgt, wordt morgen om 10
en 5 uur gewerkt in de grote zaal.
jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30 kand. Na-
thanael, 6.30 ds Scholten Ouderkerk
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30. R.K. kerk:
zat. 7, zond. 9, 10.45 en 7.
Volle-Evangeliegem. :gem.centr.): 4 hr
v.d. Brugge.
OUD-ADE - R.K. Kerk: zat. 7, zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 hr. Krispijn sr., Sche-
veningen, 5 hr. Krispijn jr. Schevenin-
gen, jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 hr.
Schoenmaker, 5 hr. Stam, Sassenheim.
R.K. Kerk: zat. 7, zond. 9.30.
ROELOFARENDSVEEN - R.K. Ker
ken: M. Pres. zat. 7, zond. 9 en 11; P
Banden zat. 7, zond. 9.30, 11 en 12.15.
ten. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9, 10.30 en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 ds Lentz, 7 ds v.d. Schoot; aula
NH 9.30 ds De Zwart; Hulp en Heil 10 ds
Meijering; kapel Rijndijk 10 ds v.d.
Schoot. Geref. Kerk: 10 en 5 ds De
Zeeuw. Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 en 3 ds
Reitsema. R.K. kerken: Laur. kerk zat. 7,
zond. 10 en 11.30; M. Godskerk zat. 7
zond. 8.30 en 10.30; aula NH zond. 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gem.: Be
thelkerk 9 ds Roetman, 10.30 ds Ver
boom, 5 ds Verboom, 6.30 ds Verwelius;
Hoekst. 9.30 ds Verwelius, 6.30 ds Roet
man. Imm.kerk 10 ds Kalkman A.foort, 5
ds Sybrandy Den Haag. Geref. Kerk:
Kr.kerk 10 ds Overduin Veenendaal, 5 ds
v.d. Berg; Ontm.kerk 10 ds v.d. Berg, 5 ds
Prins Den Haag. Oud Geref. Gem.: 10 en
6.30. Chr. Afgesch. Gem.: 9.30 en 5. Volle
Evang. Gem. (Lindengaarde 17a) 9.30
R.K. Kerk: Ontm. kerk zat. 7, zond. 8.45,
11.45 en 7; Viktorkerk zat. 7, zond. 10.
WARMOND Herv. Gem.: 10. R.K
Kerk: zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR -Herv. Gem.: Dorpskerk
10 ds Steenstra, 4.30 ds De Groot te
O.geest, 7 ds Wiersma, Kievietkerk 10 ds
Wiersma; Messiaskerk 10 ds v. Zanten,
Dorpscentrum 9.30 ds Gaasbeek, Lunte-
ren. Geref. Kerk: 10 en 5 ds Visscher
Geldermalsen; Zuid 10 en 5 ds Van de
Kamp. Ned. Prot. Bond: 10.30 ds Van
Aalst, Baarn.
WOUBRUGGE - Herv. Gem.: 9.30 hr
Christ, Leiden, 6.30 ds Geertsema
H.woude. Geref. Kerk: 9.30 mevr. Sys-
ling Leiderdorp, 6.30 kand. Mak. Ned.
Prot. Bond: 7 nam. mevr. kap. Poppema
(L. des Heils), Leiden. R.K. kerk: zat. 7
zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem.: 9.30 ds
Van Hoegee te Alphen. Geref. Kerk: 9.30
en 7 ds 't Hart Bodegraven. R.K. Kerk:
zat. 7 en zond 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem.: 10
dienst. R.K. Kerken: Meerburgkerk zat.
7, zond. 10,12 en 6; Janskerk zat. 7, zond.
10.50; Chr. D.kerk zat. 7, zond. 9.15.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem.: 10 ds
Hanemaayer, Alphen, 6.30 hr. Goedhart.
Geref. Kerk: 10 en 6.30 kand. Verburg.
RIJPWETERING - R.K. kerk: zat 7,
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 en 10.30
ds De Vos Katwijk aan Zee, 6.30 ds Koole
Den Haag. Geref. Kerk: 10 dienst, 5 ds
Van Santen. Chr. Geref. Kerk: 9 ds V.
Dijken Lisse, 4 ds Quist Den Haag. Ned.
Prot. Bond: 10.30 mevr ds Kuipers, Lei
den. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem.: 10 ds Linden-
burg, 6.30 ds Stelwagen, Boskoop. Ge
ref. Kerk: 10 ds Hartkamp, Alphen, 6.30
ds Los. R.K. Kerk: zat. 7, zond. 9 en 12.
Langeraan zat. 7, zond. 8.30,10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 ds
Bouman te Katwijk, 6.30 ds Hemmes te
O.geest. Geref. Kerk: 9.30 ds Bouma te
Noordwijk, 6.30 ds Huisman. Geref.
"Kerk Vrijg.: 9.30 en 5. Marinevliegkamp:
10.30 gezinsdienst, ds. Schepers.
VOORHOUT - Herv. Gem.: 10 ds v. San
