f
■Bi
Trijfel
Fotografie in Nederland:
een uitstekend overzicht
JMIMEKE IN BOBBE.JMNLAND De avonturen van Jommeke
VRIJDAG 5 JANUARI 1979
PAGINA 23
Ik las woensdag in een adver-
tentie in de Volkskrant dat ik
in een comité zit dat het op
treden van de Russische clown
Oleg Popov, de Duitse zange
res Gisela May en de Neder
landse violiste Vera Beths
aanbeveelt. Ik heb slechtere
kunstenaars aanbevolen. Het
betreft een culturele manifes
tatie in de RAI op zaterdag 13
januari in het kader van de
actie ,£top de neutronenbom
stop de kernwapenwedloop"
Maar is dat dan geen commu
nistische mantelorganisatie,
zult u vragen? Ongetwijfeld.
Ik maak me wat dat betreft
geen enkele illusie.Ik heb, toen
uitgever Kees Aarts mij op
belde om me te vragen of ik in
dat comité van aanbeveling
wilde plaatsnemen, ook wel
degelijk even geaarzeld.
,X>ie neutronenbom"vroeg ik,
„is dat niet die bom die de
Amerikanen wél hebben
maar de Russen nog niet?"
Inderdaad, die bom was het.
,(En is die neutronenbom niet
juist die (hoe zal ik het zeg
gen?), die schone bom, die
goedaardige bom, die alleen
maar alle menselijk leven
vernietigt maar het Rijksmu
seum intact laat zodat latere
generaties nog volop van
Vermeer en Verspronck kun
nen genieten, terwijl bij de H-
bom niet alleen alle menselijk
leven wordt vernietigd, maar
ook het Rijksmuseum in een
rokende puinhoop wordt ver
anderd?" Inderdaad, deze
handige vinding (schuimt en
kan niet krassen!) betrof het.
Maar moest ik dan gaan age
ren tegen een bom die alleen
maar plantaardigvernie
tigt, in plaats van „plantaa r
dig én mineraal"zoals zijn
voorganger de H-bom, die ook
in het bezit is van de Rus?
Spook
Aan de andere kant kun je
moeilijk zeggen dat de neu
tronenbom een vredeswapen
is vergeleken met het oorlogs
wapen de H-bom. Is er reden
tot zelfvoldaanheid als je de
V
Door
Nico
Scheepmaker
H
dum-dum-kogel hebt weten te
vervangen door de dum-ko-
gel? Vind ik het werkelijk zo
bevredigend, als straks mijn
vrouw en twee dochters door
de neutronenbom worden
weggevaagd (om van mijzelf
maar te zwijgen), maar het
Rijksmuseum behouden blijft
voor al die Japanners die zo
graag Rembrandt willen
zien? Wie stoft trouwens de lij
sten af, als ook het personeel
van het Rijksmuseum dank
zij die neutronenbom in de
Amstel is afgevloeid? Als ik er
over nadenk, ben ik geloof ik
niet alleen tegen de neutro
nenbom maar ook tegen de H-
bom, tegen napalm, de bri
santbom en de brandbom, te
gen de pantservuist en de ge
weerkogel, tegen het schieten
op konijnen, het schieten in
een schiettent en het afsteken
van vuurwerk. En weet u
waar ik ook tegen ben? Tegen
de 7.62 mm mitrailleurs, de
Amerikaanse Mike-Mikes die
in Vietnam gebruikt werden
en 300 patronen per seconde
konden afvuren volgens het
Gatlingprincipe: „binnen een
minuut een kogel in elke vier
kante centimeter van een
voetbalveld"In „Verslagen
uit Vietnam" (Dispatches)
van Michael Herr lees ik, dat
zo'n mitrailleur Piefpaf de
Toverdraak werd genoemd,
maar ook het Grote Spook
,JHet Grote Spook weet alles",
zeiden de Mariniers. Maar re
kenen kan hij, of kan zijn
baasje, toch niet, want de mi
nimum-afmetingen van een
voetbalveld zijn 90 mx45m is
40.500.000 vierkante centime
ter. Het Grote Spook spuugt
per minuut 300x 60 kogels uit.
is 18.000 kogels, dus om in elke
vierkante centimeter van het
voetbalveld een kogel te krij
gen zal hij toch 37,5 uur aan
één stuk moeten uitzaaien.
Dat ik desondanks tegen
Piefpaf de. Toverdraak ben,
bewijst mijn goede wil, en dat
heeft nu eens niets te maken
met het feit dat in het voor
beeld van JJispatches" een
voetbalveld geslachtofferd
werd.
Karretje
,J£n kom ik dan in één comité
met dr. Anton Constandse te
zittenvroeg ik wantrou
wend door de telefoon, maar
dat bleek achteraf gelukkig
mee te vallen. Hij staat er niet
bij. En met Harry Mulisch en
Theun de Vries, die indertijd
hun handtekening zetten toen
ik een actie op touw zette om
Andrej Amalrik uit Siberië
vrij te krijgen, wil ik altijd in
een comité zitten. De koudwa
tervrees om je door de ver
keerde mensen voor het goede
karretje te laten spannen
werkt bovendien verlam
mend, elke nuttige actie zou
op die manier door een hand
jevol deelnemers gesaboteerd
kunnen worden. Die paar on
zuivere communisten die
nooit meegedaan zouden heb
ben als niet Amerika maar de
Sowjet-Unie over de neutro
nenbomhad beschikt,neem ik
op de koop toe. Bovendien kan
het geen kwaad dat de Russen
nu vast weten dat we tegen
hun neutronenbom zijn, want
wie twijfelt eraan dat ze zo'n
ding in de kortste keren bij el
kaar spioneren? Zelfs al ko
men ze met een verbeterde
versie die alleen het Rijksmu
seum in de as legt en bezoekers
en personeel spaart, dan nog
zal ik graag in het volgende
comité van aanbeveling
plaatsnemen.
IK f*oer HAAK
NNeN...PIÉ&Éi-0-
MAKÉK UlfSCHAKÉLéH.
VOOSPAT pe /AAKKT
IIMSTCR1"...
PEREN
IN ZOETZUUR
Los 400 g suiker op
een halve liter hete
azijn met een decili
ter water en laat dit
met 2 kruidnagels
een stukje pijpka
neel een kwartier
trekken, met eer
deksel op de pan
Schil een kilo stevige
handperen. Als u
kleine peertjes heeft
boort u het klokhuis
eruit en laat u ze heel.
Grotere peren snijd u
overlangs in tweeën
n vieren. Klok
huis verwijderen.
Laat de peren in de
hete azijn gaarpo-
cheren, d.w.z. het
vocht mag niet gaan
borrelen, maar moet
wel tegende kook
blijven. Laat ze
glazig worden en nét
gaar, maar vooral
niet zo zacht dat ze
uit elkaar dreigen te
vallen. Schep de pe
er met een
schuimspaan voor
zichtig uit en laat het
ocht boven flink
uur tot de helft in
koken. Soms voegt
-tegelijk met de
peren - 2 fijngehakte
nootjes gember toe
een theelepel
gemberpoeder. Giet
het ingekookte vocht
de peren en laat
2 weken staan.
Niet langer dan vier
maanden bewa-
AMSTERDAM (GPD) - „Fotogra
fie in Nederland 1940-'75" is het
Amsterdamse deel van het drie
luik dat in drie musea aan de ge
schiedenis van de fotografie in
ons land wordt gewijd.
De periode 1940-75 heeft als voor
stel het optreden van drie kun
stenaars die een belangrijk stem
pel hebben gedrukt op de ont
wikkeling van de toegepaste
kunst. Paul Schuitema, Piet
Zwart en Gerrit Kiljan waren in
de jaren '30 industrieel ontwer
pers en grafisch-vormgevers die
in de camera een instrument ont
dekten dat tot „nieuwe, tot nog
toe niet onderkende vormgeving
moest kunnen leiden". De in
vloed van dit drietal, en wat later
ook van Paul Citroen, die jaren
lang had les gegeven aan het
Duitse Bauhaus. is bepalend ge
weest voor de moderne fotografie
in Nederland.
Als docenten aan een aantal kunst
scholen hebben zij een generatie
fotografen opgeleid bij wie hun
„nieuwe foto-visie" zich ontwik
kelde tot een beroepsopvatting
die de basis vormde voor de uit
gangspunten van de Gkf-fotogra-
fen, de vakbond waarin tot van
daag de dag de belangrijkste fo
tografen van ons land verenigd
zijn.
De tentoonstelling in het Stedelijk
begint met een klein overzicht
van dit voorspel op de periode die
1940 als start heeft. Opvallend is
dat de fotografie in de oorlogspe
riode moeizaam op gang is ge
komen. Of dat lag aan een gebrek
aan belangstelling voor de ge
beurtenissen, of dat het meer te
maken had met de dagelijkse
zorgen, is moeilijk na te gaan. in
elk geval duurde het tot 1943
voordat van werkelijke actie ge
sproken kan worden.
Toen organiseerde Fritz Kahlen-
berg, die voor de oorlog uit
Duitsland was gevlucht, een
groepje fotografen om zich heen
met als doel om de steeds ver
slechterende omstandigheden in
bezet Nederland vast te leggen.
Niet alleen voor „later", maar ook
als informatiemateriaal om de re
gering in Londen op de hoogte te
houden van de toestand in het
land. De groep, die de toepasse
lijke naam de „Ondergedoken
Camera" kreeg, had als belang
rijkste leden Cas Oorthuys, Em
my Andriesse, Carel Blazer en Ad
Windig.
Moeilijk werken was het wel. Niet
zozeer omdat de bezetter fotogra
feren verbood, maar vooral van
wege de belangstelling van deze
fotografen vooreen bepaald soort
activiteiten: razzia's, begeleiding
van voedseltransporten, joden
vervolging en het werk van ver
zetsgroepen:
Veel van deze foto's werden ge
maakt met verborgen camera's
en in die omstandigheden werd
grotere waarde gehecht aan een
onscherpe of onderbelichte foto
dan aan helemaal geen foto. Het
is een tekortkoming van de ten
toonstelling dat er maar in èèn
zaaltje (van de 15) aan deze perio
de aandacht wordt besteed,
waarbij opvalt dat bijvoorbeeld
van Cas Oorthuys heel wat meer
indringende beelden zijn te vin
den in zijn boek „Het laatste
(oorlogsjaar" dan aan de wanden
in het museum.
Het overgrote deel van de bijna 400
foto's heeft betrekking op de na
oorlogse ontwikkelingen. Behal
ve werk van de „oude rotten" -
opmerkelijk is de aanwezigheid
van foto's van Eva Besnvo uit
1931, maar ook uit 1974 - komt
een nieuwe groep fotografen aan
bod met Ed van der Elsken, Jo-
han van der Keuken, Paul Hufen
Cor Jaring als belangrijke rich
tingaangevers.
Vooral Van der Elsken maakt in de
jaren '50 grote indruk, als hij met
vrijwel niks op zak naar Parijs
vertrekt en terugkomt met het fo
toboek „Saint-Germain des
Prés" Het was een nieuwe ma
nier van kijken, met ogenschijn
lijk minder aandacht voor het es
thetische. maar met een groot ge-
voel voor details en vooral een
De geschiedenis van de fotografie in Nederland is het onder
werp van drie tentoonstellingen, waarvan er nu twee worden
gehouden en over enige tijd de derde.
Het „Belicht Verleden" in de Leidse Lakenhal (nog tot 15 ja
nuari) behandelt de periode van 1839 tot 1920, in het Haagse
Gemeentemuseum zal volgend jaar een overzicht worden ge
maakt van 1920 tot 1940 en in het Amsterdamse Stedelijk
Museum is (tot 4 februari) 1940 tot 1975 te zien.
Deze co-produktie van de drie musea - helaas niet gelijktijdig
- wordt begeleid door een drietal catalogi, die samen een na
slagwerk van de Nederlandse fotografie vormen. De delen 1 en
3 liggen voor 30 gulden al in de boekhandel en deel 2 zal
verschijnen tegen de tijd odt de tentoonstelling in Den Haag
geopend wordt.
poging om de sfeer van een cultu
reel klimaat vast te leggen. Het
was de tijd van Sartre, van de
Vijftigers in Nederland en de
succesrijke jazz-nachtconcerten
in het Amsterdamse Concertge
bouw. Van der Elsken fotogra
feert het allemaal op een wat
rauwe manier, die een enorme
invloed had.
Dat heel direct registreren is mis
schien wel de belangrijkste ont
wikkeling die zich in de fotogra-
fie van de laatste 20 jaar heeft vol
trokken. De afstand tot het on
derwerp wordt letterlijk steeds
kleiner, de aandacht voor hel
emotionele tijdens een gebeurte
nis neemt toe en de ruimte waarin
de dingen zich afspelen, wordt
groter. Want, vanaf zo ongeveer
1960 lijkt het wel alsof er zonder
groothoeklens niets meer gefoto
grafeerd wordt.
Cor Jaring doet het als hij provo-ac
ties in Amsterdam fotografeert,
en Sanne Sannes doet het op zijn
beurt met erotische vrouwenfo
to's. overigens een vorm van fo
tograferen die bij dejongeren van
die tijd enorm aansloeg, maar in
feite geen navolging heeft ge
had.
Afgezien van wat waarneembare
technische veranderingen, is het
opvallend dat in de betrokken
heid van de Gkf-fotografen bij
hun onderwerp een constante lijn
te ontdekken valt. Tussen de
maatschappelijk bewogen hou
ding van Piet Zwart in het begin
en de generatie van Oorthuys,
Carel Blazer en daarna Oscar van
Alphen en nu bijvoorbeeld Koen
Wessing en Willem Diepraam is,
ondanks hun andere manier van
uitdrukken, nauwelijks ver
schil.
Tussen de actiefotografie, de maat
schappijkritische fotografie en al
die andere vormen van het
„doelbewust karakteriseren van
het sociale aspect van de tijd",
zoals Piet Zwart het nut van foto
graferen omschreef, heeft de
laatste jaren het fotograferen van
het binnenlandse politieke ge
beuren een belangrijke plaats in
genomen. Het is hoogst opmer
kelijk dat het ogenschijnlijk saaie
optreden van onze politici door
een klein groepje fotografen ui
terst boeiend wordt weergege-
„Fotografie in Nederland 1940-75"
geeft in zijn totaliteit een uitste
kend beeld van de ontwikkeling
in deze toegepaste kunstvorm.
Wet bedankt
Dikke SpringmuisDat
hang ik in mijn Indianen
museum. Honderdduizenden
mensen zullen het bekijken y
De hoed van BUI Cactus krijgt ge
ookBobbejaan. Dat is de schoonst,
jachttrofee die ge kunt wensen L j
Leidse bioscopen
LUXOR: "Even e
CAMERA: "Grease", da. beh. ma. en di.
2.30 uur, 7.00 en 9.30 uur, zo. 2.00. 4.15.
7.00 en 9.30 uur, al. Nachtvoorstelling:
"Love en Death", vr. en za. 12.00 uur, 16
LIDO 3: "An unmarried woman da
7.00 en 9.15 uur. ma. en di. ook 2.30 uur
16 jr. Kindermatinee: "Donald Duck"
do., vr., za. en zo. 2.30 uur.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur: 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
STUDIO: "The Omen 2". d
uur, ma. en di. ook 2.30 u>
dermatinee: "Bambi", do.,
woe. 2.30 uur.
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) van 15.00-16.00
uur en van 18.30-19.30 uur. Babyshow
Kinderafdeling: dag.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders en grootouders).
Dag. van 14.30-14.45 uur
en van 18.30-18.45 uur.
KLEINE VAART
Alk 3 vn Rotterdam nr Barton.
Andries 3 te Amsterdam.
Atlantic cornet 3 25 wnw St. Thomas nr
St. Kitts,
Cristiaan Brunings 4 vn Rotterdam,
Dutch Faith 3 vn Rotterdam nr'Tees,
Dutch Sailor 4 vn Rotterdan nr Tees,
Edgerma 3 vn Rotterdam nr Kiel.
Finlandia 3 vn Rotterdam nr Battersea,
Fivel 3 dw Kp. Trafalgar,
Hoop 3 te Amsterdam.
Jacqueline Broere 4 vn Rotterdam nr
terneuzen,
Kipper 3 rede Lagos.
Leliegracht 3 dw Sandhammar nr Ny-
stad.
Makiri Smits 3 Str. Bab el Mandeb i
Bushire,
Mare Novum 3 vn Rotterdam nr Stan-
Netty 3 vn Rotterdam nr Gt. Yarmouth,
Normand Express 3 180 o Aden,
Norrbotten 4 te amsterdam.
Pacific Queen 3 220 n Las Palmas nr La
gos.
Prinsenborg 3 vn rotterdam nr Koge,
Realengracht 3 5 o Oeland nr Nystad,
Reguliersgracht 4 te Zaandam,
Rijpgracht 3 te Amsterdam,
Stadiongracht 3 80 w Kp. villano nr Mos-
taganem.
GROTE VAART
Abida 3 te Fiumicina verw,
Acmaea 3 te Stanlow verw.
Alhena 3 v Rio de Janeiro nr Santos,
Alkmaar 4 Sta Tomas de Castilla nr Po
to Cortez,
Amstelland 3 te Amsterdam,
Baarn 3 te Amsterdam,
Breda 5 te Rotterdam verw, Sue;
Buena Vista 3 v Santa Cruz,
Capiluna 3 v Mina al Fahal nr Dubai,
Cinulia 3 v Hamburg ni Rotterdam.
Daphne 3 240 o Mogadiscio nr Mena
Diadema 3 110 wnw Manila nr Yokoha-
Gardenia 5 rede el Brega,
Geopotes 6 3 te Amsterdam.
Hercules 4 te Buenaventura.
Kieldrecht 3 v Bangkok nr Geraldton.
Marinula 3 rede Jafarabad,
Mercunus 3 te Rotterdam,
Neder Rijn 4 te rotterdam.
Nedlloyd Algoa 4 te Rio de Janeiro verw,
Nedlloyd Bahrain 4 te Koeweit verw,
Ndelloyd Bangkok te Antwerpen.
Nedlloyd Delft 4 te Goteborg,
Nedlloyd Ebro 2 rede Nicala.
Nedlloyd Kingston 4 te Beira.
Nedlloyd Korea 3 60 ono Medan nr
Hongkong.
Nedlloyd Linge 3 180 n Benghazi nr Rot
terdam,
Nedlloyd Rotterdam 3 600 ntw Punta
Delgado nr Rotterdam,
'Nedlloyd Tauranga 3 te Luanda.
Nedlloyd Waal 4 te Jeddah verw.
Nedlloyd Waalekerk 3 v Colombo nr
Port Everglades
Luke", da. 2.30 u
REX: "Eros roulette da. 2 30. 7.00 en
9.15 uur. 16 jr. Nachtvoorstelling: "Sex-
routein Bangkok", vr. en za. 11.30 uur. 16
Bioscopen Alphen
EURO 1 en 2: "Even en oneven
6.30 en 9.00 uur, zo. ook 4.00 u
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "Onkruid vergaat n
do., vr. 7.00 uur, za. 4.00 en 7.00 uui
4.00 en 6.15 uur. al. "The last waltz",
5 januari 1979'
Honderd jaar geleden stond in de
krant:
- Twee vrienden, geslagen vij
anden van alle formaliteiten,
hadden zich te Parijs in de nabij
heid geposteerd van een der
grootste speelgoedfabrieken in de
Rue Beaubourg en maakten van
een rustig oogenblik misbruik om
een paar groote kisten van een
pas opgeladen wagen op hun
handwagen te laden en daarmee
op den loop te gaan. Zij waren
echter bespied door twee politiea
genten in burger, die hen spoedig
naar het bureel overbrachten. Bij
een onderzoek in het verblijf der
twee boeven werd de politie ver
rast door den aanblik van een
keurig gedekte tafel - er zouden
dien avond gasten komen! - voor
zien van pasteien en taarten, fij
ne wijnen en likeuren, bonbons en
glacés, enz., alles door diefstal af
komstig uit magazijnen en win-
keluitstallingenDe politieman
nen veroorloofden zich de plaats
der roovers in te nemen en de
honneurs waar te nemen bij de
genoodigden, twee jonge dames,
"goede kennissen" der leden van
het dievengilde, die al heel gauw
in de gelegenheid werden gesteld
in het politie-bureel de kennis met
haar galante gastheeren te her-
Vij.fti9 jaar geleden:
- Bij verscheidene Berlijnsche
wijngrossiers stelde zich eenigen
tijd geleden een net en zeker op
tredend heer voor als René Tour-
nére uit Parijs. Hij zeide. dat hij
champagnegrossier was en ver
tegenwoordiger van de eerste
Fransche champagne voor het
geheele Duitsche grondgebied.
Eenige grossiers sloten groote
Bezoek aan ernstige patiëi
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-1130;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14 15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
contracten met hem af en daar
Tournere juist geld noodig had.
betaalden zij hem de gewenschte
bedragen, meestal een paar hon-
derd mark. Tournere liet zich
daarna niet meer zien. Ook het
Fransche consulaat-generaal te
Berlijn werd het slachtoffer van
de handigheid van den Fransch-
man. Tournère kreeg van het se
cretariaat van den consul-gene
raal een aardig sommetje ge
leend. Wijn- en champagnehan
delaars in Hamburg, Keulen.
Dusseldorf, Mainz en Hannover
liepen eveneens bij Tournère in
den val. Na een onderzoek van
maanden is het thans gelukt den
dader op heeterdaad te betrap
pen.
- De Tiber heeft met 15 meter zijn
hoogsten stand bereikt sinds 1915.
Het water reikt tot aan de brug
bogen. In Rome zijn honderden
dakloos door de stormen en over
stromingen, die Italië teisteren
van de Alpen tot Sicilië.
