"Maar het lachen moet je
wel een beetje vergaan
Wat lijmt op
geef?
Hou me vast!': soort veredeld cabaret
toegelicht
r/lï\Rfögmmma]
Regisseur Eddy Habbema over Feiffers stripserie
11
DINSDAG 12 DECEMBER 1978
RADIO TV - KUNST
PAGINA
DEN HAAG - De Amerikaanse
tekenaar Jules Feiffer is in
Nederland vooral bekend ge
worden dankzij zijn strips in
het weekblad Vrij Nederland.
Zijn basisschema is vrij sim
pel: in een serie van zes teke
ningen, meestal met betrek
kelijk uitgebreide teksten,
geeft hij uiting aan zijn ge
voel van onbehagen over be
paalde maatschappelijke of
politieke toestanden. Zijn
personages wisselen voortdu
rend. De ene keer zijn het be
kende politici, een andere
keer "gewone" mensen, en als
een rode draad door zijn werk
heen loopt een eeuwig opti
mistische danseres, die hoop
vol aan een nieuwe dans be
gint, maar bijna altijd gedes
illusioneerd wordt.
De gehele opzet van Feiffers
werk met de lange en meestal
uitermate sterke teksten
maakt het niet moeilijk zijn
strips als miniatuurtoneel
stukjes te zien. Een vrij voor
de hand liggende stap is dan
de uitwerking tot een aaneen
gesloten reeks scènes die sa
men een avondvullende voor
stelling vormen. In het afgelo
pen weekeinde presenteerde
de Haagse Comedie in het
HOT de Nederlandse bewer
king hiervan en het meest in
het oog lopende element hier
bij was dat Feiffer van "Hou
me vast!" geen echt toneelstuk
heeft gemaakt, maar een lan
ge reeks korte scènes die op de-
zelfde wijze zijn opgebouwd
als zijn strips. Strips in to
neelvorm dus met de van deze
auteur welbekende thema's
als eenzaamheid, contact
stoornissen, angst voor de we
reld om ons heen en anderhal
ve of hele frustraties.
De voornaamste elementen uit
zijn politiek getinte strips,
corruptie en fascisme, heeft
vast".
hij doelbewust zoveel moge
lijk uit deze collage geweerd,
waarschijnlijk omdat hij ze
meestal zoveel mogelijk laat
aansluiten op actuele toe
standen en gebeurtenissen.
Wel is hij erin geslaagd zijn
danseres in dit geheel te inte
greren, al kan men zich af
vragen of deze figuur wel he
lemaal begrijpelijk is voor
iemand die de oorspronkelij
ke strips niet kent.
Al met al is "Hou me vast!" meer
een soort veredeld cabaret
dan een toneelstuk en bij de
première was aan de reacties
van het publiek enigszins te
merken dat men moest wen
nen aan de fragmentarische
vormgevingIs deze barrière
eenmaal genomen, dan kan
men met volle teugen genieten
van een schijnbaar doldwaze
vertoning. Ontspannen on
deruit zakken is er echter niet
bij. Weliswaar tolereert Feif
fer vrolijkheid en stimuleert
hij deze zelfs, maar hij laat
daarbij niet na toeschouwer,
keer op keer met een fikse stoot
onder de gordel aan het den
ken te zetten. Eentonig wordt
"Hou me vast!" daardoor bij
lange na niet en de flitsende,
door Eddy Habbema tot in de
perfectie geregisseerde voor
stelling van de Haagse Come
die staat de toeschouwer niet
toe zijn gedachten ook maar
één moment te laten afdwa
len.
Van de vijf spelers zorgde voor
al Lies Franken voor de bij
tende ondertoon die altijd in
het werk van Feiffer aanwe
zig is. Francine Dreesse, Bas
ten Batenburg en Pieter Lutz
gaven echter niet minder rake
typeringen en Maria Stiegelis
was een in alle opzichten
ideale incarnatie van het
welbekende danseresje.
Het inventieve zwart-witte to
neelbeeld van Hans Chris-
tiaan, het klankdecor van
Jurriaan Andriessen en de
choreografie van José Lewis
rondden deze perfecte voor
stelling af. Wie niet bekend is
met het werk van Feiffer, kan
hem bovendien in de foyer
van het HOT via grote repro-
dukties en diaprojecties van
zijn tekeningen leren kennen.
PAUL KOREN HOF
DEN HAAG (GPD) - Veel
mensen kennen hem van
zijn strips op de achterpa
gina van Vrij Nederland:
de joods-Amerikaanse
cartoonist Jules Feiffer,
die in zijn werk blijk geeft
van een vaak zeer cynische
kijk op de wereld, echter
nooit geheel zonder opti
misme, zonder hoop op
betere tijden. Speciaal
voor het toneel stelde hij
een collage van cartoons
samen, die hij Hold Me
noemde.
Het stuk werd onder meer in New
York en San Francisco met veel
succes opgevoerd. Bij een van die
voorstellingen zat Karei van
Muyden, de dramaturg van de
Haagse Comedie, die zó enthou
siast was, dat hij het meenam
naar Nederland, waar het op zon
dagavond 10 december - door het
overlijden van Pim Dikkers,
echtgenoot van een van de speel
sters Lies Franken, een week la
ter dan in de bedoeling lag - door
de HC in het HOT-theater in Den
Haag in première werd ge
bracht.
„Hou me vast!" luidt de letterlijke
vertaling van de titel van de aan
eengesloten serie korte schetsen,
66 in totaal, die geregisseerd is
door Eddy Habbema en gespeeld
wordt door Bas ten Batenburg,
Francine Dreessen, Lies Fran
ken, Pieter Lutz en Maria Stiege
lis. Habbema (31) vertelt dat de
mensen tijdens een proefvoor-
stelling een plezierige avond le
ken te hebben gehad. „Er werd
veel gelachen, maar het was wel
vaak een wrange lach. Dat is pre
cies waarnaar gestreefd moet
worden: er moet wel gelachen
worden, maar tegelijkertijd moet
het lachen je ook een beetje ver
gaan"
Eddy Habbema, regisseur
De serie gespeelde cartoons heeft
Habbema, samen met Van Muy
den en vertaalster Else Hoog, op
sommige punten aangepast en
bewerkt voor de Nederlandse si
tuatie. Een aantal typisch Ameri
kaanse scènes is er uit geschrapt
en daarvoor in de plaats zijn er
enkele strips uit Vrij Nederland,
die goede theatrale mogelijkhe
den boden, ingebracht.
„Feiffer heeft het bijna steeds over
de mens, de mens en zijn omge
ving en de mens en de ander. Er
zijn veel huwelijksscénes bij, het
gaat vaak over verliefdheid, over
ziekte, dood en hoop. De danse-
'Hou me vast"
res - de kenners van de Feiffer-
strips kennen haar wel - loopt als
een rode draad door de collage s
heen". Habbema voegt daaraan
toe dat de lengte van de scènes
varieert van plm. 15 seconden tot
ongeveer 1 minuut. Er komen
stukjes voor, waarin maar èèn ac
teur of actrice speelt; in andere
fragmenten zijn alle vijf mede
werkenden van de partij.
Habbema zegt „Ik geloof dat je aan
het volgende voorbeeld heel dui
delijk kunt laten zien wie en wat
Feiffer is. Een echtpaar zit aan
een tafeltje te eten. De man zegt:
„Geloof jij in 'n leven na de
dood?". De vrouw antwoordt
,Hoe zou je dit dan willen noe
men?". Overigens, dit is dus een
voorbeeld van een ontzettend
kort scènetje. In het algemeen
komen er zes of acht frases in
Vaart
Van groot belang is vanzelfspre
kend dat er vaart in de serie zit
„Daar hebben we naar toe ge
werkt. Zowel Feiffer als wij heb
ben geprobeerd er zoveel moge
lijk een doorlopend geheel van te
maken. Is de ene scène afgelopen
en klinkt de „pointe", dan staan
de volgende alweer klaar. Een
hoog tempo is heel belangrijk.
Geluids- en lichteffecten spelen
daarbij een essentiële rol. Jur
riaan Andriessen heeft veelvul-
ADVERTENTIE
PHILIPS
jÉlii
dig van slapstick-geluiden (zo
van „Bóóóóóiiiiingüü" als in een
stomme film een man een klap
tegen z'n hoofd krijgt) gebruik
gemaakt. Het decor waarop en
waartegen gespeeld wordt, is een
sterk vergrote krantepagina met
een weerkaart en contactadver
tenties, de alledaagse dingen,
waar de mensen geïnteresseerd
in zijn. Het decor-idee is van ons
zelf en niet uit Amerika overge
nomen. De grimage is in zwart
wit gehouden en zoveel mogelijk
is die wonderlijke motoriek, de
wijze van bewegen van Feiffer's
stripfiguren overgenomen. Je
weet wel: die figuren vallen om,
kruipen over de grond, nemen de
waanzinnigste houdingen aan en
verdwijnen soms zelfs de lucht in
(wat in onze voorstelling ook ge
beurt)"
Eddy Habbema, net als zijn zuster
Cox („Oost-Duitsland, waar zij
vaak verblijft, is geen opwek
kend land, maar er gebeurt wel
erg veel op toneelgebied") beze
ten van toneel en als acteur ei
genlijk alleen in films te zien, legt
er de nadruk op, dat „Hou me
vast!" met heel eenvoudige mid
delen volstrekt Nederlands kon
worden gemaakt. De wijzigingen
hebben zich beperkt tot de me
tamorfose van een Amerikaanse
whisky in een Hollands pilsje.
Veel ingrijpender is het niet ge
weest.
Lies Franken en Pieter Lutz spelen
voornamelijk het oudere paar,
Bas ten Batenburg en Francine
Dreessen vormen het jongere
koppel, dat nog veel verwachtin
gen van de toekomst heeft, de
Grote Liefde „bedrijft" en de
Grote Carrière in het vooruitzicht
heeft. Habbema waarschuwt dat
er niet naturalistisch gespeeld
wordt; dat het veel meer typerin
gen dan karakters zijn die op het
toneel worden neergezet. Ge
poogd is het cartoon-achtige van
de strips te versterken.
Eddy Habbema komt, zoals Bram
en Freek, Krijn ter Braak, Lo-
dewijk de Boer en Leonard
Frank, voort uit het studenten
toneel van de jaren '60. Zonder
vakopleiding groeide hij gelei
delijk tot regisseur uit. Hij re
gisseerde veel musicals, waar
onder „De kannibaal als jij en
ik" van Bram en Freek (de VA
RA zendt deze op 12 mei 1979 op
tv uit), het televisiestuk van
Koos Postema „Kindervriend",
een viertal barok-opera's in het
kader van het Holland Festival
en vooral ook bij toneelgroep
Centrum (bijvoorbeeld twee
èènakters van Barrie Keefe „En
nou ik"; de VARA overweegt
uitzending).
De acteur-cabaretier Jaap
Stobbe is gistermiddag in Am
sterdam in het huwelijk getreden
met zijn vriendin Nora Mullens.
Op de foto geven bruid en bruide
gom elkaar staande voor de amb
tenaar van de burgerlijke stand
het ja-woord.
ADVERTENTIE
NEDERLAND 1
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Paspoort voor Joegoslaven en Italianen (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Het kleine huis (EO)
19.50 - Windkracht 16 (EO)
20.25 - Mierenwerled, korte documentaire (EO)
20.40 - Zin en onzin (EO)
20.50 - Tijdsein (EO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag (NOS)
22.10 - De Christenen (NOS)
23.05 - Journaal (NOS)
NEDERLAND 2
18.25 - Microprocessors (9) (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Barbapapa (VARA)
19.05 - Pinokkio (VARA)
19.27 - Hoe bestaat het (VARA)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - George en Mildred, tv-serie (VARA)
20.52 - Steenkool wordt duur betaald, tv-spel (VARA)
22.10 - VARA-visie (VARA)
23.00 - Het geloof in de heidense feesten (DE VRIJE GEDACH
TE)
23.20 - Journaal (NOS)
TV-WOENSDAG
NEDERLAND 1
DUITSE TV
DINSDAG 12 DECEMBER
DUITSLAND I
WDR: 18.00 Progr.in
form. Aansl.: Pariser Geschichten,
tv-serie. 18.30 Lichte muz. 18.45
Amus.progr. 19.15 Actual.magaz.
19.45 Inform, progr). 20.00 Joum.
20.15 Spelprogr. 21.00 Actueel ma
gaz. 21.45 Detektiv Rockford: Anruf
genugt, tv-serie. 22.30 Aktual. 23.00
Ballet. 0.00-0.05 Joum.
DUITSLAND II
18.20 Tekenfilm. 18.35 Tekenfilm.
19.00 Joum. 19.30 Die Abenteuer des
David Balfour, tv-film (3). 21.00 Ak
tual. 21.20 Reportage. 22.00 DerTeu-
fel moglicherweise, (Le Diable Pro-
bablement), speelfilm. Aansl.: In
form. progr. 23.40 Journ.
DUITSLAND III WDR
3. 20.00 Joum. 20.15 Docum. film.
21.00 Actueel magazine. 21.15 Spel
progr. 22.00 Inform, progr. 22.30 In
form. serie. 23.00 Joum.
BELGISCHE TV
DINSDAG 12 DECEMBER
BELGIË VLAAMS
NET 1
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Peppi en
Kokki, jeugdfilm. 18.20 Open
School. 18.50 Jazz. 19.20 Meded.
19.30 Politieke uitz. 19.45 Joum.
20.10 De zoete inval (Fawlty To
wers), tv-serie. 20.49 Debatprogr.
NET 2
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Peppi en
Kokki, jeugdfilm. 18.20 Open
School. 18.50 Jazz. 19.20 Meded.
19.30 Politieke uitz. 19.45 Joum.
20.10 Op een goeie wei (The good li
fe), feuilleton. 20.35-22.05 Commis
saris Moulin van de "Police Judi-
ciaire", politieserie.
De VAR A-televisie zendt vanavond de eerste aflevering uit van
de tweedelige, in 1976 gemaakte Engelse BBC-produktie The price
of coal' met als Nederlandse vertaling 'Steenkool wordt duur be
taald. Wat de inhoud van deze eerste aflevering, getiteld 'Hoog
bezoek', betreft,een lid van het koninklijk huis, de prins van Wales,
zal binnenkort een bezoek brengen aan het Engelse mijnwerkers-
plaatsje Milton Colliery. Uiteraard wilde directie van de kolenmijn
puik voor de dag komen. Alles wordt eraan gedaan om "Het Hoge
Bezoek" op gepaste feestelijke wijze te ontvangen. Gebouwen wor
den van een nieuw verfje voorzien.de vloer van de hal wordt ver
nieuwd. er worden bomen geplant, de toegangsweg wordt geteerd
en de werknemers krijgen zelfs spraaklessen om van hun akelige
dialect af te komen. IntiLSsen stijgt de verwachtingsvolle spanning
ten top. Er worden feestcomités opgericht en welkomsttoespraken in
elkaar gezet. Kortom alles draait om het hoge bezoek. De enige die
alles nog een beetje reëel zietis Sid Storey. Hij is het absoluut niet
met de gang van zaken eens en steekt zijn kritiek niet onder stoelen
of banken. Bovendien geeft hij er de voorkeur aan om te gaan
vissen. Dan breekt eindelijk de grote dag aan.
(Nederland 2. 20.52 uur)
De televisie-actualiteitenrubriek VARA-Visie zal vanavond voor
een groot deel gewijd zijn aan de zaak-Menten in verband met de
Veiser-affaire (Nederland 2, 22.10 uur).
Op het EO-schenn vanavond de laatste aflevering uit de pro-
grammaserie over 'Het Huwelijk'. In deze 'Tijdsein'-uitzending
chtparen over hun ervaringen praten, komt o.m. de vraag
i de orde wat te doen wanneer een huwelijk stuk dreigt te lopen
DINSDAG 12 DECEMBER
HILVERSUM I
AVRO: 18.00 Saldo. PP: 18.19 Uitz.
CPN. 18.30 Nws. 18.41 Toppers van
toen. NOS: 19.15 (S) Accoord.
AVRO: 20.00 (S) Van Broadway tot
Carre. 20.45 (S) Sneetje bruin brood,
cabaretprogr. 21.05 (S) Lichte
grammofoonmuz. 21.20 (S) AVRO's
swing time. 22.10 Koopavond.(ll),
strip. 22.30 Nws. 22.40 Radiojoum.
22.50 Eurojoum. 23.00 (S) Easy liste-
nine. 23.55 Nws.
HILVERSUM II
KRO: 18.00 Nws. 18.11 Echo. 18.30
(S) Op Vleugels. 18.50 Verkenning.
19.00 Werk en gerechtigheid voor ie
dereen. 19.30 (S) Zin in muziek. 20.00
Nws. 20.05 Overweging. 20.15 (S)
Klass. pianomuz. 21.30 Spektakel!
22.30 (S) Muziek op het spel (10)
NOS: 23.00 (S) Met het oog op mor-
HILVERSUM III
NOS: 18.03 (S) De vacaturebank.
18.10 (S) Avondspits. VARA: (S)
19.02 Top Tien Toen. 19.30 (S) Pop-
donder. 21.30 (S) and all that jazz.
22.30 (S) Elpee tuin. 0.30 (S) Nacht-
drie-draai. 2.30 (S) Groot licht.
5.02-7.00 (S) Truck.
WOENSDAG 13 DEC.
HILVERSUM I
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Rustig bij
komen. (7.30 Nws. 7.41 Aktua l.)8.30
Nws. 8.36 Gym. voor de vrouw. 8.45
(S) Kom er maar eens bij. 10.00 (S)
Big Band a go go. 10.30 Nws. 10.33
(S) Toeija - Toernee. 11.45 (S) Cafe-
Chantant. 12.26 Meded. voor land
en tuinb. 12.30 Nws. 12.41 (S) Aktua
II. 13.00 (S) Raad een lied... of niet.
13.30 (S) Sport na sport. 14.00 (S)
Andy Williams Story. 15.00 (S) Ge
rard de Vries draait op verzoek.
(15.30 Nws.) 16.30 (S) Kernpunt.
OVERHEIDSVOORLICHTING:
17.20 Franco huis, inf. voor het be
drijfsleven. TROS: 17.30 Nws. 17.32
(S) Aktua-magaz.
HILVERSUM II
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgym.
7.20 In de Roode Cirkel. (8.00 Nws.)
8.50 Ombudsman. 9.00 Even muziek.
NOS: 9.20 Boerenbont. 9.35 Waterst.
VARA: 9.40 Schoolradio. 10.00 Ra
dioweekblad. (11.00 Nws.) 11.30
Zmg zomaar simpel een melodie.
12.00 Swifterbant - Centraal. 13.00
Nws. 13.11 Dingen van de dag. 13.30
Stoomradio. 16.00 Nws. 16.03 Tsjoe-
kestjoekstjoek, hoorsp. 16.30 Lichte
grammuz. 17.00 (S) Lichte orkest-
muz. R.V.U.: Wereld op handen.
VARA 17.55 Meded. SOS- en poli-
HILVERSUM III
KRO: 7.02 (S) Drie op je boterham.
9.03 (S) Pep op drie. 11.03 (S) Drie
draait op verzoek. 11.58 Bericht So-
lidaridad. 12.03 (S) Drie tussen de
middag. 14.03 (S)DeTheo Stokkink-
Show. 16.03 (S) Hitmeesters.
HILVERSUM IV
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
woord. 7.10 (S) Preludium. 9.00 Nws.
9.02 (S) Onder schooltijd. 10.00 (S)
Vivaldi vocaal. Klass. muz. 12.05 (S)
Pianowerken uit de Romantiek.
12.35 (S) Tafelmuz. 13.30 Middag
symfonie. 14.00 Nws. 14.02 En
semble Bob van Asperen. Klass.
4.30 (S) Orgelconcert. 15.00(S)
