Vrouw, waar zit
je in de kerk?
am
Piet Schrijvers:
"Ajax speelt
té aanvallend.
Feministische theologen willen bijbel zonder mannenbril lezen
IKV verraadt een "humanistische geest
MimjuiJiu'iJ!»
(Van een verslaggeefster)
HILVERSUM - Een vrouw mag nog steeds geen priester worden in de Katholieke Kerk.
En hoe zit het dan met vrouwelijke dominees? Paulus zegt in de bijbel dat vrouwen
moeten zwijgen in de gemeente.
DINSDAG 5 DECEMBER 1978
Pastoraal Overleg. Kardi
naal Willebrands heeft in een
vergadering van de pastorale
raad in zijn aartsbisdom mee
gedeeld dat hij zich met zijn
collega's en met de delegatie
van het bisdom Utrecht be
raadt over hoe het in de toe
komst verder moet met het
Landelijk Pastoraal Overleg.
Zoals bekend, is de laatste zit
ting van dit Overleg in
Noordvvijkerhout nogal te
leurstellend verlopen, met
name toen de gehuwde pries
ter op het tapijt kwam. Hij zei,
op basis van persoonlijke er
varingen, zonder meer over
tuigd te zijn van het grote ver
antwoordelijkheidsbesef bij
de delegatieleden. De kardi
naal verklaarde dat zijn "on
aanvaardbaar" over de aan
beveling betreffende de ge-
In diezelfde bijbel staat dat de
vrouw geschapen is als hulp voor
de man. Moeten vrouwen zich
ondergeschikt voelen aan man
nen? En zijn vrouwen de veroor
zakers van alle ellende in de we
reld? Eva verleidde Adam im
mers tot de eerste zonde door
hem van een verboden vrucht te
laten eten?
Penibele vragen voor vrouwen die
zich bij het kerkelijk gebeuren
betrokken voelen en die boven
dien voor emancipatie zijn. Vra
gen om eens extra onder de loep
te nemen, vindt een groep vrou
wen die zich feministische theo
logen noemen.
Sienie Strikwerda-Van Klinken is
een van hen. Zij zit in de „lande
lijke Werkgroep Feminisme en
Teleologie", is catecheet van de
Nederlandse Hervormde Kerk en
lid van de Emancipatiekommis
sie (een adviesorgaan van de re
gering).
„Een belangrijk kernpunt", zegt
Sienie Strikwerda, „is dat de bij
bel er niet is om mensen hun
plaats te wijzen, maar om ruimte
te scheppen. De grootste zonde
die je begaan kunt, is volgens mij
om mensen in een hoekje te
drukken met de bijbel in je hand,
zoals dat gebeurd is en nog steeds
gebeurt met o.a. gekleurde ras
sen, met homofielen en met
Feministische theologie wordt dan
ook vaak in verband gebracht
met bevrijdingstheologie, een
theologie die valse beelden en
negatieve zelfbeelden wil afbre
ken, die waren ontstaan door een
eenzijdige uitleg van bijbelge
deelten, een uitleg doorspekt met
racisme en met discriminatie te
genover vrouwen.
„Het bewustwordingsproces bij
theologen", vertelt mevrouw
Strikwerda, „viel samen met de
tweede emancipatiegolf. Het
kerk- en geloofsgebeuren is nu
eenmaal een eenzijdige manne
lijke aanpak, die gepresenteerd
wordt alsof het een totale, men
selijke aanpak zou zijn. De bijbel
is door mannen geschreven, door
mannen vertaald, er wordt door
mannen uit gepreekt, en als we in
de kerk liederen zingen, gaat het
van „Wij, broeders..." en „Zalig
de man die gelooft"
En dan hoor je zoveel vrouwen zeg
gen dat je dat niet zo letterlijk
moet opvatten, en dat zij zichzelf
Toen slaagde een zeer aanvallend
ingesteld Ajax er in om een eer
der opgelopen achterstand van
2-0 om te buigen in een positieve
score van 3-2. Nu Ajax zich als
gevolg van een te afwachtende
houding in Boedapest opnieuw
in een schier kansloze positie
heeft laten manoeuvreren en met
de cijfers 1-4 andermaal aan een
handicap-race moet beginnen,
valt de twijfel echter niet weg te
cijferen.
Trainer Cor Brom leek gisteren in
het spelershome met zijn opti
misme („Ik zie nog wel mogelijk-
heden")een minderheidsgroep te
vertegenwoordigen. Weliswaar
gaf hij, na weken achtereen het
tegenovergestelde te hebben be
weerd, toe dat Ajax als gevolg van
een nederlaag bij Sparta wel de
gelijk aan zich zelf heeft getwij
feld („Door die verrassende ne
derlaag een paar weken geleden
zijn we op een zijspoor geraakt'),
maar hij haastte zich er aan toe te
voegen dat het herstel zich afge
lopen zaterdag tegen Volendam
toch weer duidelijk heeft aange-
diend. Dat een score van 7-3 (in de
laatste seconde tot stand geko
men dank zij een buitenspel
doelpunt) nauwelijks toereikend
zou zijn tegen Honved vergat
Brom gemakshalve.
daar wel bij in kunnen denken. Ik
begrijp dat niet. Moet je je voor
stellen hoe dat in mijn gezin zou
gaan: ik heb drie zonen en èèn
dochter, Marjolein. Als ik Maijo-
lein nooit bij haar naam zou noe
men, zou dat kind toch het gevoel
krijgen dat ze er niet meer
Priesteres
Een heel concrete klacht is het ver
bod voor vrouwen om priester in
de Katholieke Kerk te worden.
Deze kwestie kwam op het Lan
delijk Pastoraal Overleg in okto
ber aan de orde, en ook weer op
de conferentie voor een „Nieuwe
vrouw, een nieuwe kerk en een
nieuw priesterambt", begin no
vember in Baltimore. Het hoofd
doel van deze conferentie was het
bevorderen van een volwaardige
plaats van de vrouw in de kerk, in
een vernieuwde kerk. Daarin
dienen de accenten niet meer te
liggen op het clericale, het celiba-
taire en het hiërarchische maar
op het collegiale, het coöperatie
ven en het communicatieve.
Vanuit deze invalshoek werd ook
de kwestie van „de vrouw in het
ambt" benaderd. Ongeveer 350
van de 2000 aanwezigen (vrijwel
allemaal vrouwen) voelden er
voor om op zo'n vernieuwde ba
sis priester te worden: „Het gaat
er niet om of je man of vrouw
bent", was hun opvatting, „maar
of je je geroepen voelt"
Voor Nederland werd de interna
tionale conferentie in Baltimore
onder anderen bijgewoond door
Anny Matti, studiesecretaris van
de werkgroep Vrouw en Kerk,
van de Katholieke Raad voor
Kerk en Samenleving.
Anny Matti: „Het uitgangspunt op
de conferentie was dat de vrou
wen er tot nu toe min of meer bij
hangen in de kerk, dat zij in elk
geval geen volle verantwoorde
lijkheid dragen. Het ging dus niet
speciaal over de vrouw in het
ambt, maar om alle vrouwen. Het
was een geweldige ervaring voor
mij om te zien dat er in alle 28
landen die vertegenwoordigd
waren, zo enthousiast gewerkt
wordt om de onvrede die vrou
wen over de kerk voelen, in iets
positiefs om te zetten. Wij probe
ren-hier bijvoorbeeld praatgroe
pen van de grond te krijgen (voor
informatie: Biltstraat 119,
Niet geslaagd
Doelman, Piet Schrijvers, stelde
zich dan ook heel wat realisti
scher op toen hij opmerkte: „De-
test tegen Volendam is bepaald
niet geslaagd. Tegen een ploeg als
Volendam mag je niet drie doel
punten tegen krijgen. Maar wat
wil je, als er alleen maar aan aan
vallen wordt gedacht. Als we te
gen een wat betere ploeg dan
Volendam hadden gespeeld, wa
ren wc de boot ingegaan. Ik heb
me schor staan schreeuwen, de
hele wedstrijd, maar er werd niet
geluisterd. Achterspelers zag je
geregeld in de voorhoede lopen.
Zoiets mag niet gebeuren als de
vrije verdediger naar het mid
denveld is opgeschoven. Vanaf
dat middenveld zorgt Ruud Krol
voor genoeg impulsen. Verdedi
gers heb je dan niet meer nodig
voor de aanval. Die moeten alleen
een verdedigende taak uitvoe-
Een van de verdedigers die zich die
kritiek kan aantrekken is Wim
Meutstege. „De opdrachten zijn
inderdaad niet perfect uitge
voerd. maar dat is niet alleen de
schuld van de achterhocdespe
Iers. Het is toch iets normaals in
het voetbal dat als de verdediger
even mee naar voren gaat zijn
Utrecht), nou: dat gebeurt over
al".
Onrein
„In de tijd dat Jezus op aarde was,
werd de vrouw als een minder
waardig wezen beschouwd",
schrijft de hoogleraar gods
dienstwetenschappen in New
York Letty Russell in het boekje
„Concreet" van de Young Wo
man Christian Association Zij
vervolgt: „Zij was onrein door
haar biologische eigenschappen,
en in het religieuze leven speelde
ze eigenlijk een figurantenrol"
Feministische theologen als Sienie
Strikwerda willen niet beweren
dat de bijbel man en vrouw zon
der meer op een gelijk plan stelt -
iets wat je tegen de achtergrond
van de joods culturele traditie
ook moeilijk kunt verwachten.
Zij willen echter het laklaagje van
mannelijke overheersing eraf
pellen, en dan gaan kijken wat er
nu precies staat.
Na grondig lezen en herlezen heb
ben feministische theologen in
de paar jaar dat ze nog maar bezig
zijn al heel wat voorbeelden bo
ven tafel weten te halen, waaruit
blijkt dat de bijbel vrouwen veel
meer ruimte geeft dan tal van
theologen doen.
Een frappant voorbeeld noemt
Sienie Strikwerda de geschiede
nis van de bloedvloeiende vrouw
Deze vrouw had al gedurende
twaalf jaar een soort ziekte gehad,
waardoor zij naar joodse opvat
tingen voortdurend onrein was,
en alles onrein maakte wat zij
aanraakte.
Sienie Strikwerda: „En wat doet
Jezus nu wanneer hij voelt dat de
vrouw hem aanraakt en daardoor
kracht aan hem onttrekt hij geeft
haar nadrukkelijk gelegenheid
haar verhaal in het openbaar le
vertellen, en prijst haar omdat ze
geloofd heeft dat zij door aanra
king van hem beter zou worden
Jezus doorbreekt daarmee op
provocerende wijze de vroom-ge-
tinte seksediscriminatie van die
tijd en verwerpt het taboe van het
bloed.
Als feministische theologen vinden
wij de houding van Jezus maat
gevend; en dan is er alle reden om
onze benadering nog eens te on-
derstrepen"
plaats wordt overgenomen. Dat is
niet één keer gebeurd. Boven
dien werd door de middenvel
ders niet óf veel te laat gereageerd
bij de counters van Volendam,
dat plotseling met extra mensen
doorstootte. Omdat wij geen
steun kregen stonden we opeens
tegen een numerieke meerder
heid".
De rechtervleugelverdediger zal
overigens vrijwel zeker weer met
de rol van voorstopper worden
belast. Cor Brom mag dan Pim
van Dord, die al acht weken bui
tenspel staat wegens blessures,
nog altijd niet hebben afgeschre
ven voor het duel morgenavond
zelf ziet de Haarlemmer zijn ren
tree vooralsnog niet zitten. Meut
stege: „De voorstoppersplaats is
niet mijn favoriete stek, maar ik
begrijp ook wel dat er onder deze
omstandigheden nauwelijks of
geen alternatieven zijn. Vaststaat
in elk geval dat we achterin veel
meer op zekerheid moeten spe
len. Degenen die in de achter
hoede worden neergezet zullen
daar ook constant moeten blij
ven. Als je zeven man met de aan
val belast lijkt me dat wel vol
doende. Daarnaast zullen twee
middenvelders bij toerbeurt
moeten blijven hangen om te
voorkomen dat Honved kan uit
breken'.
Counter
De counter zal ongetwijfeld het
belangrijkste wapen zijn van de
Hongaren. Aangenomen mag
namelijk worden dat zij dezelfde
tactiek zullen volgen als afgelo
pen zaterdag in de uitwedstrijd
tegen Vasas Izzo. Een generale
repetitie, die voor Honved veel
Opwinding
Feministische theologie onder
vindt veel weerstanden. „Som
mige dominees", vertelt Sienie
Strikwerda, „beginnen het op te
pikken, maar anderen reageren
zeer agressief, voelen zich ken
nelijk zwaar aangevallen. Ik ken
een voorbeeld van een vrouw die
met haar dominee wilde bespre
ken dat zij zich, als vrouw, moei
lijk in het kerkelijk gebeuren kon
herkennen en die vervolgens te
horen kreeg „dat ze misschien
wat overspannen was"
,Maar ook van vrouwen zelf krijg ik
nogal eens negatieve reacties. Ik
houd vaak lezingen voor vrou
wengroepen, en dan zijn er gere
geld vrouwen die me vragen waar
al die opwinding nou toch in vre
desnaam voor nodig is. „Wij kun
nen toch zoveel andere werk
zaamheden verrichten", zeggen
beter verliep dan voor Ajax. Het
vorig seizoen gepromoveerde
Vasas dat momenteel als sluit
post van de Hongaarse competi
tie fungeert, werd met 4-1 versla
gen, op een manier die hulptrai
ner Leo Beenhakker van Ajax
wel aansprak.
Honved heelt erg ontspannen lo
pen spelen en met puur voetbal
geen moment moeilijkheden ge
kend. De ploeg speelde defensie
ver dan in de thuiswedstrijden.
ze dan. En ze bedoelen in feite:
aanvullende werkzaamheden, op
het tweede plan. Ik begrijp die
reacties wel, het is nu eenmaal
gemakkelijker om je oude rol
vast te houden dan om uit het
veilige, vertrouwde patroon te
stappen. Je kunt gemakkelijker
dienstbaar blijven, zodat ieder
een zegt: Wat een schat van een
vrouw is dat. Want we willen toch
allemaal graag dat de mensen ons
aardig vinden?"
,Zelf heb ik ook erg lang gepro
beerd om mijn geloof en mijn
emancipatieproces van elkaar te
scheiden, maar op een gegeven
moment lukt dat niet meer. Ik
begon langzaam maar zeker erg
boos te worden als de overwe
gend mannelijke cultuurpatro
nen weer eens door-in mijn ogen
- uit hun verband gerukte bijbel
teksten van Paulus werden on
derbouwd. Ik denk dat de kerk
Alleen Weimper was steeds
voorin te vinden. De vleugelspe
lers lieten zich terugzakken maar
rukten bij balbezit evenals aan
voerder Pinter op. Ook toen het
niet meer zonodig doelpunten
hoefde te maken, bleef Honved
het initiatief zoeken. Ik ga er zon
der meer vanuit dat het morgen
avond ook zo in Amsterdam
speelt. Met dezelfde ploeg als
veertien dagen geleden. Rechts
buiten Gyimesi viel weliswaar in
nu erg moet gaan oppassen dat de
boel niet spaak loopt ze kan zich
niet op een afstand van de eman
cipatieprocessen blijven stel
len"
Een paar keer per jaar proberen de
feministische theologen de ba
lans op te maken van alles wat er
op dit terrein in den lande ge
beurt. Daartoe houden ze lande
lijke bijeenkomsten voor ieder
een die geïnteresseerd is.
Wie meer wil lezen over feministi
sche theologie kan onder meer bij
de volgende boekjes terecht „Als
vrouwen aan het woord komen"
uitgeverij Kok in Kampen, prijs
f 14,90. „Vrijheid, gelijkheid, zus
terschap" door Elisabeth Molt-
mann-Wendel, uitgeverij Ten
Have, Baarn, prijs f9,75. „Gelo-
ven-in vrouwen", dubbelnummer
van het maandblad Wending,
uitgeverij Boekencentrum, Den
Haag, prijs f4,75.
de rust met een lichte blessure
uit, maar ook hij zal erbij
zijn".
Tegen dit Honved dat eindelijk
weer eens beslag lijkt te gaan leg
gen op een landskampioenschap,
ziet Meutstege problemen, die
„wel eens groot zouden kunnen
zijn". We zullen veel geluk nodig
hebben en voor alles de nodige
rust zien op te brengen".
JAN PREENEN
priester
binnen het samen geloven en
samen kerk zijn. De discussie
met name over de vrouw in
het ambt zal hij niet zelf meer
openen, maar hij zal die niet
uit de weg gaan als anderen
dat doen.
Beroepingswerk. Hervorm
de Kerk: beroepen te Helle-
doorn J. Kortleve Drieber
gen; bedankt voor Wouden
berg J. van de Ketterij Zetten.
Geref. Kerken: aangenomen
naar De Krim S. Groen Sie-
gerswoude (Fr.), naar Gro-
ningen-Noord J. Jeuring
Heemse. Evang. Lutherse
Kerk: aangenomen de be
noeming tot geestelijke ver
zorger van de gemeente Den
Bosch - Heusden C. Chr. G.
Visser, emeritus-predikant te
Utrecht.
Beroep op paus. De onderte
kenaars Van "Charta 77", die
zich richten tegen schending
van de mensenrechten in hun
land (Tsjechoslowakije),
hebben de hulp van de paus
gevraagd voor gearresteerde
strijders voor de mensenrech
ten in de Oosteuropese lan
den. Zij noemen de paus in
hun appèl "een burger van
een land waarmee wij door
ons gemeenschappelijk lot en
onze gemeenschappelijke
angsten verbonden zijn".
Arrestatie. Een medewerker
van de Braziliaanse aartsbis
schop Helder Camara, Edival
Caja Nunes da Silva, is een
maand na zijn vrijlating op
nieuw gearresteerd. Een re
den gaf de politie niet op.
Schaatsers van
IHC/Leiden
oppermachtig
DORDRECHT - Ook in de derde
wedstrijd van de indoor hardrij-
competitie (liet zogenaamde
short-track) waren de "Leidse"
vertegenwoordigers van de In-
door Hardrij Club Leiden (IHCL)
weer oppermachtig. Zowel de 500
als de 1000 meter werden afgelo
pen weekeinde op de Dordtse
Ton Menkenbaan door IHCL-le-
den gewonnen.
Opmerkelijk was dat de Nootdor
per Menno Boelsma, die in de
voorgaande wedstrijden op de
voorgrond trad (in Leiden zelfs
winnaar van twee afstandenzich
nu alleen voor de 500 meterfinale
wist te plaatsen. Maar in deze fi
nale, die door Joop Wolvers
(Hoogmade) werd gewonnen,
eindigde Boelsma slechts op de
vierde plaats. De 1000 meter werd
gewonnen door de Voorschote
naar Arie Ravcnsbergen. Door
deze overwinning nestelde Ra-
vensbergen zich met zijn ploeg
genoot Wim den Eisen (Zoeter-
woude) op de eerste plaats in het
persoonlijk algemeen klasse
ment.
De uitslagen waren: 500 meter: 1.
Joop Wolvers 51.0, 2. Kees Borst
51.0, 3. Wim den Eisen 51.3, 4.
Menno Boelsma 52.9.1000 meter:
1. Arie Ravensbergen 1.49.6, 2.
Wim den Eisen 1.50.2, 3. Kees
Borst 1.50.3, 4. Joop Wolvers
1.50.5.
Algemeen klassement: 1. Arie Ra
vensbergen en Wim den Eisen 13
punten, 3. Joop Wolvers 11, 4.
Menno Boelsma 9,5. Kees Boer 5,
6. Kees Borst 3, 7. Jimmy Rathey
2, 8. Gijs Rij nevel d 1.
Ploegenstand: 1. IHCL 1 22 punten,
2. IHCL 2 19,3. DKIJV15,4. HCA
1 13.
Een ploegachtervolging over 3000
werd door de Leidse A-ploeg in
5.09.6 gewonnen. Leiden B in
5.18.2 tweede, Delft derde in
5.35.8.
Bij de junioren werd de 500 meter
het snelst afgelegd door Joram
Buitenhuis (Poelster) 59.2, 2.
Guido v.d. Berg (Alblasserwaard)
60.0, 3. Jeroen Otter 65.1.
In een brief aan het bestuur (breed
moderamen) van de synode van
de Hervormde Kerk zegt het be
stuur van de classis (regio) Har
derwijk van deze kerk, dat het In
terkerkelijke Vredesberaad
(IKV) zijn pretentie van interker
kelijk te zijn niet kan waarmaken.
Verscheidene kerken doen na
melijk niet mee en vinden zich
ook allerminst in de deelnemers
aan het IKV vertegenwoordigd.
De briefschrijvers vragen het sy-
nodebestuur hoe het IKV voor de
verzending van zijn Vredeskrant
gebruik kan maken van het ker
kelijke adressenbestand en of de
sectie "Kerk en krijgsmacht" van
de kerk ook wordt gekend bij de
samenstelling van die krant. Vol
gens het regionale bestuur treedt
de "humanistische geestesstro
ming" binnen het IKV steeds
duidelijker aan het licht. In de
Vredeskrant - die dit jaar op
nieuw was gewijd aan de actie te
gen de kernwapens - worden ook
valse tegenstellingen aange
bracht alsof alleen de medestan
ders van het IKV voor de vrede
zijn en anderen, die een andere
visie hebben op oorlog en vrede,
overheid en verantwoordelijk
heid, tegen. De classis acht het
ongenuanceerd kiezen voor een
zijdige ontwapening een "staats
gevaarlijke opstelling".
Zij meent dat de kerk tegenover het
IKV een "bijbels geluid" moet la
ten horen. Het gaat in het Woord
van God bovenal over de vrede
"die alle verstand te boven gaat
en die God bedoelt voor de mens
die van nature geneigd is tot alle
kwaad en tot het haten van God
en zijn naaste". "Het is onzorg
vuldig en onverantwoord dat dit
centrale gegeven van de bijbel -
de gerechtigheid van God -
steeds meer wordt verzwegen. In
de Vredeskrant speelt het geen
enkele rol". Voor de kerk en haar
toekomst is dat, zo meent de clas
sis Harderwijk, een heilloze weg.
"De belijdenis dat wij in leven en
sterven des Heren zijn opent
meer perspectief dan tot nu toe in
de Vredeskrant en in het Vredes
beraad gebeurde"
AMSTERDAM - Voor Ajax moet de wedstrijd morgen
avond in de achtste finale van het UEFA-Cuptoernooi
tegen Honved een herhalingsoefening worden van de
tweekamp in de openingsronde tegen Atletico Bilbao.
Om die reden zijn de spelers dinsdagmiddag in het trai
ningskamp in Wassenaar uitgebreid geinstrueerd aan de
hand van de videobeelden die zijn opgenomen tijdens het
duel met de Basken.
Piet Schrijvers: "Je staal je schor te schreeuwen,
luisteren niet'
