Dr. M. 't Hart:
stekelbaarzen
en 't schrijven
Hofpolder wordt volgend jaar aangepakt
Schema
gebieds-
plannen
PROMOTIES
het leidse bloemenhuis
SINTERKLAAS GEEFT KADO'S WEG!
ZATERDAG 2 DECEMBER 1978
LEIDEN
Daarin schrijft hij dat de bijzondere
betekenis van de driedoornige
stekelbaars geen economische,
folkloristische of mythologische
is. Maar: "Het bijzondere is dat
het een van de best onderzochte
vissen is. In de ethologie (die zich
bezighoudt met het gedrag van
dieren en mensen red.) is de ste
kelbaars een van de onderzoek-
objecten van het eerste uur. Ruim
veertig jaar wordt er in Leiden op
de afdeling ethologie al gewerkt
met stekelbaarzen. Tinbergen en
Ter Pelkwijk hebben dat onder
zoek gestart. Van Iersel en Van
Sevenster, Van den Assen en Se-
venster-Bol hebben het onder
zoek voortgezet en ik werk nu
ook al bijna twaalf jaar met dit
vinnige visje."
Thuis legt hij uit hoe je dat weten
schappelijk onderzoek van hem
moet zien. "Het is zuiver weten
schappelijk onderzoek," zegt hij.
"Van maatschappelijk belang
kun je niet spreken. Je kunt mis
schien zeggen dat er parallellen
zijn tussen de gedragingen van
mens en dier. Maar er zijn men
sen die er enorm huiverig voor
zijn om die parallellen te trek
ken."
Maarten 't Hart en zijn stekelbaarzen: twaalf jaar werk met dit vinnige visje
LEIDEN - "Iedereen heeft
in zijn jeugd wel stekel
baarzen gevangen. Ik deed
dat dus ook. En ik kon er
ontzettend treurig van
worden als ze hun rode
kleur verloren als ik ze ge
vangen had. Eerst hadden
ze die prachtige rode
kleur. En dan al heel snel
waren ze grijs. Dat vond ik
heel erg."
"Toen ik in Leiden kwam. zag ik in
het laboratorium welke moge
lijkheden ze hier hadden om die
kleur te behouden. En zo raakte
ik er door gefascineerd. Daar
komt nog bij dat ik ook geïnteres
seerd was in het gedrag van ste
kelbaarzen, dat is heel exact. Je
kunt dat gedrag wiskundig
waarnemen en vastleggen. Bij
andere dieren is dat niet zo. De rat
bijvoorbeeld heeft een grotere
variabiliteit. Daar loopt het ene
gedrag vaag over in het andere,
zoals agressie bijvoorbeeld kan
overgaan in sexueel gedrag."
We praten in de achterkapier van
zijn grote huis aan de Jan van
Goyenkade. Twee luidspreker-
kasten staan als dreigende waak
honden aan weerskanten van de
bank waarop de schrijver/bio
loog zetelt. Langs de wand een
reusachtige boekenkast, de boe
ken met een angstwekkende pre
cisie gerangschikt. Vestdijk valt
onmiddellijk op. "Een uitge
sproken bewonderaar," zegt hij.
"Ik heb ook bijna al z'n boeken.
De diepgang in zijn werk, de
mensenkennis ook, dat vind ik
ongelooflijk goed."
Baltsgedrag
Een paar weken geleden promo
veerde Maarten 't Hart (34) aan de
Leidse universiteit op een proef
schrift over het gedrag van drie-
doornige stekelbaarzen. Hij is nu
doctor in de wiskunde en na
tuurwetenschappen. Een titel,
waar hij weinig om geeft, het is
een min of meer voor de hand lig
gende kroon op zijn werk.
't Hart bestudeerde het baltsgedrag
(rond de paring of paarvorming)
en het steeds terugkerende door-
kruipgedrag van de driedoornige
stekelbaars. Het mannetje bouwt
een nest van algen en ander mate
riaal op de bodem van een sloot of
een aquarium en kruipt daar
doorheen. Vervolgens probeert
hij een kuitrijp wijfje naar het
nest te leiden, prikkelt haar een
beetje in de staart en daarna zet
zij in het nest haar eitjes af, die
door het mannetje worden be
vrucht.
Wordt het vrouwtje in een glasbuis
gezet, zodat zij het mannetje niet
kan volgen, dan pendelt het
mannetje heen en Weer tussen
buis en nest, waarbij het zigzag
gende bewegingen maakt. Op geT
zette tijden kruipt het mannetje
daarbij door het nest en dat ge
beurt zo regelmatig dat die door-
kruipbeweging lang van tevoren
valt te voorspellen.
Behalve de doorkruipinterval kan
trouwens ook de doorkruiptijd
gemeten worden. Als de duur van
het doorkruipen kunstmatig ver
kort wordt (nest verkorten, de
stekelbaars na halve doorkruip
tijd een tikje op de. staart geven),
dan blijkt dat ook de daaropvol
gende doorkruipinterval verkort
is en wel recht evenredig met de
doorkruipduur. Dat de stekel
baars zo precies de doorkruip
duur kan opmeten, heeft waar
schijnlijk te maken met inwendi
ge factoren (hormonen of impul
sen van het zenuwstelsel). Welke
dat zijn, zou nog moeten worden
onderzocht, meent 't Hart.
Vertaling
Op zichzelf lijkt de hierboven be
schreven materie tamelijk on
doorzichtig. Maar 't Hart heeft
daar in voorzien. Hij heeft van
zijn proefschrift een soort popu
laire vertaling gemaakt in de
vorm van een verhelderend
boekje, dat door Het Spectrum is
uitgegeven in de serie "Dieren
dichterbij" (f 19.90).
Vlucht
"Op zo'n manier wetenschappelijk
werk doen is niet onbevredigend
nee. Het is juist erg prettig om zo
esoterisch (uitsluitend voor in
gewijden red.) te werken. Ik denk
dat dat een romantisch trekje van
mij is. Het is plezierig om je eens
aan die maatschappij te onttrek
ken. Je zou het een soort vlucht
kunnen noemen."
"Het schrijven is daarmee sterk
verwant. Ik houd me daarin ook
niet bezig met de maatschappij.
Maar meer met mezelf, hoe ik in
elkaar zit. En hoe mijn relatie tot
andere mensen is."
In tegenspraak hiermee zijn de
somtijds zeer hatelijke epistels
die 't Hart wijdt aan maatschap
pelijke stromingen als het femi
nisme. Tot voor kort verhief hij
dit verschijnsel in NRC/Han-
delsblad en andere bladen tot een
duivels stokpaardje dat hij niet
zelden met groot plezier bereed.
"Ja," zegt hij, "het feminisme,
daar ben ik uitgesproken tegen.
Wat er in die beweging omgaat,
daar probeer ik me ook zoveel
mogelijk tegen af te zetten. Kijk,
ik ben zelf ook voor gelijkwaar
digheid van man en vrouw. Maar
zoals het-feminisme dat wil be
reiken... volstrekte waanzin. Het
is een sekte geworden, een soort
godsdienst. Zo'n Hanneke van
Buuren bijvoorbeeld, dat vind ik
heel eng. Die vertegenwoordigt
een afscheidingsbeweging waar
ik grote bezwaren tegen heb."
Hij verklaart zijn haatdragende
pennevruchten en het plezier dat
hij eraan ontleent door het feit
"dat dat vaak speelt onder gere
formeerden: des vijands gram
schap halen". Grimmig zegt hij:
"Gereformeerden zijn vaak ha
ters."
Autobiografie
Hij vertelt dat hij - de veelschrijver
- op het ogenblik wat gas terug
neemt. "Je wordt er ook een
beetje blasé van om steeds maar
artikelen te moeten leveren aan al
die bladen." Zijn boeken (("Ste
nen voor een Ransuil", "Een
vlucht Regenwulpen". "Het
vrome volk". "De som van mis
verstanden" e.a.) breiden zich
evenwel gestaag in aantal uit.
"Ik ben," zegt hij. "bezig met een
autobiografisch werk. Mijn vader
speelt daar een belangrijke rol in.
Hij was doodgraver en dat beroep
heeft aspecten die het mogelijk
maken om goed over de dood na
te denken. Die verhouding tot de
dood. dat is een proces van gelei
delijke gewenning. Bij ons thuis
werd daar ook wel over gespro
ken. Hoe mijn vader de lijken op
groef en hoe ze er dan uitzagen.
Het beeld datje dan van de dood
krijgt, wreekt zich later in zoverre
dat als er dan iemand doodgaat in
je naaste omgeving, in dit geval
mijn eigen vader, je er eigenlijk
niet goed raad mee weet. Een
man die dagelijks met de dood te
maken had. gaat op een gegeven
ogenblik zelf dood. Op zo'n mo
ment word je er emotioneel mee
geconfronteerd en dan verandert
die verhouding tot de dood op
slag. Mijn vader stierf in 1973 en
al die tijd loop ik met dit soort
gedachten rond."
Later zegt hij: "Het schrijven is een
soort vlucht, ja. Maar je schrijft
niet om dingen van je af te zetten.
Je schrijft heel duidelijk naar je
zelf toe."
WIM WIRTZ
NOORD-VEST EERST
LEIDEN - De gemeente
heeft een overzicht ge
maakt van gebieden in de
stad waarvoor in de ko
mende jaren een bestem
mingsplan moet worden
gemaakt. Zo'n bestem
mingsplan geeft globaal
de wegen aan waarlangs
zaken als woningbouw,
verkeer, sport, recreatie en
onderwijsvoorzieningen
zich de komende jaren
zullen ontwikkelen. Met
een dergelijk plan wil de
gemeente tevens onge
wenste ontwikkelingen in
een bepaalde wijk tegen
gaan.
Aan het maken van een bestem
mingsplan gaat veel voorberei
dend werk vooraf. Er worden di
verse onderzoekingen verricht
naar de wensen van de bewoners
in een wijk. Met die wensen
wordt zoveel mogelijk rekening
gehouden bij het maken van de
plannen. B en W krijgen verder
adviezen van allerlei instanties en
er kunnen bezwaarschriften
worden ingediend als men vindt
dat men in zijn belangen wordt
geschaad.
Het is daardoor nauwelijks doen
lijk een tijdschema te maken voor
wanneer de bestemmingsplan
nen in de gemeenteraad kunnen
worden vastgesteld. B en W heb
ben daarom een schema gemaakt
voor de perioden waarin met het
opstellen van diverse plannen zal
worden begonnen. Bij ruwe be
nadering kan worden gesteld dat
het opstellen van een bestem
mingsplan voor een wijk, afhan
kelijk van de mate waarin reeds
onderzoek heeft plaats gevon
den, een half tot anderhalf jaar
duurt.
De komende tijd zal een aantal
plannen in procedure worden
gebracht waaraan momenteel
gewerkt wordt. Dat wil zeggen
dat deze plannen al ambtelijk zijn
voorbereid en nu naar verschil
lende instanties gestuurd zullen
worden voor advies en dat infor
matieve bijeenkomsten zullen
worden gehouden in de desbe
treffende wijken. Zo zullen in de
komende maanden naar ver
wachting plannen door de ge
meenteraad worden vastgesteld
voor de binnenstadswijken Pan-
cras-oost en de Pieterswijk en
verder voor de Vogelwijk. Me-
renwijk en het Waardeiland.
Noord-West
De gemeente heeft nu verder een
aantal gebieden genoemd waar
voor zij het wenselijk of noodza
kelijk acht dat daarvoor nog dit
jaar of in het begin van het vol
gend jaar met het opstellen van
een bestemmingsplan wordt be
gonnen. Absolute voorrang van
de gemeente krijgt het gebied
Noord-Vest. Dit houdt verband
met verschillende ontwikkelin
gen in deze wijk zoals de mogelij
ke. ongewenste vestiging van een
Digros-koopcentrum, een wo
ningbouwplan voor Oostdwars-
gracht/Pelikaanstraat, een be
stemming voor de voormalige fa
briekscomplexen van Slos en
Leembruggen en Krantz. Voor
het betreffende gebied dient ui
terlijk mei 1979 een bestem
mingsplan klaar te zijn omdat de
gemeente anders zijn greep op de
ontwikkelingen verliest.
Andere gebieden in de binnenstad
die de voorkeur van de gemeente
genieten, zijn Pancras west (over
de toekomstige ontwikkelingen
in deze wijk bestaat al een grote
mate van duidelijkheid) en Le-
vendaal-noord. Dit laatste gebied
zal volgens B en W één van de
moeilijkste gebieden in de bin
nenstad zijn om er een bestem
mingsplan voor te maken.
Wat betreft de gebieden buiten de
binnenstad krijgen Groenoord-
noord en het bedrijfsterrein De
Waard voorrang. Voor beide ge
bieden geldt al een bestem
mingsplan dat moet worden her
zien in verband met uit de bin
nenstad over te plaatsen bedrij
ven naar deze gebieden.
Bovendien wil de gemeente haast
maken met drie gebieden waar
voldoende woningen gebouwd
zouden kunnen worden om uit
komst te bieden voor de lange
lijst van Leidse woningzoeken
den. Er wordt naar gestreefd nog
vóór het einde van dit jaar een
zogenaamd programma van ei
sen het leven te laten zien voor de
Leeuwenhoek. Daarna zal een
globbaal bestemmingsplan voor
dit gebied, tussen Wassenaarse-
weg en Plesmanlaan, worden
gemaakt.
Stevenshof
Een programma van eisen voor de
Stevenshofpolder (tussen Haag
se Schouw en De Vink) is inmid
dels in de gemeenteraad behan
deld. In 1979 zal een globaal be
stemmingsplan door de raad
moeten worden vastgesteld. Ten
slotte zal een plan worden ge
maakt voor het gebied Room
burg (tussen Rijksweg 4 en Rijn
en Schiekanaal). Voor de Oude
Morsch, de Transvaalbuurt en
Groenoord-zuid zullen in 1979
verbeteringsplannen gereed ko
men. Pas daarna kan met het op
stellen van een bestemmingsplan
voor deze wijken worden begon-
ONTWATEREN EN DROOGLEGGEN VAN LEIDS GEDEELTE RECREATIEGEBIED VLIETLAND
liegebied uit de wind moet
houden. Als er nu al ingeplant
zou worden, zouden vele
planten het na verloop van
tijd niet redden.
Autoweg
Ten provinciehuize is ook een
idee ontwikkeld voor een
toegangsweg voor auto's van
Leiden naar Vlietland. Ge
dacht wordt aan een weg die
aftakt van de Europaweg. en
parallel lopend langs Rijks
weg 4 (daarbij de toekomstige
Rijksweg 11 kruisend), naar
Vlietland voert. Over deze on-
sluitingsmogelijkheid heb
ben Gedeputeerde Staten nog
geen besluit genomen, wel
staat volgens gedeputeerde
Borgman (recreatie) in ieder
geval vast dat er een weg moet
komen: "De weg langs de
Vliet is niet geschikt".
Met het aanleggen van de nieu
we weg moet volgens Borg
man niet gewacht worden
totdat Rijksweg 11 (Leidcn-
Alphen) er is de weg naar
- Vlietland zou daarvan een af
takking kunnen zijn- "want
we kunnen er wel van op aan
dat dat nog jaren zal duren".
LEIDEN - In de maand december
wordt de lijst van promoties aan
de Leidse universiteit met twin
tig uitgebreid. Doctor in de Wis
kunde en natuurwetenschappen
is geworden J. Degewij (34) uit
Leiden en zullen worden A.W.A.
van der Hart (35) uit Oosterhout (6
december), mevrouw C.M.
Meerman-Van Benthem (29) uit
Hellevoetsluis (idem), mevrouw
M.T.H.A. Meeles (30) uit Leider
dorp (13 december), R. Helmers
(37) uit Amsterdam (idem), J.A.
Vogelaar (26) uit Leiden (14 de
cember), J. Maat (26) uit Monster
(idem), P. J.K. Langendam (29) uit
Uithoorn (idem), G.W. 't Hooft
(26) uit Leiden (19 december),
E.A. Valentijn (26) uit Leiden (20
december) en R.J. van den Berg
LEZERS SCHRIJVEN
Positief geluid
Ik moet dagelijks een verpleegte
huis bezoeken. Eindpunt bushal
te lijn 13, wordt daar 14, biedt
geen enkele bescherming. Een
verzoek ingediend bij de NZH
(31) uit Leiden (idem). Tot doctor
in de rechtsgeleerdheid zullen
promoveren C. van Nievelt (31)
uit Warmond (6 december), en
L.I.C.M. Ie Blanc (32) uit Voor
schoten (19 december).
voor een abri. Op 16 november
bezocht een controleur mij in
verband met dat verzoek. De ge
meente zou er voor zorgen en
twaalf dagen later stond hij er.
Aangezien meestal negatieve
geluiden gehoord worden, nu een
positief geluid.
M.A. Molenaar-De Wildt
Cruquiuslaan 84
Leiden
Dit is Vlietland, ingeklemd tussen Leiden en Leidschendam
DEN HAAG - Volgend
jaar zal de provincie
Zuid-Holland beginnen
met het ontwateren en
droogleggen van de
Hofpolder, het aan Lei
den grenzende gedeelte
van Vlietland. Vlietland
is het toekomstige re
creatiegebied tussen
Leiden en Leidschen
dam, ingeklemd tussen
de Vliet en Rijksweg 4.
Daarbij wordt gedacht
aan campings, jachtha
vens en speelterreinen.
Hoewel de indeling van Vliet
land nog niet vaststaat, is het
in ieder geval zeker dat de re
creant zijn vertier straks
vooral zal kunnen zoeken in
het Leidse gedeelte van
Vlietland, de Hofpolder dus,
en dat de Leidschendamse
Meeslouwpolder aan de an
dere kant zoveel mogelijk na
tuurgebied zal blijven.
Het karwei dat de provincie
volgend jaar in de Hofpolder
zal uitvoeren, is te vergelijken
met het ontginningsproces
van de na inpoldering droog
gevallen gronden van de IJs-
selmeerpolders De Hofpolder
is inmiddels zover opgespo
ten (door het Recreatiecen
trum Rijnland b.v., overeen
komstig een contract met de
provincie), dat de ontwate-
r-ingswerkzaamheden kun
nen. en volgens Gedeputeer
de Staten, zelfs moeten be
ginnen.
Uitstel van dit werk betekent
alleen maar uitstel van een
definitieve indeling van
Vlietland en dus ook dat de
recreant langer moet wachten
voor hij in dit gebied, dat een
grote plas bevat, terecht kan.
Verwacht wordt dat de Hof
polder in 1980 of 1981 inge
richt zal worden.
Volgens het provinciaal be
stuur is uitvoering van de
werken in de zeventig hectare
tellende Hofpolder (kosten:
175.000 gulden) ook van be
lang om in het najaar een be
gin te kunnen maken met de
inplanting van een deel van
de polder. Het gaat hier om
zeven hectare in het noord
westen van de Hofpolder.
grenzend dus aan de Vliet.
Daar komt in de toekomst een
bos, dat de rest van het recrea-
"iar-1 m
Bij aankoop van kunstaardewerk van de Leidsche
Fles voor een waarde van 50,- of meer geven wij
waardevolle kado's gratis.
Zomaar, van Sint naar keuze speelgoedauto's of
jigsaw puzzels.
