Parlement op bres voor privacy
Variatie en verfijning van toetsen steeds groter
EISEVIERS
wmmmmmmmm
PAGINA 33
Door Dik Kuin
ters van niet-rijksoverheden
en particuliere instanties lig
gen buiten de bevoegdheid
van het kabinet) moeten van
dat feit in kennis worden ge
steld en daarbij moet het doel
van de registratie worden op
gegeven. Bovendien, moet
volgens de motie, de registra
tiehouder worden verplicht
aanvragen voor inzage bin
nen zes weken af te handelen.
En ten derde moeten aan
„ongemotiveerde en onge
controleerde koppelingen
van registratiesystemen"
worden verboden.
Techniek
Ria Beckers: „Met de geavan
ceerde techniek is steeds
meer mogelijk. Het is de prak
tijk van alle dag dat voor we
tenschappelijke doeleinden
twee systemen worden ge
koppeld, zonder dat de over
heid dat kan controleren. Het
gaat dan wel niet op naam,
maar de privacy van mensen
of groepen van mensen kan
desondanks worden aange
tast. Denk bijvoorbeeld maar
eens aan het - zelfbedachte -
voorbeeld dat er een weten
schappelijk onderzoek komt
naar het verschijnsel van ge
slachtsziektes, gekoppeld aan
een bepaalde stad, wijk, in
komensgroep, nationali
teit".
Als minister De Ruiter de motie
- met medewerking van de
registratiehouders - uitvoert,
kunnen x-duizend Nederlan
ders binnenkort een kaartje
in de bus verwachten. Met de
mededeling dat geadresseer
de in een of meer registratie
systemen zit en waarom dat
het geval is. (De BVD uitge
zonderd. want daarin hebben
de indieners van de motie op
verzoek van de minister voor
zien).
Ria Beckers: „Als het goed is
zou dat het geval moeten zijn.
Maar ik heb niet veel hoop dat
dat ook zal gebeuren. Daar
komt bij dat veel van de oude
registraties nog niet eens on
der de regeling van maart
1975 vallen. Volgens de mi
nister gelden de regelingen
maar voor 60 procent van alle
in Nederland gebruikte rijks-
overheidbestanden".
Maar in ieder geval is duidelijk
geworden dat de Kamer de
zaak nauwlettend zal volgen.
Als de motie niet voldoende
wordt uitgevoerd, dan staat
de kamercommissie van jus
titie klaar om daarover een
gesprek met de minister te
hebben.
DEN HAAG - „Ik ben er echt ontzettend van ge
schrokken toen ik me er eenmaal in ging verdiepen.
De mensen hebben er geen weet van wat er allemaal
in Limburg aan persoonlijke gegevens ligt opgesla
gen. De techniek ontwikkelt zich ontzettend snel. De
mogelijkheden, bijvoorbeeld voor koppeling van ge
gevens, zijn de laatste tijd enorm uitgebreid. De hou
ders van registraties van persoonsgegevens staan
echt niet te trappelen om het publiek een uitgebreide
voorlichting te geven"
Ria Beckers, hier aan het
woord, leidster van de PPR -
de partij die door een vaak
nogal weerbarstige stand
puntbepaling dikwijls nau
welijks steun krijgt vanuit de
Kamer voor de zelf ontwor
pen suggesties - heeft on
langs hoog gescoord met een
motie waarin de regering
wordt uitgenodigd meer aan
dacht te besteden aan de be
scherming van de privacy van
burgers.
De motie kreeg de unanieme
steun van de Kamer, wat
nauwelijks verwonderlijk
was, want vrijwel alle partijen
hadden de motie onderte
kend (alleen boer Koekoek en
de GPV'er Verbrugh niet) en
toonden zich bij voorbaat dus
bereid de motie voor hun po
litieke verantwoordelijkheid
te nemen. Het feit dat vrijwel
alle partijen aanboden hun
handtekening te plaatsen
heeft Ria Beckers wel ver
baasd. „Het is eigenlijk een
nogal harde motie. Er wordt
nogal wat van de regering ge
vraagd". Reden voor minister
De Ruiter van justitie om deze
motie niet onmiddellijk poli
tiek te omhelzen.
De verdediging van de be
windsman lag voor de hand.
Justitie werkt hard aan die
wet op de bescherming van
de privacy. De komst van het
wetsontwerp is aangekon
digd voor 1979. Het kan nog
twee tot drie jaar duren voor-
dat die wet daadwerkelijk
ook van kracht wordt. Maar
het parlement toonde zich
ongeduldiger dan het papier
van justitie. En dat, terwijl dit
onderwerp enige tijd uit de
publieke belangstelling was
verdwenen.
Hernieuwd
Nadat de privacy - misschien
als gevolg van de democrati
seringsgolf van de zestiger ja
ren - zich mocht verheugen in
een verhoogde aandacht,
bleef dit onderwerp vervol
gens lange tijd op de plank
liggen.
Ria Beckers: „Dat is wel zo, ja.
Misschien komt die her
nieuwde belangstelling - die
onder andere ook blijkt uit
Ijet feit dat de Kamer lang niet
zonder meer akkoord wil
gaan met een volkstelling in
1981 - door het feit dat er nu
een nieuwe Tweede Kamer zit
met veel vers bloed. De vorige
Kamer had zich wellicht meer
ingesteld op het idee dat de
zaken voorlopig wel met rust
konden worden gelaten om
dat het wetsontwerp er toch
wel aan kwam".
En had niet de vorige minister
president in maart 1975 een
soort interimregeling inge
voerd; een regeling met
„aanwijzingen" voor alle
nieuwe registraties?
Ria Beckers: „Die regeling was
nu al verouderd. Die moet
worden aangescherpt". Een
van de bezwaren tegen de re
geling van '75 is dat van de
burgers wel een erg grote
speurneus wordt verlangd wil
men inzicht krijgen welke re
gistraties er bestaan. Nieuws
gierigen moeten zich richten
tot de bibliotheek van het de
partement van justitie of tot
de diverse ministeries. Daar
liggen de lijsten van de regi
straties. En nieuwe registra
ties worden gepubliceerd in
de Staatscourant; ook al geen
blad dat de doorsnee-Neder
lander-elke dag in de brieven
bus krijgt.
Afgezien van het feit dat men
dus nauwelijks een inzicht
kan krijgen van welke regi
straties er bestaan, richtte het
ongenoegen van de Kamer
zich ook tegen het feit dat de
regels waaraan de houders
van registraties zich moeten
houden, in de praktjk slechts
op papier bleken te bestaan.
Zo zit in het standaardpakket
van die regeling de bepaling
dat de burger verwijdering
van zijn persoonsgegevens
uit het bestand kan vragen, of
correctie erop. In de praktijk
komt daar weinig van te
recht.
„Ook het recht van inzage -
waarmee je natuurlijk moet
beginnen als je iets wilt corri
geren of verwijderen - in de
gegevens levert veel proble
men op. Er zijn trouwens nog
niet veel mensen die van dit
recht op de hoogte zijn en er
gebruik van hebben gemaakt.
De aanvragen tot inzage laat
men erg lang liggen. Als je
aandringt komt er wel een
reactie. Dat kan alleen maar
uit een uittreksel bestaan,
waarbij je dus niet alle gege
vens onder ogen krijgt. Vaak
krijg je ook te horen dat jouw
aanvrage niet voldoende is en
dat een gemachtigde ook
maar een extra aanvrage moet
indienen. Dan wordt gebruik
gemaakt van de bepaling dat
geen inzage wordt gegeven
als de informatie schadelijk
kan zijn voor de betrokkene.
Dat kan het geval zijn met de
registraties op het terrein van
de volksgezondheid", aldus
de fractieleidster van de
PPR.
Toezicht
Er bestaat wel voor elke regi
stratie een commissie van
toezicht, maar van werkelijk
toezicht is geen sprake. Je
hoeft alleen maar te beden
ken dat de voorzitter van die
commissie meestal de regi
stratiehouder zelf is. Volgens
mevrouw Beckers liggen de
grootste problemen op het
terrein van de volksgezond
heid. Een paar voorbeelden,
het ziekenhuisinformatiesys
teem (ZIS), ontwikkeld in
Leiden, is nu ook van toepas
sing in Rotterdam en Gronin
gen en klaar voor export naar
het buitenland.
Elke patiënt wordt tot op de
botten uitgevraagd over de
kwalen in het heden en het
verleden. De gegevens wor
den in de computer opgesla
gen. Ria Beckers: „Door toe
val kwam ik er achter omdat
mijn man laatst met iets aan
zijn knie naar het ziekenhuis
in Leiden moest. Voordat hij
het in de gaten had moest hij
vragen beantwoorden over
ziektes van 15 jaar geleden"
Overigens heeft het parle
ment bij de ZIS wel een eerste
succesje behaald; in de be
trokken ziekenhuizen zullen
de boekjes, die de patiënten
bij het betreden van het zie
kenhuis ontvangen, worden
herdrukt. In de nieuwe vorm
hebben gedaan, maar dat de
situatie weer helemaal nor
maal is en dat dit gegeven dus
in het geheel niet meer van
toepassing is".
Vandaar dat de motie vraagt om
een betere voorlichting over
de persoonsgegevens die in
de bestanden aanwezig zijn.
Iedereen van wie gegevens in
de computer zitten van een
rijksoverheid of van een door
de rijksoverheid gesubsi
dieerde instantie (de compu
zal een hoofdstukje worden
gewijd aan het computersys
teem.
Een ander voorbeeld: patiënten
en ex-patiënten, verpleegd in
psychiatrische inrichtingen,
staan geregistreerd op de eer
ste drie letters van hun naam
bij het ministerie van volks
gezondheid. De verdediging
van de deskundigen is dat het
nazoeken van de gegevens
versneld wordt als opnieuw
hulp- moet worden geboden.
„Maar ik vind het toch wel
een heel benauwend idee dat
iedereen, die als cliënt met de
geestelijke gezondheidszorg
te maken heeft gehad, in de
computer zit met de vermel
ding dat zij of demente be
jaarden zijn of zwakzinnigen,
of een zelfmoordpoging heb
ben ondernomen, of aan he
roïne verslaafd zijn. De com
puter gaat er echter vanuit dat
je bijvoorbeeld ooit wel eens
een zelfmoordpoging kunt
yy
yy
ARNHEM - Drs. J. W. Solberg
directeur van het Centraal
Instituut voor Toetsontwik
keling (CITO) kan het lachen
niet laten als hij wordt gecon
fronteerd met zorgwekkende
uitspraken over zijn insti
tuutdat zich in tien jaar tot
een fors kantoor met filialen)
heeft ontwikkeld in het hartje
van Arnhem. ,Ach, zie het
eens zo. Het is met het CITO
gegaan als met alle nieuwe
dingen. Na verloop van tijd
worden ze beter. De eerste au
to was beter dan de laatste
koets, als ik een dergelijke
vergelijking mag gebruiken
Moet je nu eens kijken"
Niettemin is het CITO vanaf de
start in 1968 door argwaan
achtervolgd. Hoe kon nu een
test van het type maak-het-
blokjeachter-het-juiste-ant-
woord-zwart de kwaliteit van
een schoolverlater redelijk
peilen? Er is ook veel gela
chen. Bekend is het volgende
grapje: )fJan is groot. Deze zin
bestaat uit drie woorden: A
ja, b. nee. c. alle twee. Welk
antwoord is juist?"
- Waarom was het zo nodig dat
een landelijk instituut de
prestaties ging meten van
schoolgaand Nederland?
Drs. Solberg: „Een instituut als
het onze ontstaat niet zomaar
Al in de jaren '50 was er grote
onvrede over de willekeur
waarmee prestaties van leer
lingen werden beoordeeld. De
ene leraar taxeerde het
proefwerk van Jantje soms
heel anders dan zijn collega.
Waar de een volstond met een
magere vijf, gaf de ander een
ruime zeven. Die situatie heeft
veel onvrede gewekt. De irri
tatie werd scherp verwoord in
het rapport van prof. dr.A.D
de Groot, directeur van het re
search instituut voor toege
paste psychologie in Amster
dam, die daarmee in de jaren
'60 de grote stoot gaf tot de op
richting van het CITO"
- In korte tijd is het CITO een
machtig instituut geworden.
Jaarlijks worden tiendui
zenden kinderen aan zijn
toetsen onderworpen.
Drs. Solberg: Jk ben het ermee
eens dat het CITO een belang
rijke instelling is geworden
met veel invloed. Een kritische
begeleiding wijs ik dan ook
niet af. Je moet ervoor zorgen
dat technische instituten niet
te veel macht krijgen.Aan mij
ligt het niet. Ik loop al tien
Door Jos Bouten
jaar te roepen om een beleids
orgaan, dat het CITO bij
voorbeeld vertelt in welke
vorm de toetsen moeten wor
den gemaakt en wanneer het
examentijd is.Noem het maar
een examenraad. Nu gaat het
zo: het CITO ontwerpt de toet
sen en legt ze vervolgens ter
goedkeuring voor aan de
examencom missies"
Zijn we wel op de goede weg?
Het CITO wekt angst en be
ven onder de eindexaminan-
di van vwo, havo, lbo en veel
zesdeklassers van basisscho
len.
Drs. Solberg: ,Het is onvoorstel
baar welke discussies alle
maal aan het CITO worden
opgehangen. Wat u zegt, heeft
geen biet met ons instituut te
maken. Iedereen die een pres
tatie levert, heeft min of meer
de zenuwen. Denk maar eens
aan het vroegere toelatings
examen. Wij krijgen van alles
naar het hoofd geslingerd,
maar lang niet alle kritiek is
terecht. Wat we doen, is im
mers niets anders dan het me
ten van kennis. Anderen ne
men beslissingen met de gege
vens die wij aandragen. Als
zij daarin het oordeel van
derden niet betrekken, mag
dat ons niet worden verwe
ten"
Jfet CITO ontmoet ook een stuk
emotionele kritiek, waartegen
redelijkerwijs weinig te doen
valt. Ons instituut wordt wel
eens ontmenselijkend ge
noemd. Een verwijt, dat ook
zoveel andere instellingen ten
deel valt. In wezen is het ver
wijt gericht tegen de verande
ring van de tijd. De ontwik
keling gaat inderdaad een
kant op, die niet gunstig is
voor het individu. Kijk maar
naar het ziekenhuis, waar de
patiënt tussen de instrumen
ten en de organisatie ver
dwijnt"
- Het kan toch ook anders. Nu
worden onderwijzers en
leerkrachten overvallen met
een eindtoets. Waarom kan
het CITO de docenten niet
een handje helpen met toet
sen, die hij tijdens het jaar
kan gebruiken. Voordelen:
minder examenkoorts en
Drs. Solberg: „Wij maken ook
veel meer dan alleen eindtoet
sen in samenwerking met
mensen uit de praktijk. Voor
de eerste jaren van het voort
gezet onderwijs leveren wij
per vak reeksen toetsen,
waarmee je bij wijze van
spreken na elk hoofdstuk kunt
nagaan hoeveel er bij de leer
ling is blijven hangen. Voor
basisscholen geven we ook
meer dan het „laatste oor
deel". Ik denk aan de zgn. in-
treetoets voor leerlingen die
van de vijfde in de zesde klas
komen en de toetsen voor 4- tot
8-jarigen. Wij willen best. Als
we tijd van leven krijgen,
wordt zowel de variatie als de
verfijning van de meetin
strumenten groter"
"Hoe minister Van Aardenne de
Kamer misleidt", zo luidt de kop
boven het openingsverhaal van
Vrij Nederland deze week. Het
gaat om de manoeuvres rond ons
aardgas. VN vraagt zich af waar
om de regering zo weinig haast
maakt om een aantal buitenland
se contracten drastisch te verho
gen. Dat zou volgens een een
voudig rekensommetje al vrij
gauw miljarden meer opleveren.
Het blad komt tot de conclusie
dat de minister en de N.V. Gasu
nie (aandeelhouders: de Neder
landse staat, Shell en Esso) ande
re bedoelingen hebben dan ze tot
dusver openlijk lieten blijken.
"Zij hechten minder aan het be
waren van onze aardgasreserves
en meer aan een actief inkoop- en
verkoopbeleid dat zich niet be
perkt tot de Nederlandse behoef
ten".
Hans Smits kijkt terug op het CDA-
fractieleiderschap van Aantjes.
"Zijn kritische opstelling beleed
hij in feite slechts met het woord
en nooit met de daad". In het blad
wordt gesuggereerd dat Aantjes'
houding ten opzichte van het
neutronenwapen hem de kop
heeft gekost.
Martin van Amerongen interview
de NOS-voorzitter Erik Jurgens
Zijn idealisme blijkt enigszins
verkoeld. "De afgelopen drie jaai
ben ik alleen maar met herstruc
tureren bezig geweest". Het kleu
renkatern staat weer bol van de
boekrecensies.
Op de omslag prijkt dr. L. de Jong
van Oorlogsdocumentatie (sinds
kort ineens met de letters RIOD
aangeduid). In het daaropvol
gende artikel ("Lou de Jong: ver
guisd en gevierd") komt de direc
teur van het instituut maar
mondjesmaat aan het woord. Er
wordt meer een profiel van hem
geschetst. Van de kritiek die de
laatste dagen over hem is uitge
stort na zijn behandeling van de
zaak-Aantjes zegt De Jong zich
weinig aan te trekken. "Die reac
ties waren voorspelbaar".
Elsevier heeft via een NlPO-enque-
te onderzocht hoe Nederlanders
over kernenergie denken. Voor
naamste conclusie volgens EM:
men weet te weinig van de mate
rie af. De meerderheid van de on
dervraagden is tegen uitbreiding
van het aantal kerncentrales, acht
ze een groot gevaar voor de om-
I hervormd
nederland
geving en vindt het verzet tegen'
proefboringen begrijpelijk.
Aandacht ook voor het nijpende
tekort aan gevangenisbewaar
ders. ("Wie wil er nog bewaarder
worden?"). Het blijkt geen po
pulair en niet zo'n best betaald
beroep. "Het publiek denkt nog
steeds aan de man met de sleu
telbos".
EM stelde de Zuidafrikaanse mi
nister van sport, Koornhof, twee
pagina's ter beschikking om uit
te leggen "Wat de wereld niet
weet over sport in Zuid-Afrika"
Met enig geknarsetand lees je een
zin als "Alle sportbeoefenaars in
Zuid-Afrika, ongeacht ras, kleur
- of afkomst, hebben nu dezelfde
kansen om het hoogste niveau te
bereiken op lokaal, provinciaal of
nationaal niveau".
Alice Oppcnheim sprak met defen
sie-minister Willem Scholten
("Het leukste in mijn leven is ge
lukkig getrouwd te zijn") en Wim
Zaal schrijft uitvoerig over
Theun de Vries.
De Haagse Post interviewde Jooan
L., die net als Aantjes in 1944 in
Duitsland lid werd van de Ger
maanse SS en samen met hem in
Port Natal belandde. "Na de be
vrijding heb ik anderhalf jaar
vastgezeten. Dat knaagt nu nog
HP bekeek ook hoe het na de vai
van Aantjes nu verder moet met
het CDA en meent dat de confes
sionele karavaan gewoon zal
doorgaan "Op korte termijn kan
de dreiging van de loyalisten
nooit erg groot zijn. In het ge
middelde christelijke gezin past
het met elkaar naar de strot te
vliegen als éën van de familiele
den net begraven is".
Hofland schrijft in zijn kolom: "Het
verwijt aan dr. L. de Jong dat hij
"meedogenloos" is geweest
wordt pas geldig als er een be
leefde manier is uitgevonden om
te vertellen dat iemand bij de SS
is geweest". Aan het woord ook
Willem van Bennekom, een ad
vocaat die zich bezighoudt met
politieke zaken. "Op het moment
is het wel erg spannend (Kerk-
Marokkanen, Iraanse studenten,
RAF-leden). Ik zie steeds vaker
een beeld voor me: het is oorlog
en ik loop lullig met een wit vlag
getje te zwaaien".
In de serie "Schrijven" legt Jan
Wolkers zijn woelingen bloot: "Je
spuwt in de eerste pagina's bloed
en gedurende de volgende 200
ben je bezig met het opruimen
van de bloedvlekken".
Hervormd Nederland bevat enkele
boeiende beschouwingen over de
zaak-Aantjes. Een is van de hand
van dr. H. J. Heering, emeritus
hoogleraar ethiek aan de Leidse
universiteit, waarin feiten en ge
voelens evenwichtig worden ge
wogen. "Hij was fout, dat wist ie
dereen op het Marnix-gymna-
sium, dat wist iedereen in Bles-
kensgraaf. Omdat hij fout was,
deed hij ook foute dingen. Het
bleef alleen allemaal binnen de
perken: wat verering voor Hitier,
wat gevent met Volk en Vader
land, een halve bereidheid in
Duitsland te gaan werken".
Maar anderzijds: "Soms lijkt het of
er in de politiek niets kan worden
vergeven en vergeten. Alsof een
mens zich nooit mag hebben ver
gist, en zichzelf nooit kan hebben
herzien. Toch is het mijn indruk
dat men Aantjes' omzwaai van
nationaal-socialistische gezind
heid naar christelijk-democra-
tisch inzicht best had willen ver
geven als hij maar op een voor
ieder duidelijke wijze met dat
verleden had afgerekendIn een
brief aan Aantjes schrijft hy ten
slotte: "Ik acht u geen haar min
der dan vrywel al myn landgeno
ten. maar waarom bent u in de
politiek gegaan, het enige terrein
De Tijd meldt dat op talloze aan
vragen voor personeel bij het
Gewestelijk Arbeidsbureau in
Amsterdam "Geen Surinamers"
genoteerd staat. By^ vacatures
voor ongeschoold personeel
meldt de helft van de aanvragers
dat Surinamers ongewenst zyn.
Het GAB zegt het te verafschu-
wen. "maar wat heeft het voorzin
mensen te sturen
toch niet worden aangen
Het is, volgens het GAB,
gen
ets r
Voor de oorlog wilde V en D alleen
r.k. personeel hebben en later
weerden bedrijven langharigen.
"Doping en voetbal", zegt De Tyd,
"zitten in een moeras vast". Vol
gens het blad staat dopingge-
bruik by voetballers buiten kyf.
Maar voor controle zijn wc niet te
porren. Want voetbal is een sport
waarin Nederland internationaal
meetelt. "Wie zou deze feestbal
lon willen doorprikken?".
Verder het begin van een serie: De
ghetto's van Amerika" en een in
terview met Elton John.
R. PAAUW
