Politiek systeem oorzaak
armoede in Indonesië
Glitterlampen kunnen levensgevaarlijk zijn
HP
EISEVIERS
In het Leidsch/AIphens Dagblad van 19 oktober reageert de plantensyst.ematicus H. P.
Nooteboom op de aankondiging van de brochure "Terug van weggeweest". In deze
brochure bespreekt de Indonesiëwerkgroep Leiden enkele Leidse universitaire projec
ten in Indonesië tegen de achtergrond van de politieke en economische context waar
binnen deze projecten plaatsvinden.
De werkgroep komt tot de conclu
sie dat, gegeven de politieke en
economische situatie, voortzet
ting van deze projecten in de hui
dige vorm althans niet gewenst
is. Niet overbevolking is de oor
zaak van de armoede in Indone
sië, stelt de werkgroep onder
meer, maar politieke onderdruk
king en de daaruit voortvloeien
de inkomensongelijkheid.
De heer Nooteboom stelt daar te
genover dat de problemen in In
donesië aangepakt dienen te
worden door het tegengaan van
de overbevolking (door middel
van family planning) en door be
scherming van het nog gespaard
gebleven oerwoud.
"Sociale hervormingen, en waar
schijnlijk ook een echte demo
cratie... zijn pas mogelijk als ie
dereen een zekere welvaart heeft,
of althans de overbevolking ver
dwenen is".
Beperk de bevolking en bescherm
de oerwouden, zo lijkt de heer
Nooteboom te zeggen, sociale
hervormingen en democratie
komen dan (hopelijk?) later wel.
Eenzijdig
De argumenten waarmee de heer
Nooteboom zijn conclusie om
kleedt, zjjn naar onze mening wel.
wat erg eenzijdig en een enkele
keer zelfs misleidend.
Twee voorbeelden om dit toe te
lichten. Nooteboom stelt dat niet
het politieke systeem verant
woordelijk is voor de armoede,
maar de overbevolking. Als je
Door
Joep Creyhton,
lid Indonesie-
werkgroep Leiden
duizend gulden over duizend
mensen verdeelt krijgt ieder een
gulden, zegt hij, als er honderd
duizend mensen zijn krijgt ieder
nog maar een cent. Dat van die
honderdduizend mensen som
migen dan wat minder dan een
cent krijgen en anderen wat meer
vindt hij maar van bijkomstig
belang (alsof de halvering van
een minimaal inkomen al niet op
zichzelf een sociale ramp is).
Met dit getallenvoorbeeld wekt
Nooteboom de indruk dat het te
verdelen inkomen van een land
een min of meer constant gege
ven is zodat vooral de bevol
kingsomvang bepalend zou zijn
voor wat ieder afzonderlijk krijgt.
Wat Indonesië betreft is dit een
misleidende voorstelling van za
ken. De laatste jaren bijvoorbeeld
is het nationale inkomen van In
donesië met sprongen omhoog-
gegaan, onder meer door de ver
tienvoudiging van de t)lie-in-
komsten sinds 1970 en door de
westerse hulp.
De bevolking nam in die tijd min
der snel toe, per hoofd van de be
volking was er dus heel wat meer
te verdelen. Uit onderzoekingen
blijkt echter dat alleen een stede
lijke bovenlaag hiervan heeft ge
profiteerd, de armste bevol
kingsgroepen zijn er zelfs nog op
achteruitgegaan.
Bovendien betekent die inkomen
songelijkheid dat van er echte
economische ontwikkeling
voorlopig weinig terecht komt
door het uitblijven van een koop
krachtige vraag bij het gros van
de bevolking en door het binnen
dringen van het buitenlandse ka
pitaal zijn talloze Indonesische
ondernemingen de laatste jaren
over de kop gegaan. Dat zal pas
anders worden wanneer de be
volking als geheel eindelijk het
politieke recht krijgt om voor zijn
eigen belangen op te komen, be
volkingsgroei of geen bevol
kingsgroei.
Regenwouden
Het tweede voorbeeld: de vernieti
ging van de tropische regenwou
den. De heer Nooteboom stelt dat
"het hele land is kaalgekapt ten
gevolge van de groei van de be
volking, alle beschikbare grond
is in cultuur gebracht". Hier
wordt een volstrekt misleidend
verband gelegd tussen de roof
bouw op de Indonesische oer
wouden en de bevolkingstoena
me.
Het is juist dat op het dichtbevolkte
Java het nog bestaande bosareaal
is aangetast door de behoefte aan
meer bebouwbare grond en aan
brandhout, een behoefte die on
der meer werd veroorzaakt door
een falend landbouwbeleid van
de regering (verwaarlozing van
Meningen op
|>ugiiia
DONDERDAG 2 NOVEMBER 1978
MAGAZINE
In Elseviers Magazine debuteert
deze week het dochtertje van
hoofdredacteur Hoogendijk. Zij
heeft de omslag mogen tekenen
die het verhaal "Hoe Sterk is het
Gezin" illustreert. Volgens de
schrijvers wint het gezin in Ne
derland aan innerlijke kracht. En
dat is iets anders dan men tien
jaar geleden verwachtte toen het
gezin rijp leek voor de sloop.
Papa Hoogendijk zelf beschrijft in
het gele katern de actuele politie
ke situatie. Volgens Hoogendijk,
die toch wel als kenner van de
huidige regeringscombinatie kan
worden beschouwd, heeft minis
ter Albeda van sociale zaken al
een paar keer overwogen af te
treden. De laatste keer was dat op
woensdagavond 25 oktober toen
Albeda in conflict kwam met mi
nister Andriessen van financiën
over de inhoud van de brief van
de regering aan werkgevers en
werknemers.
Na Vrij Nederland en de Haagse
Post nu ook in Elsevier aandacht
voor de crisis bij de VARA. Veel
nieuws hierover heeft het blad
niet te melden. Het is meer een
opsomming van de al bekende
feiten. Alleen heeft verslaggever
Coen van Harten een eigen ver
klaring voor het succes van de
TROS en de verloedering van de
VARA. "De TROS wordt geleid
als een bedrijf, de VARA als een
buurtvereniging zonder statu
ten".
Jan van Hoof bezocht een leden
vergadering in Velsen van de In
dustriebonden NW/NKV waar
het arbeidsvoorwaardenbeleid
besproken werd. De leden daar
voelden eigenlijk weinig-voor een
35 urige werkweek. Een opmer
kelijk iets omdat precies een jaar
geleden in Velsen, bij Hoogo
vens, de eis korter werken voor
het eerst daadwerkelijk gesteld
werd.
L/n
VRkJ NEDERLAND
Vrij Nederland heeft het hele kleu-
renkatern gewijd aan de arbeids
tijdverkorting. Alle soorten van
arbeidstijdverkorting komen
hierin aan de orde. In het "gewo
ne" gedeelte van VN een inter
view met minister Albeda over
hetzelfde onderwerp. Hij ziet de
verlangens van de vakbeweging
nog niet zo zitten. De bewinds
man vindt arbeidstijdverkorting
maar een lapmiddel. Albeda: "Ik
heb niks tegen lapmiddelen, be
grijp me goed, ik heb alleen tegen
lapmiddelen dat ze het gevaar in
zich dragen dat ze de fundamen
tele oplossing verhinderen".
Op de voorpagina gaat Hans Smits
nog eens in op de ruzie binnen het
CDA. Nauwkeurig doet hij uit de
doeken welke kamerleden bin
nen het CDA nu wel en welke niet
achter Aantjes staan. De CDA
voorman blijkt nog maar een
klein groepje achter zich te heb
ben. In VN deze week niets over
de VARA crisis. Wel trekt colum
nist Piet Grijs fel van leer tegen
het VARA radio programma
Boemerang dat hij onnauwkeu
rig citeren verwijt. Het antwoord
van de programmamakers zal
ongetwijfeld aanstaande zondag
avond te horen zijn.
Tenslotte nog een citaat uit de ru
briek Terzijde: "Maar de mooiste
order moet nog komen: het om-
irrigatie werken, blokkering van
landbouwhervormingen) en
doordat petroleum voor een deel
van de bevolking onbetaalbaar
werd.
Het overgrote deel van de houtkap
vindt echter helemaal niet op Ja
va plaats, maar in de betrekkelijk
dunbevolkte gebieden van Kali-
maten (Borneo) en West-Irian
(Nieuw-Guinea). De heer Noote
boom, die er immers zelf geweest
is, zou kunnen weten dat de
plaatselijke bevolking hierbij
geen enkele baat vindt, er is inte
gendeel sprake van het verlies
van landbouwgronden.
De werkelijke boodoeners zijn de
buitenlandse houtkapmaat
schappijen die, daartoe in staat
gesteld door gemakkelijk om
bouwen van de Chinese muur tot
automatiek"
Na De Telegraaf en De Volkskrant
wordt het volksdagblad De
Waarheid uitvoerig belicht in de
kolommen van de Haagse Post.
Met veel redacteuren is gespro
ken. Zoals de columnist/binnen
land redacteur Jos Haagmans die
in de avonduren nog wel eens het
ophalen van CPN contributies
van zijn vrouw overneemt.
Haagmans: "Dat is wel nuttig
wantje hebt tegen de vertrossing
geschreven maar dan kom je bij
de mensen boven en dan zie je dat
TROS kompas liggen in een leren
foudraaltje en de LP's van de
Twee Pinten in het wandmeubel".
koopbare plaatselijke militaire
overheden, enorme winsten ma
ken door volledig onverantwoor
de houtkappraktijken. Niemand
zal ontkennen dat hier sprake is
van een ware milieuramp en van
een catastrofe - zeker op langere
termijn - voor de Indonesische
economie. Maar wat er op Kali-
mantan en West-Irian gebeurt,
heeft niets te maken met overbe
volking en alles met het winst
bejag van enkele honderden, me
rendeels buitenlandse, houtkap
firma's en met het politieke wan
beheer van het Suharto-bewind.
Kwetsbaar
We nemen van de heer Nooteboom
aan dat het tropische oerwoud
Wanneer de HP verslaggevers een
gesprek met de hoofdredacteur
hébben, wordt juist zijn loon
zakje binnengebracht: 315 gul
den in de week. Dat "is het partij-
loon voor de naar schatting 200
CPN functionarissen, van portier
tot kamerlid.
In de serie "Schrijven" aandacht
voor de Leidse auteur Maarten 't
Hart. Zijn voornaamste handicap
is de lamme hand die hij na vier
uur schrijven krijgt.
"Strontvervelend is het, ik wil ver
der werken, maar ik kan niet.
Hij schrijft tegenwoordig 's avonds
van zeven tot elf uur.
"De sfeer van de avond bevalt me.
Na de hele dag op het Zoölogisch
Instituut gewerkt te hebben, ben
ik bovendien volledig tot rust ge
komen.
Vorig jaar was het topjaar van
Maarten 't Hart. Hij schreef toen
130 artikelen in kranten,
zeer kwetsbaar is, of in zijn eigen
woorden, "de meest ingewikkel
de leefgemeenschap die er be
staat". Des te meer valt te betreu
ren dat hij zo weinig oog heeft
voor de ingewikkeldheid van een
mensengemeenschap zoals de
Indonesische maatschappij. Wie
beweert dat armoede voortkomt
uit overbevolking neemt een
standpunt in dat sinds de negen
tiende eeuw (Malthus) op z'n
zachtst gezegd zeer omstreden is.
Grote bevolkingsdichtheid en be
volkingsgroei konden in het ver
leden zeer wel samengaan met
welvaartsgroei (Europa, Japan).
Zelfs de Wereldbank die in tal van
ontwikkelingslanden family-
planning programma's financiert
constateert in een rapport (Po
pulation Policies and Economie
Development, 1974) dat "sommi
ge problemen die aan de bevol
kingsgroei werden toegeschre
ven overwonnen hadden kunnen
worden door een verstandiger
politiek beleid" (p.43). Op grond
van hun bevindingen in een groot
aantal ontwikkelde landen en
ontwikkelingslanden constate
ren de opstellers van het rapport
een zeer sterke samenhang tus
sen inkomensverdeling en ge
boortecijfer. hoe kleiner de in
komensverschillen, hoe lager het
geboortecijfer, (p.141). En een
paar bladzijden verder consta
teert het rapport ten overvloede
een daling van het geboortecijfer
overal waar de inkomenspositie
van de allerarmsten verbetert.
Dit betekent natuurlijk niet dat fa-
milyplanning programma's op
zich genomen zinloos zijn. Dat
heeft de Indonesiëwerkgroep
ook nooit beweerd. Het betekent
echter wél dat family planning
nooit de gevolgen ongedaan kan
maken van een slecht sociaal en
weekbladen en tijdschriften, plus
twee boeken. Bovendien werkte
hij aan zijn proefschrift waarop
hij deze maand promoveert en zet
hij zonder een dag te verzuimen
van negen tot vijf op het laborato-
Veel aandacht in De Tijd-voor boe
ken. En een interview met Karei
van het Reve wat zat weer een
paar leuke uitspraken oplevert
"Je snapt niet wat sociologen te
genwoordig doen, ze onderzoeken
soms of negers gediscrimineerd
worden, terwijl iedereen allang
weet dat dat zo is".
Ook De Tijd was aanwezig op de
vergadering van de Industrie
bonden in Velsen. Meer een
sfeerverhaal dan in Elsevier. Eén
van de werknemers op de verga
dering: "Je maakt mij niet wijs
dat iemand geen dertig gulden
per maand kan missen als hij
daarmee anderen aan het werk
kan helpen. Anders is ie een lam-
lul".
In De Tijd ook aandacht voor de
ruzie binnen het CDA en het pas
toraal overleg in Noordwijker-
hout. De conclusie van Hans
politiek beleid, zelfs niet op het
gebied van de bevolkingsaanwas.
Wie dus, mét de heer Nooteboom,
wil beginnen "met de overbevol
king aan te pakken" zal moeten
beseffen dat het sociale en poli
tieke beleid van de Indonesische
regering, (daarin gesteund door
westerse regeringen en westerse
kapitaalsbelangen) daarbij een
zware sta-in-de-weg is. Zolang
dat beleid niet anders wordt,
blijft het geboortecijfer hoog en
de armoede groot.
Blij
De Indonesiëwerkgroep is blij met
iedere reactie op de brochure die
ze onlangs heeft uitgebracht. Hoe
meer discussie, hoe groter de
kans dat de universiteit z'n pro
jecten op een zinniger manier
gaat spreiden over de landen van
de Derde Wereld (Indonesië lijkt
in Leiden nog steeds .absolute
voorrang te hebben), hoe groter
de kans ook dat eventuele mis
standen bij de uitvoering van de
projecten boven tafel komen of
misschien zelfs voorkomen wor
den.
De werkgroep vindt wel dat men
sen die het niet met ons stand
punt eens zijn ook kennis zouden
kunnen nemen van de argumen
ten die daarvoor in de brochure
worden aangedragen. Als de heer
Nooteboom dat gedaan had, zou
hij zich bijvoorbeeld niet hebben
hoeven afvragen wat de Indone-
siëgroep voor een groep is (daar
over staat het een en ander in het
voorwoord) en hoe zjj is samen
gesteld (de omslag van de bro
chure vermeldt de namen van 17
studenten en afgestudeerden die
aan de brochure hebben meege
werkt).
Bronkhorst "De mannen en
vrouwen die naar Noordwijker-
hout kwamen, laten zich door een
bisschop, die geen discussie wil
niet uit het veld slaan. Zij komen
terug .Met of zonder mgr. Gijsen"
hervormd
^fnederland
■L- in HN aandacht voor de ge
beurtenissen in Noord wij ker-
hout. In een commentaar schrijft
het blad: "Het is in feite gênant
dat anno 1978 het priesterschap
van de vrouw onbespreekbaar
wordt geacht. Hetzelfde geldt
voor het uitoefenen van het pries
terambt door de getrouwde man.
Ten aanzien van dit punt werd
zondag in Noordwijkerhout zelfs
een stap teruggezet".
Geen dissidente CDA-ers deze
week in Hervormd Nederland.
Wel een interview met het PvdA
kamerlid pater David van Ooyen:
"Er is kritiek op de kernbewape
ning en op dit punt voel ik meer
verwantschap met sommige
loyalisten dan met de PvdA".
Erg veel aandacht besteed Her
vormd Nederland deze week aan
de kernenergie. Bovendien een
triest verhaal over de afbraak in
de wolindustrie: een kluwen vol
intriges.
UTRECHT-ANTWERPEN - „Glit
terlampen", die je in Nederland
overal kunt kopen, kunnen le
vensgevaarlijk zijn. In België
kostte dit soort verlichting on
langs een dertienjarig jongetje
het leven. Het „glitter-effect"
wordt namelijk veroorzaakt
door een giftige vloeistof, trich-
loorethyleen of in andere geval
len tetrachloorethyleen.
Sinds het ongeluk hebben duizen
den Belgen hun glittcrlamp de
deur uit gedaan. Ze kunnen hem
kwijt bij de regionale bureaus
Civiele Bescherming, waar er
honderden per dag worden inge
leverd. Deze instelling zit nu
met het levensgrote probleem
dat vernietiging een zeer moei
lijke en gevaarlijke zaak is.
Ook in Nederland hebben zich al
ongelukken met glitterlampen
voorgedaan. Tot nu toe zijn daar
geen doden bij gevallen. Wel is
een mevrouw uit Almelo on
langs in het ziekenhuis terecht
gekomen met ademhalings
moeilijkheden. Haar glitter
lamp was geëxplodeerd, kenne
lijk door oververhitting. De
vloeistof, in dit geval trichloor-
ethyleen, kwam op het lichaam
van de vrouw terecht en ook op
de vloerbedekking.
)e Almelose brandweer, die bij
toeval op de hoogte was van het
feit dat er gevaarlijke vloeistof
fen in glitterlampjes zitten,
heeft de resten van het lampje
naar de Economische Controle
Dienst laten overbrengen. Er
moest ook nog een politieman
naar het ziekenhuis met hoofd
pijnklachten. Later moesten er
nog stukken vloerbedekking
worden verwijderd omdat de
stank van de giftige damp, on
danks de ventilatie, in huis bleei
hangen.
De Economische Controle Dienst
in Den Haag is al geruime tijd
bezig met onderzoek naar de
deugdelijkheid van glitter
lampjes. Daarbij is gebleken dat
er wel meer dan tien typen door
verschillende importeurs op de
Nederlandse markt zijn ge
bracht. Er zijn volgens een ECD-
woordvoerder goede en slechte
exemplaren tussen.
Het gaat er vooral om dat het vat,
waarin de gevaarlijke vloeistof
zit, deugdelijk is van construc
tie en voldoende dik. „Dan is er
in feite niets aan de hand", zegt
een ECD-rechercheur. „maar het
probleem ontstaat als het
lampje kapot gaat en men er een
ander peertje in draait. Is dat
een sterkere lamp dan kun je
oververhitting krijgen met al
lerlei nare gevolgen. Of het glas
gaat knappen, óf je krijgt een lek
waaruit dat spul kan ontsnap-
Door
Ad van Liempt
en Taco Slagter
De Economische Controle Diensi
kan moeilijk alle glitterlampen
laten verbieden, omdat dan de
goede onder de kwade lijden.
Maar als alle onderzoeken zijn
afgesloten kan verplicht gesteld
worden, dat de fabrikant een
waarschuwing op het lampje zet
dat er slechts een peertje van
een bepaalde sterkte in gedraaid
mag worden. Er zijn overigens
ook typen glitterlampen die
ronduit gevaarlijk zijn. De ECD-
rechercheur noemt in dat ver
band vooral exemplaren van
Italiaanse makelij.
Het is volgens de ECD niet moge
lijk glitterlampjes te construe
ren zonder gevaarlijke stoffen
erin. „Als je met water hetzelfde
effect kon bereiken hadden de
fabrikanten al lang water ge
bruikt", aldus de rechercheur
van de Economische Controle
Dienst, die er overigens van op
keek toen hij van ons vernam
dat er in België een dodelijk on
geluk met een glitterlampje is
gebeurd.
Dat ongeluk overkwam Didier
Jacquier (13) uit Berzèe in de
Belgische provincie Namen. De
dodelijke sierlamp viel van de
schoorsteen en spatte uiteen.
Het jongetje ademde het vrijge
komen gas in en overleed enkele
uren later aan een longoedeem
in een ziekenhuis in Charle-
Het ministerie van volksgezond
heid en gezin in België is nu
koortsachtig bezig een wettelij
ke basis te vinden om de ver
koop van deze „glitterlampen"
te verbieden. Volgens een
woordvoerder van het ministe
rie zal dit op korte termijn ge
beuren op grond van een wet uit
1977, die de gezondheid van de
Belgen moet beschermen tegen
inferieure kwaliteit van voe
dingsmiddelen en andere pro-
dukten".
Direct na het bekend worden van
het dodelijk ongeval met de
„glitterlamp" deden duizenden
Belgen hun sierlamp de deur uit.
Sommigen deponeerden het ge
val in de vuilnisbak, anderen
brachten de lamp naar de
brandweer of de politie. Zelfs
werden de glitterlampen langs
de straat aangetroffen.
De Belgische regering trof onmid
dellijk maatregelen om te voor
komen dat de zeer moeilijk te
vernietigen vloeistof op de vuil
nisbelt terecht zou komen, of in
de handen van op straat spelen
de kinderen zou vallen.
Via dagbladen en de radio maakte
het ministerie van volksge
zondheid adressen bekend van
de Civiele Bescherming in
Vlaanderen en Wallonië. Daar
zullen de „glitterlampen" voor
lopig worden opgeslagen totdat
er een speciale verbrandingso
ven in het buitenland is gevon
den die de lampen kan vernieti
gen.
België zou wel in staat zijn om de
gevaarlijke vloeistof scheikun
dig onschadelijk te maken, maar
dat is volgens de heer Mengels
van een chemisch vernieti-
gingsbedrijf van afvalstoffen in
Brussel een gevaarlijke onder
neming omdat de lamp dan door
mensen moet worden openge
maakt. Bovendien moet volgens
Mengels ook het glas worden
verbrand omdat het eveneens
met trichloorethyleen is besmet.
De glitterlampen die in België
meestal op de markten worden
verkocht, zijn allemaal uit het
buitenland geimporteerd.
